پشیلەی شرۆدینگەر: تاقیکردنەوەیەکی فیکری لە میکانیکی کوانتەمی
-
0:07 - 0:12فیزیازانی نەمسایی ئێروین شرۆدینگەر
یەکێک لە دامەزرێنەرانی میکانیکی کوانتەمی، -
0:12 - 0:15بەڵام ئەو بەناوبانگترینە بۆ شتێک کە ئەو
هەرگیز نەیکرد: -
0:15 - 0:18تاقیکردنەوەیەکی فیکری کە
پشیلەیەکی تێوەگلاوە. -
0:18 - 0:21ئەو خەیاڵی دەکرد پشیلەیەک ببا و
دانانی لە سندوقێکی مۆرکراو -
0:21 - 0:27لەگەڵ ئامێرێک کە شانسی 50% ی هەبوو
لە کاتی داهاتوودا پشیلەکە بکوژم. -
0:27 - 0:30لە کۆتایی ئەو کاتژمێرە، پرسی...
"دۆخی پشیلەکە چۆنە؟" -
0:30 - 0:34هەستی گشتی پێشنیاری ئەوە دەکات کە پشیلەکە
یان زیندووە یان مردووە -
0:34 - 0:37بەڵام شرۆدینگەر ئاماژەی بەوە کرد کە بەپێی
بۆ فیزیای کوانتەمی -
0:37 - 0:42لە کاتی دەست پێکردنی سندوقەکە
پشیلەکە بەشی یەکسانە لە زیندوویی و مردوویی -
0:42 - 0:44لە هەمان کاتدا.
-
0:44 - 0:48تەنها کاتێکە کە سندوقەکە دەکرێتەوە
کە ئێمە یەک دەوڵەتی دیاریکراو دەبینین. -
0:48 - 0:52تا ئەو کاتە پشیلەکە
کە لە ئەگەری, -
0:52 - 0:54نیوەی شتێک و نیوەکەی تر.
-
0:54 - 0:57ئەمە بێمانایە
کە خاڵی شرۆدینگەر بوو. -
0:57 - 1:00ئەو فیزیای کوانتەمی دۆزیەوە
لە فەلسەفەوە بێزارکەرە -
1:00 - 1:03کە واز لە تیۆرییەکە بهێنێت
ئەو یارمەتی دا -
1:03 - 1:05وە ڕووی کردە نووسین دەربارەی بایۆلۆجی.
-
1:05 - 1:09وەک ئەوەی کە بێمانایە
پشیلەکەی شرۆدینگەر زۆر ڕاستە -
1:09 - 1:11لەڕاستیدا، ئەوە گرنگە.
-
1:11 - 1:14ئەگەر بۆ شتە کوانتەمییەکان نەگونجاو بێت
کە لە دوو دەوڵەتدا بن -
1:14 - 1:19ئەو کۆمپیوتەرەی کە بەکاری دەهێنیت بۆ
سەیرکردنی ئەمەنەیتوانی هەبێت. -
1:19 - 1:21دیاردەی کوانتەمی
سوپەرپۆست -
1:21 - 1:26ئەنجامی دووانە
تەونی و سروشتی شەپۆل لە هەموو شتێک. -
1:26 - 1:28بۆ ئەوەی ئامانجێک هەبێت
درێژی شەپۆل, -
1:28 - 1:30دەبێت بۆ هەندێک شوێن درێژ بکرێتەوە.
-
1:30 - 1:34واتە زۆر شوێن داگیر دەکات
لە هەمان کاتدا. -
1:34 - 1:37درێژی شەپۆلی ئۆبجێکتێکی سنووردار
بۆ ناوچەی بچوکی بۆشایی -
1:37 - 1:39بە تەواوی پێناسە ناکرێت.
-
1:39 - 1:43کەواتە لە چەندین درێژی شەپۆلی جیاوازدا
ھەیە لە هەمان کاتدا. -
1:43 - 1:46ئێمە ئەو تایبەتمەندییە شەپۆلانە نابینین
بۆ شتە ڕۆژانەکان -
1:46 - 1:50چونکە درێژی شەپۆلەکان کەم دەبێت
لەگەڵ زیادبوونی تەوژمەکە. -
1:50 - 1:53پشیلەش تا ڕادەیەک گەورە و سەنگینە .
-
1:53 - 1:57ئەگەر گەر تاکە گەردیلەیەکمان برد و بتەقینە
تا قەبارەی کۆمەڵەی خۆر، -
1:57 - 2:00درێژی شەپۆلی پشیلەیەک
ڕاکردن لە فیزیازان -
2:00 - 2:03بچووک دەبێت وەک ئەتۆمێک
لە ناو ئەو کۆمەڵەی خۆرە. -
2:03 - 2:08زۆر بچووکە بۆ ئەوەی بیدۆزیەوە، بۆیە ھەرگیز
هەڵسوکەوتی شەپۆل لە پشیلەیەک نابینم. -
2:08 - 2:10بەڵام، تۆوێکی بچووک، وەک ئەلکترۆن،
-
2:10 - 2:13دەتوانێت بەڵگەی دراماتیکی نیشان دەدات
لە سروشتی دووانەیی خۆی. -
2:13 - 2:19یەک جار لە یەک کاتدا ئەلیکترۆنەکە بتەقێین
دوو پارچە باریک لە بەربەستێک دابڕدرا -
2:19 - 2:24هەر ئەلیکترۆنەکە لە لایەکی دوورەوە
دۆزرایەوە لە شوێنێکی دیاریکراو -
2:24 - 2:25وەک تەنە.
-
2:25 - 2:28ئەگەر دووبارە بکەیتەوە
تاقیمان کردووەتەوە، -
2:28 - 2:30پاراستنی هەموو
دۆزینەوەی تاک، -
2:30 - 2:35تۆ ئەوان دەبینیت کە لە شێوەی
تایبەتمەندی هەڵسوکەوتی شەپۆل: -
2:35 - 2:37کۆمەڵێک هێڵی - هەرێم لەگەڵ زۆرێک
ئەلکترۆنەکان -
2:37 - 2:40جیاکراونەتەوە بە هەرێمەکان
کە هیچ شتێک نییە. -
2:40 - 2:43یەکێک لە دریچەکان بلۆک بکە
وە هێڵەکان دەدوورنەوە. -
2:43 - 2:48دەریدەخات کە ئەو شێوەیە لە ئەنجامی
ئەلیکترۆنەکە بە هەردوو درەوشەکان دەڕوات -
2:48 - 2:50لە ھەمان کاتدا.
-
2:50 - 2:53تاکە ئەلیکترۆنێک هەڵبژاردن ناکات
بۆ بڕۆی بۆ لای چەپ یان ڕاست -
2:53 - 2:56بەڵام چەپ و ڕاست لە یەک کاتدا.
-
2:56 - 3:00ئەم پێگەیەی دەوڵەتەکان هەروەها
سەرکردایەتی دەکت بۆ تەکنەلۆژیای سەردەم -
3:00 - 3:05ئەلیکترۆنەیەک لە نزیک ناوکەکەی ئەتۆمێک
لە سوڕانەوەیەکی بڵاوو شەپۆلدا هەیە -
3:05 - 3:07دوو گەردیلە لە یەک نزیک کەن،
-
3:07 - 3:10وە ئەلکترۆنەکان پێویستیان بەوە نیە
تەنها یەک ئەتۆم هەڵبژێرە -
3:10 - 3:12بەڵام هاوبەشن لە نێوانیاندا.
-
3:12 - 3:15بەم شێوەیە هەندێک بۆندەکانی
کیمیایی پێک ئەهینن. -
3:15 - 3:21ئەلیکترۆنەیەک لە گەردیلدا لەسەر نییە
تەنها ئەتۆم ئەی یان ئەتۆم بی، بەڵام A+ B -
3:21 - 3:24کاتێک ئەتۆم زیاتر زیاد دەکەیت
ئەلکترۆنەکان زیاتر بڵاوبوونەوە -
3:24 - 3:27هاوبەش کراوە لەنێوان ژمارە زۆرەکانی ئەتۆم
لە هەمان کاتدا -
3:27 - 3:31ئەلکترۆنەکان لە ڕەقدا نین
بەستراو بە ئەتۆمێکی تایبەتەوە -
3:31 - 3:35بەڵام هاوبەش بوون لە نێوان هەموویاندا
درێژ دەبێتەوە لەسەر مەودایەکی گەورە. -
3:35 - 3:38ئەم سوپەرمێنتە زەبەلاحەی ویلایەتەکان
-
3:38 - 3:42ڕێگاکانی جوڵانی ئەلکترۆنەکان دیاری دەکات
لە ڕێگەی ماددەوە, -
3:42 - 3:46ئەگەر ئەوە گەیەنەر بێت یان ئەنسۆلاتە
یان نیمچە گەیەنەر. -
3:46 - 3:48تێگەیشتن لە هاوبەشی کردنی
ئەلکترۆنەکان لە نێوان ئەتۆمەکاندا -
3:48 - 3:52ڕێگەمان پێدەدات بە وردی کۆنتڕۆڵی
تایبەتمەندی ەکانی ماددە نیمچە گەیەنەرەکان -
3:52 - 3:54وەک سلیکۆن.
-
3:54 - 3:56تێکەڵکردنی نیمچە گەیەنەری جیاواز
بە ڕێگای ڕاست -
3:56 - 4:00ڕێگەمان پێدەدات بۆ دروستکردنی وەرگێڕ
بە پێوەری بچوک، -
4:00 - 4:02ملیۆنان لەسەر یەک پارچە کۆمپیوتەر
-
4:02 - 4:04ئەو جپسانە و بڵاوبوونەوەی ئەلکترۆنەکان
-
4:04 - 4:07ئەو کۆمپیوتەرەی بەکاری دەهێنیت
سەیری ئەم ڤیدیۆیە بکە -
4:07 - 4:12نوکتەیەکی کۆن دەڵێت کە ئینتەرنێت ھەیە بۆ
ڕێگەدان بە هاوبەشکردنی ڤیدیۆکانی پشیلە. -
4:12 - 4:15لە ئاستێکی زۆر قوڵدا، هەرچەندە
ئینتەرنێت ەکە بوونی خۆی پێدەوسێ -
4:15 - 4:19بۆ فیزیازانی نەمسایی
وە پشیلە خەیاڵییەکەی.
- Title:
- پشیلەی شرۆدینگەر: تاقیکردنەوەیەکی فیکری لە میکانیکی کوانتەمی
- Speaker:
- چاند ئۆرزل
- Description:
-
more » « less
میکانیک، ئەم پرسیارە بەناوبانگەی دروست کرد: ئەگەر پشیلەیەک بخەیتە ناو سندوقێکی مۆرکراو بە ئامێرێک کە لە کاتژمێری داهاتوودا شانسی کوشتنی پشیلەکەی لە سەدا پەنجا بێت، دۆخی پشیلەکە چۆن دەبێت کاتێک ئەو کاتە تەواو دەبێت؟ چاد ئۆرزێڵ لێکۆڵینەوە لەم تاقیکردنەوە فیکرییە دەکات (دەرهێنانی ئاگۆتا ڤێگسۆ، لەلایەن ئەدیسۆن ئەندرسۆنەوە گێڕدراوە)
- Video Language:
- English
- Team:
closed TED
- Project:
- TED-Ed
- Duration:
- 04:38
|
Daban Q Jaff approved Kurdish (Central) subtitles for Schrödinger's cat: A thought experiment in quantum mechanics | |
|
|
Daban Q Jaff accepted Kurdish (Central) subtitles for Schrödinger's cat: A thought experiment in quantum mechanics | |
|
Rozhan yasin edited Kurdish (Central) subtitles for Schrödinger's cat: A thought experiment in quantum mechanics | |
|
|
Rozhan yasin edited Kurdish (Central) subtitles for Schrödinger's cat: A thought experiment in quantum mechanics | |
|
|
Rozhan yasin edited Kurdish (Central) subtitles for Schrödinger's cat: A thought experiment in quantum mechanics | |
|
|
Rozhan yasin edited Kurdish (Central) subtitles for Schrödinger's cat: A thought experiment in quantum mechanics | |
|
|
Rozhan yasin edited Kurdish (Central) subtitles for Schrödinger's cat: A thought experiment in quantum mechanics | |
|
|
Rozhan yasin edited Kurdish (Central) subtitles for Schrödinger's cat: A thought experiment in quantum mechanics |