Yang Lan: Thế hệ đang tái sinh Trung Quốc

Yang Lan, một nhà báo và doanh nhân được gọi là "Oprah của Trung Quốc", đưa ra những phân tích sâu sắc về một thế hệ những công dân thanh niên Trung Quốc trong tương lai -- ở thành thị, kết nối (qua những tiểu blog) và cảnh báo về sự bất công.

Đêm trước khi tôi đến X-cốt-len

Tôi được mới tới dẫn vòng chung kết

của chương trình "Tài năng Trung Quốc" ở Thượng Hải

với 80,000 khán giả trong sân vận động.

Các bạn đoán xem ai là vị khách mời biểu diễn?

Susan Boyle

Và tôi nói với bà ấy, "Tôi sẽ tới X-cốt-len ngày mai."

Bà ấy đã hát rất hay.

và còn nói được một vài từ tiếng Trung Quốc.

[Tiếng Trung Quốc]

Nên nó không giống như "Xin chào" hay "cảm ơn,"

một câu nói thông thường.

Mà nó có nghĩa "hành lá miễn phí."

Tại sao bà ấy lại nói thế?

Bởi vì đó là một đoạn

của một Susan Boyle khác của nước Trung Quốc chúng tôi, -

một phụ nữ khoảng 50 tuổi,

làm nghề bán rau ở Thượng Hải

bà này yêu thích opera phương Tây,

nhưng không hiểu

tiếng Anh hay tiếng Pháp hay tiếng Ý,

nên bà đã thêm vào lời nhạc

bằng những tên loại rau bằng tiếng Trung Quốc.

(Cười)

Và câu cuối cùng của bản Nessun Dorma

bà ấy đang hát ở sân vận động

là "hành lá miễn phí."

Nên khi Susan Boyle nói câu đó,

80,000 khán giả đồng thanh hát.

Rất vui nhộn.

Nên tôi nghĩ cả Susan Bolye

và người bán rau này ở Thượng Hải

là những người đặc biệt.

Không ai nghĩ rằng họ có thể thành công

trong ngành có tên là giải trí,

nhưng sự dũng cảm và tài năng của họ đã giúp họ vượt qua.

Và một chương trình và một cái bục

đã cho họ sân khấu

để thực hiện giấc mơ của họ.

Vâng, tạo ra sự khác biệt không quá khó.

Chúng ta đều khác nhau

với những quan điểm khác nhau.

Nhưng tôi nghĩ rằng sự khác biệt là điều tốt,

vì quý vị đưa ra một quan điểm khác.

Quý vị có thể có cơ hội tạo ra ảnh hưởng đặc biệt.

Thế hệ của tôi đã rất may mắn

khi chứng kiến và tham gia

vào sự biến đổi mang tính lịch sử của Trung Quốc

đã tạo ra nhiều thay đổi

trong 20, 30 năm qua.

Tôi nhớ rằng vào năm 1990,

khi tôi tốt nghiệp đại học,

tôi xin việc ở phòng kinh doanh

của một khách sạn 5 sao ở Bắc Kinh,

Great Wall Sheraton -- khách sạn đó vẫn còn.

Sau khi được phỏng vấn

bởi vị giám đốc người Nhật trong nửa giờ,

ông này cuối cùng nói,

"Vâng, cô Yang,

cô có câu hỏi nào dành cho tôi không?"

Tôi lấy hết can đảm và bình tĩnh và nói,

"Vâng, nhưng ông có thể cho tôi biết,

ông thực sự bán cái gì?"

Tôi không biết phòng kinh doanh là thế nào

trong một khách sạn 5 sao.

Đó là ngày đầu tiên tôi đặt chân

vào một khách sạn 5 sao.

Trong thời gian đó

tôi đi thử giọng --

đợt thử giọng lần đầu công khai

của đài truyền hình quốc gia Trung Quốc --

với một nghìn những người tốt nghiệp đại học khác.

Người sản xuất nói với chúng tôi

họ đang tìm kiếm một khuôn mặt dễ thương, ngây thơ

và trẻ đẹp.

Nên khi tới lượt tôi, tôi đứng dậy và nói,

"Tại sao những phụ nữ nổi tiếng trên truyền hình

lúc nào cũng phải đẹp, dễ thương, ngây thơ

và, như anh biết, còn phải được việc?

Tại sao họ không thể có ý kiến riêng

và tiếng nói riêng?"

Tôi nghĩ là tôi đã xúc phạm họ.

Nhưng thực ra, họ ấn tượng với lời nói của tôi.

Và do đó tôi vào vòng thi thứ hai,

và sau đó là vòng 3 và vòng 4.

Sau 7 vòng thi,

chỉ còn lại tôi.

Vậy là tôi phụ trách một chương trình truyền hình quốc gia vào giờ vàng.

Và quý vị tin hay không,

nhưng đó là chương trình đầu tiên trên truyền hình Trung Quốc

cho phép người dẫn

nói lên suy nghĩ của riêng họ

mà không đọc lời thoại được phê duyệt trước.

(Vỗ tay)

Và khán giả hàng tuần của tôi ở thời điểm đó

là từ 200 đến 300 triệu người.

Chỉ sau vài năm,

tôi quyết định tới Mỹ và trường Đại học Columbia

để học bằng sau đại học,

và sau đó thành lập một công ty truyền thông riêng,

mà tôi đã không nghĩ tới

trong những năm tôi bắt đầu sự nghiệp.

Chúng tôi đã làm nhiều việc.

Tôi đã từng phỏng vấn hơn một nghìn người.

Và đôi khi một số bạn trẻ đến với tôi

và nói, "Cô Lan, cô đã thay đổi đời cháu,"

và tôi thấy tự hào về việc đó.

Nhưng sau đó chúng tôi cũng rất may

khi chứng kiến sự cải cách của cả nước.

Tôi đã ở trong nhóm đấu thầu của Bắc Kinh để tổ chức Thế Vận Hội.

Tôi đại diện cho Triển lãm Thượng Hải.

tôi đã thấy Trung Quốc đang hội nhập với thế giới

và ngược lại.

Nhưng đôi khi tôi nghĩ,

thế hệ trẻ ngày nay sẽ làm gì?

Họ khác nhau thế nào,

và họ sẽ tạo ra những ảnh hưởng đặc biệt gì

để hình thành tương lai của Trung Quốc,

hay nói rộng hơn, là thế giới?

Nên ngày hôm nay tôi muốn nói với các bạn trẻ

thông qua kênh truyền thông xã hội.

Trước hết, họ là ai? Họ trông như thế nào?

Vâng, đây là cô gái có tên là Guo Meimei --

20 tuổi, xinh đẹp.

Cô khoe những chiếc túi,

quần áo và xe hơi đắt tiền của mình

trên một tiểu blog của cô ấy,

là phiên bản tiếng Trung Quốc của Twitter.

Và cô tự nhận là tổng giám đốc của Hội Chữ Thập Đỏ

ở Phòng Thương Mại.

Cô ấy đã không biết rằng

rằng cô đã động chạm tới một vấn đề rất nhạy cảm

và khiến cả nước nghi ngờ

giống như là một vụ lùm xùm

chống lại sự trung thực của Hội Chữ Thập Đỏ

Vụ tranh cãi này quá nóng

tới mức Hội Chữ Thập Đỏ phải mở một cuộc họp báo

để làm rõ

và cuộc điều tra đang diễn ra.

Cho tới ngày hôm nay

chúng tôi biết rằng chính cô gái đó đã bịa ra tiêu đề đó--

có thể là do cô ấy cảm thấy tự hào khi liên quan tới hoạt động nhân đạo.

Tất cả những đồ đắt tiền đó

được bạn trai cô ta

tặng làm quà

anh này đã từng là ủy viên

trong một tiểu ban của Hội Chữ Thập Đỏ ở Phòng Thương Mại.

Rất khó giải thích.

Nhưng dù sao, công chúng vẫn không chấp nhận.

Nó vẫn là đề tài nóng hổi

Nó cho thấy nhiều người không tin

vào chính phủ hoặc những cơ quan được chính phủ hậu thuẫn,

những tổ chức trước đấy thiếu tính minh bạch.

Và nó cũng cho chúng ta thấy

sức mạnh và tác động của truyền thông xã hội

ví dụ như tiểu blog.

Tiểu blog bùng nổ trong năm 2010,

với số người viếng thăm tăng gấp đôi

và thời gian tiêu tốn vào nó tăng gấp 3

Sina.com, một cổng tin tức lớn,

chỉ riêng nó đã có hơn 140 triệu người dùng tiểu blog.

Trên Tencent, đó là 200 triệu.

Người viết blog được yêu thích nhất --

không phải tôi --

mà là một ngôi sao điện ảnh,

cô ấy có hơn 9.5 triệu người theo dõi, hay người hâm mộ.

Khoảng 80% những người dùng tiểu blog là thanh niên,

dưới 30 tuổi.

Và bởi vì, như quý vị biết,

truyền thông truyền thống vẫn bị chính phủ kiểm soát gắt gao,

truyền thông xã hội tạo một cơ chể mở

để cho phép thả lỏng một chút.

Nhưng vì quý vị không có nhiều cơ chế mở khác,

sức nóng từ nút mở này

đôi khỉ rất mạnh mẽ

và thậm chí mãnh liệt.

Như vậy thông qua sử dụng tiểu blog,

chúng ta thậm chí có thể hiểu rõ hơn thanh niên Trung Quốc.

Vậy họ khác nhau như thế nào?

Trước hết, phần lớn họ được sinh ra

trong những năm 80 và 90

theo chính sách một con.

Và vì việc phá thai có chọn lọc

bởi những gia đình trọng nam khinh nữ,

giờ đây kết quả là chúng ta có

số nam nhiều hơn nữ là 30 triệu.

Điều đó có thể gây

hiểm họa cho xã hội,

nhưng ai mà biết được;

chúng ta đang ở trong một thế giới toàn cầu hóa,

nên họ có thể tìm kiếm bạn gái ở những nước khác.

Phần lớn họ được giáo dục khá tốt.

Tỉ lệ mù chữ ở Trung Quốc trong thế hệ này

là dưới 1%.

Ở thành phố, 80% trẻ em đi học đại học.

Nhưng họ đang đối mặt với một Trung Quốc già hóa

với dân số trên 65 tuổi

lên tới khoảng 7% trong năm nay

và khoảng 15%

đến năm 2030.

Và quý vị biết chúng tôi có truyền thống

là người trẻ hỗ trợ người già về mặt tài chính,

và chăm sóc họ khi họ ốm.

Nên điều này có nghĩa là đôi vợ chồng trẻ

sẽ phải nuôi 4 bố mẹ

có tuổi thọ trung bình là 73.

Do vậy, việc kiếm sống không dễ dàng

đối với thanh niên.

Người có trình độ đại học không thiếu.

Ở vùng thành thị,

người có trình độ đại học có lương khởi điểm

khoảng 400 đô la Mỹ một tháng,

còn tiền thuê nhà trung bình

trên $500.

Vậy họ làm gì? Họ phải ở chung --

chen chúc trong một không gian chật hẹp

để tiết kiệm tiền

và họ tự gọi là "lũ kiến"

Và với những người chuẩn bị xây dựng gia đình

và mua căn hộ riêng,

họ tính họ phải làm việc

từ 30 đến 40 năm

mớ đủ tiền mua căn hộ đầu tiên.

Với tỉ lệ đó ở Mỹ

một cặp vợ chồng chỉ cần kiếm tiền trong 5 năm,

nhưng ở Trung Quốc, đó là 30 đến 40 năm

vì giá bất động sản tăng phi mã.

Trong 200 triệu người lao động nhập cư,

60% là thanh niên.

Họ thấy mình như bị kẹp giữa

khu vực nông thôn và thành thị.

Phần lớn không muốn quay lại miền quê,

nhưng họ không có cảm giác thuộc về thành thị.

Họ làm việc nhiều giờ hơn

với ít thu nhập hơn, ít phúc lợi xã hội hơn.

Và họ dễ bị

mất việc,

chịu đựng lạm phát,

ngân hàng xiết chặt vốn vay,

sự tăng giá của đồng nhân dân tệ

hay sự giảm sút nhu cầu

của châu Âu hay châu Mỹ

đối với những sản phẩm họ sản xuất.

Tuy nhiên, năm ngoái,

một vụ việc kinh hãi

ở một tổ hợp sản xuất thiết bị OEM ở Trung Quốc:

13 công nhân trẻ tuổi

khoảng 18-19 và 20-21 tuổi

đã tự vẫn

từng người một giống như một căn bệnh truyền nhiễm.

Nhưng họ đã chết vì tất cả những lí do cá nhân khác nhau.

Nhưng toàn bộ vụ này

đã khiến cả xã hội bất bình

về sự cách ly

cả về mặt thể chất và tinh thần,

của những công nhân nhập cư này.

Với những người quay trở về quê,

họ thấy mình được địa phương rất chào đón,

vì vơi kiến thức, kỹ năng và mạng lưới

họ đã họ ở thành phố,

với sự trợ giúp của Internet,

họ có thể tạo ra nhiều việc làm hơn,

cải thiện nông nghiệp và tạo ra doanh nghiệp mới

ở những thị trường kém phát triển hơn.

Nên trong vài năm qua, khu vực duyên hải

đã thấy thiếu lao động.

Những biểu đồ này cho thấy

một bức tranh xã hội tổng quát hơn.

Đầu tiên là hệ số Engels

thể hiện chi phí nhu cầu thiết yếu hàng ngày

đã giảm tỉ lệ

trong suốt thập kỷ qua,

về mặt thu nhập gia đình,

tới khoảng 37%

Nhưng sau đó trong 2 năm qua,

nó tăng lại tới 39%,

cho thấy chi phí sinh hoạt tăng.

Hệ số Gini

đã vượt qua mức nguy hiểm là 0.4

Giờ là 0.5 --

thậm chí còn tệ hơn là ở Mỹ --

thể hiện sự mất cân đối trong thu nhập.

Và như vậy quý vị thấy cả xã hội

đang trở nên bức xúc

vì mất đi một phần tính linh động.

Và sự cay đắng và thậm chí thù ghét

với người giàu và người có quyền

khá sâu rộng.

Vậy nên mọi cáo buộc tham nhũng

hoặc giao dịch đi cửa sau giữa chính quyền và doanh nghiệp

sẽ dấy lên sự bất bình trong xã hội

hay thậm chí là nghi ngờ

Vậy là nhờ một số chủ đề nóng nhất trên tiểu blog,

chúng ta có thể thấy điều mà giới trẻ quan tâm nhất.

Sự công bằng xã hội và trách nhiệm của chính phủ

là điều họ cần trước tiên.

Trong khoảng thập kỷ qua,

sự đô thị hóa và phát triển nhanh chóng

cho chúng ta thấy nhiều báo cáo

về việc phá hủy cưỡng chế

nhà riêng của người dân.

Và nó đã gây ra sự giận dữ và bức xúc

trong giới trẻ của chúng ta.

Đôi khi có người bị giết,

và có người tự thiêu để phản đối.

Nên khi những vụ này được đưa tin

ngày càng thường xuyên trên Internet,

người ta kêu gọi chính chủ có hành động ngăn chặn việc này.

Một tin tốt lành là đầu năm nay,

hội đồng nhà nước đã thông qua một quy định mới

về việc trưng dụng và phá dỡ nhà

và đã thông qua quyền

ra lệnh phá dỡ cưỡng chế từ chính quyền địa phương

tới tòa án.

Tương tự, nhiều vấn đề khác về sự an toàn của người dân

là đề tài nóng trên Internet.

Chúng ta đã nghe tới không khí bị ô nhiễm,

nước bị ô nhiễm, thực phẫm nhiễm độc.

Và quý vị biết không, chúng tôi có cả thịt bò giả

Người ta có những loại nguyên liệu

mà quý vị quết lên miếng thịt gà hay cá,

và nó biến thành thứ trông giống thịt bò.

Và gần đây,

người dân rất quan ngại về dầu ăn,

vì hàng nghìn người đã bị phát hiện

chế biến dầu ăn

từ nước thải của các nhà hàng.

Tất cả những việc này

đã gây ra sự phản đối kịch liệt trên Internet.

Và thật may mắn,

chúng tôi đã thấy chính phủ

ứng phó kịp thời hơn cũng như thường xuyên hơn

đối với những quan ngại của người dân.

Tuy thanh niên dường nhưng rất chắc chắn

về sự tham gia của họ

đối với việc thiết lập chính sách công,

nhưng đôi khi họ hơi mất định hướng

về thứ họ muốn cho cuộc sống cá nhân của họ.

Trung Quốc chẳng bao lâu sẽ vượt Mỹ

là thị trường số một

của những thương hiệu xa xỉ --

đó là chưa tính tới chi tiêu của người Trung Quốc

ở Châu Âu và những nơi khác.

Nhưng quý vị biết đó, một nửa những người tiêu dùng này

có lương dưới 2,000 đô la Mỹ.

Họ không giàu chút nào cả.

Họ đang lấy những cái túi và quần áo kia

để thể hiện cái tôi và vị trí xã hội.

Và đây là cô gái đã nói thẳng

trên một chương trình hò hẹn trên truyền hình

rằng cô thà khóc trong một chiếc xe BMW

hơn là cười trên một chiếc xe đạp.

Nhưng dĩ nhiên, chúng tôi có những thanh niên

vẫn muốn cười hơn,

dù đó là ở trong xe BMW hay là trên xe đạp.

Trong bức tranh tiếp theo, quý vị thấy một hiện tượng rất phổ biến

gọi tên là đám cưới 'trần', hay hôn nhân 'trần'.

Nó không có nghĩa là họ không mặc gì trong đám cưới,

mà nó thể hiện những đôi trẻ này sẵn sàng cưới

mà không có nhà, xe hơi, nhẫn kim cương

và không có tiệc cưới,

để cho thấy quyết tâm của họ với một tình yêu chân chính.

Người dân cũng đang làm việc tốt thông qua truyền thông xã hội.

Và bức tranh đầu tiên cho chúng ta thấy

một xe tải đang nhốt 500 con chó bị bắt cóc và không nhà cửa

để chế biến thức ăn

đã bị phát hiện và bị chặn trên đường cao tốc

và cả nước đang theo dõi

thông qua tiểu blog.

Người dân đang quyên góp tiền, thức ăn cho chó

và làm công tác tình nguyện để chặn xe tải đó.

Và sau nhiều giờ thương lượng,

500 con chó đã được giải thoát.

Và đây là cảnh người dân đang giúp tìm trẻ lạc.

Một người cha đăng ảnh của con trai mình trên Internet.

Sau hàng ngàn tin đi tin lại,

đứa trẻ đã được tìm thấy,

và chúng tôi đã chứng kiến gia đinh đoàn tụ

thông qua tiểu blog.

Như vậy, hạnh phúc là từ phổ biến nhất

chúng ta đã nghe trong vòng hai năm qua.

Hạnh phúc không chỉ liên quan tới

những trải nghiệm cá nhân và giá trị cá nhân,

mà đó còn là môi trường.

Người dân đang suy nghĩ về những câu hỏi sau:

Chúng ta liệu sẽ đánh đổi môi trường của chúng ta hơn nữa

để tạo ra GDP cao hơn?

Chúng ta sẽ thực hiện cải cách chính trị và xã hội như thế nào

để theo kịp với tăng trưởng kinh tế,

để giữ sự ổn định và bền vững?

Và hệ thống có khả năng

tự sửa chữa như thế nào

để khiến ngày càng nhiều người hài lòng

với mọi loại bất đồng xảy ra cùng một lúc?

Theo tôi, đây là những câu hỏi người dân sẽ tự trả lời.

Và thế hệ trẻ của chúng ta

sẽ thay đổi đất nước này

đồng thời chính họ cũng thay đổi.

Xin cảm ơn quý vị rất nhiều.

(Tiếng vỗ tay)