Η τέχνη του μεταφορικού λόγου - Τζέιν Χίρσφιλντ

Δείτε το μάθημα ολόκληρο στο ed.ted.com
http://ed.ted.com/lessons/jane-hirshfield-the-art-of-the-metaphor

Γιατί οι μεταφορές μας βοηθούν να κατανοήσουμε καλύτερα τον κόσμο; Και, τι χρειάζεται μια καλή μεταφορά για να είναι πετυχημένη; Στοχαστείτε αυτά τα ερωτήματα με του συγγραφείς Λάνγκστον Χιους και Καρλ Σάντμπεργκ που είναι αυθεντίες στην τέχνη της μεταφοράς μιας απεικόνισης ή ενός συναισθήματος εν ζωή.

Μάθημα από την Τζέιν Χίρσφιλντ, ψηφιακή Απεικόνιση από τον Μπεν Πιρς

Όταν μιλάμε, μερικές φορές μιλάμε ευθέως.

«Πάω στο μαγαζί,
θα γυρίσω σε πέντε λεπτά».

Άλλοτε όμως, μιλούμε με τρόπο

που παραπέμπει σε μια αναπαράσταση.

«Βρέχει σκυλιά και γατιά», λέμε, ή

«Περιμένω να πιάσω την καλή».

Ο μεταφορικός λόγος είναι
ένας τρόπος αναφοράς ενός πράγματος,

περιγράφοντας κάτι άλλο.

Ίσως κάποιοι το μπερδεύουν
για έμμεσο λόγο αλλά δεν είναι.

Με την όραση, την ακοή και τη γεύση
πρωτογνωρίζουμε όλα τα πράγματα.

Ο φιλόσοφος Γουΐλιαμ Τζέιμς
περιέγραψε τον κόσμο των βρέφων

σαν «ζωηρή και αειθαλή σύγχυση».

Οι αφηρημένες ιδέες είναι άχρωμες,
συγκριτικά με τα ανθόφιλα και τα άνθη.

Οι μεταφορές σκέφτονται
με τη φαντασία και τις αισθήσεις.

Οι καυτερές πιπεριές μέσα τους
ανατινάζονται στο στόμα και στο μυαλό.

Είναι επίσης ακριβείς.

Δεν αναλογιζόμαστε μια σταγόνα
στο μέγεθος μια κανονικής γάτας ή σκύλου,

αλλά μόλις το κάνω, καταλαβαίνω και είμαι
σίγουρη πως το σκυλάκι είναι μικρόσωμο

- ένα κόκερ σπανιελ ή ένα ντάτσχουντ -
όχι, δηλαδή, ένα κίτρινο Λαμπραντόρ

ούτε ένα Νέας Γης. Ίσως ένα Μπιγκλ
να είναι το σωστό μέγεθος.

Μια μεταφορά δεν είναι ούτε αληθινή
ούτε ψεύτικη κατά την κοινή λογική.

Οι μεταφορές είναι τέχνη, όχι επιστήμη
αλλά δίνουν την αίσθηση σωστού ή λάθους.

Όταν μια μεταφορά
δεν έχει ειπωθεί καλά, μας μπερδεύει.

Ξέρετε πώς είναι να νιώθουμε
σαν τετραγωνισμένη ρόδα,

αλλά όχι τι σημαίνει να είμαστε
κουρασμένοι σαν φάλαινες.

Υπάρχει ένα παράδοξο στις μεταφορές.

Σχεδόν πάντα μεταφέρουν ψευδή στοιχεία.

Αν πείτε, «Υπάρχει
ένας ελέφαντας στο δωμάτιο»,

δεν εννοούμε έναν πραγματικό ελέφαντα,
που ψάχνει τα φυστίκια του στο σαλόνι.

Οι μεταφορές κυλούν στο αίμα μας
διαπερνώντας ξυστά τη λογική μας.

Επιπλέον, έχουμε συνηθίσει
να σκεφτόμαστε με εικόνες.

Κάθε βράδυ ονειρευόμαστε
απίστευτα πράγματα.

Μετά ξυπνάμε αλλά διατηρούμε
τον ίδιο τρόπο σκέψης.

Βγάζουμε τα σανδάλια του ύπνου

και προσδενόμαστε στη ζωή μας.

Μερικές μεταφορές περιλαμβάνουν
τις λέξεις «σαν» ή «ως».

«Γλυκό σαν μέλι», «δυνατό σαν δέντρο».

Αυτό είναι η παρομοίωση.

Η παρομοίωση είναι η μεταφορά
που δηλώνει ξεκάθαρα τη σύγκριση.

Οι παρομοιώσεις σε παρακινούν να σκεφτείς.

Οι μεταφορές σε προοτρέπουν
να αισθανθείς τα πράγματα άμεσα.

Για παράδειγμα
η διάσημη μεταφορά του Σαίξπηρ,

«Όλος ο κόσμος είναι μια αυλαία».

«Ο κόσμος είναι σαν μια αυλαία»,
ακούγεται πιο μικρό και βαρετό.

Η μεταφορές ζουν επίσης στα ρήματα.

Η Έμιλι Ντίκινσον ξεκινά ένα ποίημα:

«Δε βρήκα μονοπάτι διαφυγής,
οι ουρανοί ήταν γαζωμένοι»,

και αμέσως ξέρουμε πώς θα ήταν
εάν ο ουρανός ήταν ένα ραμμένο ύφασμα.

Μεταφορές υπάρχουν και στη χρήση επιθέτων.

«Το σιγανό το ποταμάκι να φοβάσαι»,
λέμε για κάποιον σιωπηλό και σκεπτικό.

Και το βάθος μετρά εξίσου
όσο η σταθερότητα και η ρευστότητα.

Το καλύτερο μέρος να αναζητήσει
κάποιος καλές μεταφορές είναι η ποίηση.

Για παράδειγμα, δείτε αυτό το χαϊκού από
τον Ίσσα, Ιάπωνα ποιητή του 18ου αιώνα.

«Πάνω σ' ένα κλαδί που επέπλεε στο ποτάμι,
ένα τριζόνι τραγουδούσε».

Ένας απλός τρόπος να βρείτε μια μεταφορά
είναι να αντικρίσετε τον κόσμο όπως αυτό:

Ένα έντομο τραγουδά πάνω
σε ένα κλαδί που επιπλέει στο ποτάμι.

Ακόμη και όταν δείτε την πραγματικότητα,
κάποιο μέρος σας αναγνωρίζει στην εικόνα

ένα μικρό πορτραίτο του πώς είναι να ζείτε

σε αυτόν τον κόσμο
της αλλαγής και του χρόνου,

το πεπρωμένο της ανθρωπότητας είναι
να αφανιστεί, ακριβώς όπως το τριζόνι,

ενώ εξακολουθούμε να κάνουμε ό,τι κάνει.
Ζούμε και τραγουδούμε.

Μερικές φορές ένα ποίημα παίρνει
μια μεταφορά και την επεκτείνει,

ανακατασκευάζοντας μια ιδέα
ώστε να λάβει πολλές μορφές.

Να το πρώτο κομμάτι από
το γνωστό ποίημα του Λάνγκστον Χιουζ:

«Από τη μητέρα στον γιο».
«Άκου, γιε μου, να σου πω.

Η ζωή μου δεν ήταν κρυστάλλινα σκαλιά,

είχε αγκάθια και καρφιά,

σπασμένες σανίδες και πάτωμα χωρίς χαλί».

Ο Λάνγκστον Χιουζ έφτιαξε μια μεταφορά
για να συγκρίνει τη σκληρή ζωή

με ένα μισογκρεμισμένο σπίτι
στο οποίο πρέπει να ζήσεις.

Αυτά τα αγκάθια και τα καρφιά
αισθάνονται αληθινά,

πληγώνουν τα πόδια σου και την καρδιά σου,

αλλά η μητέρα περιγράφει τη ζωή της,
όχι το ίδιο το σπίτι της.

Την πείνα, την άχαρη,εξαντλητική δουλειά
και τη φτώχεια που παραπέμπουν τα αγκάθια.

Οι μεταφορές δεν αφορούν μόνο
την ανθρώπινη ζωή και τα συναισθήματα.

Ο ποιητής Καρλ Σάντμπεργκ
από το Σικάγο έγραψε,

«Η ομίχλη ξεπροβάλει όπως έρπει η γάτα.

Αγναντεύει το λιμάνι και την πόλη
με αθόρυβες πατημασιές, και μετά φεύγει».

Η σύγκριση εδώ είναι απλή.
Η ομίχλη περιγράφεται σαν γάτα.

Αλλά μια καλή μεταφορά
δεν πρέπει να είναι πολύπλοκη,

ούτε να κρύβει άλλα νοήματα και υπόνοιες,

αλλά να μεταδίδει
διαφορετικό συναίσθημα και γνώση.

Αυτό το ποίημα έμεινε αξέχαστο
σε όλους όσους το άκουσαν.

Όποτε είχε ομίχλη,
θυμόντουσαν τη γκρι γάτα.

Οι μεταφορές προσδίδουν στις λέξεις
ένα μέσο που ξεπερνά το νόημα τους.

Είναι τα χερούλια πάνω στην πόρτα
των δυνατοτήτων της γνώσης μας

και της φαντασίας μας.

Κάθε πόρτα οδηγεί σ' ένα νέο σπίτι,

και σε έναν καινούριο κόσμο,
που η αρχή του ξεκινά από αυτό το χερούλι.

Το εκπληκτικό είναι
πως σκαλίζοντας ένα χερούλι,

μπορείς να φτιάξεις έναν κόσμο.