Milliyetçiliğe Karşı Küreselcilik: Yeni Politik Ayrım

Günümüzün politik ayrımlarını nasıl anlamlandırıyoruz? Anlamlarla dolu olan bu geniş kapsamlı söyleşide tarih bilimci Yuval Noah Harari mevcut karışıklığımızı, teknoloji, iklim, medya - ve hatta insanlığın ne olduğuna dair anlayışımız - konularındaki parçalanmışlığa karşın, daha kapsamlı bir içeriğe oturtuyor. Bu söyleşi, TED Diyalogları serisinin ilki olarak yükselen politik ayrımcılığa karşı mantıklı bir tepki arayışı içerisindedir. Harari ve TED küratörü Chris Anderson arasındaki bu muhteşem tartışmaya biraz zaman (ortalama bir saat) ayırın.

Chris Anderson: Merhaba.
TED Diyalogları'na hoş geldiniz.

Bu, güncel politik
çalkantılar ile ilgili çekilecek

serinin ilk kısmı.

Sizi bilmiyorum ama;

ben bu ülkede ve dünyada
gittikçe çoğalan anlaşmazlıktan

oldukça endişelenmeye başladım.

Kimse birbirini dinlemiyor. Değil mi?

Dinlemiyor.

Yani, daha farklı bir sohbet türüne
ihtiyacımız varmış gibi geliyor,

bilemiyorum, belki de daha geniş
bir kapsamda mantığa, dinlemeye,

anlamaya odaklı bir sohbet.

En azından TED Diyalogları'nda
bugünden itibaren denemeye

çalışacağımız şey bu.

Ve bu yeni başlangıçta, bir başkası

beni bu kadar heyecanlandıramazdı.

Bunu söylemekte acele ediyorum,
fakat bu zihin, gezegendeki herkesten

farklı düşünen bir zihin.

Ciddiyim.

(Yuval Noah Harari gülüyor)

Ciddiyim.

Tarihi, altında yatan fikirlerle

nefesinizi kesecek biçimde sentezliyor.

Bazılarınız bu
kitabı tanıyacaktır, "Sapiens".

"Sapiens"i okuyan var mı?

(Alkış)

Yani, kitabını elimden bırakamadım.

İnsanlığın hikâyesini, farklı düşünmemizi

sağlayan büyük fikirler
aracılığıyla anlatma biçimi --

adeta inanılmazdı.

Haftaya ABD'de

yayınlanacak olan kitabınız da burada.

YNH: Evet, haftaya.

CA: "Homo Deus".

Evet, bu da ilerideki yüz yılın tarihi.

Okuma şansım oldu.

Oldukça etkileyici ve sanırım

bazıları için oldukça ürkütücü.

Kesinlikle okunmalı.

Dürüst olmak gerekirse, şu an
dünyada olup bitenler hakkında mantık

yürütmemize daha fazla
yardımcı olacak birisi daha yok.

Öyleyse Yuval Noah Harari'ye
sıcak bir hoş geldin diyelim lütfen.

(Alkış)

Facebook ve Web üzerindeki
arkadaşlarla bir araya gelmek muhteşem.

Merhaba, Facebook.

Ve hepiniz, ben Yuval'a soru
sormaya başladığımda, kendi sorularınızı

oluşturabilirsiniz; mutlaka

günümüzün politik
skandalları ile ilgili değil, daha

geniş bir açıdan:
Nereye gidiyoruz? Bununla ilgili.

Hazır mısınız? Başlıyoruz.

Evet Yuval, buradayız:

New York, 2017,
yeni bir başkanımız var

ve şok dalgaları dünyaya yayılıyor.

Dünyada neler oluyor?

YNH: Bana kalırsa olup biten, temelde

hikâyemizi kaybetmiş olmamız.

İnsanlar hikâyelerle düşünür ve

hikâyeler anlatarak
dünyayı anlamlandırmaya çalışırız.

Geçtiğimiz birkaç yıl için,

dünyada olup bitene dair çok basit ve

çok etkileyici bir hikâyemiz var.

Hikâye şunu
söylüyor, ah, olup biten şey

ekonominin küreselleşmesi,

politikanın liberalleşmesi

ve bu ikisinin karışımı
dünyada cenneti yaratacak

ve ekonomiyi küreselleştirmeye,
politik sistemi liberalleştirmeye

devam etmemiz gerekiyor

ve her şey muhteşem olacak.

2016 yılı, çok büyük bir kesimin,

hatta Batı dünyasının
bile, bu hikâyeye inanmayı

bir kenara bıraktığı andır.

İyi ya da kötü
nedenlerle -- bu önemli değil.

İnsanlar bu hikâyeye inanmayı bıraktı

ve eğer bir hikâyeniz yoksa,
neler olup bittiğini anlayamazsınız.

CA: Bir yanın bu hikâyenin aslında
çok etkili bir hikâye olduğuna inanıyor.

İşe yaradı.

YNH: Bir yere kadar, evet.

Bazı ölçülere göre, insanoğlunun

yaşayabileceği en güzel zamanı

yaşıyoruz.

Bugün, tarihte bir ilk olarak,

çok yemekten ölen insanların
sayısı, az yemekten ölenlerden daha fazla,

bu muhteşem bir başarı.

(Kahkahalar)

Ayrıca tarihte bir ilk olarak

insanlar, bulaşıcı
hastalıktan çok, yaşlılıktan ölüyorlar

ve şiddet de azaldı.

Tarihte bir ilk olarak

intihar edenlerin sayısı;
cinayet, terör ve savaş yüzünden

ölen insan sayısından daha çok.

İstatistiksel olarak, siz
kendinizin en büyük düşmanısınız.

En azından, dünyadaki tüm insanlar

içerisinde, sizin kendinizi
öldürme ihtimaliniz daha yüksek --

(Kahkahalar)

bu da yine iyi bir haber --

(Kahkahalar)

daha önceki dönemlerde
gördüğümüz şiddet derecesine kıyaslarsak.

CA: Fakat dünyayı
bir araya getirme süreci,

kendisini dışlanmış hisseden
büyük bir insan grubuyla sonuçlandı

ve onlar da buna tepki verdiler.

Ayrıca bir de mermimiz var,

sistemin tamamını
delip geçen türden bir mermi.

Yani, olan bitenden ne çıkarıyorsun?

İnsanların politikayı
düşünme biçimi eskiymiş gibi,

sağ-sol ayrımı yok edildi ve değiştirildi.

Bunu nasıl düşünmeliyiz?

YNH: Evet, 20. yüzyılın
sağ-sol politik modeli şu anda

oldukça alakasız

ve bugünkü gerçek ayrım
küresel ve ulusal veya küresel

ve yerel arasında.

Ve bunun şu anda tüm dünyada

asıl mücadele olduğunu görüyorsunuz.

Muhtemelen tamamen yeni
politik modellere ve tamamen yeni

politik düşünce
biçimlerine ihtiyacımız var.

Esas itibarıyla söyleyebileceğimiz
şey, yeni küresel bir ekolojimiz var,

küresel bir ekonomimiz var,
fakat ulusal politikalarımız var

ve bu ikisi bir arada işlemiyor.

Bu da politik sistemi etkisiz kılıyor,

çünkü yaşamımızı şekillendiren
güçler üzerinde bir kontrolü yok.

Bu dengesizlik için
temelde iki çözümümüz var:

Ya ekonomi daha az küreselleştirilecek
ve ulusal ekonomiye dönüştürülecek

ya da politik sistem küreselleştirilecek.

CA: Sanırım çoğu liberal,
Trump'ın ve hükûmetinin

telafi edilemez biçimde kötü
olduğunu düşünüyor, her açıdan

berbat olduğunu.

Burada, en azından anlamaya
değecek bir anlatı ya da politik felsefe

görüyor musun?

Bu felsefeyi nasıl ifade ederdin?

Bu yalnızca milliyetçilik felsefesi mi?

YNH: Bana kalırsa
altında yatan his ya da fikir şu;

politik sistem --
bir şey bozuk burada.

Artık sıradan insanı güçlendirmiyor.

Artık sıradan insanla çok da ilgilenmiyor

ve bu politik hastalık
teşhisinin doğru olduğunu düşünüyorum.

Cevaplara gelince, daha az eminim.

Bana kalırsa gördüğümüz
şey insanların verdiği ani tepki:

Bir şey işe yaramıyorsa, geri dönelim.

Bunu tüm dünyada görüyorsunuz,

politik sistemdeki insanlar,
neredeyse hiç kimse, insanlığın

nereye gittiğine dair geleceğe
odaklı bir vizyona sahip değil.

Neredeyse her yerde
geriye dönük vizyon görüyorsunuz:

"Amerika'yı tekrar mükemmelleştirelim",

sanki 50'lerde, 80'lerde
mükemmelmiş gibi -- bilmiyorum --

oraya geri dönelim.

Lenin'den birkaç yüz
yıl sonra Rusya'ya gidiyorsunuz,

Putin'in gelecek vizyonu da temelde,

ah, Çar imparatorluğuna geri dönelim.

Ve İsrail'de, geldiğim yerde,

günümüzün en yeni politik vizyonu şu:

"Tapınağı tekrar inşa edelim".

Yani, 2.000 yıl geriye gidelim.

İnsanlar geçmişte bir zamanda
kaybettiğimizi düşünüyorlar ve

geçmişte şehirde
yolu kaybetmişsiniz gibi

ve tamam diyorsunuz, güvenli
hissettiğim yere geri dönüp tekrar

başlamalıyım.

Bunun işe yarayacağını sanmıyorum

fakat çoğu insan
için bu içgüdüsel bir şey.

CA: Peki neden işe yaramaz?

"Önce Amerika", birçok
açıdan çekici bir slogan.

Vatanseverlik, çoğu
açıdan, çok asil bir şeydir.

Yüksek sayıda insanı işbirliğine teşvik

etmek gibi bir rol oynar.

Neden her bir ülkenin kendini
öncelikli koyduğu ülkelerin

örgütlendiği bir dünyaya sahip
olmayalım?

YNH: Asırlar boyunca,
hatta yüzyıllar boyunca,

vatanseverlik işe yaradı.

Tabii ki savaşlara ve
birçok şeye neden oldu,

fakat kötüye
çok da odaklanmamalıyız.

Vatanseverlikle ilgili
birçok pozitif şey de vardır ve

çok sayıda insanın
birbirini önemsemesini,

birbirine yakınlık

göstermelerini ve kolektif eylem

için bir araya gelmelerini
sağlamak olumlu bir şeydir.

İlk uluslara bakarsanız eğer,

yani, binlerce yıl öncesine,

Çin'de Sarı Irmak
bölgesinde yaşamış insanlara --

çok, çok farklı kabileler vardı

ve hepsi yaşamlarını sürdürmek
ve refah için ırmağa bağlı yaşıyordu,

fakat aynı zamanda dönemsel
sellere ve dönemsel kuraklığa

maruz kalıyorlardı.

Ve hiçbir kabile bir şey yapamıyordu,

çünkü her biri ırmağın
ufak bir kısmını kontrol ediyordu.

Sonra, uzun ve karmaşık bir
süreçte, kabileler Çin ulusunu

kurmak için birleştiler,

Çin ulusu da Sarı Irmak'ın
tamamını kontrol ediyordu

ve baraj, kanal inşa
edip ırmağı düzenlemek ve

sel ve kuraklığı önleyerek
refah düzeyini herkes için

yükseltmek amacıyla

yüz binlerce insanı bir araya getiriyordu.

Bu, dünyanın çoğu yerinde işe yaradı.

Fakat 21. yüzyılda teknoloji

tüm bunları temelden değiştiriyor.

Şu anda -- dünyadaki tüm insanlar --

aynı siber ırmağın yanında yaşıyoruz ve

hiçbir ulus, ırmağı
kendi başına düzenleyemiyor.

Hep birlikte, tek bir gezegende yaşıyoruz

ve gezegen bizim
eylemlerimizin tehdidi altında.

Ve eğer bir tür
küresel işbirliğiniz yoksa,

konu ister iklim değişikliği
olsun, ister teknolojik parçalanma,

milliyetçilik, sorunlarla mücadele
etmek için doğru düzeyde değildir.

CA: Yani çoğu
eylemin, çoğu sorunun ulusal

ölçekte yer aldığı bir dünyada

bu güzel bir fikirdi,

fakat senin iddian, bugün
önem arz eden çoğu meselenin

artık ulusal değil,
küresel bir ölçekte yer alması.

YNH: Kesinlikle. Günümüzde dünyanın

tüm büyük sorunları özünde küresel

sorunlardır ve

küresel işbirliği olmazsa çözülemezler.

Bu, insanların verdiği en belirgin

örnek olarak, yalnızca
iklim değişikliği değildir.

Ben daha çok teknolojik
parçalanma açısından düşünüyorum.

Örneğin, yapay zekâyı düşünecek olursanız,

önümüzdeki 20, 30 yıl içerisinde

yüz milyonlarca insan
iş piyasasından çıkarılacak --

bu küresel düzeyde bir sorun.

Bu, tüm ülkelerin ekonomisini dağıtacak.

Ve benzer şekilde, örneğin,
biyomühendisliği ve bunu yürütmekten

korkan insanları düşünürseniz,

bilmiyorum, insanlarda
genetik mühendisliği araştırması,

bu, tek bir ülke, örneğin ABD,
insan üzerinde genetik deneyleri

yasaklarsa, fakat Çin veya Kuzey Kore bunu

yapmaya devam ederse, bu işe yaramaz.

Yani ABD bunu tek başına çözemez ve

ABD üzerinde hemen
aynısını yapma baskısı ortaya çıkar,

çünkü yüksek riskli, yüksek
kazançlı teknolojiden bahsediyoruz.

Eğer birisi yapıyorsa,
ben de geride kalmayı göze alamam.

Kalıtım mühendisliği gibi şeyler
üzerinde düzenleme, etkili düzenleme

yapmanın tek yolu,

küresel düzenlemelere sahip olmaktır.

Yalnızca ulusal düzenlemelere
sahipseniz, kimse geride kalmak istemez.

CA: Bu oldukça ilginç.

Öyle görünüyor ki bu, buradaki

farklı taraflar arasında en
azından yapıcı bir sohbet yaratmak için

bir anahtar olabilir,

çünkü bizi olduğumuz
yere getiren öfkenin başlangıç

noktasının, iş kaybıyla
ilgili mantıklı endişeler olduğu

konusunda herkesin
hemfikir olduğunu düşünüyorum.

İş gitti, geleneksel yaşam
tarzı gitti ve insanların buna

öfke duyması şaşılacak bir şey değil.

Ve genel olarak
küreselleşmeyi, küresel seçkinleri,

bunu onların iznini
almadan yapmakla suçladılar

ve bu yerinde bir
yakınmaymış gibi görünüyor.

Fakat senden duyduğum
şey şu -- yani ana soru şu:

Şu anda olan ve devam eden
iş kaybının gerçek nedeni nedir?

Küreselleşmeyle ilgili olduğuna göre,

buna doğru karşılık, evet,
sınırları kapatmak ve insanları

dışarıda tutmak ve ticaret
anlaşmalarını değiştirmek ve benzerleri.

Fakat sen, sanırım, aslında

iş kaybının en büyük nedeninin
tamamen bu olmayacağını söylüyorsun.

Teknolojik sorunlardan
kaynaklanacağını ve birbirine

bağlı bir dünya olarak hareket etmezsek

bunu çözme
şansımızın olmadığını söylüyorsun.

YNH: Evet, bana kalırsa,

şimdiki zamanı
bilmiyorum, fakat geleceğe bakarsak,

Pennsylvania'da insanları
işlerinden edecek olanlar Meksikalılar

veya Çinliler değiller,

robotlar ve algoritmalar.

Yani eğer Kaliforniya sınırına

büyük bir duvar inşa
etmeyi planlamıyorsan,

(Kahkahalar)

Meksika sınırındaki
duvar çok etkisiz kalacak.

Ve seçim öncesi
tartışmaları izlerken çok şaşırdım,

Trump'ın, robotlar sizin işinizi
alacak diyerek insanları korkutmaya

çalışmamasına çok şaşırdım.

Bu doğru olmasa bile, fark etmez.

Bu, insanları korkutmada
aşırı etkili bir yol olabilirdi --

(Kahkahalar)

ve harekete geçirmede:

"Robotlar işlerinizi alacak!"

Kimse bu cümleyi kullanmadı.

Ve şundan korktum,

çünkü şu anlama geliyordu,
üniversitelerde, laboratuvarlarda

ve orada ne olursa olsun,

bu konu hakkında
yoğun bir tartışma zaten var,

fakat ana politik sistem
ve kamu içerisinde insanlar

büyük bir teknolojik

parçalanma olabileceğinin
farkında değiller --

200 yıl içerisinde değil,
10, 20, 30 yıl içerisinde --

ve kısmen, 2040, 2050'nin iş piyasasında

bugün okullarda çocuklara öğrettiğimiz
şeylerin çoğu tamamen alakasız olacağı

için, şu anda bunun için
bir şeyler yapmamız gerekiyor.

Böylece 2040'da düşünmemiz
gereken bir şey olmayacak.

Genç insanlara ne öğreteceğimizi
bugün düşünmemiz gerekiyor.

CA: Evet, hayır, kesinlikle.

Genelde tarihte, insanoğlunun
bilmeden yeni bir döneme girdiği

anlar hakkında yazılar yazıyorsun.

Kararlar alındı, teknolojiler gelişti

ve birdenbire dünya değişti,

muhtemelen herkes
için kötü olacak bir şekilde.

Ve "Sapiens"de verdiğin örneklerden birisi

gerçek bir insan için toprağı sürmek

anlamına gelen tarım devrimiydi,

ormanda altı saat ve daha
ilginç bir yaşam tarzı yerine,

12 saatlik yorucu bir iş gününü seçtiler.

(Kahkahalar)

Peki başka olası
bir değişim safhasında mıyız,

hiçbirimizin istemediği bir geleceğe
doğru uyur gezer gibi mi gidiyoruz?

YNH: Evet, kesinlikle.

Tarım devrimi esnasında olan şey,

uçsuz bucaksız
teknolojik ve ekonomik devrimin,

insan topluluğunu güçlendirmesiydi,

fakat gerçek bireysel hayatlara bakarsak,

herhangi bir elitin yaşamı
çok daha iyi hâle geldi ve

insanların çoğunun
yaşamları oldukça kötü hâle geldi.

21. yüzyılda bu tekrar olabilir.

Yeni teknolojiler elbette
insan topluluğunu güçlendirecektir.

Fakat bu tekrar ufak bir elitin

tüm ekini biçmesiyle, tüm
meyveleri almasıyla sonuçlanabilir ve

nüfusun çoğunluğu kendisini
olduğundan daha beter bir hâlde

bulabilir, yani o elitten

çok daha beter bir hâlde.

CA: Ve bu elitler
insan elitler bile olmayabilir.

Robotlar olabilir ya da --

YNH: Evet, gelişmiş
süper insanlar olabilir.

Sayborglar olabilir.

Tamamen inorganik elitler olabilir.

Hatta bilinçsiz
algoritmalar bile olabilir.

Şu anda dünyada
gördüğümüz şey, otoritenin insanlardan

algoritmalara geçmesi.

Kişisel hayatlar, ekonomik meseleler,

politik meseleler hakkında
daha ve daha fazla kararın

aslında algoritmalar tarafından alınması.

Bankadan kredi isterseniz,

muhtemelen kaderinizi bir
algoritma belirliyor, bir insan değil.

Ve genel izlenim, belki de
insanların kaybetmiş olmasıdır.

Dünya çok karmaşık, çok fazla veri var,

her şey çok hızlı değişiyor,

mesela Afrika savanında binlerce
yıl önce -- belirli bir çevreyle,

belirli bir bilgi ve veri

diziniyle baş etmek için --

gelişmiş olan bir şey,

21. yüzyılın gerçeklerini kaldıramaz ve

bunu belki de kaldırabilecek olan tek şey

büyük veri algoritmaları.

Yani otoritenin bizden
algoritmalara geçmesi şaşırtıcı değil.

CA: Pekâlâ, Yuval Harari
ile TED Diyalogları serisinin

ilkinde, New York'tayız

ve orada Facebook Live seyircisi var.

Bizimle olmanız heyecan verici.

Birkaç dakika
içerisinde sizin ve odadaki

seyircilerin sorularını

alacağız, göndermeye

devam edin.

Yuval, eğer bir şekilde
olan biten üzerinden yansıtılan,

yaklaşan teknolojik
tehlikeden ötürü milliyetçilikten

vazgeçmemiz gerektiğini

iddia edeceksen,

bu konuda küresel bir sohbet etmeliyiz.

Sorun şu ki, insanları buna
gerçekten inandırmak zor, bilmiyorum.

Yapay zekâ bir tehdit olabilir, vesaire.

İnsanların, en azından
bazı insanların derhal ve daha çok

ilgi gösterdiği şey, belki de,

iklim değişikliği,

belki de göçmenler,
nükleer silahlar gibi diğer meseleler.

Bu konuların bir şekilde
ele alınması gereken yerin,

şu anda bulunduğumuz
yer olduğunu iddia eder misin?

İklim değişikliğinden bahsettin,

fakat Trump buna inanmadığını söyledi.

Yani bir açıdan, bu senin en güçlü iddian,

aslında bunu konuşmamalısın.

YNH: Evet, ilk
bakışta iklim değişikliğinin

çok şaşırtıcı olduğunu düşünüyorum,

milliyetçilik ve iklim değişikliği

arasında çok yakın bir ilişki var.

Yani iklim değişikliğini reddedenler
neredeyse her zaman milliyetçiler.

Ve ilk bakışta düşünüyorsun: Neden?

Bağlantı nedir?

Sosyalistler neden iklim
değişimini reddetmiyor?

Ama sonra, düşününce, çok belirgin --

çünkü milliyetçiliğin, iklim
değişikliği için bir çözümü yok.

21. yüzyılda bir milliyetçi
olmak istiyorsanız eğer,

sorunu reddetmeniz gerekir.

Sorunun gerçekliğini kabul
ederseniz, o zaman dünyada hâlâ

vatanseverlik için, kendi
insanlarınıza ve ülkenize karşı

özel bağlılıklar için yer olduğunu

kabul etmeniz gerekir.

Hiç kimsenin bunu
bozmak istediğini düşünmüyorum.

Fakat iklim değişikliğiyle yüzleşmek için,

ulusun ötesinde bir
düzeyde bağlılık ve özveri

sahibi olmamız gerekiyor.

Ve bu imkânsız olmamalı,

çünkü insanlar birkaç
bağlılık katmanına sahip olabilirler.

Ailenize, topluluğunuza,

ulusunuza bağlı olabilirsiniz,

peki öyleyse aynı zamanda

neden tüm insanlığa da
bağlı olamıyorsunuz?

Tabii ki bunu zor olduğu durumlar da var,

öncelikli olarak,

biliyorsunuz, hayat zor.

Bununla başa çıkın.

(Kahkahalar)

CA: Pekâlâ, buradaki
seyircilerden birkaç soru almak isterim.

Burada bir mikrofonumuz var.

Ona konuşun ve
Facebook, soruları gönderin.

Howard Morgan: Bu ülkede
ve diğer ülkelerde büyük bir değişim

yaratan şeylerden birisi,

gelir dağılımı eşitsizliği,

ABD'de ve dünyada 50 yıl öncesine

göre gelir dağılımında yaşanan

dramatik değişim.

Bunu değiştirmek için
yapabileceğimiz bir şey var mı?

Çünkü bunun altında
yatan birçok sebep var.

YNH: Şimdiye dek bununla
ilgili çok güzel bir fikir duymadım,

yine, kısmen çoğu fikir
ulusal düzeyde kaldığı için ve

problem küresel olduğu için.

Yani, şu sıralar
sıklıkla duyduğumuz bir fikir,

evrensel temel gelir.

Ama bu bir sorun.

Yani, bence iyi bir başlangıç,

fakat problemli çünkü
"evrenselin" ve "temelin"

ne olduğu açık değil.

Çoğu insan evrensel temel
gelirden bahsettiğinde, aslında

ulusal temel geliri kastediyor.

Fakat sorun küresel.

Diyelim ki Bangladeş'te tişört
ve ayakkabıları üreten insanlara kadar,

milyonlarca insanın

işini alan bir yapay
zekân ve 3B yazıcın var.

Peki ne olacak?

ABD devleti Kaliforniya'da Google
ve Apple'a vergi koyacak ve bunu,

Bangladeş'teki işsizlere temel
gelir ödemek için mi kullanacak?

Buna inanırsan, aynı zamanda Noel Baba'nın

gelip de sorunu
çözeceğine de inanabilirsin.

Yani eğer ulusal değil de
gerçekten evrensel temel gelir

edinmezsek, sorunlar da yok olmayacak.

Ayrıca temelin ne olduğu açık değil,

çünkü, temel insani
gereksinimler nelerdir?

Bin yıl önce sadece
yiyecek ve sığınak yeterliydi.

Fakat bugün insanlar en temel
gereksinimin eğitim olduğunu söylüyorlar,

paketin bir parçası olabilir.

Fakat ne kadar?
Altı yıl? On iki yıl? Doktora?

Sağlık hizmetleri de benzer şekilde,

diyelim ki 20, 30, 40 yıl içerisinde

insan yaşamını 120
yıla uzatabilen pahalı tedaviler

ortaya çıkacak.

Bu da temel gelirin
bir parçası olacak mı olmayacak mı?

Bu çok zor bir problem,

çünkü insanların çalışma
kabiliyetini kaybettiği bir dünyada

alabilecekleri tek şey bu temel gelir.

Yani bu çok, çok zor, etik bir soru.

CA: Dünyanın bunu nasıl
karşıladığına dair, kimin ödediğine dair

birçok soru var.

Facebook'ta Lisa Larson'dan bir soru var:

"ABD'de şu anki milliyetçilik,

1. Dünya Savaşı ve
2. Dünya Savaşı arasındaki döneme

kıyasla nasıl?"

YNH: İyi haber şu ki,
milliyetçiliğin tehlikeleri hususunda

bir asır öncekine göre
daha iyi bir pozisyondayız.

Bir asır önce, 1917'de,

Avrupalılar birbirlerini
milyonlarca kez öldürüyordu.

2016'da, Brexit ile,
hatırladığım kadarıyla,

sadece bir insan hayatını kaybetti -bir
radikal tarafından öldürülen milletvekili.

Yalnızca bir insan.

Yani, eğer Brexit
İngiltere'nin bağımsızlığı demekse,

bu insanlık tarihindeki en
barışçıl bağımsızlık savaşıdır.

Diyelim ki İskoçya
Brexit'ten sonra İngiltere'den

ayrılmayı seçti.

Yani 18. yüzyılda

İskoçya Londra'nın kontrolünü
kırmak isteseydi -- ve İskoçlar bunu

birkaç kez istedi -- Londra'daki

devletin tepkisi, Edinburgh'u
yakıp kül etmek ve dağdaki kabileleri

katletmek için kuzeye
bir ordu göndermek olurdu.

Tahminim şu ki, İskoçlar 2018
yılında bağımsızlık için oy verirlerse,

Londra hükûmeti
Edinburgh'u yakıp kül etmek için kuzeye

bir ordu göndermeyecek.

Şu anda çok az insan İskoçya
veya İngiltere bağımsızlığı için

öldürmek ya da ölmek ister.

Yani milliyetçiliğin
yükselişi ve 1930'lara, 19. yüzyıla

dönüş konuşması için, en azından

Batı'da, ulusal duyarlılık gücü

bir asır önce olduğundan çok,

çok daha az.

CA: Açıkça duyduğumuz gibi, bazı

insanlar, olayların nasıl gelişeceğine

bağlı olarak, ABD'de şiddet
patlamaları olabileceğinden,

böyle bir değişimden korkuyorlar.

Korkmalı mıyız, yoksa sence bazı

şeyler gerçekten değişti mi?

YNH: Hayır, korkmalıyız.

İki şeyin farkında olmalıyız.

Öncelikle, histerik olmamalıyız.

Henüz Birinci Dünya Savaşı'na dönmedik.

Ama aynı zamanda, ilgisiz de olmamalıyız.

1917'den 2017'ye bazı ilahi

mucizelerle ulaşmadık, insanların aldığı

kararlarla ulaştık ve şu anda

yanlış kararlar almaya
başlarsak, birkaç yıl içerisinde

1917'ye benzer bir duruma

dönebiliriz.

Bir tarih bilimci
olarak bildiğim şeylerden

birisi, insanın aptallığı
hiçbir zaman hafife alınmamalıdır.

(Kahkahalar)

Tarihteki en etkili
güçlerden birisi bu,

insan aptallığı ve insan şiddeti.

İnsanlar böyle çılgınca şeyleri
aşikâr nedenlerle yapmıyorlar,

fakat yine, aynı zamanda,

insan tarihindeki diğer
bir etkili güç de insan bilgeliğidir.

Bizde ikisi de var.

CA: Ahlak psikologu
Jonathan Haidt de bizimle ve

sanırım bir sorusu var.

Jonathan Haidt: Sağol, Yuval.

Küresel yönetimin bir
hayranıymış gibi görünüyorsun,

fakat, politik kurumların yozlaşma
düzeylerini değerlendiren Uluslararası

Şeffaflık Örgütü'nde dünya
haritasına baktığında, iyi kurumlara

sahip olanları temsil eden
birkaç sarı haricinde büyük bir

kırmızı renk denizi görüyoruz.

Eğer küresel bir tür
yönetime sahip olacaksak,

Rusya veya Honduras gibi
olmaktan çok Danimarka gibi

olacağını düşündüren şey nedir ve

CFC'lerle yaptığımız gibi

alternatifler de yok mu?

Küresel problemleri
ulusal devletlerle çözme yolları vardır.

Dünya devleti
nasıl bir şey olurdu ve

neden işe yarayacağını düşünüyorsun?

YNH: Neye benzeyebileceğini bilmiyorum.

Bunun için henüz bir model yok.

Ona ihtiyacımız olmasının ana nedeni,

bu meselelerin çoğunun, iki
tarafa da kaybettiren meseleler olması.

Ticaret gibi, bir çift taraflı
kazanç durumu olduğunda,

bir ticaret anlaşmasından
iki taraf da faydalanabilir ve

demek ki, bu çalışabileceğiniz bir şeydir.

Küresel devlet olmadığında

ulusal devletlerin her biri
bunu yapma isteği duyar.

Fakat iklim değişikliği gibi,
çift taraflı kaybetme durumu olduğunda

kapsayıcı ve gerçek bir otorite

olmadığında, durum
daha da zor bir hâl alır.

Pekâlâ, buna nasıl
ulaşılır ve neye benzer,

bilmiyorum.

Ve Danimarka'ya benzeyeceğini

veya bir demokrasi olacağını düşünmek

için de belirli bir neden yok.

Muhtemelen olmazdı.

Küresel bir devlette
işe yarayacak demokrasi

modellerimiz yok.

Yani modern Danimarka'dan çok,

antik Çin'e benzerdi belki de.

Fakat yüzleştiğimiz
tehlikelere bakacak olursak,

küresel düzeyde zor kararlar
aracılığıyla bir tür baskı yapma

kabiliyetine sahip olmanın,

diğer şeylerden daha
önemli olduğunu düşünüyorum.

CA: Facebook'tan bir sorumuz var

ve sonra mikrofonu Andrew'e vereceğiz.

Facebook'ta Kat Hebron,

Vail'den sesleniyor:

"Gelişmiş uluslar, milyonlarca
iklim göçmenini nasıl yönetirdi?"

YNH: Bilmiyorum.

CA: Cevabın bu, Kat. (Kahkaha)

YNH: Onların da
bildiklerini düşünmüyorum.

Belki de yalnızca sorunu reddederler.

CA: Fakat göç,
genel olarak, ulus-ulus temelinde

çözülmesi zor olan diğer bir problem.

Bir ulus kapılarını

kapatabilir, ama belki
gelecek için sorun biriktirir.

YNH: Evet, yani --
bu diğer güzel bir konu,

çünkü günümüzde göç etmek

Orta Çağ'da veya

antik zamanlarda
göç etmekten çok daha kolay.

CA: Yuval, çoğu teknoloji uzmanı
arasında bir inanç var, politik kaygıların

abartıldığına, aslında
politik liderlerin dünyada

çok da etkilerinin
olmadığına, bu noktada insanlığın

gerçek kararlılığının

bilim, keşifler, şirketler ve politik
liderler hariç diğer birçok şey

tarafından şekillendirildiğine

inanıyorlar ve aslında liderlerin

bunca şeyi yapmalarının
zor olduğunu düşünüyorlar,

öyleyse biz burada
bir hiç için endişeleniyoruz.

YNH: Öncelikle,
politik liderlerin iyi bir şey

yapma kabiliyetlerinin sınırlı
olduğu doğru, bunu belirtmeliyiz,

fakat zarar verme kabiliyetleri sınırsız.

Burada temel bir dengesizlik var.

Hâlâ düğmeye basabilir
ve herkesi havaya uçurabilirsin.

Böyle bir kabiliyetin var.

Fakat örneğin, eğer
eşitsizliği azaltmak istiyorsan,

bu çok, çok zordur.

Fakat savaş başlatmak

istiyorsan, bunu yapmak hâlâ çok kolay.

Yani günümüzde politik
sistemde yerleşik bir dengesizlik var

ve bu çok sinir bozucu,

birçok iyilik yapamamanız
fakat hâlâ birçok kötülük yapabilmeniz.

Bu da politik sistemi hâlâ
büyük bir endişe hâline getiriyor.

CA: Günümüzde
olup bitene baktığında ve

tarih bilimci rolüne girdiğinde,

tarihte her şeyin iyi gittiği ve tek
bir liderin ülkesini veya dünyayı

geriye doğru çektiği anlara bakıyor musun?

YNH: Birkaç örnek var,

fakat belirtmeliyim, hiçbir
zaman tek bir lider değildi.

Yani, onu oraya birisi koydu

ve birileri de orada
devam etmesine izin verdi.

Yani bu hiçbir zaman
tek bir bireyin suçu değildir.

Bu tür bireylerin
arkasında birçok insan vardır.

CA: Mikrofonu
Andrew'e uzatabilir miyiz lütfen?

Andrew Solomon: Küresele
karşı ulusal konusundan bahsettiniz,

fakat bana kalırsa dünyanın durumu

gitgide kimlik gruplarının
ellerinde olmaya başlıyor.

Birleşik Devletler'de IŞİD tarafından işe

alınan insanlara bakıyoruz.

Ulusal sınırların dışına giden fakat hâlâ

belirli otoriteleri temsil eden

diğer gruplara bakıyoruz.

Bunlar sisteme nasıl entegre oluyorlar

ve ulusal veya küresel bir
liderlik altında çeşitli kimlikler

nasıl uyumlu hâle getirilir?

YNH: Pekâlâ, bu tür çeşitli
kimlikler sorunu aynı zamanda

milliyetçiliğin de sorunudur.

Milliyetçi tek, monolitik bir
kimliğe inanır ve özel, en azından

daha aşırı milliyetçilik
biçimleri de tek bir kimliğe karşı

özel bir bağlılığa inanır.

Dolayısıyla milliyetçilik,
kimliklerini çeşitli gruplar

arasında bölmeye
çalışan insanlarla büyük

sorunlar yaşamıştır.

Yani bu yalnızca küresel
bir vizyonun problemi değil.

Ve bana kalırsa, yine, tarih şunu

gösteriyor; mutlaka böyle özel
bir açıdan düşünmek zorunda değilsin.

Bir insan için tek bir kimlik
olduğunu düşünürsen eğer,

"Ben yalnızca X'im, hepsi bu,
birçok şey olamam, sadece buyum",

bu, sorunun başlangıcıdır.

Bazen özel bağlılıklar talep eden

dinler ve uluslar var,

fakat tek seçenek bu değil.

Aynı zamanda çeşitli kimliklere sahip

olmanıza müsaade eden
birçok din ve ulus da var.

CA: Fakat geçen sene olanlar
hakkında bir açıklama şu olabilir mi;

bir grup insan, tabiri
caizse, liberal elitlerden bıktı,

nasıl desem, yani
çoğu, çoğu kimlik üzerinde

baskı kuran ve onlara şöyle hissettiren,

"Peki benim kimliğim ne olacak?
Ben tamamen gözardı ediliyorum.

Ayrıca, çoğunluğun ben
olduğumu düşünüyordum?"

Ve bu da aslında öfkeyi tetikledi.

YNH: Evet. Kimlik her zaman sorunludur,

çünkü kimlik daima, eninde
sonunda gerçeklikle çatışan

kurgulara dayalıdır.

Neredeyse tüm kimlikler,

yani, bir düzine insanın
temel topluluk düzeyinin

ötesinde tümü,

kurgusal bir hikâyeye dayalıdır.

Gerçek değildirler.

Gerçeklik değildirler.

Bu yalnızca insanların ürettiği,
başkalarına anlattığı ve inanmaya

başladığı bir hikâyedir.

Dolayısıyla tüm
kimlikler oldukça değişkendir.

Kimlikler biyolojik gerçeklik değildir.

Örneğin milliyetçiler bazen

ulusun biyolojik bir
oluşum olduğunu düşünürler.

Toprak ve kan bir araya gelir ve

ulusu yaratır.

Fakat bu kurgusal bir hikâyedir.

CA: Toprak ve kandan
yapış yapış bir karışım olurdu.

(Kahkahalar)

YNH: Evet, ayrıca kendinizin de
toprak ve kan karışımı olduğunu

çok düşünürseniz
eğer, kafanızı karıştırır.

Biyolojik açıdan bakacak olursak,

bugün var olan uluslardan hiçbirisi

5.000 yıl önce yoktu.

İnsanlar sosyal hayvanlardır elbette.

Fakat milyonlarca yıl önce insanlar

ve insan atalarımız,
birkaç bireyden oluşan küçük

topluluklarda yaşıyorlardı.

Herkes birbirini tanıyordu.

Modern uluslar, hayali
topluluklar olduğuna göre,

bu durumda, ben
bu insanları tanımıyorum.

Ben de nispeten küçük bir
ulustan geliyorum, İsrail'den

ve sekiz milyon İsrailli var,

çoğuyla tanışmadım bile.

Çoğuyla da tanışmayacağım.

Onlar yalnızca burada var.

CA: Bu kimlik bağlamında,

dışlanmış hisseden ve belki de
işleri ellerinden alının bu grup,

yani "Homo Deus"da aslında

bu grubun genişlediğinden
ve tıpkı gerçekten büyük

-- sanırım buna "faydasız
sınıf" diyorsun -- ekonomi açısından

geleneksel olarak
faydasız görülen bir sınıfla

son bulacağımız gibi,
teknoloji dolayısıyla da birçok insanın

işlerinden olabileceğini

söylüyorsun.

YNH: Evet.

CA: Bu nasıl bir olasılık?

Bu, endişe duymamız gereken bir şey mi?

Ve buna herhangi bir
şekilde hitap edebilir miyiz?

YNH: Bunu düşünürken
çok dikkatli olmalıyız.

Yani, 2040, 2050'de iş
piyasasının nasıl olacağını

kimse bilmiyor.

Yeni işlerin ortaya çıkma şansı var,

fakat bu kesin değil.

Ve yeni işler ortaya çıksa bile,

kendi kendini süren araçlar

yüzünden işsiz kalmış, 50 yaşındaki işsiz

bir kamyon şoförü
için, bu iş kolay olmayabilir,

işsiz bir kamyon şoförünün
kendisini bir sanal dünya tasarımcısı

olarak yeniden
şekillendirmesi kolay olmayacaktır.

Önceden, endüstri
devriminin gidişatına bakarsanız,

tek bir işte insanların
yerini makineler aldığında,

yeni iş alanlarında çözüm
genellikle daha az yetenek isteyen

işlerde bulunmuştu.

Yani daha fazla tarım
işçisine ihtiyaç yoktu, böylece

insanlar düşük vasıflı
endüstri işlerinden alındılar ve

daha fazla makine bu işi aldıkça,

insanlar düşük vasıflı
servis işlerine geçtiler.

Şimdi, insanlar gelecekte
yeni işler olacağını söylediğinde,

yani insanların yapay
zekâdan, yani robotlardan daha

iyisini yapabileceğini söyledikleri

zaman, genelde yüksek
vasıflı işleri düşünüyorlar,

sanal dünyalar
tasarlayan yazılım mühendisleri gibi.

Şimdi, Wal-Mart'tan çıkmış
işsiz bir kasiyerin kendisini

50 yaşında sanal dünya tasarımcısı
olarak yeniden nasıl tasarlayacağını

ve Bangladeşli milyonlarca

işsiz tekstil çalışanının
bunu nasıl yapabileceğini

bilmiyorum.

Yani, bunu yapacaklarsa,

Bangladeşlilere bugünden
başlayarak yazılım tasarımcısı olmayı

öğretmemiz lazım

ve bunu yapmıyoruz.

Peki 20 yıl içerisinde ne yapacaklar?

CA: Son birkaç aydır beni
daha fazla endişelendiren bir sorunun

altını çiziyorsun gerçekten.

Bu soruyu halka sormak zor, fakat

eğer birisi bunu cevaplayacak
zekâya sahipse, belki de sen sahipsindir,

soruyorum:

İnsanlar ne için vardır?

YNH: Bildiğim kadarıyla, hiçbir şey için.

(Kahkahalar)

Yani, içerisinde rol alabileceğimiz
bir kozmik drama, büyük bir

kozmik plan yok.

Rolümüzü keşfetmeliyiz ve sonrasında

o rolü elimizden
geldiğince iyi oynamalıyız.

Tüm dinlerin ve ideolojilerin
hikâyesi budur, fakat bir bilim adamı

olarak söyleyebileceğim
en iyi şey, bunun doğru olmadığı.

İnsanlara bir rol biçen
evrensel bir drama yoktur.

Yani --

CA: Seni bir dakikalığına böleceğim,

kitabından bir sözle,

çünkü "Homo Deus"ta

duyarlılık, bilinçlilik ve
bu sıra dışı insan kabiliyeti

hakkındaki en mantıklı,

en anlaşılır açıklamayı veriyorsun.

Bunun zekâdan,
makinelerde oluşturduğumuz zekâdan

farklı olduğunu belirtiyorsun ve

bu konuda çok fazla gizem var.

Bu duyarlılığın ne olduğunu bile

anlayamazken, bir amacımızın
olmadığından nasıl emin olabiliyorsun?

Yani, sana göre,
insanların evrenin duyarlı nesneleri,

neşenin, sevginin,
mutluluğun ve umudun merkezi

olmaları gibi bir şans yok mu?

Ve duyarlı olamayacak olsalar bile,

bunu güçlendirebilecek
makineler üretemez miyiz?

Bu çılgınca mı?

Kitabını okurken bunu umut ettim.

YNH: Günümüzde, bilimdeki
en ilginç sorunun, bilinçlilik ve akıl

ile ilgili soru olduğunu düşünüyorum.

Beyni ve zekâyı anlama
konusunda gittikçe daha iyiye

gidiyoruz,

fakat akıl ve bilinçliliği anlama

konusunda iyiye gitmiyoruz.

İnsanlar genelde zekâ
ile bilinçliliği karıştırıyorlar,

özellikle de Silikon Vadisi gibi yerlerde,

fakat bu anlaşılır bir şey,
çünkü insanda ikisi bir arada işler.

Yani zekâ temel olarak
problemleri çözme becerisidir.

Bilinçlilik ise bir
şeyleri, neşeyi, sıkıntıyı, acıyı,

hissetme becerisidir.

İnsanlarda ve diğer tüm
memelilerde de - bu insanlara özel değil -

tüm memelilerde ve
kuşlarda ve diğer bazı hayvanlarda

zekâ ve bilinçlilik bir arada işler.

Problemleri genelde
bir şeyleri hissederek çözeriz.

Yani karıştırma eğilimimiz var.

Fakat bunlar farklı şeyler.

Silikon Vadisi gibi
yerlerde bugünlerde olan şey,

yapay zekâ yaratıyoruz

fakat yapay bilinçlilik yaratmıyoruz.

Son 50 yılda bilgisayar
zekâsında muhteşem gelişmeler

elde edildi

ve bilgisayar bilinçliliğinde
ise gelişme kesinlikle sıfır

ve yakın bir zamanda
bilgisayarların bilinçli hâle geleceğine

dair bir belirti de yok.

Öncelikle, bilinçlilik için
bir tür kozmik rol varsa eğer,

bu insanlara özel değil.

İnekler bilinçli, domuzlar bilinçli,

şempanzeler
bilinçli, tavuklar bilinçli,

yani böyle gideceksek eğer
öncelikle ufkumuzu genişletmeli ve

dünyadaki tek duyarlı
varlıkların biz olmadığını hatırlamalıyız

ve duyarlılığa gelince --

zekâya gelince, diğerlerine
kıyasla en zeki olduğumuzu

düşünmemiz için mantıklı nedenler var.

Fakat duyarlılığa gelirsek,

insanların balinalardan
daha duyarlı olduğunu ya da

maymunlardan, kedilerden
daha duyarlı olduğunu söylemek için

herhangi bir kanıt göremiyorum.

İlk adım şu, bu
yönde gidiyorsan, genişlemelisin.

İkinci soru ise ne için olduğu,

ben bunu tersine çevireceğim

ve bilinçliliğin herhangi bir
şey için olmadığını söyleyeceğim.

Bana kalırsa evrendeki
rolümüzü bulmamıza gerek yok.

Asıl önemli olan şey
kendimizi ıstıraptan kurtarmamız.

Robotlara, taşlara, herhangi bir şeye

karşın, duyarlı insanları karakterize

eden şey,

duyarlı varlıkların ıstırap
çekmesi, çekebilmesidir ve

odaklanmaları gereken şey, gizemli bir

kozmik dramada yerlerini bulmak değildir.

Istırabın ne olduğunu anlamaya,
sebebinin ne olduğunu ve ondan

nasıl kurtulabileceğini
anlamaya odaklanmalılar.

CA: Senin için büyük bir mesele
olduğunu biliyorum ve bu çok anlamlıydı.

Buradaki seyircilerden ve
belki de Facebook seyircilerimizden

ve birkaç yorumdan da

birçok soru alacağız.

Hızlı olalım.

Bir tanesi burada.

Mikrofon için elinizi kaldırın,

size ulaştıralım.

Soru: Çalışmanızda, doğru
olarak kabul ettiğimiz kurgusal

hikâyelerden bahsediyorsunuz

ve biz onlara göre yaşıyoruz.

Bir birey olarak bunu bilmek, yaşamınızda

seçtiğiniz hikâyeleri nasıl
etkiliyor ve siz de, tıpkı bizler gibi,

onları doğrularla karıştırıyor musunuz?

YNH: Deniyorum.

Yani, benim için belki de
en önemli soru, hem bilim adamı

olarak, hem de insan olarak,

kurgu ile gerçeklik
arasındaki farkın nasıl anlatılacağıdır,

çünkü gerçeklik orada.

Her şeyin kurgu olduğunu söylemiyorum.

Yalnızca, insanlar için kurgu
ve gerçeklik arasındaki farkı

söylemek çok zordur ve

tarih ilerledikçe bu
daha ve daha zor bir hâl aldı,

çünkü yarattığımız kurgular --

uluslar, tanrılar, para ve kurumlar --

şu anda dünyayı yönetiyorlar.

Yani yalnızca

"Ah, hepsi yalnızca
yarattığımız kurgusal varlıklar"

demek çok zor.

Ama gerçeklik orada.

Benim için en iyi ...

Kurgu ve gerçeklik arasındaki

farkı söyleyen birkaç test var.

En basiti, bana kalırsa en iyisi,

ıstırap testi.

Istırap çekebiliyorsa gerçektir.

Çekemiyorsa, gerçek değildir.

Bir ulus ıstırap çekemez.

Bu çok, çok açıktır.

Bir ulus savaşı kaybetse bile, şöyle

deriz, "Almanya Birinci Dünya
Savaşı'ndaki kaybıyla ıstırap çekti",

bu bir metafordur.

Almanya ıstırap çekemez.
Almanya'nın aklı yoktur.

Almanya'nın bilinci yoktur.

Almanlar ıstırap çekebilir,
evet, ama Almanya çekemez.

Benzer şekilde, bir banka iflas ettiğinde,

banka ıstırap çekemez.

Dolar değerini
kaybettiğinde ıstırap çekemez.

İnsanlar ıstırap çekebilir.
Hayvanlar çekebilir.

Bu gerçektir.

Eğer gerçekliği görmek
istiyorsan, şöyle başlamalısın,

ıstırap kapısından geçmelisin.

Istırabın ne olduğunu
gerçekten anlayabilirsen, bu sana

gerçekliği anlamanın

anahtarını da verecektir.

CA: Bununla bağlantılı
Facebook sorusu var, okuyamadığım

bir dilde, dünyanın bir yerinden geliyor.

YNH: Ah, bu İbranice.
CA: İbranice. Buyrun.

(Kahkahalar)

İsmi okuyabiliyor musun?

YNH: Or Lauterbach Goren.

CA: Pekâlâ, teşekkürler.

Soru şu, "Gerçeklik-sonrası
dönem gerçekten yeni bir dönem mi,

yoksa hiç bitmeyen bir modanın
diğer bir anı veya doruğu mu?"

YNH: Kişisel olarak, bu
gerçeklik sonrası fikrini benimsemiyorum.

Bir tarih bilimci olarak tepkim şu:

Eğer bu, gerçeklik-sonrası
dönemse, gerçeklik dönemi ne zamandı ki?

CA: Doğru.

(Kahkahalar)

YNH: 1980'ler mi,
1950'ler mi, yoksa Orta Çağ mı?

Yani, bir bakıma, her zaman
gerçeklik sonrası bir dönemde yaşadık.

CA: Burada durduracağım,

çünkü sanırım insanlar
daha az gazetenin olduğu,

bazı şeylerin gerçekliğinin
geleneklerle kontrol edildiği

bir dünyanın varlığından bahsediyorlar.

Bu da doğrunun önemli
görüldüğü bu kuruluşların üstünlüğüyle

birleştiriliyordu.

Yani eğer bir gerçekliğe inanıyorsan

yazdığın şey bilgidir.

Bilginin gerçek anlamda
gerçekliğe bağlanabileceği inancı var

ve eğer bir başlık yazıyorsan,
bu, gerçekten olmuş bir şeyi

yansıtmanın ciddi, içten bir girişimidir.

Bu hep doğru yapılmaz.

Fakat şu anki endişe sanırım şu;

öyle güçlü bir teknolojik sistem var ki,

en azından bir süre, oldukça
güçlendirilen herhangi bir şey,

gerçekliğe bağlı olup
olmadığına bakılmaksızın,

yalnızca tıklamalara ve
ilgiye göre var oluyor ve

bu muhtemelen zehirli bir şey.

Bu mantıklı bir endişe, değil mi?

YNH: Evet, öyle.
Yani teknoloji değişiyor ve

artık hem doğruyu, hem
kurguyu ve yanlışı yaymak daha kolay.

İki açıdan da işliyor.

Ancak, doğruyu yaymak,
eskisinden çok daha kolay.

Fakat kurguları ve yanlışları
yaymak konusunda herhangi bir

yenilik olduğunu düşünmüyorum.

Tüm bu yanlış haberler ve
gerçeklik sonrası fikri hakkında

-- bilmiyorum -- Joseph
Goebbels'in bilmediği bir şey yoktur.

O şöyle der, bir yalanı
yeterince tekrar ederseniz,

insanlar onun gerçek olduğunu düşünür

ve yalan ne kadar büyükse o kadar iyi,

çünkü insanlar böyle büyük bir şeyin
yalan olacağını düşünmeyeceklerdir.

Yalan haberlerin yüz yıllardır
bizimle olduğunu düşünüyorum.

İncil'i düşünün.

(Kahkahalar)

CA: Fakat yalan haberlerin

zorba rejimlerle bağlantılı
olduğuna dair endişeler var ve

yalan haberlerde bir yükseliş gördüğümüzde

bu bir felaket habericisi oluyor,
karanlık zamanın yaklaştığına dair.

YNH: Evet. Yani, yalan haberin kasti
kullanımı rahatsız edici bir işarettir.

Fakat bunun kötü olmadığını değil,
yeni bir şey olmadığını söylüyorum.

CA: Facebook'ta küresel
yönetim ve milliyetçilik sorusuna

büyük ilgi var.

Phil Dennis'in sorusu şu:

"İnsanların ve devletlerin
güçten vazgeçmesini nasıl sağlarız?

Bu bir -- bu bir --
aslında, metin öyle büyük ki

soruyu tam okuyamıyorum.

Bu bir gereklilik midir?

Oraya ulaşmamız için savaş mı gerekli?

Üzgünüm Phil, sorunu
bozdum, ama bunun suçlusu metin.

YNH: İnsanların konuştuğu bir fikir şu,

yalnızca bir facia insanları sarsabilir ve

gerçek bir küresel yönetim
sisteminin yolunu açabilir

ve faciadan önce bunu
yapamayacağımızı söylüyorlar,

fakat temelleri oturtmalıyız ki

facia geldiğinde

çabuk tepki verebilelim.

Fakat facia öncesinde insanların
böyle bir şeyi yapma motivasyonları

olmayacak.

Belirtmek istediğim diğer şey şu;

küresel yönetime gerçekten
ilgi duyan herhangi birisi, bunun

yerel kimlikleri ve
toplulukları yok etmediğini

veya bozmadığını, bunların
tek bir paketin parçaları hâline

geleceğini daima açıkça

belirtmesi gereklidir.

CA: Bunu dinlemek istiyorum,

çünkü "küresel yönetim" kelimeleri

şu anda çoğu insanın
zihninde neredeyse kötülüğün

somut bir örneği.

Ürkütücü, uzak, belirsiz
görünüyor ve bu da morallerini bozuyor

ve küreselciler,
küresel yönetim -- hayır, defol git!

Ve çoğu insan, buna inanlar
için seçimleri rahatsız edici bir şey

olarak görüyor.

Peki bunun ürkütücü ve uzak

görünmemesi için
anlatıyı nasıl değiştirebiliriz?

Bunun yerel kimlikler ve
yerel topluluklarla uyumlu

olması fikrini geliştirelim.

YNH: Pekâlâ, yine insanların

biyolojik gerçeklikleriyle başlamamız

gerektiğini düşünüyorum.

Biyoloji insanlarla
ve bu konuyla alakalı bize

iki şey söylüyor:

Birincisi, etrafımızdaki ekolojik sisteme

tamamen bağlıyız

ve bugün küresel
bir sistemden bahsediyoruz.

Bundan kaçamazsınız.

Biyoloji aynı zamanda
insanlarla ilgili şunu söylüyor,

bizler sosyal hayvanlarız,

fakat çok, çok
yerel bir düzeyde sosyaliz.

Ortalama 150 insandan fazlasıyla

samimiyet kuramıyor oluşumuz da

insanlığa dair basit bir gerçek.

Doğal grubun boyutu,

insanların doğal topluluğu,

150 bireyden fazlası değil

ve bunun ötesindeki her şey
hayali hikâye türlerine ve geniş ölçekli

kurumlara dayalıdır

ve yine, ikisini bir araya getirmek için

ve 21. yüzyılda hem küresel düzeye,
hem de yerel topluluğa ihtiyacımız

olduğunu anlamak için, türümüzün

biyolojik anlayışına dayalı olarak

bir yol bulabileceğimizi düşünüyorum.

Bunun da ötesine geçip bunun

bedenle başladığını söyleyebilirim.

İnsanların günümüzde yaşadığı
yabancılaşma, yalnızlık ve dünyada

yerini bulamama hisleri, bunlara neden

olan ana problemin küresel
kapitalizm olduğunu düşünmüyorum.

Asıl problem, geçtiğimiz
yüzyıl boyunca insanların

bedensiz hâle gelmeleri,

kendilerini bedenlerinden
uzaklaştırmaları.

Bir avcı-toplayıcı olarak
veya hatta bir çiftçi olarak yaşamı

sürdürmeniz için,
bedeninizle ve hislerinizle daima

temas içinde kalmanız gerekir,

her dakika.

Ormana gidip mantar arıyorsanız ve

duyduklarınıza,
kokladıklarınıza, tattıklarınıza

dikkat etmezseniz,

ölürsünüz.

Yani bağlantılı olmanız gerek.

Son yüz yılda insanlar bedenleriyle
ve hisleriyle temas hâlinde olma,

duyma, koklama, hissetme becerilerini

kaybediyorlar.

Ekranlara, başka yerlerde neler olup

bittiğine daha ve daha fazla

dikkat veriliyor.

Yabancılaşma, yalnızlık ve benzeri

hislerinin asıl nedeninin
bu olduğunu düşünüyorum ve

dolayısıyla çözüm yalnızca

kitle-milliyetçiliğini
geri getirmek değil,

aynı zamanda
bedenlerimize tekrar bağlanmamız

ve eğer bedeninizle
tekrar temas kurarsanız,

dünyada kendinizi daha
çok evinizde hissedersiniz.

CA: Pekâlâ, olayların gidişatına göre
yakında hepimiz ormana dönebiliriz.

Odadan bir soru ve
Facebook'tan da bir

soru alacağız.

Ama Adi-Dako: Merhaba. Ben
Batı Afrika, Ganalıyım. Sorum şu:

Küreselleşmenin etkileriyle
tarihte haklarını kaybetmiş olan

ülkelere karşı küresel
yönetim fikrini nasıl sunacağınızı ve

meşrulaştıracağızını merak ediyorum,

ayrıca, küresel yönetimden bahsediyorsak,

bu bana "küreselin" nasıl olması
gerektiğine dair Batılaştırılmış bir

fikirden geliyormuş gibi geliyor.

Yani Gana, Nijerya,
Togo ve bunlar gibi diğer ülkelere

küresel fikrine karşı milliyetçiliği

nasıl sunabilir ve

meşrulaştırabiliriz?

YNH: Tarihin oldukça adaletsiz
olduğunu söyleyerek başlayacağım

ve bunun farkına varmalıyız.

Son 200 yılın küreselleşmesi,

emperyalizmi ve endüstrileşmesinden

en çok muzdarip olan ülkelerin çoğu

kesinlikle bir sonraki
dalgadan da en çok muzdarip

olacağa benzeyen ülkeler.

Bu konuda çok, çok net olmalıyız.

Küresel bir yönetimimiz olmazsa ve

iklim değişikliğinden, teknolojik

parçalanmalardan muzdarip olursak,

en çok ıstırabı ABD'dekiler çekmeyecek.

Istırabı en çok Gana'dakiler,
Sudan'dakiler, Suriye'dekiler,

Bangladeş'tekiler,
bu yerlerdeki insanlar çekecek.

Yani bu ülkelerin, bir sonraki
parçalanma dalgası konusunda,

ister ekolojik olsun, ister
teknolojik, bir şeyler yapmak için

daha fazla cesareti
olduğunu düşünüyorum.

Yine, teknolojik parçalanmayı
düşünürsek, eğer yapay zekâ

ve 3B yazıcılar
ve robotlar milyonlarca insanın

işini elinden alırsa,

İsviçrelilerden çok Gana'daki veya

Bangladeş'teki insanlar
için endişe duyacağım.

Dolayısıyla, tarih
adaletsiz olduğu için,

bir felaketin sonucu da

herkes tarafından
eşitçe paylaşılmayacağı için,

iklim değişikliğinin en kötü
sonuçlarından kaçmanın bir

yolunu zenginler bulabilecekken,

fakirler de bulamayacaklar.

CA: Facebook'ta Cameron
Taylor'dan güzel bir soru var:

"'Sapiens'in sonunda şu soruyu

sormamız gerektiğini söylediniz,

'Ne istemeyi istiyoruz?'

Ne istemeyi istememiz
gerektiğini düşünüyorsunuz?"

YNH: Bence, gerçekliği
anlamak için, doğruyu anlamayı

istemeyi istememiz gerekiyor.

İstediğimiz çoğu şey
gerçekliği değiştirmek,

onu kendi arzularımıza,
dileklerimize uydurmak ve

öncelikle onu anlamamız gerekiyor.

Tarihin uzun süreli
yörüngesine bakarsanız, gördüğünüz şey

yüzyıllar boyunca
bizlerin, insanların dış dünyanın

kontrolünü kazanması ve arzularına göre

şekillendirmeye çalışmasını görürüz.

Diğer hayvanların,
nehirlerin, ormanların kontrolünü de

elde ettik ve

onları tamamen, yeniden şekillendirdik,

kendimizi tatmin etmeksizin ekolojik

bir zarara sebep olduk.

Bir sonraki adım, içimize
dönerek tamam, dış dünyanın

kontrolünü ele geçirmek bizi

tatmin etmedi demektir.

Şimdi içimizdeki
dünyanın kontrolünü ele geçirelim.

21. yüzyılda bu bilimde, teknolojide

ve endüstride gerçekten büyük bir proje --

içimizdeki dünyanın
kontrolünü ele geçirmeyi denemek ve

nasıl bedenler, beyinler ve zihinler
oluşturulacağını, üretileceğini öğrenmek.

Bunlar muhtemelen 21. yüzyılın
ekonomisinin ana ürünleri olacak.

İnsanlar geleceği düşündüğünde
çok nadiren şöyle düşünüyorlar,

"Ah, bedenimin ve beynimin
kontrolünü ele geçireceğim."

Bunun çok tehlikeli olduğunu düşünüyorum.

Bir önceki tarihimizden
öğrendiğim bir şey varsa eğer, o da şu;

evet, yönlendirme gücü
kazanıyoruz, fakat ekolojik sistemin

karmaşıklığını
gerçekten anlamadığımız için,

şu anda ekolojik bir

erimeyle yüzleşiyoruz.

Ve içimizdeki dünyayı da,
onu tam olarak anlamadan

yeniden şekillendirmeye çalışırsak,

özellikle de ruhsal
sistemimizin karmaşıklığını anlamadan,

içsel ekolojik bir
felakete yol açabiliriz ve içimizde

ruhsal bir erimeyle karşılaşırız.

CA: Parçaları birleştirirsek --

mevcut politika,
gelişmekte olan teknoloji,

az önce bahsettiğim türden endişeler --

yani, geleceği düşündüğün
zaman sen de oldukça umutsuz

bir yerdesin gibi görünüyor.

Oldukça endişeleniyorsun.

Doğru mu?

Ve umut için bir neden varsa
eğer, bunu nasıl ifade ederdin?

YNH: En tehlikeli olasılıklara
odaklanmanın nedeni kısmen

bir tarih bilimci ve sosyal
eleştirmen olarak bunun işim veya

sorumluluğum olması.

Yani, endüstri genelde
pozitif yanlara odaklanır, yani

tüm bu yeni teknolojilerin daha
tehlikeli olasılıklarının altını çizmek

tarih bilimcilerin,
filozofların, sosyologların işidir.

Bunların kaçınılmaz
olduğunu düşünmüyorum.

Teknoloji asla belirleyici değildir.

Aynı teknolojiyi çok farklı

toplum türleri
üretmekte kullanabilirsiniz.

20. yüzyıla bakarsanız,

Endüstri Devrimi'nin teknolojilerine,

trenler, elektrik ve bunların hepsi

komünist bir diktatörlük,
faşist bir rejim ya da liberal bir

demokrasi yaratmak için kullanılabilirdi.

Trenler size onlarla
ne yapacağınızı söylemediler.

Benzer şekilde, şu anda, yapay
zekâ, biyomühendislik ve tüm bunlar --

tek bir neticeyi önceden belirleyemezler.

İnsanlar mücadele edebilir ve

insanların yeni bir teknolojiye

karşı ayaklanmalarının en güzel örneği

nükleer silahlar.

1940 ve 50'lerin sonlarında

çoğu insan Soğuk Savaş'ın er ya da geç

nükleer bir kargaşayla biteceğine
ve medeniyetlerini yok edeceğine

ikna olmuştu.

Bu gerçekleşmedi.

Nükleer silahlar aslında tüm
dünyada insanları, uluslararası

politikalarını yönetme
biçimlerini değiştirerek şiddeti azaltmaya

teşvik etti.

Ve birçok ülke, politik araçlarından

savaşı çıkardılar.

Artık isteklerini savaşla yürütmüyorlar.

Tüm ülkeler bunu
yapmadı, ama çoğu yaptı.

Uluslararası şiddetin
1945'ten bu yana çarpıcı bir şekilde

inişe geçmesinin en
önemli nedeni bu olabilir ve

günümüzde, söylediğim gibi,
savaşta ölen insan sayısından çok

intihar eden insan var.

Bu da sanırım bize insanların

en korkunç teknoloji olsa bile ayaklanıp

bir şeyler yapabileceğinin ve bundan

aslında iyi bir şey
çıkabileceğinin örneğini veriyor.

Sorun, hata için
çok az sınırımızın olması.

Eğer doğru yapmazsak,

tekrar denemek için
ikinci bir şansımız olmayabilir.

CA: Bu çok etkileyici bir nottu

ve sanırım bunu
bir sonuca bağlayabiliriz.

Toparlamadan önce burada ve
evrensel TED topluluğunda izleyen

veya çevrim içi izleyen tüm
seyircilere şunu söyleyeceğim:

Söyleşilerde bize yardımcı olun.

Bizim gibi, sizler de farklı

bir sohbet türü bulmamız
gerektiğine her zamankinden daha

çok inanırsanız, bize yardımcı olun.

Diğer insanlara ulaşın,

aynı fikirde olmadığınız
insanlarla sohbet etmeyi,

onları anlamayı,

parçaları birleştirmeyi deneyin

ve bu sohbetleri nasıl
ileriye taşıyabileceğimizi düşünmemizde

bizlere yardımcı olun, böylece şu anda

dünyada olup bitene
gerçek bir katkı sağlayabiliriz.

Bana kalırsa şu anda herkes

politika konusunda daha canlı,

daha ilgili, daha bağlı hissediyor.

Riskler oldukça yüksek görünüyor,

bu yüzden ona akıllıca
bir tepki vermemizde yardımcı olun.

Yuval Harari, teşekkürler.

(Alkış)