Waarom wordt Vermeers 'Meisje met de parel' gezien als meesterwerk? - James Earle

Bekijk hier de volledige les: http://ed.ted.com/lessons/why-is-vermeer-s-girl-with-the-pearl-earring-considered-a-masterpiece-james-earle

Draait ze zich naar je toe of juist van je weg? Men is het er niet over eens. Ze is de mysterieuze persoon in het 'Meisje met de parel' van Neerlands grootmeester Johannes Vermeer. Het schilderij wordt vaak de 'Mona Lisa van het Noorden' genoemd. Maar wat maakt dit schilderij zo fascinerend? James Earle legt uit hoe dit werk de komst van een moderne visie op economie, politiek en liefde illustreert.

Les door James Earle, animatie door Tess Martin.

Draait ze zich naar je toe
of juist van je weg?

Men is het er niet over eens.

Ze is de mysterieuze persoon

in 'Meisje met de parel' van
Neerlands grootmeester Johannes Vermeer,

een schilderij waar vaak naar verwezen
wordt als de 'Mona Lisa van het Noorden'.

Behorend tot een Nederlandse stijl

bestaande uit geïdealiseerde,
soms extreem expressieve schilderijen

die bekend staan als tronies,

heeft het 'Meisje met de parel'
de uitstraling en subtiliteit

die Vermeers werk kenmerken.

Maar dit schilderij is anders
dan de kalme verhalende scènes

die we op afstand observeren
in veel van Vermeers schilderijen.

Een brieflezend meisje.

Een pianoles.

Een portretschilder aan het werk.

Deze schilderijen geven ons
het gevoel van intimiteit

terwijl ze hun afstand behouden.

Een weggeslagen gordijn
benadrukt vaak deze scheidslijn.

We zien een melkmeisje
rustig melk uitschenken in een kom,

maar deze melk is niet voor ons.

We zijn slechts toeschouwers.

De bestudeerde compositie
in Vermeers schilderijen

roept een gebalanceerde harmonie op.

Met de zwart-witte dambordtegelvloer

die vaak terugkomt in zijn werk,

demonstreert Vermeer zijn beheersing
van perspectief en verkorting.

Dat is een techniek
die vervorming gebruikt

om de illusie te wekken van een object
dat naar de achtergrond verdwijnt.

Andere elementen zoals zichtlijnen,
spiegels en lichtbronnen

beschrijven het moment
via ruimte en positionering.

De vrouw die een brief leest
bij een openstaand raam,

staat precies zo dat het raam haar
spiegelbeeld toont aan de toeschouwer.

Vermeer zou zelfs de poot
van een schildersezel verbergen

ten behoeve van de compositie.

De afwezigheid van deze elementen brengt
het 'Meisje met de Parel' tot leven.

Vermeers gebruik van
licht en schaduw, of clair-obscur,

een donkere, vlakke achtergrond,

benadrukt nogmaals
haar drie-dimensionaliteit.

In plaats van een attribuut
in een theatrale verhalende scène,

wordt ze een psychologisch onderwerp.

Haar oogcontact en iets gescheiden lippen,
alsof ze iets wilt zeggen,

trekken onze aandacht naar haar blik.

Traditioneel waren adellijke of religieuze
figuren het onderwerp in de portretten.

Waarom schilderde Vermeer
een anoniem meisje?

In de 17e eeuw had de stad Delft,
zoals Nederland in zijn geheel,

zich gekeerd tegen de leidende
aristocratie en de Katholieke kerk.

Na acht decennia van verzet
tegen Spaanse macht,

kregen de Nederlanders
een voorkeur voor zelfbestuur

en een politieke republiek.

Steden zoals Delft werden niet
door koningen of bisschoppen beheerd,

dus kwamen veel artiesten zoals Vermeer

zonder hun traditionele
beschermheren te zitten.

Bedrijfsinnovatie,

onder aanvoering van
de Verenigde Oost-Indische Compagnie,

veranderde gelukkig
het Nederlandse economische landschap.

Het creëerde een klasse van kooplieden
en een nieuw soort beschermheer.

Omdat ze deel uit wilden maken
van de schilderijen die ze financierden,

prefereerden deze kooplieden
personen uit de middenklasse,

weergegeven in ruimtes
die er uitzagen als hun huis

en omringd door bekende objecten.

De landkaarten die bijvoorbeeld
in Vermeers schilderijen voorkomen,

werden beschouwd als modieus en werelds

door de middenklasse-kooplieden van
wat men de Nederlandse Gouden Eeuw noemt.

De oosterse tulband die
het 'Meisje met de parel' droeg,

benadrukte ook de wereldsheid
van de klasse van kooplieden,

en de parel zelf, als symbool van weelde,
is eigenlijk een overdrijving.

Vermeer zou zich een echte parel
van deze grootte niet kunnen veroorloven.

Het was vast een glazen of tinnen
gelakte druppel die op een parel leek.

Deze illusie van welvaart is
op het schilderij zelf weerspiegeld.

In een grotere context,
lijkt de parel rond en zwaar,

maar een gedetailleerde kijk toont
dat het alleen een zwevende verfveeg is.

Bij een nadere beschouwing herinneren
we ons Vermeers kracht als illusiemaker.

Ook al kunnen we niet de ware identiteit
kennen van het 'Meisje met de parel',

toch kunnen we op een onvergetelijke
manier contact houden via haar portret.

Zoals ze in haar vaste woning hangt
in het Mauritshuis in Den Haag,

is haar aanwezigheid
tegelijkertijd doordringend en verfijnd.

Op haar raadselachtige manier illustreert
ze de komst van een moderne visie

op economie, politiek en liefde.