Τι συμβαίνει όταν αφαιρείς τον ιππόκαμπο; - Σαμ Κιν

Δείτε ολόκληρο το μάθημα: http://ed.ted.com/lessons/what-happens-when-you-remove-the-hippocampus-sam-kean

Όταν ο Χένρι Μολέισον (ευρέως γνωστός τώρα ως Χ.Μ.) ράγισε το κρανίο του
σ' ένα ατύχημα, άρχισε να λιποθυμά και να έχει κρίσεις επιληψίας. Σε μια προσπάθεια να τον θεραπεύσει, ο ριψοκίνδυνος χειρουργός Δρ. Γουίλιαμ Σκόβιλ αφαίρεσε τον ιππόκαμπο του Χ.Μ. Ευτυχώς, οι κρίσεις επιληψίας έφυγαν - αλλά το ίδιο έκανε και η μακροπρόθεσμη μνήμη! Ο Σαμ Κιν μας παρουσιάζει αυτή την εκπληκτική ιατρική υπόθεση, αναφέροντας λεπτομερώς όλα όσα μας δίδαξε ο Χ.Μ. για τον εγκέφαλο και τη μνήμη.

Μάθημα από τον Σαμ Κιν, κινούμενη εικονογράφηση από τον Άντον Μπογκάτι.

Την 1η Σεπτεμβρίου, το 1953,

ο Γουίλιαμ Σκόβιλ χρησιμοποίησε
μια μανιβέλα και ένα φθηνό τρυπάνι

για να τρυπήσει το κρανίο ενός νεαρού,

κόβοντας ζωτικής σημασίας
κομμάτια του εγκεφάλου του

και απομακρύνοντάς τα
μέσω ενός μεταλλικού σωλήνα.

Αυτό όμως δεν ήταν σκηνή από θρίλερ
ή μια φρικιαστική αστυνομική αναφορά.

Ο Δρ. Σκόβιλ ήταν ένας από τους πιο
φημισμένους νευροχειρουργούς

της εποχής του

και ο νεαρός ήταν ο Χένρι Μολέισον,
ο γνωστός ασθενής γνωστός ως «Χ.Μ.»,

η υπόθεση του οποίου παρείχε
εξαιρετικές γνώσεις

για τον τρόπο λειτουργίας
των εγκεφάλων μας.

Ως παιδί, ο Χένρι είχε ραγίσει
το κρανίο του σε ένα ατύχημα,

και σύντομα ξεκίνησε να έχει
κρίσεις επιληψίας, λιποθυμίες

και απώλεια ελέγχου
των σωματικών λειτουργιών.

Αφού υπέμεινε συχνά επεισόδια για χρόνια
παρατώντας έτσι και το λύκειο,

ο απεγνωσμένος νεαρός
στράφηκε στον Δρ. Σκόβιλ,

έναν ριψοκίνδυνο άνθρωπο, γνωστό
για τα παράτολμα χειρουργεία του.

Οι μερικές λοβοτομές χρησιμοποιούνταν για
δεκαετίες, για τη φροντίδα των ψυχασθενών,

βασιζόμενες στην ιδέα ότι οι νοητικές
λειτουργίες ήταν αυστηρώς τοποθετημένες

σε ανταποκρίνουσες εγκεφαλικές περιοχές.

Χρησιμοποιώντας τες επιτυχημένα για
τη μείωση των επιληψιών στους σχιζοφρενείς

ο Σκόβιλ αποφάσισε να αφαιρέσει
τον ιππόκαμπο του X.M.,

ένα τμήμα του μεταιχμιακού συστήματος
που ήταν συνδεδεμένο με το συναίσθημα

αλλά η χρήση του οποίου ήταν άγνωστη.

Με μια πρώτη ματιά,
η εγχείρηση ήταν επιτυχημένη.

Οι κρίσεις επιληψίας του Χ.Μ.
σχεδόν εξαφανίστηκαν

χωρίς καμία αλλαγή στην προσωπικότητα
και η νοημοσύνη του βελτιώθηκε.

Αλλά υπήρχε ένα πρόβλημα.
Η μνήμη του είχε τραυματιστεί.

Πέραν από την απώλεια των περισσότερων
αναμνήσεων της προηγούμενης δεκαετίας

αδυνατούσε να διαμορφώσει καινούργιες,
ξεχνώντας τι μέρα είναι,

επαναλαμβάνοντας σχόλια και
τρώγοντας πολλαπλά γεύματα στη σειρά.

Όταν ο Σκόβιλ πληροφόρησε
έναν άλλο ειδικό, τον Γουάιλντερ Πένφιλντ,

για τα αποτελέσματα,

αυτός έστειλε μια διδακτορική φοιτήτρια
ονόματι Μπρέντα Μίλνερ

να μελετήσει τον Χ.Μ. στο πατρικό του,

όπου τώρα περνάει τις μέρες του
κάνοντας περίεργες δουλειές

και βλέποντας κλασικές ταινίες
για πρώτη φορά, ξανά και ξανά.

Μέσα από μια σειρά δοκιμασιών
και συνεντεύξεων ανακάλυψε κάτι

που δε συνέβαλε απλώς στη μελέτη
της μνήμης σε μεγάλο βαθμό.

Επαναπροσδιόρισε το τι σήμαινε η μνήμη.

Μία από τις ανακαλύψεις της Μίλνερ
διαφώτισε το προφανές γεγονός

ότι, παρόλο που ο Χ.Μ.
δεν μπορούσε να διαμορφώσει νέες μνήμες

εξακολουθούσε να διατηρεί πληροφορίες

αρκετό καιρό κάθε στιγμή για να τελειώσει
μια πρόταση ή να βρει το μπάνιο.

Όταν η Μίλνερ του έδωσε έναν τυχαίο αριθμό

κατάφερε να τον θυμάται
για δεκαπέντε λεπτά

επαναλαμβάνοντας τον
στον εαυτό του συνεχώς.

Αλλά μόλις πέντε λεπτά αργότερα
ξέχασε ότι είχε κάνει αυτό το τεστ.

Οι νευρολόγοι αντιμετώπιζαν
τη μνήμη ως μονολιθική,

ουσιαστικά όλη, ίδια και αποθηκευμένη,
σε όλον τον εγκέφαλο.

Τα αποτελέσματα της Μίλνερ
δεν ήταν μόνο το πρώτο στοιχείο

για την τωρινή γνωστή διάκριση

μεταξύ βραχυπρόθεσμης
και μακρυπρόθεσμης μνήμης,

αλλά δείχνει ότι η καθεμία χρησιμοποιεί
διαφορετικές περιοχές του εγκεφάλου.

Σήμερα γνωρίζουμε ότι η διαμόρφωση
της μνήμης εμπλέκει αρκετά βήματα.

Μετά την προσωρινή μεταγραφή
των άμεσων αισθητηριακών δεδομένων

από τους νευρώνες στο φλοιό,
αυτά ταξιδεύουν στον ιππόκαμπο,

όπου ειδικές πρωτεΐνες δουλεύουν
για να ενδυναμώσουν

τις φλοιώδεις συναπτικές συνδέσεις.

Εάν η εμπειρία ήταν αρκετά δυνατή,

ή εάν την ανακαλέσουμε περιοδικά
τις πρώτες μέρες,

τότε ο ιππόκαμπος μεταφέρει την ανάμνηση
πίσω στον φλοιό για μόνιμη αποθήκευση.

Το μυαλό του Χ.Μ. μπορούσε να διαμορφώσει
τις αρχικές εντυπώσεις,

αλλά χωρίς τον ιππόκαμπο
να εκτελεί αυτή την εδραίωση της μνήμης

ξεθώριαζαν, όπως τα μηνύματα
που μουτζουρώνονται στην άμμο.

Αλλά αυτή δεν ήταν η μοναδική διάκριση
στη μνήμη που βρήκε η Μίλνερ.

Σε ένα σημερινό γνωστό πείραμα, ζήτησε
από τον Χ.Μ. να χαράξει ένα τρίτο αστέρι

στον κενό χώρο μεταξύ
του περιγράμματος δύο ομόκεντρων αστεριών

ενώ αυτός μπορούσε να δει μόνο
το χαρτί και το μολύβι μέσω του καθρέφτη.

Όπως κάθε άλλος που επιχειρεί μια
τόσο αλλόκοτη δοκιμασία για πρώτη φορά,

τα πήγε χάλια.

Όμως, προς έκπληξη όλων βελτιώθηκε
μετά από επανειλημμένες προσπάθειες,

παρότι δε θυμόταν
τις προηγούμενες προσπάθειες του.

Τα υποσυνείδητα κινητικά κέντρα
θυμόντουσαν

αυτό που είχε ξεχάσει ο συνειδητός νους.

Αυτό που είχε ανακαλύψει η Μίλνερ
ήταν το ότι η δηλωτική μνήμη

των ονομάτων, των ημερομηνιών
και των γεγονότων

είναι διαφορετική
από την διαδικαστική μνήμη

οδήγησης ενός ποδηλάτου
ή της υπογραφής του ονόματός μας.

Σήμερα γνωρίζουμε
ότι η διαδικαστική μνήμη

βασίζεται περισσότερο
στα βασικά γάγγλια του εγκεφάλου

και στην παρεγκεφαλίδα,

δομές που ήταν άθικτες
στον εγκέφαλο του Χ.Μ..

Αυτή η διάκριση μεταξύ του
«ξέροντας αυτό» και «ξέροντας πώς»

έχει ενισχύσει έκτοτε
όλη τη σχετική έρευνα για τη μνήμη.

Ο Χ.Μ. πέθανε σε ηλικία 82 ετών
ύστερα από μια ειρηνική ζωή

σε ένα γηροκομείο.

Καθ`όλα τα χρόνια, τον είχαν εξετάσει
περισσότεροι από 100 νευρολόγοι,

καθιστώντας τον εγκέφαλο του,
τον πιο πολυμελετημένο στην ιστορία.

Αφότου πέθανε ο εγκέφαλος του
διατηρήθηκε και ανιχνεύθηκε

πριν κοπεί σε πάνω από 2000 κομμάτια

και φωτογραφηθεί για να διαμορφώσει
ένα ψηφιακό χάρτη

στο επίπεδο των ατομικών νευρώνων,

όλα αυτά σε απευθείας μετάδοση
σε 400.000 ανθρώπους.

Αν και ο Χ.Μ. πέρασε το μεγαλύτερο μέρος
της ζωής του ξεχνώντας πράγματα,

αυτός και οι συμβολές του
στην κατανόηση της μνήμης

θα αποτελούν αναφορά
για τις επόμενες γενιές.