Shekspir pyesalarining muallifi kim? — Natalya Sent-Kler va Aaron Uilyams

To'liq dars: http://ed.ted.com/lessons/did-shakespeare-write-his-plays-natalya-st-clair-and-aaron-williams

Ba'zi insonlar Shekspir rostan ham barcha asarlarini o'zi yozganmi, o'zi umuman mavjud bo'lganmi degan savollarga yuzlanishadi. Buyuk ingliz yozuvchisi o'ylab topilgan bo'lishi mumkinmi, xuddi o'z pyesalari singari? Natalya Sent-Kler va Aaron Uilyams qanday qilib stilometrik lingvistik metod orqali bu savollarga javob topish mumkinlgini ko'rsatishadi.
Dars — Natalya Sent-Kler va Aaron Uilyams, animatsiya - Pink Kong Studios.

"Kimlardir buyuk bo'lib tug'iladi,

kimlardir buyuklikka erishadi,

boshqalarga esa bu taqdim etiladi"
— Uilyam Shekspir

Yoki bu uning so'zlarimasmi?

Ba'zilar Shekspir asarlarni o'zi ozganligi
borasida shubhalanishadi.

Ba'zilar hattoki uning yashaganligiga
shubha bilan qilishadi.

Ularning fikricha, Shekspir bu boshqa bir
yozuvchining tahallusi,

yoki bir guruh yozuvchilardir.

Bu nomga kandidatlar orasida esa

ko'plab mashhur dramaturglar,
siyosatchilar va bir necha ayollar bor.

Buyuk ingliz yozuvchisi o'z asarlariga
o'xshab

o'ylab topilgan bo'lishi mumkinmi?

Ko'pchilik shekspirchilar bu teoriyalarni
inkor etadi,

tarixiy va biografik ma'lumotlarga
asoslangan holda.

Lekin shekspircha parchalarni rostan ham
boshqa yozuvchilar yozgan-yozmaganligini

aniqlashning boshqa bir yo'li ham bor.

Lingvistika bu til haqidagi fan,
bizga qanday

muloqot qilishimiz, yozishimiz haqida
ko'p ma'lumot berishi mumkin.

Sintaksis, grammatika, semantika
va leksika yordamida.

XIX asr oxirida

polyak faylasufi Vinsenti Lyutoslavskiy
stilometriya deb

nomlanadigan mashhur metodni
ishlab chiqadi, va

uni adabiyotda mualliflik huquqi bo'yicha
muammolarni hal qilish uchun qo'llaydi.

Stilometriyaning asl mazmuni nimada?

Uning g'oyasi shundaki, har bir muallifni
o'z uslubi, ajralib turadigan jihati bor

va ularni bitta muallifning alohida
asarlarida ham kuzatish mumkin.

Masalan, gapning o'rtacha uzunligi,
davomiyligi,

so'zlar joylashuvi

va hattoki aniq bir so'zlarning
ishlatilish chastotasi.

Misol uchun, "sen" olmoshini olsak, va uni
markaz, o'q deb tasavvur qilsak.

Shekspirning har bir asarini bu o'qning
ishlatilish

chastotasidan kelib chiqqan holda
belgilab chiqish mumkin.

Statistikada bunday o'qlarning yig'ilishi

bizga dispersiya deb ataluvchi

ehtimolli ma'lumotlar diapazonini beradi.

Lekin bu xali hammasi emas.

Jarayon juda chuqur analizni taqazo etadi.

Bunday guruhlashtirish metodi ya'ni asosiy

qismlarni analiz qilish

yordamida biz oddiy qismlar bilan
birikadigan katta hajmdagi

ma'lumotlarni birlashitirishimiz mumkin,

bularning barchasi esa Shekspirning
ishlarida dispersiyani tashkil etadi.

Biz kandidatlarimiz asarlarini
tekshirishimiz mumkin.

Yuqoridagi komponentlar bo'yicha,

masalan,

agar Frensis Bekonning ko'pchilik asarlari

shekspircha dispersiyaga yaqin kelsa,

bu Frensis Bekon va Uilyam Shekspir

aslida bitta inson deyish uchun
asosli bo'lar edi.

Natijalar nimani ko'rsatdi?

Tadqiqot olib borgan stilometristlar,
aniqlashdiki,

Shekspir boshqa bir inson emas.

Daho — daholigicha qoldi.

Kandidatlarning uslubi Shekspirning maxsus
stiliga yaqin ham kelgani yo'q.

Undan tashqari, statistiklar shuni
aniqlashdiki,

birga qilingan ishlar ham bo'lgan.

Masalan, yaqinda bitta tadqiqot shuni

ko'rsatdiki, Shekspir dramaturg
Kristofer Marlo bilan birga ishlagan,

aniqrog'i, "Genrix VI" pyesasining
I-II qismlarida.

Shekspir shaxsi esa stilometriya
hal qila oladigan

ko'pchilik savollardan bittasidir.

U asarning qachon yozilgan ekanligini
aniqlay oladi.

Yoki soxta yoki soxta emasligini,

plagiat bo'lgan bo'lmaganligini, hozir siz

qabul qilgan e-mail muhimlik darajasini
yoki spam emasligini aniqlay oladi.

Shekspirning abadiy poeziyasi faqat sonlar

va statistikaga bog'liq bo'lib qoladimi?

Unchalik emas.

Stilometrik analiz shuni ko'rsatishi

mumkinki, Shekspir asarlarini aynan nima
nodir asar qiladi,

lekin u tuyg'u va hissiyotlarning
go'zalligini yoki

ular nega bizga ta'sir etishi faktini
o'rnatib bera olmaydi.

U buni uddalay olmaydi.