Đêm trước khi tôi đến X-cốt-len
Tôi được mới tới dẫn vòng chung kết
của chương trình "Tài năng Trung Quốc" ở Thượng Hải
với 80,000 khán giả trong sân vận động.
Các bạn đoán xem ai là vị khách mời biểu diễn?
Susan Boyle
Và tôi nói với bà ấy, "Tôi sẽ tới X-cốt-len ngày mai."
Bà ấy đã hát rất hay.
và còn nói được một vài từ tiếng Trung Quốc.
[Tiếng Trung Quốc]
Nên nó không giống như "Xin chào" hay "cảm ơn,"
một câu nói thông thường.
Mà nó có nghĩa "hành lá miễn phí."
Tại sao bà ấy lại nói thế?
Bởi vì đó là một đoạn
của một Susan Boyle khác của nước Trung Quốc chúng tôi, -
một phụ nữ khoảng 50 tuổi,
làm nghề bán rau ở Thượng Hải
bà này yêu thích opera phương Tây,
nhưng không hiểu
tiếng Anh hay tiếng Pháp hay tiếng Ý,
nên bà đã thêm vào lời nhạc
bằng những tên loại rau bằng tiếng Trung Quốc.
(Cười)
Và câu cuối cùng của bản Nessun Dorma
bà ấy đang hát ở sân vận động
là "hành lá miễn phí."
Nên khi Susan Boyle nói câu đó,
80,000 khán giả đồng thanh hát.
Rất vui nhộn.
Nên tôi nghĩ cả Susan Bolye
và người bán rau này ở Thượng Hải
là những người đặc biệt.
Không ai nghĩ rằng họ có thể thành công
trong ngành có tên là giải trí,
nhưng sự dũng cảm và tài năng của họ đã giúp họ vượt qua.
Và một chương trình và một cái bục
đã cho họ sân khấu
để thực hiện giấc mơ của họ.
Vâng, tạo ra sự khác biệt không quá khó.
Chúng ta đều khác nhau
với những quan điểm khác nhau.
Nhưng tôi nghĩ rằng sự khác biệt là điều tốt,
vì quý vị đưa ra một quan điểm khác.
Quý vị có thể có cơ hội tạo ra ảnh hưởng đặc biệt.
Thế hệ của tôi đã rất may mắn
khi chứng kiến và tham gia
vào sự biến đổi mang tính lịch sử của Trung Quốc
đã tạo ra nhiều thay đổi
trong 20, 30 năm qua.
Tôi nhớ rằng vào năm 1990,
khi tôi tốt nghiệp đại học,
tôi xin việc ở phòng kinh doanh
của một khách sạn 5 sao ở Bắc Kinh,
Great Wall Sheraton -- khách sạn đó vẫn còn.
Sau khi được phỏng vấn
bởi vị giám đốc người Nhật trong nửa giờ,
ông này cuối cùng nói,
"Vâng, cô Yang,
cô có câu hỏi nào dành cho tôi không?"
Tôi lấy hết can đảm và bình tĩnh và nói,
"Vâng, nhưng ông có thể cho tôi biết,
ông thực sự bán cái gì?"
Tôi không biết phòng kinh doanh là thế nào
trong một khách sạn 5 sao.
Đó là ngày đầu tiên tôi đặt chân
vào một khách sạn 5 sao.
Trong thời gian đó
tôi đi thử giọng --
đợt thử giọng lần đầu công khai
của đài truyền hình quốc gia Trung Quốc --
với một nghìn những người tốt nghiệp đại học khác.
Người sản xuất nói với chúng tôi
họ đang tìm kiếm một khuôn mặt dễ thương, ngây thơ
và trẻ đẹp.
Nên khi tới lượt tôi, tôi đứng dậy và nói,
"Tại sao những phụ nữ nổi tiếng trên truyền hình
lúc nào cũng phải đẹp, dễ thương, ngây thơ
và, như anh biết, còn phải được việc?
Tại sao họ không thể có ý kiến riêng
và tiếng nói riêng?"
Tôi nghĩ là tôi đã xúc phạm họ.
Nhưng thực ra, họ ấn tượng với lời nói của tôi.
Và do đó tôi vào vòng thi thứ hai,
và sau đó là vòng 3 và vòng 4.
Sau 7 vòng thi,
chỉ còn lại tôi.
Vậy là tôi phụ trách một chương trình truyền hình quốc gia vào giờ vàng.
Và quý vị tin hay không,
nhưng đó là chương trình đầu tiên trên truyền hình Trung Quốc
cho phép người dẫn
nói lên suy nghĩ của riêng họ
mà không đọc lời thoại được phê duyệt trước.
(Vỗ tay)
Và khán giả hàng tuần của tôi ở thời điểm đó
là từ 200 đến 300 triệu người.
Chỉ sau vài năm,
tôi quyết định tới Mỹ và trường Đại học Columbia
để học bằng sau đại học,
và sau đó thành lập một công ty truyền thông riêng,
mà tôi đã không nghĩ tới
trong những năm tôi bắt đầu sự nghiệp.
Chúng tôi đã làm nhiều việc.
Tôi đã từng phỏng vấn hơn một nghìn người.
Và đôi khi một số bạn trẻ đến với tôi
và nói, "Cô Lan, cô đã thay đổi đời cháu,"
và tôi thấy tự hào về việc đó.
Nhưng sau đó chúng tôi cũng rất may
khi chứng kiến sự cải cách của cả nước.
Tôi đã ở trong nhóm đấu thầu của Bắc Kinh để tổ chức Thế Vận Hội.
Tôi đại diện cho Triển lãm Thượng Hải.
tôi đã thấy Trung Quốc đang hội nhập với thế giới
và ngược lại.
Nhưng đôi khi tôi nghĩ,
thế hệ trẻ ngày nay sẽ làm gì?
Họ khác nhau thế nào,
và họ sẽ tạo ra những ảnh hưởng đặc biệt gì
để hình thành tương lai của Trung Quốc,
hay nói rộng hơn, là thế giới?
Nên ngày hôm nay tôi muốn nói với các bạn trẻ
thông qua kênh truyền thông xã hội.
Trước hết, họ là ai? Họ trông như thế nào?
Vâng, đây là cô gái có tên là Guo Meimei --
20 tuổi, xinh đẹp.
Cô khoe những chiếc túi,
quần áo và xe hơi đắt tiền của mình
trên một tiểu blog của cô ấy,
là phiên bản tiếng Trung Quốc của Twitter.
Và cô tự nhận là tổng giám đốc của Hội Chữ Thập Đỏ
ở Phòng Thương Mại.
Cô ấy đã không biết rằng
rằng cô đã động chạm tới một vấn đề rất nhạy cảm
và khiến cả nước nghi ngờ
giống như là một vụ lùm xùm
chống lại sự trung thực của Hội Chữ Thập Đỏ
Vụ tranh cãi này quá nóng
tới mức Hội Chữ Thập Đỏ phải mở một cuộc họp báo
để làm rõ
và cuộc điều tra đang diễn ra.
Cho tới ngày hôm nay
chúng tôi biết rằng chính cô gái đó đã bịa ra tiêu đề đó--
có thể là do cô ấy cảm thấy tự hào khi liên quan tới hoạt động nhân đạo.
Tất cả những đồ đắt tiền đó
được bạn trai cô ta
tặng làm quà
anh này đã từng là ủy viên
trong một tiểu ban của Hội Chữ Thập Đỏ ở Phòng Thương Mại.
Rất khó giải thích.
Nhưng dù sao, công chúng vẫn không chấp nhận.
Nó vẫn là đề tài nóng hổi
Nó cho thấy nhiều người không tin
vào chính phủ hoặc những cơ quan được chính phủ hậu thuẫn,
những tổ chức trước đấy thiếu tính minh bạch.
Và nó cũng cho chúng ta thấy
sức mạnh và tác động của truyền thông xã hội
ví dụ như tiểu blog.
Tiểu blog bùng nổ trong năm 2010,
với số người viếng thăm tăng gấp đôi
và thời gian tiêu tốn vào nó tăng gấp 3
Sina.com, một cổng tin tức lớn,
chỉ riêng nó đã có hơn 140 triệu người dùng tiểu blog.
Trên Tencent, đó là 200 triệu.
Người viết blog được yêu thích nhất --
không phải tôi --
mà là một ngôi sao điện ảnh,
cô ấy có hơn 9.5 triệu người theo dõi, hay người hâm mộ.
Khoảng 80% những người dùng tiểu blog là thanh niên,
dưới 30 tuổi.
Và bởi vì, như quý vị biết,
truyền thông truyền thống vẫn bị chính phủ kiểm soát gắt gao,
truyền thông xã hội tạo một cơ chể mở
để cho phép thả lỏng một chút.
Nhưng vì quý vị không có nhiều cơ chế mở khác,
sức nóng từ nút mở này
đôi khỉ rất mạnh mẽ
và thậm chí mãnh liệt.
Như vậy thông qua sử dụng tiểu blog,
chúng ta thậm chí có thể hiểu rõ hơn thanh niên Trung Quốc.
Vậy họ khác nhau như thế nào?
Trước hết, phần lớn họ được sinh ra
trong những năm 80 và 90
theo chính sách một con.
Và vì việc phá thai có chọn lọc
bởi những gia đình trọng nam khinh nữ,
giờ đây kết quả là chúng ta có
số nam nhiều hơn nữ là 30 triệu.
Điều đó có thể gây
hiểm họa cho xã hội,
nhưng ai mà biết được;
chúng ta đang ở trong một thế giới toàn cầu hóa,
nên họ có thể tìm kiếm bạn gái ở những nước khác.
Phần lớn họ được giáo dục khá tốt.
Tỉ lệ mù chữ ở Trung Quốc trong thế hệ này
là dưới 1%.
Ở thành phố, 80% trẻ em đi học đại học.
Nhưng họ đang đối mặt với một Trung Quốc già hóa
với dân số trên 65 tuổi
lên tới khoảng 7% trong năm nay
và khoảng 15%
đến năm 2030.
Và quý vị biết chúng tôi có truyền thống
là người trẻ hỗ trợ người già về mặt tài chính,
và chăm sóc họ khi họ ốm.
Nên điều này có nghĩa là đôi vợ chồng trẻ
sẽ phải nuôi 4 bố mẹ
có tuổi thọ trung bình là 73.
Do vậy, việc kiếm sống không dễ dàng
đối với thanh niên.
Người có trình độ đại học không thiếu.
Ở vùng thành thị,
người có trình độ đại học có lương khởi điểm
khoảng 400 đô la Mỹ một tháng,
còn tiền thuê nhà trung bình
trên $500.
Vậy họ làm gì? Họ phải ở chung --
chen chúc trong một không gian chật hẹp
để tiết kiệm tiền
và họ tự gọi là "lũ kiến"
Và với những người chuẩn bị xây dựng gia đình
và mua căn hộ riêng,
họ tính họ phải làm việc
từ 30 đến 40 năm
mớ đủ tiền mua căn hộ đầu tiên.
Với tỉ lệ đó ở Mỹ
một cặp vợ chồng chỉ cần kiếm tiền trong 5 năm,
nhưng ở Trung Quốc, đó là 30 đến 40 năm
vì giá bất động sản tăng phi mã.
Trong 200 triệu người lao động nhập cư,
60% là thanh niên.
Họ thấy mình như bị kẹp giữa
khu vực nông thôn và thành thị.
Phần lớn không muốn quay lại miền quê,
nhưng họ không có cảm giác thuộc về thành thị.
Họ làm việc nhiều giờ hơn
với ít thu nhập hơn, ít phúc lợi xã hội hơn.
Và họ dễ bị
mất việc,
chịu đựng lạm phát,
ngân hàng xiết chặt vốn vay,
sự tăng giá của đồng nhân dân tệ
hay sự giảm sút nhu cầu
của châu Âu hay châu Mỹ
đối với những sản phẩm họ sản xuất.
Tuy nhiên, năm ngoái,
một vụ việc kinh hãi
ở một tổ hợp sản xuất thiết bị OEM ở Trung Quốc:
13 công nhân trẻ tuổi
khoảng 18-19 và 20-21 tuổi
đã tự vẫn
từng người một giống như một căn bệnh truyền nhiễm.
Nhưng họ đã chết vì tất cả những lí do cá nhân khác nhau.
Nhưng toàn bộ vụ này
đã khiến cả xã hội bất bình
về sự cách ly
cả về mặt thể chất và tinh thần,
của những công nhân nhập cư này.
Với những người quay trở về quê,
họ thấy mình được địa phương rất chào đón,
vì vơi kiến thức, kỹ năng và mạng lưới
họ đã họ ở thành phố,
với sự trợ giúp của Internet,
họ có thể tạo ra nhiều việc làm hơn,
cải thiện nông nghiệp và tạo ra doanh nghiệp mới
ở những thị trường kém phát triển hơn.
Nên trong vài năm qua, khu vực duyên hải
đã thấy thiếu lao động.
Những biểu đồ này cho thấy
một bức tranh xã hội tổng quát hơn.
Đầu tiên là hệ số Engels
thể hiện chi phí nhu cầu thiết yếu hàng ngày
đã giảm tỉ lệ
trong suốt thập kỷ qua,
về mặt thu nhập gia đình,
tới khoảng 37%
Nhưng sau đó trong 2 năm qua,
nó tăng lại tới 39%,
cho thấy chi phí sinh hoạt tăng.
Hệ số Gini
đã vượt qua mức nguy hiểm là 0.4
Giờ là 0.5 --
thậm chí còn tệ hơn là ở Mỹ --
thể hiện sự mất cân đối trong thu nhập.
Và như vậy quý vị thấy cả xã hội
đang trở nên bức xúc
vì mất đi một phần tính linh động.
Và sự cay đắng và thậm chí thù ghét
với người giàu và người có quyền
khá sâu rộng.
Vậy nên mọi cáo buộc tham nhũng
hoặc giao dịch đi cửa sau giữa chính quyền và doanh nghiệp
sẽ dấy lên sự bất bình trong xã hội
hay thậm chí là nghi ngờ
Vậy là nhờ một số chủ đề nóng nhất trên tiểu blog,
chúng ta có thể thấy điều mà giới trẻ quan tâm nhất.
Sự công bằng xã hội và trách nhiệm của chính phủ
là điều họ cần trước tiên.
Trong khoảng thập kỷ qua,
sự đô thị hóa và phát triển nhanh chóng
cho chúng ta thấy nhiều báo cáo
về việc phá hủy cưỡng chế
nhà riêng của người dân.
Và nó đã gây ra sự giận dữ và bức xúc
trong giới trẻ của chúng ta.
Đôi khi có người bị giết,
và có người tự thiêu để phản đối.
Nên khi những vụ này được đưa tin
ngày càng thường xuyên trên Internet,
người ta kêu gọi chính chủ có hành động ngăn chặn việc này.
Một tin tốt lành là đầu năm nay,
hội đồng nhà nước đã thông qua một quy định mới
về việc trưng dụng và phá dỡ nhà
và đã thông qua quyền
ra lệnh phá dỡ cưỡng chế từ chính quyền địa phương
tới tòa án.
Tương tự, nhiều vấn đề khác về sự an toàn của người dân
là đề tài nóng trên Internet.
Chúng ta đã nghe tới không khí bị ô nhiễm,
nước bị ô nhiễm, thực phẫm nhiễm độc.
Và quý vị biết không, chúng tôi có cả thịt bò giả
Người ta có những loại nguyên liệu
mà quý vị quết lên miếng thịt gà hay cá,
và nó biến thành thứ trông giống thịt bò.
Và gần đây,
người dân rất quan ngại về dầu ăn,
vì hàng nghìn người đã bị phát hiện
chế biến dầu ăn
từ nước thải của các nhà hàng.
Tất cả những việc này
đã gây ra sự phản đối kịch liệt trên Internet.
Và thật may mắn,
chúng tôi đã thấy chính phủ
ứng phó kịp thời hơn cũng như thường xuyên hơn
đối với những quan ngại của người dân.
Tuy thanh niên dường nhưng rất chắc chắn
về sự tham gia của họ
đối với việc thiết lập chính sách công,
nhưng đôi khi họ hơi mất định hướng
về thứ họ muốn cho cuộc sống cá nhân của họ.
Trung Quốc chẳng bao lâu sẽ vượt Mỹ
là thị trường số một
của những thương hiệu xa xỉ --
đó là chưa tính tới chi tiêu của người Trung Quốc
ở Châu Âu và những nơi khác.
Nhưng quý vị biết đó, một nửa những người tiêu dùng này
có lương dưới 2,000 đô la Mỹ.
Họ không giàu chút nào cả.
Họ đang lấy những cái túi và quần áo kia
để thể hiện cái tôi và vị trí xã hội.
Và đây là cô gái đã nói thẳng
trên một chương trình hò hẹn trên truyền hình
rằng cô thà khóc trong một chiếc xe BMW
hơn là cười trên một chiếc xe đạp.
Nhưng dĩ nhiên, chúng tôi có những thanh niên
vẫn muốn cười hơn,
dù đó là ở trong xe BMW hay là trên xe đạp.
Trong bức tranh tiếp theo, quý vị thấy một hiện tượng rất phổ biến
gọi tên là đám cưới 'trần', hay hôn nhân 'trần'.
Nó không có nghĩa là họ không mặc gì trong đám cưới,
mà nó thể hiện những đôi trẻ này sẵn sàng cưới
mà không có nhà, xe hơi, nhẫn kim cương
và không có tiệc cưới,
để cho thấy quyết tâm của họ với một tình yêu chân chính.
Người dân cũng đang làm việc tốt thông qua truyền thông xã hội.
Và bức tranh đầu tiên cho chúng ta thấy
một xe tải đang nhốt 500 con chó bị bắt cóc và không nhà cửa
để chế biến thức ăn
đã bị phát hiện và bị chặn trên đường cao tốc
và cả nước đang theo dõi
thông qua tiểu blog.
Người dân đang quyên góp tiền, thức ăn cho chó
và làm công tác tình nguyện để chặn xe tải đó.
Và sau nhiều giờ thương lượng,
500 con chó đã được giải thoát.
Và đây là cảnh người dân đang giúp tìm trẻ lạc.
Một người cha đăng ảnh của con trai mình trên Internet.
Sau hàng ngàn tin đi tin lại,
đứa trẻ đã được tìm thấy,
và chúng tôi đã chứng kiến gia đinh đoàn tụ
thông qua tiểu blog.
Như vậy, hạnh phúc là từ phổ biến nhất
chúng ta đã nghe trong vòng hai năm qua.
Hạnh phúc không chỉ liên quan tới
những trải nghiệm cá nhân và giá trị cá nhân,
mà đó còn là môi trường.
Người dân đang suy nghĩ về những câu hỏi sau:
Chúng ta liệu sẽ đánh đổi môi trường của chúng ta hơn nữa
để tạo ra GDP cao hơn?
Chúng ta sẽ thực hiện cải cách chính trị và xã hội như thế nào
để theo kịp với tăng trưởng kinh tế,
để giữ sự ổn định và bền vững?
Và hệ thống có khả năng
tự sửa chữa như thế nào
để khiến ngày càng nhiều người hài lòng
với mọi loại bất đồng xảy ra cùng một lúc?
Theo tôi, đây là những câu hỏi người dân sẽ tự trả lời.
Và thế hệ trẻ của chúng ta
sẽ thay đổi đất nước này
đồng thời chính họ cũng thay đổi.
Xin cảm ơn quý vị rất nhiều.
(Tiếng vỗ tay)