Return to Video

Bí ẩn về bệnh say tàu xe - Rose Eveleth

  • 0:07 - 0:08
    Bạn có thể đọc khi đang đi xe?
  • 0:08 - 0:10
    Nếu vậy, có thể xem
    bạn là người khá may mắn.
  • 0:10 - 0:11
    Khoảng một phần ba dân số,
  • 0:11 - 0:13
    việc đọc sách trong khi di chuyển trên ôtô
  • 0:13 - 0:14
    trên thuyền
  • 0:14 - 0:14
    trên tàu
  • 0:14 - 0:15
    hoặc trên máy bay
  • 0:15 - 0:17
    nhanh chóng làm họ cảm thấy buồn nôn.
  • 0:17 - 0:19
    Nhưng do đâu mà chúng ta
    lại bị say tàu xe ?
  • 0:19 - 0:20
    À, tin hay không thì
  • 0:20 - 0:22
    các nhà khoa học
    cũng chưa rõ tại sao.
  • 0:22 - 0:23
    Khái niệm phổ biến nhất
  • 0:23 - 0:25
    là do sự sai lệnh tín hiệu
    giữa các giác quan.
  • 0:25 - 0:26
    Khi di chuyển bằng ôtô,
  • 0:26 - 0:28
    cơ thể bạn nhận được
    hai thông tin rất khác nhau.
  • 0:28 - 0:30
    Mắt bạn đang nhìn thấy
    bên trong xe,
  • 0:30 - 0:32
    dường như không hề chuyển động.
  • 0:32 - 0:33
    Trong khi đó, tai bạn
    lại nói với não bộ rằng
  • 0:33 - 0:35
    bạn đang tăng tốc
  • 0:35 - 0:37
    Đợi đã, tai bạn ư ?
  • 0:37 - 0:38
    Đúng vậy, thực ra
  • 0:38 - 0:40
    tai có một chức năng quan trọng khác
    ngoài nghe.
  • 0:40 - 0:41
    Một nhóm cấu trúc
    nằm sâu bên trong tai
  • 0:41 - 0:43
    được biết đến là
    hệ thống tiền đình,
  • 0:43 - 0:45
    bộ phận mang lại cho chúng ta cảm nhận
    về sự cân bằng và chuyển động.
  • 0:45 - 0:47
    Bên trong đó, có ba ống nhỏ hình bán nguyệt
  • 0:47 - 0:48
    có khả năng cảm nhận được
    chuyển động xoay,
  • 0:48 - 0:50
    mỗi ống cho một chiều không gian.
  • 0:50 - 0:52
    Và còn có hai khối mảnh như sợi tóc
  • 0:52 - 0:53
    chứa đầy dịch lỏng.
  • 0:53 - 0:54
    Khi bạn di chuyển,
  • 0:54 - 0:55
    khối chất lỏng thay đổi
    và kích thích các sợi lông,
  • 0:55 - 0:56
    báo cho não bộ biết
  • 0:56 - 0:57
    bạn đang chuyển động
    theo phương ngang
  • 0:57 - 0:58
    hay dọc.
  • 0:58 - 0:59
    Kết hợp tất cả những thứ đó lại,
  • 0:59 - 1:00
    cơ thể bạn có thể cảm nhận được
  • 1:00 - 1:01
    hướng chuyển động,
  • 1:01 - 1:02
    gia tốc của chuyển động,
  • 1:02 - 1:03
    và cả góc của chuyển động nữa.
  • 1:03 - 1:04
    Vậy nên, khi đang ở trong ôtô,
  • 1:04 - 1:06
    hệ thống tiền đình cảm nhận đúng
    về chuyển động của bạn,
  • 1:06 - 1:08
    nhưng mắt bạn lại không thấy vậy,
  • 1:08 - 1:10
    đặc biệt là khi
    bạn đang dán mắt vào trang sách.
  • 1:10 - 1:11
    Cũng có thể xảy ra chuyện ngược lại.
  • 1:11 - 1:12
    Khi đang ngồi yên trong rạp chiếu phim
  • 1:12 - 1:14
    và camera tạo những chuyển động nhanh
    trên màn hình rộng.
  • 1:14 - 1:15
    Lần này mắt bạn
  • 1:15 - 1:16
    lại nghĩ rằng cơ thể đang chuyển động
  • 1:16 - 1:18
    trong khi tai bạn biết rằng
    bạn vẫn đang ngồi im.
  • 1:18 - 1:19
    Nhưng tại sao sự mâu thuẫn thông tin này
  • 1:19 - 1:21
    lại khiến chúng ta cảm thấy khổ sở đến vậy?
  • 1:21 - 1:23
    Các nhà khoa học cũng không biết chắc về nó,
  • 1:23 - 1:25
    nhưng họ cho rằng
    đó là lời giải thích cho sự tiến hoá.
  • 1:25 - 1:27
    Như bạn biết đấy, phương tiện di chuyển nhanh
    và công nghệ ghi hình
  • 1:27 - 1:29
    chỉ mới xuất hiện vài thế kỷ nay,
  • 1:29 - 1:31
    chỉ là nháy mắt trong quá trình tiến hoá.
  • 1:31 - 1:32
    Trong hầu hết lịch sử loài người,
  • 1:32 - 1:33
    không có nhiều thứ
  • 1:33 - 1:35
    có thể gây ra
    những kiểu xáo trộn cảm nhận như vậy
  • 1:35 - 1:37
    ngoại trừ chất độc.
  • 1:37 - 1:38
    Bởi các chất độc
  • 1:38 - 1:40
    là thứ không tốt cho việc duy trì sự sống,
  • 1:40 - 1:41
    nên cơ thể phát ra
    một mệnh lệnh trực tiếp
  • 1:41 - 1:43
    nhưng không mấy dễ chịu
  • 1:43 - 1:44
    để tống khứ tất cả mọi thứ
    mà chúng ta đã ăn vào
  • 1:44 - 1:46
    và gây ra rối loạn.
  • 1:46 - 1:47
    Lý thuyết này có vẻ khá thuyết phục,
  • 1:47 - 1:48
    nhưng để lại rất nhiều điều
    còn chưa thể giải thích
  • 1:48 - 1:50
    như tại sao phụ nữ
    lại dễ bị tác động hơn
  • 1:50 - 1:51
    bởi say tàu xe hơn đàn ông,
  • 1:51 - 1:53
    hay tại sao hành khách hay bị nôn
  • 1:53 - 1:54
    hơn tài xế.
  • 1:54 - 1:55
    Một giả thuyết khác cho rằng
  • 1:55 - 1:56
    nguyên nhân có thể phần nhiều do
  • 1:56 - 1:58
    các kiểu hoàn cảnh lạ
  • 1:58 - 1:59
    làm cho cơ thể khó duy trì
  • 1:59 - 2:01
    được tư thế tự nhiên.
  • 2:01 - 2:01
    Những nghiên cứu đã cho thấy
  • 2:01 - 2:02
    rằng ngâm mình trong nước
  • 2:02 - 2:03
    hay chỉ là thay đổi tư thế
  • 2:03 - 2:05
    có thể giảm đáng kể các tác động
  • 2:05 - 2:06
    của say tàu xe.
  • 2:06 - 2:08
    Nhưng, một lần nữa, chúng ta
    không thực sự hiểu được điều gì đang xảy ra
  • 2:08 - 2:10
    Chúng ta đều biết
    vài phương pháp phổ biến
  • 2:10 - 2:11
    để chống say xe --
  • 2:11 - 2:12
    nhìn xa về phía đường chân trời,
  • 2:12 - 2:13
    nhai kẹo cao su,
  • 2:13 - 2:14
    uống vài viên thuốc chống say --
  • 2:14 - 2:15
    nhưng không có phương pháp nào
    là hoàn toàn chắc chắn
  • 2:15 - 2:16
    cũng như chúng không thể giải quyết được
  • 2:16 - 2:18
    tình trạng say xe cường độ mạnh
  • 2:18 - 2:19
    và đôi khi tình cảnh
  • 2:19 - 2:21
    trở lên rất căng thẳng hơn nhiều
    so với việc cảm thấy nhàm chán
  • 2:21 - 2:22
    trong suốt một chuyến xe đường dài.
  • 2:22 - 2:24
    Tại NASA, khi các nhà du hành
    bị phóng mạnh vào không gian
    vào không gian
  • 2:24 - 2:26
    ở vận tốc 27,000 km/h,
  • 2:26 - 2:28
    việc bị say trở thành vấn đề nghiêm trọng.
  • 2:28 - 2:29
    Vậy, cần thêm những nghiên cứu
  • 2:29 - 2:30
    công nghệ mới nhất trong kỷ nguyên vũ trụ,
  • 2:30 - 2:32
    NASA đã dành rất nhiều thời gian
  • 2:32 - 2:33
    cố tìm cách
  • 2:33 - 2:34
    giúp các nhà du hành tránh khỏi nôn mửa
  • 2:34 - 2:36
    họ đã được chuẩn bị kỹ lưỡng khẩu phần ăn.
  • 2:36 - 2:38
    Giống như việc tìm hiểu bí ẩn của giấc ngủ
  • 2:38 - 2:39
    hay chữa trị cảm lạnh,
  • 2:39 - 2:41
    say tàu xe vẫn còn là một trong những vấn đề
  • 2:41 - 2:42
    nghe có vẻ đơn giản,
  • 2:42 - 2:44
    dù có tiến bộ khoa học tuyệt vời,
  • 2:44 - 2:46
    chúng ta vẫn còn hiểu biết rất ít về nó.
  • 2:46 - 2:48
    Có lẽ một ngày nào đó
    nguyên nhân chính xác
  • 2:48 - 2:49
    của say tàu xe sẽ được tìm ra,
  • 2:49 - 2:50
    và cùng với nó,
  • 2:50 - 2:51
    là một phương pháp hiệu quả
    để ngăn chặn chứng bệnh này,
  • 2:51 - 2:54
    nhưng ngày đó
    vẫn còn ở phía chân trời xa xôi.
Title:
Bí ẩn về bệnh say tàu xe - Rose Eveleth
Speaker:
Rose Eveleth
Description:

Xem bài học đầy đủ tại: http://ed.ted.com/lessons/the-mystery-of-motion-sickness-rose-eveleth

Mặc dù một phần ba dân số khổ sở với say tàu xe, các nhà khoa học vẫn chưa nắm rõ về nguyên nhân gây ra nó. Giống như bệnh cảm lạnh, đó là một vấn đề đơn giản nhưng chưa có cách chữa trị. Và nếu bạn nghĩ rằng điều đó là tồi tệ khi di chuyển trên một chuyến xe dài cùng gia đình, thì hãy hình dung nếu chuyển động như các nhà du hành vũ trụ bạn sẽ còn cảm thấy say đến mức nào. Rose Eveleth giải thích những điều xảy ra trong cơ thể người khi bị say tàu xe.

Bài giảng bởi Rose Eveleth, hoạt hoạ bởi Tom Gran.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
03:10

Vietnamese subtitles

Revisions Compare revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.