1
00:00:07,176 --> 00:00:11,960
فیزیازانی نەمسایی ئێروین شرۆدینگەر
یەکێک لە دامەزرێنەرانی میکانیکی کوانتەمی،

2
00:00:11,960 --> 00:00:15,237
بەڵام ئەو بەناوبانگترینە بۆ شتێک کە ئەو
هەرگیز نەیکرد:

3
00:00:15,237 --> 00:00:17,937
تاقیکردنەوەیەکی فیکری کە 
پشیلەیەکی تێوەگلاوە.

4
00:00:17,937 --> 00:00:21,282
ئەو خەیاڵی دەکرد پشیلەیەک ببا و
دانانی لە سندوقێکی مۆرکراو

5
00:00:21,282 --> 00:00:26,572
لەگەڵ ئامێرێک کە شانسی 50% ی هەبوو
لە کاتی داهاتوودا پشیلەکە بکوژم.

6
00:00:26,572 --> 00:00:30,418
لە کۆتایی ئەو کاتژمێرە، پرسی...
"دۆخی پشیلەکە چۆنە؟"

7
00:00:30,418 --> 00:00:33,788
هەستی گشتی پێشنیاری ئەوە دەکات کە پشیلەکە
یان زیندووە یان مردووە

8
00:00:33,788 --> 00:00:36,791
بەڵام شرۆدینگەر ئاماژەی بەوە کرد کە بەپێی
بۆ فیزیای کوانتەمی

9
00:00:36,791 --> 00:00:42,421
لە کاتی دەست پێکردنی سندوقەکە
پشیلەکە بەشی یەکسانە لە زیندوویی و مردوویی

10
00:00:42,421 --> 00:00:44,338
لە هەمان کاتدا.

11
00:00:44,338 --> 00:00:48,302
تەنها کاتێکە کە سندوقەکە دەکرێتەوە
کە ئێمە یەک دەوڵەتی دیاریکراو دەبینین.

12
00:00:48,302 --> 00:00:51,561
تا ئەو کاتە پشیلەکە 
کە لە ئەگەری,

13
00:00:51,561 --> 00:00:54,230
نیوەی شتێک و نیوەکەی تر.

14
00:00:54,230 --> 00:00:56,965
ئەمە بێمانایە 
کە خاڵی شرۆدینگەر بوو.

15
00:00:56,965 --> 00:00:59,956
ئەو فیزیای کوانتەمی دۆزیەوە 
لە فەلسەفەوە بێزارکەرە

16
00:00:59,956 --> 00:01:02,768
کە واز لە تیۆرییەکە بهێنێت
ئەو یارمەتی دا

17
00:01:02,768 --> 00:01:04,995
وە ڕووی کردە نووسین دەربارەی بایۆلۆجی.

18
00:01:04,995 --> 00:01:08,949
وەک ئەوەی کە بێمانایە
پشیلەکەی شرۆدینگەر زۆر ڕاستە

19
00:01:08,949 --> 00:01:10,610
لەڕاستیدا، ئەوە گرنگە.

20
00:01:10,610 --> 00:01:14,328
ئەگەر بۆ شتە کوانتەمییەکان نەگونجاو بێت
کە لە دوو دەوڵەتدا بن

21
00:01:14,328 --> 00:01:18,575
ئەو کۆمپیوتەرەی کە بەکاری دەهێنیت بۆ 
سەیرکردنی ئەمەنەیتوانی هەبێت.

22
00:01:18,575 --> 00:01:20,657
دیاردەی کوانتەمی 
سوپەرپۆست

23
00:01:20,657 --> 00:01:25,708
ئەنجامی دووانە
تەونی و سروشتی شەپۆل لە هەموو شتێک.

24
00:01:25,708 --> 00:01:27,844
بۆ ئەوەی ئامانجێک هەبێت
درێژی شەپۆل,

25
00:01:27,844 --> 00:01:30,299
دەبێت بۆ هەندێک شوێن درێژ بکرێتەوە.

26
00:01:30,299 --> 00:01:34,049
واتە زۆر شوێن داگیر دەکات
لە هەمان کاتدا.

27
00:01:34,049 --> 00:01:37,070
درێژی شەپۆلی ئۆبجێکتێکی سنووردار
بۆ ناوچەی بچوکی بۆشایی

28
00:01:37,070 --> 00:01:39,425
بە تەواوی پێناسە ناکرێت.

29
00:01:39,425 --> 00:01:43,425
کەواتە لە چەندین درێژی شەپۆلی جیاوازدا
ھەیە لە هەمان کاتدا.

30
00:01:43,425 --> 00:01:46,459
ئێمە ئەو تایبەتمەندییە شەپۆلانە نابینین
بۆ شتە ڕۆژانەکان

31
00:01:46,459 --> 00:01:50,212
چونکە درێژی شەپۆلەکان کەم دەبێت
لەگەڵ زیادبوونی تەوژمەکە.

32
00:01:50,212 --> 00:01:52,910
پشیلەش تا ڕادەیەک گەورە و سەنگینە .

33
00:01:52,910 --> 00:01:57,129
ئەگەر گەر تاکە گەردیلەیەکمان برد و بتەقینە
تا قەبارەی کۆمەڵەی خۆر،

34
00:01:57,129 --> 00:01:59,653
درێژی شەپۆلی پشیلەیەک 
ڕاکردن لە فیزیازان

35
00:01:59,653 --> 00:02:03,319
بچووک دەبێت وەک ئەتۆمێک 
لە ناو ئەو کۆمەڵەی خۆرە.

36
00:02:03,319 --> 00:02:08,044
زۆر بچووکە بۆ ئەوەی بیدۆزیەوە، بۆیە ھەرگیز
هەڵسوکەوتی شەپۆل لە پشیلەیەک نابینم.

37
00:02:08,044 --> 00:02:10,061
بەڵام، تۆوێکی بچووک، وەک ئەلکترۆن،

38
00:02:10,061 --> 00:02:13,398
دەتوانێت بەڵگەی دراماتیکی نیشان دەدات
لە سروشتی دووانەیی خۆی.

39
00:02:13,398 --> 00:02:18,602
یەک جار لە یەک کاتدا ئەلیکترۆنەکە بتەقێین
دوو پارچە باریک لە بەربەستێک دابڕدرا

40
00:02:18,602 --> 00:02:23,912
هەر ئەلیکترۆنەکە لە لایەکی دوورەوە
دۆزرایەوە لە شوێنێکی دیاریکراو

41
00:02:23,912 --> 00:02:25,295
وەک تەنە.

42
00:02:25,295 --> 00:02:27,533
ئەگەر دووبارە بکەیتەوە 
تاقیمان کردووەتەوە،

43
00:02:27,533 --> 00:02:30,360
پاراستنی هەموو 
دۆزینەوەی تاک،

44
00:02:30,360 --> 00:02:34,643
تۆ ئەوان دەبینیت کە لە شێوەی
تایبەتمەندی هەڵسوکەوتی شەپۆل:

45
00:02:34,643 --> 00:02:37,373
کۆمەڵێک هێڵی - هەرێم لەگەڵ زۆرێک
ئەلکترۆنەکان

46
00:02:37,373 --> 00:02:40,061
جیاکراونەتەوە بە هەرێمەکان
کە هیچ شتێک نییە.

47
00:02:40,061 --> 00:02:42,867
یەکێک لە دریچەکان بلۆک بکە 
وە هێڵەکان دەدوورنەوە.

48
00:02:42,867 --> 00:02:47,692
دەریدەخات کە ئەو شێوەیە لە ئەنجامی
ئەلیکترۆنەکە بە هەردوو درەوشەکان دەڕوات

49
00:02:47,692 --> 00:02:49,790
لە ھەمان کاتدا.

50
00:02:49,790 --> 00:02:52,672
تاکە ئەلیکترۆنێک هەڵبژاردن ناکات 
بۆ بڕۆی بۆ لای چەپ یان ڕاست

51
00:02:52,672 --> 00:02:56,076
بەڵام چەپ و ڕاست لە یەک کاتدا.

52
00:02:56,076 --> 00:03:00,029
ئەم پێگەیەی دەوڵەتەکان هەروەها 
سەرکردایەتی دەکت بۆ تەکنەلۆژیای سەردەم

53
00:03:00,029 --> 00:03:05,491
ئەلیکترۆنەیەک لە نزیک ناوکەکەی ئەتۆمێک
لە سوڕانەوەیەکی بڵاوو شەپۆلدا هەیە

54
00:03:05,491 --> 00:03:07,135
دوو گەردیلە لە یەک نزیک کەن،

55
00:03:07,135 --> 00:03:10,416
وە ئەلکترۆنەکان پێویستیان بەوە نیە 
تەنها یەک ئەتۆم هەڵبژێرە

56
00:03:10,416 --> 00:03:12,203
بەڵام هاوبەشن لە نێوانیاندا.

57
00:03:12,203 --> 00:03:14,676
بەم شێوەیە هەندێک بۆندەکانی
کیمیایی پێک ئەهینن.

58
00:03:14,676 --> 00:03:21,059
ئەلیکترۆنەیەک لە گەردیلدا لەسەر نییە
تەنها ئەتۆم ئەی یان ئەتۆم بی، بەڵام A+ B

59
00:03:21,059 --> 00:03:23,875
کاتێک ئەتۆم زیاتر زیاد دەکەیت
ئەلکترۆنەکان زیاتر بڵاوبوونەوە

60
00:03:23,875 --> 00:03:27,342
هاوبەش کراوە لەنێوان ژمارە زۆرەکانی ئەتۆم
لە هەمان کاتدا

61
00:03:27,342 --> 00:03:30,643
ئەلکترۆنەکان لە ڕەقدا نین 
بەستراو بە ئەتۆمێکی تایبەتەوە

62
00:03:30,643 --> 00:03:35,344
بەڵام هاوبەش بوون لە نێوان هەموویاندا
درێژ دەبێتەوە لەسەر مەودایەکی گەورە.

63
00:03:35,344 --> 00:03:37,860
ئەم سوپەرمێنتە زەبەلاحەی ویلایەتەکان

64
00:03:37,860 --> 00:03:41,607
ڕێگاکانی جوڵانی ئەلکترۆنەکان دیاری دەکات
لە ڕێگەی ماددەوە,

65
00:03:41,607 --> 00:03:45,625
ئەگەر ئەوە گەیەنەر بێت یان ئەنسۆلاتە
یان نیمچە گەیەنەر.

66
00:03:45,625 --> 00:03:48,461
تێگەیشتن لە هاوبەشی کردنی 
ئەلکترۆنەکان لە نێوان ئەتۆمەکاندا

67
00:03:48,461 --> 00:03:51,947
ڕێگەمان پێدەدات بە وردی کۆنتڕۆڵی
تایبەتمەندی ەکانی ماددە نیمچە گەیەنەرەکان

68
00:03:51,947 --> 00:03:53,508
وەک سلیکۆن.

69
00:03:53,508 --> 00:03:55,919
تێکەڵکردنی نیمچە گەیەنەری جیاواز
بە ڕێگای ڕاست

70
00:03:55,919 --> 00:03:59,501
ڕێگەمان پێدەدات بۆ دروستکردنی وەرگێڕ 
بە پێوەری بچوک،

71
00:03:59,501 --> 00:04:01,863
ملیۆنان لەسەر یەک پارچە کۆمپیوتەر

72
00:04:01,863 --> 00:04:04,065
ئەو جپسانە و بڵاوبوونەوەی ئەلکترۆنەکان

73
00:04:04,065 --> 00:04:07,494
ئەو کۆمپیوتەرەی بەکاری دەهێنیت
سەیری ئەم ڤیدیۆیە بکە

74
00:04:07,494 --> 00:04:12,185
نوکتەیەکی کۆن دەڵێت کە ئینتەرنێت ھەیە بۆ
ڕێگەدان بە هاوبەشکردنی ڤیدیۆکانی پشیلە.

75
00:04:12,185 --> 00:04:15,431
لە ئاستێکی زۆر قوڵدا، هەرچەندە
ئینتەرنێت ەکە بوونی خۆی پێدەوسێ

76
00:04:15,431 --> 00:04:19,310
بۆ فیزیازانی نەمسایی
وە پشیلە خەیاڵییەکەی.