WEBVTT

00:00:06.482 --> 00:00:09.661
Γυρνάει προς εσάς ή μακριά από εσάς;

00:00:09.661 --> 00:00:11.196
Κανείς δε συμφωνεί.

00:00:11.196 --> 00:00:15.081
Είναι το μυστηριώδες πρόσωπο του έργου
του Ολλανδού αριστοτέχνη Γιοχάνες Βερμέερ

00:00:15.081 --> 00:00:17.191
«Το Κορίτσι με
το Μαργαριταρένιο Σκουλαρίκι»,

00:00:17.191 --> 00:00:21.969
πίνακας που συχνά αποκαλείται
«Μόνα Λίζα του Βορρά».

00:00:21.969 --> 00:00:23.622
Δείγμα της ολλανδικής τεχνοτροπίας

00:00:23.622 --> 00:00:26.951
εξιδανικευμένων και υπερβολικά
εκφραστικών πορτρέτων,

00:00:26.951 --> 00:00:28.641
στα ολλανδικά γνωστών ως «tronies»,

00:00:28.641 --> 00:00:30.710
το «Κορίτσι με
το Μαργαριταρένιο Σκουλαρίκι»

00:00:30.710 --> 00:00:34.442
έχει τη γοητεία και τη λεπτότητα
που χαρακτηρίζουν τα έργα του Βερμέερ.

00:00:34.442 --> 00:00:37.811
Όμως ο πίνακας ξεχωρίζει
από τις ήρεμες αφηγηματικές σκηνές

00:00:37.811 --> 00:00:41.902
που παρατηρούμε από μακριά 
σε πολλούς πίνακες του Βερμέερ.

00:00:41.902 --> 00:00:43.431
Ένα κορίτσι διαβάζει ένα γράμμα.

00:00:43.431 --> 00:00:44.582
Ένα μάθημα πιάνου.

00:00:44.582 --> 00:00:46.641
Ένας ζωγράφος πορτρέτων εν ώρα εργασίας.

00:00:46.641 --> 00:00:48.891
Οι πίνακες αυτοί δίνουν
μια αίσθηση οικειότητας

00:00:48.891 --> 00:00:51.071
διατηρώντας μια απόσταση,

00:00:51.071 --> 00:00:54.643
συχνά μια τραβηγμένη κουρτίνα 
τονίζει τον διαχωρισμό.

00:00:54.643 --> 00:00:58.123
Βλέπουμε μια υπηρέτρια να χύνει
με ηρεμία γάλα σε ένα μπολ,

00:00:58.123 --> 00:01:00.131
όμως το γάλα δεν είναι για μας.

00:01:00.131 --> 00:01:01.902
Είμαστε μόνο παρατηρητές.

00:01:01.902 --> 00:01:04.571
Η προσεγμένη σύνθεση
στους πίνακες του Βερμέερ

00:01:04.571 --> 00:01:07.492
επιφέρει μια ισορροπημένη αρμονία.

00:01:07.492 --> 00:01:10.003
Με το καρό πάτωμα σε πολλούς πίνακες,

00:01:10.003 --> 00:01:12.615
ο Βερμέερ επιδεικνύει
τη μαεστρία του στην προοπτική

00:01:12.615 --> 00:01:14.252
και την προοπτική απεικόνιση.

00:01:14.252 --> 00:01:16.783
Είναι μια τεχνική που,
με τη βοήθεια της παραμόρφωσης,

00:01:16.783 --> 00:01:20.546
δημιουργεί μια ψευδαίσθηση απομάκρυνσης
ενός αντικειμένου στον χώρο.

00:01:20.546 --> 00:01:24.213
Άλλα στοιχεία, όπως οι ορίζοντες, 
οι καθρέφτες και οι πηγές φωτός,

00:01:24.213 --> 00:01:27.303
αποτυπώνουν τη στιγμή
μέσω του χώρου και της θέσης.

00:01:27.303 --> 00:01:30.203
Η γυναίκα που διαβάζει ένα γράμμα 
δίπλα στο ανοιχτό παράθυρο

00:01:30.203 --> 00:01:31.762
είναι τοποθετημένη με ακρίβεια,

00:01:31.762 --> 00:01:35.312
ώστε να αντανακλάται
στο παράθυρο η εικόνα της.

00:01:35.312 --> 00:01:40.064
Για χάρη της σύνθεσης, ο Βερμέερ κρύβει 
ακόμα και το πόδι από ένα καβαλέτο.

00:01:40.064 --> 00:01:41.898
Η απουσία αυτών ακριβώς των στοιχείων

00:01:41.898 --> 00:01:44.912
ζωντανεύει «Το Κορίτσι με
το Μαργαριταρένιο Σκουλαρίκι».

00:01:45.042 --> 00:01:48.558
Η φωτοσκίαση του Βερμέερ,
γνωστή ως «κιαροσκούρο»,

00:01:48.558 --> 00:01:54.755
εφαρμόζει ένα σκοτεινό κι επίπεδο φόντο
που τονίζει την τρισδιάστατη μορφή της.

00:01:54.755 --> 00:01:58.564
Αντί να αποτελεί ένα ακίνητο μέρος
μιας θεατρικής αφηγηματικής σκηνής,

00:01:58.564 --> 00:02:01.694
μετατρέπεται σε ψυχολογικό υποκείμενο.

00:02:01.694 --> 00:02:06.193
Η οπτική επαφή και τα μισάνοιχτα χείλη,
σαν να είναι έτοιμη να μας μιλήσει,

00:02:06.193 --> 00:02:08.505
μας μαγνητίζουν στο βλέμμα της.

00:02:08.505 --> 00:02:10.534
Τα πρόσωπα που απεικονίζονταν στα πορτρέτα

00:02:10.534 --> 00:02:12.945
συνήθως ήταν ευγενείς
ή θρησκευτικά πρόσωπα.

00:02:12.945 --> 00:02:16.584
Γιατί λοιπόν ο Βερμέερ ζωγράφισε 
ένα ανώνυμο κορίτσι;

00:02:16.584 --> 00:02:20.454
Τον 17ο αιώνα, η πόλη Ντελφτ,
όπως και ολόκληρη η Ολλανδία,

00:02:20.454 --> 00:02:23.253
είχε στραφεί εναντίον
της κυβερνώσας αριστοκρατίας

00:02:23.253 --> 00:02:25.044
και της Καθολικής εκκλησίας.

00:02:25.044 --> 00:02:27.951
Μετά από οκτώ δεκαετίες εξέγερσης
κατά της ισπανικής εξουσίας,

00:02:27.951 --> 00:02:34.202
οι Ολλανδοί έγιναν υποστηρικτές 
της αυτονομίας και της δημοκρατίας.

00:02:34.202 --> 00:02:37.921
Πόλεις όπως το Ντελφτ δεν βρίσκονταν
υπό επιτήρηση από βασιλιάδες ή επισκόπους,

00:02:37.921 --> 00:02:42.941
έτσι πολλοί καλλιτέχνες όπως ο Βερμέερ
δεν είχαν χρηματοδότες.

00:02:42.941 --> 00:02:44.870
Eυτυχώς, η επιχειρηματική καινοτομία,

00:02:44.870 --> 00:02:47.682
με επικεφαλής την Ολλανδική Εταιρεία 
των Ανατολικών Ινδιών,

00:02:47.682 --> 00:02:51.084
μεταμόρφωσε το οικονομικό τοπίο 
στην Ολλανδία.

00:02:51.084 --> 00:02:55.171
Δημιούργησε μια νέα εμπορική τάξη 
και κατηγορία χρηματοδοτών.

00:02:55.171 --> 00:02:58.242
Επιθυμώντας να εκπροσωπούνται 
στους πίνακες που χρηματοδοτούσαν,

00:02:58.242 --> 00:03:00.761
οι έμποροι αυτοί προτιμούσαν
πρόσωπα της μεσαίας τάξης

00:03:00.761 --> 00:03:03.683
σε χώρους που έμοιαζαν
με τις δικές τους κατοικίες,

00:03:03.683 --> 00:03:05.832
περιστοιχισμένα από οικεία αντικείμενα.

00:03:05.832 --> 00:03:08.583
Για παράδειγμα, οι χάρτες 
στα έργα του Βερμέερ

00:03:08.583 --> 00:03:11.040
θεωρούνταν μοντέρνοι και κοσμικοί

00:03:11.040 --> 00:03:15.458
από την εμπορική τάξη της λεγόμενης
Ολλανδικής Χρυσής Εποχής.

00:03:15.458 --> 00:03:16.609
Το ανατολίτικο τουρμπάνι

00:03:16.609 --> 00:03:19.252
που φοράει «Το Κορίτσι με
το Μαργαριταρένιο Σκουλαρίκι»

00:03:19.252 --> 00:03:22.708
τονίζει επίσης την κοσμικότητα
της εμπορικής τάξης,

00:03:22.708 --> 00:03:27.443
και το ίδιο το μαργαριτάρι,
σύμβολο πλούτου, αποτελεί μια υπερβολή.

00:03:27.443 --> 00:03:31.514
Αποκλείεται ο Βερμέερ να είχε τα χρήματα
για αληθινό μαργαριτάρι τέτοιου μεγέθους.

00:03:31.514 --> 00:03:36.451
Πιθανότατα ήταν από γυαλί ή κασσίτερο,
βερνικωμένο για να μοιάζει με μαργαριτάρι.

00:03:36.451 --> 00:03:40.163
Αυτός ο αντικατοπτρισμός του πλούτου
αντανακλάται και στον ίδιο τον πίνακα.

00:03:40.163 --> 00:03:43.903
Στο ευρύτερο πλαίσιο, το μαργαριτάρι 
φαίνεται στρόγγυλο και βαρύ,

00:03:43.903 --> 00:03:45.426
αλλά με μια κοντινότερη ματιά

00:03:45.426 --> 00:03:48.603
βλέπουμε ότι είναι απλώς 
μια αιωρούμενη κηλίδα χρώματος.

00:03:48.603 --> 00:03:50.044
Αν κοιτάξουμε προσεκτικά,

00:03:50.044 --> 00:03:54.052
παρατηρούμε τη δεξιοτεχνία του Βερμέερ
στη δημιουργία ψευδαισθήσεων.

00:03:54.052 --> 00:03:55.453
Και αν ακόμη δεν μάθουμε ποτέ

00:03:55.453 --> 00:03:58.318
ποιο είναι «Το Κορίτσι
με το Μαργαριταρένιο Σκουλαρίκι»,

00:03:58.318 --> 00:04:01.638
το πορτρέτο της μπορεί να μείνει
χαραγμένο στη μνήμη μας.

00:04:01.773 --> 00:04:06.463
Τοποθετημένη στη μόνιμη στέγη της,
στο Μουσείο Μαουριτσχάους στη Χάγη,

00:04:06.463 --> 00:04:10.293
η παρουσία της είναι ταυτόχρονα
διαπεραστική και διακριτική.

00:04:10.293 --> 00:04:11.725
Με την αινιγματική της στάση,

00:04:11.725 --> 00:04:14.593
αντιπροσωπεύει τη γέννηση
μιας μοντέρνας οπτικής

00:04:14.593 --> 00:04:17.804
επάνω στην οικονομία,
την πολιτική και τον έρωτα.