Γιατί θεωρείται αριστούργημα «Το Κορίτσι με το Μαργαριταρένιο Σκουλαρίκι» του Βερμέερ; - Τζέιμς Ερλ

Δείτε ολόκληρο το μάθημα: http://ed.ted.com/lessons/why-is-vermeer-s-girl-with-the-pearl-earring-considered-a-masterpiece-james-earle

Γυρνάει προς εσάς ή μακριά από εσάς; Κανείς δε συμφωνεί. Είναι το πρόσωπο του έργου του Ολλανδού αριστοτέχνη Γιοχάνες Βερμέερ «Το Κορίτσι με το Μαργαριταρένιο Σκουλαρίκι», πίνακας που συχνά αποκαλείται «Μόνα Λίζα του Βορά». Όμως τι είναι αυτό που κάνει τον πίνακα τόσο σαγηνευτικό; Ο Τζέιμς Ερλ εξηγεί γιατί το έργο αυτό αντιπροσωπεύει τη γέννηση μιας μοντέρνας οπτικής επάνω στην οικονομία, την πολιτική και τον έρωτα.

Μάθημα από τον Τζέιμς Ερλ, σχεδιασμός κινουμένων σχεδίων: Τες Μάρτιν.

Γυρνάει προς εσάς ή μακριά από εσάς;

Κανείς δε συμφωνεί.

Είναι το μυστηριώδες πρόσωπο του έργου
του Ολλανδού αριστοτέχνη Γιοχάνες Βερμέερ

«Το Κορίτσι με
το Μαργαριταρένιο Σκουλαρίκι»,

πίνακας που συχνά αποκαλείται
«Μόνα Λίζα του Βορρά».

Δείγμα της ολλανδικής τεχνοτροπίας

εξιδανικευμένων και υπερβολικά
εκφραστικών πορτρέτων,

στα ολλανδικά γνωστών ως «tronies»,

το «Κορίτσι με
το Μαργαριταρένιο Σκουλαρίκι»

έχει τη γοητεία και τη λεπτότητα
που χαρακτηρίζουν τα έργα του Βερμέερ.

Όμως ο πίνακας ξεχωρίζει
από τις ήρεμες αφηγηματικές σκηνές

που παρατηρούμε από μακριά
σε πολλούς πίνακες του Βερμέερ.

Ένα κορίτσι διαβάζει ένα γράμμα.

Ένα μάθημα πιάνου.

Ένας ζωγράφος πορτρέτων εν ώρα εργασίας.

Οι πίνακες αυτοί δίνουν
μια αίσθηση οικειότητας

διατηρώντας μια απόσταση,

συχνά μια τραβηγμένη κουρτίνα
τονίζει τον διαχωρισμό.

Βλέπουμε μια υπηρέτρια να χύνει
με ηρεμία γάλα σε ένα μπολ,

όμως το γάλα δεν είναι για μας.

Είμαστε μόνο παρατηρητές.

Η προσεγμένη σύνθεση
στους πίνακες του Βερμέερ

επιφέρει μια ισορροπημένη αρμονία.

Με το καρό πάτωμα σε πολλούς πίνακες,

ο Βερμέερ επιδεικνύει
τη μαεστρία του στην προοπτική

και την προοπτική απεικόνιση.

Είναι μια τεχνική που,
με τη βοήθεια της παραμόρφωσης,

δημιουργεί μια ψευδαίσθηση απομάκρυνσης
ενός αντικειμένου στον χώρο.

Άλλα στοιχεία, όπως οι ορίζοντες,
οι καθρέφτες και οι πηγές φωτός,

αποτυπώνουν τη στιγμή
μέσω του χώρου και της θέσης.

Η γυναίκα που διαβάζει ένα γράμμα
δίπλα στο ανοιχτό παράθυρο

είναι τοποθετημένη με ακρίβεια,

ώστε να αντανακλάται
στο παράθυρο η εικόνα της.

Για χάρη της σύνθεσης, ο Βερμέερ κρύβει
ακόμα και το πόδι από ένα καβαλέτο.

Η απουσία αυτών ακριβώς των στοιχείων

ζωντανεύει «Το Κορίτσι με
το Μαργαριταρένιο Σκουλαρίκι».

Η φωτοσκίαση του Βερμέερ,
γνωστή ως «κιαροσκούρο»,

εφαρμόζει ένα σκοτεινό κι επίπεδο φόντο
που τονίζει την τρισδιάστατη μορφή της.

Αντί να αποτελεί ένα ακίνητο μέρος
μιας θεατρικής αφηγηματικής σκηνής,

μετατρέπεται σε ψυχολογικό υποκείμενο.

Η οπτική επαφή και τα μισάνοιχτα χείλη,
σαν να είναι έτοιμη να μας μιλήσει,

μας μαγνητίζουν στο βλέμμα της.

Τα πρόσωπα που απεικονίζονταν στα πορτρέτα

συνήθως ήταν ευγενείς
ή θρησκευτικά πρόσωπα.

Γιατί λοιπόν ο Βερμέερ ζωγράφισε
ένα ανώνυμο κορίτσι;

Τον 17ο αιώνα, η πόλη Ντελφτ,
όπως και ολόκληρη η Ολλανδία,

είχε στραφεί εναντίον
της κυβερνώσας αριστοκρατίας

και της Καθολικής εκκλησίας.

Μετά από οκτώ δεκαετίες εξέγερσης
κατά της ισπανικής εξουσίας,

οι Ολλανδοί έγιναν υποστηρικτές
της αυτονομίας και της δημοκρατίας.

Πόλεις όπως το Ντελφτ δεν βρίσκονταν
υπό επιτήρηση από βασιλιάδες ή επισκόπους,

έτσι πολλοί καλλιτέχνες όπως ο Βερμέερ
δεν είχαν χρηματοδότες.

Eυτυχώς, η επιχειρηματική καινοτομία,

με επικεφαλής την Ολλανδική Εταιρεία
των Ανατολικών Ινδιών,

μεταμόρφωσε το οικονομικό τοπίο
στην Ολλανδία.

Δημιούργησε μια νέα εμπορική τάξη
και κατηγορία χρηματοδοτών.

Επιθυμώντας να εκπροσωπούνται
στους πίνακες που χρηματοδοτούσαν,

οι έμποροι αυτοί προτιμούσαν
πρόσωπα της μεσαίας τάξης

σε χώρους που έμοιαζαν
με τις δικές τους κατοικίες,

περιστοιχισμένα από οικεία αντικείμενα.

Για παράδειγμα, οι χάρτες
στα έργα του Βερμέερ

θεωρούνταν μοντέρνοι και κοσμικοί

από την εμπορική τάξη της λεγόμενης
Ολλανδικής Χρυσής Εποχής.

Το ανατολίτικο τουρμπάνι

που φοράει «Το Κορίτσι με
το Μαργαριταρένιο Σκουλαρίκι»

τονίζει επίσης την κοσμικότητα
της εμπορικής τάξης,

και το ίδιο το μαργαριτάρι,
σύμβολο πλούτου, αποτελεί μια υπερβολή.

Αποκλείεται ο Βερμέερ να είχε τα χρήματα
για αληθινό μαργαριτάρι τέτοιου μεγέθους.

Πιθανότατα ήταν από γυαλί ή κασσίτερο,
βερνικωμένο για να μοιάζει με μαργαριτάρι.

Αυτός ο αντικατοπτρισμός του πλούτου
αντανακλάται και στον ίδιο τον πίνακα.

Στο ευρύτερο πλαίσιο, το μαργαριτάρι
φαίνεται στρόγγυλο και βαρύ,

αλλά με μια κοντινότερη ματιά

βλέπουμε ότι είναι απλώς
μια αιωρούμενη κηλίδα χρώματος.

Αν κοιτάξουμε προσεκτικά,

παρατηρούμε τη δεξιοτεχνία του Βερμέερ
στη δημιουργία ψευδαισθήσεων.

Και αν ακόμη δεν μάθουμε ποτέ

ποιο είναι «Το Κορίτσι
με το Μαργαριταρένιο Σκουλαρίκι»,

το πορτρέτο της μπορεί να μείνει
χαραγμένο στη μνήμη μας.

Τοποθετημένη στη μόνιμη στέγη της,
στο Μουσείο Μαουριτσχάους στη Χάγη,

η παρουσία της είναι ταυτόχρονα
διαπεραστική και διακριτική.

Με την αινιγματική της στάση,

αντιπροσωπεύει τη γέννηση
μιας μοντέρνας οπτικής

επάνω στην οικονομία,
την πολιτική και τον έρωτα.