Psychologia sportu: co się kryje w głowie mistrza? | Martin Hagger | TEDxPerth

Martin Hagger omawia rozmaite metody używane przez mistrzów sportu w psychicznym przygotowaniu do zawodów. Mówi szczegółowo o naukowych podstawach tych metod, o tym, jak działają i jak mogą być wykorzystane przez sportowców i trenerów dla osiągnięcia jak najlepszych wyników.

Prelekcja wygłoszona na lokalnej konferencji TEDx, zorganizowanej niezależnie od konferencji TED.

W sporcie olimpijskim,

sporcie na najwyższym poziomie,

mamy sportowców,
którym zawsze wszystko wychodzi.

Taki Usain Bolt,

dwukrotny złoty medalista na 100 i 200 m

w 2008 w Pekinie i w 2012 w Londynie.

Albo Michael Phelps,

najbardziej utytułowany
olimpijczyk w historii.

Tym sportowcom wychodzi wszystko

tak pod względem psychicznym,
jak i fizycznym.

Co ciekawe, mają zupełnie różne podejście.

Bolt ze swoimi popisami

tuż przed biegiem, na linii startowej.

Każdy to widział.

Phelps z kolei ma zupełnie inne podejście.

Siada w skupieniu, słuchając muzyki.

Jest dużo bardziej skupiony,

skoncentrowany na swojej konkurencji.

Obie postawy przynoszą wyniki.

Przygotowanie psychologiczne
może odgrywać pewną rolę przed startem,

może stanowić też o ich sukcesie.

Ale jeśli coś idzie źle?

Mamy tutaj inny przykład.

Finał turnieju piłkarskiego
na igrzyskach w Londynie.

Między Brazylią a Meksykiem.

Ci pierwsi byli zdecydowanymi faworytami.

Bronili tytułu mistrzów olimpijskich.

Na papierze przewyższali wszystkich.

Meksykanie pokazali się
w turnieju z dobrej strony,

ale mało kto na nich stawiał.

W meczu finałowym
rzucili się na Brazylijczyków,

prezentując fantastyczną ofensywę.

Z kolei piłkarze brazylijscy,

z nosami na kwintę,

zdawali się przytłoczeni.

Jakby nie mogli zrozumieć,

dlaczego nie grają tak dobrze, jak dotąd.

Może spoczęli na laurach.

Może oczekiwali zbyt wiele.

Może byli zbyt pewni siebie.

Meksykanie nie mieli nic do stracenia.

Atakowali z zapałem

I zdobyli olimpijskie złoto,

pokonując zdecydowanych faworytów.

Może psychologia sportu umie wyjaśnić,
dlaczego faworyzowani mistrzowie

mogą poczuć się zbyt pewni siebie

i niespodziewanie przegrać.

I dlaczego słabsi mogą ich pokonać,

na przekór oczekiwaniom.

Kolejny przykład to James Magnussen,

człowiek z niezłomną, zdawałoby się,

wiarą w siebie.

Zapowiadał, że wygra 100 m kraulem

na olimpiadzie w Londynie.

Był niezwykle pewny siebie.

Ale w finale

przegrał z Nathanem Adrianem

o jedną setną sekundy.

Magnussen był zdruzgotany,

język jego ciała jasno na to wskazywał.

Być może był po prostu zbyt pewny siebie.

A może jego pewność siebie

przed ostatnim pojedynkiem

maskowała faktyczny brak wiary

we własne możliwości.

Może w środku nie był już tak pewny,

mimo że powinien,

bo był światowym liderem?

Może psychika odegrała
jakąś rolę w porażce.

Ale, co ważne, może ona też pomóc

podnieść się po druzgocącej porażce
przed kolejnymi zawodami.

Roy McAvoy to kolejny dobry przykład.

Oczekiwano, że wygra turniej golfowy
Masters w Auguście.

Uchodził za jednego
z głównych faworytów.

Ma olbrzymi talent.

Jest on tym zawodnikiem,
którego pozostali rywale,

profesjonalni golfiści,

obawiają się najbardziej.

A jednak.

W ostatnim dniu turnieju McAvoy miał

cztery uderzenia przewagi
nad kolejnym zawodnikiem

w wyniku znakomitej gry
przez trzy pierwsze dni turnieju.

Wtedy nadeszła
katastrofalna obniżka formy.

Miał aż 80 uderzeń w jednej rundzie.

Co jest słabym wynikiem,

bo większości profesjonalnych golfistów

udaje się zakończyć rundę
w 70 lub mniej uderzeniach.

To dobry wynik.

A 80 to wynik katastrofalny.

McAvoy skończył ex-aequo na 15. miejscu.

Wydawać by się mogło,
że tak druzgocąca porażka

silnie wpłynęła na jego psychikę.

Jednak ledwie dwa miesiące póżniej
McAvoy wygrał US Open.

Bez żadnych oznak,
że brak mu wiary w siebie,

czy że nie radzi sobie z presją

jak wcześniej w Auguście.

Wydawało się więc, że się pozbierał.

Ale co sprawiło, że mu się udało?

Psychologia sportowa
może odpowiedzieć na to pytanie.

Profesjonalni sportowcy, trenerzy

i inni ludzie w otoczeniu sportowców

wiedzą doskonale, jak ważna jest psychika

I akceptują znaczenie psychologii.

Psychologowie sportowi są często włączani

w skład sztabów trenerskich
wielu sportowców.

Czym jest psychologia sportowa?

Zajmuje się ona teorią i praktyką

mentalnego przygotowania sportowców.

Zajmuje się wynajdywaniem
strategii i technik,

które pozwalają sportowcom

na przygotowanie optymalnej formy.

Pomaga też w radzeniu sobie
z powrotami, przeciwnościami,

pomaga im radzić sobie
z druzgocącymi porażkami,

jak te, które przeżyli Magnussen i McAvoy.

Dopiero zaczynamy zajmować się
szczegółowo strategiami,

o których mówią psycholodzy sportowi.

Zajrzyjmy więc do umysłu zwycięzcy:

jakie czynniki wiążą się
z sukcesem w sporcie?

Po pierwsze, odpowiednia motywacja.

Cele, które stawiają sobie sportowcy

często pokazują, jak wiele wysiłku i woli

potrzebują do zwycięstwa.

Ale czasem motywacja nie wystarcza.

Sportowiec musi mieć wiarę w siebie.

Wśród najlepszych
prawie każdy wierzy w siebie.

Sportowcy używają wielu metod

dla zwiększenia pewności siebie.

Kolejny ważny czynnik
to wiedza o swojej dyscyplinie.

Znanie jej na wylot,

ale także wiedza o przeciwniku.

Jakie są jego mocne i słabe strony.

Clive Woodward, trener
reprezentacji Anglii w rugby,

która zdobyła mistrzostwo świata
w 2003 roku,

mówił o "rugby totalnym",

żeby nie zostawiać gry przypadkowi,

Woodward znany był z tego,

że tworzył bank informacji
o przeciwnikach.

Znał ich słabe i mocne strony,

wiedział, gdzie uderzyć
i jak pokonać ich taktycznie.

To naprawdę ważne w dzisiejszym sporcie.

Wykorzystujemy psychologię,
by zrozumieć tak przeciwnika,

jak i siebie samego.

Sportowcy mają swoje sposoby

na osiągnięcie odpowiedniego nastawienia.

Przyjrzymy się im za chwilę.

Sportowcy są też świetni
w wytrzymywaniu presji.

Usain Bolt i Michael Phelps

są doskonałymi tego przykładami.

Sposoby radzenia sobie ze stresem
są na pewno ważnym elementem

całej palety metod
używanych przez sportowców,

by odpowiednio nastawić się psychicznie

i występować na najlepszym
możliwym poziomie.

Przyjrzyjmy się bliżej
kilku takim metodom.

Motywacja jest niezwykle ważna.

Jak odpowiednio umotywować sportowca?

Stawiane cele zadecydują o tym,

ile zapału i wysiłku włożą w wykonanie.

Ale sama chęć wygranej nie wystarczy.

W większości przypadków

sportowiec musi stawiać sobie

bardziej szczegółowe cele.

Na przykład pobicie rekordu życiowego,

To motywuje do pracy
na treningach i na zawodach.

Takie cele muszą mieć kilka ważnych cech.

Psycholodzy, tak teoretycy jak i praktycy,

zawsze mówią o tym,

by sportowcy stawiali sobie cele

realne, właściwe, konkretne, wymierne.

To bardzo ważne przy pracy nad motywacją.

Ale, jak już wspomniałem,
sama motywacja nie wystarczy.

Ważna jest też wiara w siebie.

Istnieje wiele sposobów

na zwiększenie poziomu
wiary w siebie u sportowca.

Doświadczenie.

Przypominanie sportowcom
o ich doświadczeniu

jest niezwykle ważne.

Opracowywanie modeli i planów

to także ważny aspekt
przygotowania psychicznego,

bo pozwala na posiadanie

modelu czy wzoru optymalnego występu.

Mamy tu wizualizacje
i monolog wewnętrzny, o czym za chwilę.

Oceny i komentarze są także istotne.

Pozytywne oceny od trenerów.

Wielu zawodników przeprowadza też

próbę startu w wyobraźni.

Oto sprawy, na które trenerzy i sportowcy

zwracają uwagę przy tego typu ćwiczeniu.

To prawie jak oglądanie występu na wideo.

Przydają się też rekwizyty.

i wizualizacja potencjalnych problemów.

Wszystkich barier, problemów i trudności,

jakie mogą się zdarzyć w czasie zawodów.

Oto przykład, jak ta metoda
działa w praktyce.

Oto Blanka Vlašić.

Była mistrzyni olimpijska w skoku wzwyż.

Uznana lekkoatletką roku
przez IAAF w 2010 roku.

Znana jest z tego, że do każdego skoku

przygotowuje się w ten sam sposób.

Zamyka oczy, wizualizuje udany skok,

rytmicznie przy tym klaszcząc,

zachęcając kibiców
do klaskania razem z nią,

co zwiększa poziom jej motywacji
i wiary w siebie.

Tuż przed rozbiegiem
powtarza jeszcze wyćwiczone ruchy.

Sportowcy motywują się też,
używając monologów wewnętrznych.

To bardzo ważna metoda,

bo pozwala im na recytowanie formułek,

które mogą zwiększyć poziom motywacji

i pomagają radzić sobie
z przeciwnikami i całą sytuacją.

Na przykład w sytuacji,

gdzie na sportowcu ciąży duża presja.

Monolog wewnętrzny może być motywujący,

ale pozwala też sportowcom skupić się

na najważniejszych aspektach występu,

może też uspokajać.

Jak powtarzanie sobie:
"Oddychaj i odpręż się".

Radzenie sobie z tremą
to ważny element sportowej rywalizacji.

To jasne, że na olimpiadzie

czy mistrzostwach świata

presja na sportowców jest ogromna.

Muszą umieć sobie z nią poradzić.

Czasem zbyt wielka trema

może przeszkodzić w osiągnięciu

najlepszego wyniku.

Techniki relaksacyjne
są tu niezwykle istotne.

Psycholodzy pomagają sportowcom
znaleźć sposób na rozluźnienie.

Odpowiedni sposób oddychania,

rozciąganie i rozluźnianie mięśni.

Pomóc może też
słuchanie muzyki czy medytacja.

Michael Phelps to dobry przykład.

Kończy słuchać muzyki dopiero
kilka minut przed startem.

Muzyka wprowadza go w odpowiedni stan.

Pomaga mu się rozluźnić i zmotywować.

Oto dobry przykład kogoś,
kto używa wspomnianych technik

w najszerszym zakresie:

Jelena Isinbajewa.

Dwukrotna mistrzyni olimpijska
w skoku o tyczce

i rekordzistka świata.

Tutaj widzimy ją na igrzyskach w Londynie,

rozluźniona leży na plecach,
przykrywa głowę.

Oddziela się od wszystkich zakłóceń,

co ją też rozluźnia i zdejmuje presję.

Jak wygląda profil
psychologiczny zwycięzcy

z punku widzenia psychologii sportu?

Musi być zmotywowany,
mieć wiarę we własne możliwości,

doskonale znosić presję,

i używać takich metod, jak wizualizacje,

monologi wewnętrzne i relaksacja.

Dziękuję.

(Brawa)