1
00:00:00,888 --> 00:00:04,642
Chris Anderson: Merhaba.
TED Diyalogları'na hoş geldiniz.

2
00:00:04,666 --> 00:00:08,253
Bu, güncel politik
çalkantılar ile ilgili çekilecek

3
00:00:08,277 --> 00:00:11,589
serinin ilk kısmı.

4
00:00:12,265 --> 00:00:13,434
Sizi bilmiyorum ama;

5
00:00:13,458 --> 00:00:17,069
ben bu ülkede ve dünyada
gittikçe çoğalan anlaşmazlıktan

6
00:00:17,093 --> 00:00:18,589
oldukça endişelenmeye başladım.

7
00:00:18,613 --> 00:00:20,973
Kimse birbirini dinlemiyor. Değil mi?

8
00:00:21,564 --> 00:00:22,727
Dinlemiyor.

9
00:00:22,751 --> 00:00:26,487
Yani, daha farklı bir sohbet türüne
ihtiyacımız varmış gibi geliyor,

10
00:00:26,511 --> 00:00:32,439
bilemiyorum, belki de daha geniş
bir kapsamda mantığa, dinlemeye,

11
00:00:32,463 --> 00:00:34,130
anlamaya odaklı bir sohbet.

12
00:00:34,840 --> 00:00:37,867
En azından TED Diyalogları'nda
bugünden itibaren denemeye

13
00:00:37,891 --> 00:00:39,083
çalışacağımız şey bu.

14
00:00:39,107 --> 00:00:41,733
Ve bu yeni başlangıçta, bir başkası

15
00:00:41,757 --> 00:00:44,566
beni bu kadar heyecanlandıramazdı.

16
00:00:44,590 --> 00:00:48,440
Bunu söylemekte acele ediyorum,
fakat bu zihin, gezegendeki herkesten

17
00:00:48,464 --> 00:00:50,235
farklı düşünen bir zihin.

18
00:00:50,259 --> 00:00:51,418
Ciddiyim.

19
00:00:51,442 --> 00:00:52,704
(Yuval Noah Harari gülüyor)

20
00:00:52,728 --> 00:00:53,892
Ciddiyim.

21
00:00:53,916 --> 00:00:57,198
Tarihi, altında yatan fikirlerle

22
00:00:57,198 --> 00:01:01,048
nefesinizi kesecek biçimde sentezliyor.

23
00:01:01,072 --> 00:01:04,481
Bazılarınız bu
kitabı tanıyacaktır, "Sapiens".

24
00:01:04,505 --> 00:01:06,248
"Sapiens"i okuyan var mı?

25
00:01:06,272 --> 00:01:07,484
(Alkış)

26
00:01:07,508 --> 00:01:10,653
Yani, kitabını elimden bırakamadım.

27
00:01:10,677 --> 00:01:14,551
İnsanlığın hikâyesini, farklı düşünmemizi

28
00:01:14,575 --> 00:01:18,377
sağlayan büyük fikirler
aracılığıyla anlatma biçimi --

29
00:01:18,401 --> 00:01:20,136
adeta inanılmazdı.

30
00:01:20,160 --> 00:01:21,384
Haftaya ABD'de

31
00:01:21,408 --> 00:01:24,484
yayınlanacak olan kitabınız da burada.

32
00:01:24,508 --> 00:01:25,659
YNH: Evet, haftaya.

33
00:01:25,683 --> 00:01:26,857
CA: "Homo Deus".

34
00:01:26,881 --> 00:01:29,946
Evet, bu da ilerideki yüz yılın tarihi.

35
00:01:30,521 --> 00:01:32,371
Okuma şansım oldu.

36
00:01:32,395 --> 00:01:34,785
Oldukça etkileyici ve sanırım

37
00:01:34,809 --> 00:01:39,074
bazıları için oldukça ürkütücü.

38
00:01:39,605 --> 00:01:40,848
Kesinlikle okunmalı.

39
00:01:40,872 --> 00:01:46,450
Dürüst olmak gerekirse, şu an
dünyada olup bitenler hakkında mantık

40
00:01:46,474 --> 00:01:50,450
yürütmemize daha fazla
yardımcı olacak birisi daha yok.

41
00:01:50,474 --> 00:01:54,631
Öyleyse Yuval Noah Harari'ye
sıcak bir hoş geldin diyelim lütfen.

42
00:01:54,655 --> 00:01:58,048
(Alkış)

43
00:02:02,900 --> 00:02:06,645
Facebook ve Web üzerindeki
arkadaşlarla bir araya gelmek muhteşem.

44
00:02:06,669 --> 00:02:08,246
Merhaba, Facebook.

45
00:02:08,270 --> 00:02:12,196
Ve hepiniz, ben Yuval'a soru
sormaya başladığımda, kendi sorularınızı

46
00:02:12,220 --> 00:02:13,872
oluşturabilirsiniz; mutlaka

47
00:02:13,896 --> 00:02:16,543
günümüzün politik
skandalları ile ilgili değil, daha

48
00:02:16,567 --> 00:02:21,336
geniş bir açıdan:
Nereye gidiyoruz? Bununla ilgili.

49
00:02:22,517 --> 00:02:24,283
Hazır mısınız? Başlıyoruz.

50
00:02:24,307 --> 00:02:25,582
Evet Yuval, buradayız:

51
00:02:25,606 --> 00:02:29,326
New York, 2017,
yeni bir başkanımız var

52
00:02:29,350 --> 00:02:32,471
ve şok dalgaları dünyaya yayılıyor.

53
00:02:32,495 --> 00:02:33,964
Dünyada neler oluyor?

54
00:02:35,115 --> 00:02:37,361
YNH: Bana kalırsa olup biten, temelde

55
00:02:37,385 --> 00:02:39,675
hikâyemizi kaybetmiş olmamız.

56
00:02:40,144 --> 00:02:42,611
İnsanlar hikâyelerle düşünür ve

57
00:02:42,635 --> 00:02:46,297
hikâyeler anlatarak
dünyayı anlamlandırmaya çalışırız.

58
00:02:46,321 --> 00:02:47,738
Geçtiğimiz birkaç yıl için,

59
00:02:47,762 --> 00:02:50,632
dünyada olup bitene dair çok basit ve

60
00:02:50,656 --> 00:02:52,405
çok etkileyici bir hikâyemiz var.

61
00:02:52,429 --> 00:02:55,593
Hikâye şunu
söylüyor, ah, olup biten şey

62
00:02:55,617 --> 00:02:58,233
ekonominin küreselleşmesi,

63
00:02:58,257 --> 00:03:00,400
politikanın liberalleşmesi

64
00:03:00,424 --> 00:03:04,423
ve bu ikisinin karışımı
dünyada cenneti yaratacak

65
00:03:04,447 --> 00:03:07,546
ve ekonomiyi küreselleştirmeye,
politik sistemi liberalleştirmeye

66
00:03:07,570 --> 00:03:09,381
devam etmemiz gerekiyor

67
00:03:09,405 --> 00:03:11,310
ve her şey muhteşem olacak.

68
00:03:11,334 --> 00:03:14,066
2016 yılı, çok büyük bir kesimin,

69
00:03:14,090 --> 00:03:18,050
hatta Batı dünyasının
bile, bu hikâyeye inanmayı

70
00:03:18,074 --> 00:03:20,480
bir kenara bıraktığı andır.

71
00:03:20,504 --> 00:03:22,636
İyi ya da kötü
nedenlerle -- bu önemli değil.

72
00:03:22,660 --> 00:03:24,881
İnsanlar bu hikâyeye inanmayı bıraktı

73
00:03:24,905 --> 00:03:28,681
ve eğer bir hikâyeniz yoksa,
neler olup bittiğini anlayamazsınız.

74
00:03:29,212 --> 00:03:33,179
CA: Bir yanın bu hikâyenin aslında
çok etkili bir hikâye olduğuna inanıyor.

75
00:03:33,203 --> 00:03:34,397
İşe yaradı.

76
00:03:34,421 --> 00:03:35,898
YNH: Bir yere kadar, evet.

77
00:03:35,922 --> 00:03:37,984
Bazı ölçülere göre, insanoğlunun

78
00:03:38,008 --> 00:03:40,593
yaşayabileceği en güzel zamanı

79
00:03:40,617 --> 00:03:42,044
yaşıyoruz.

80
00:03:42,068 --> 00:03:44,508
Bugün, tarihte bir ilk olarak,

81
00:03:44,532 --> 00:03:48,945
çok yemekten ölen insanların
sayısı, az yemekten ölenlerden daha fazla,

82
00:03:48,969 --> 00:03:50,741
bu muhteşem bir başarı.

83
00:03:50,765 --> 00:03:53,448
(Kahkahalar)

84
00:03:53,472 --> 00:03:55,173
Ayrıca tarihte bir ilk olarak

85
00:03:55,197 --> 00:03:59,332
insanlar, bulaşıcı
hastalıktan çok, yaşlılıktan ölüyorlar

86
00:03:59,356 --> 00:04:02,150
ve şiddet de azaldı.

87
00:04:02,174 --> 00:04:03,604
Tarihte bir ilk olarak

88
00:04:03,628 --> 00:04:08,959
intihar edenlerin sayısı;
cinayet, terör ve savaş yüzünden

89
00:04:08,983 --> 00:04:10,823
ölen insan sayısından daha çok.

90
00:04:10,847 --> 00:04:15,007
İstatistiksel olarak, siz
kendinizin en büyük düşmanısınız.

91
00:04:15,031 --> 00:04:17,037
En azından, dünyadaki tüm insanlar

92
00:04:17,061 --> 00:04:20,183
içerisinde, sizin kendinizi
öldürme ihtimaliniz daha yüksek --

93
00:04:20,207 --> 00:04:21,474
(Kahkahalar)

94
00:04:21,498 --> 00:04:24,542
bu da yine iyi bir haber --

95
00:04:24,566 --> 00:04:26,190
(Kahkahalar)

96
00:04:26,214 --> 00:04:30,515
daha önceki dönemlerde
gördüğümüz şiddet derecesine kıyaslarsak.

97
00:04:30,539 --> 00:04:32,775
CA: Fakat dünyayı
bir araya getirme süreci,

98
00:04:32,799 --> 00:04:36,698
kendisini dışlanmış hisseden
büyük bir insan grubuyla sonuçlandı

99
00:04:36,722 --> 00:04:38,353
ve onlar da buna tepki verdiler.

100
00:04:38,377 --> 00:04:40,363
Ayrıca bir de mermimiz var,

101
00:04:40,387 --> 00:04:42,698
sistemin tamamını
delip geçen türden bir mermi.

102
00:04:42,722 --> 00:04:46,114
Yani, olan bitenden ne çıkarıyorsun?

103
00:04:46,138 --> 00:04:49,416
İnsanların politikayı
düşünme biçimi eskiymiş gibi,

104
00:04:49,440 --> 00:04:52,296
sağ-sol ayrımı yok edildi ve değiştirildi.

105
00:04:52,320 --> 00:04:53,917
Bunu nasıl düşünmeliyiz?

106
00:04:53,941 --> 00:04:58,325
YNH: Evet, 20. yüzyılın
sağ-sol politik modeli şu anda

107
00:04:58,349 --> 00:05:00,056
oldukça alakasız

108
00:05:00,080 --> 00:05:04,582
ve bugünkü gerçek ayrım
küresel ve ulusal veya küresel

109
00:05:04,606 --> 00:05:06,395
ve yerel arasında.

110
00:05:06,419 --> 00:05:09,276
Ve bunun şu anda tüm dünyada

111
00:05:09,300 --> 00:05:11,445
asıl mücadele olduğunu görüyorsunuz.

112
00:05:11,469 --> 00:05:14,905
Muhtemelen tamamen yeni
politik modellere ve tamamen yeni

113
00:05:14,929 --> 00:05:19,989
politik düşünce
biçimlerine ihtiyacımız var.

114
00:05:20,499 --> 00:05:26,029
Esas itibarıyla söyleyebileceğimiz
şey, yeni küresel bir ekolojimiz var,

115
00:05:26,053 --> 00:05:29,994
küresel bir ekonomimiz var,
fakat ulusal politikalarımız var

116
00:05:30,018 --> 00:05:31,755
ve bu ikisi bir arada işlemiyor.

117
00:05:31,779 --> 00:05:34,005
Bu da politik sistemi etkisiz kılıyor,

118
00:05:34,029 --> 00:05:37,553
çünkü yaşamımızı şekillendiren
güçler üzerinde bir kontrolü yok.

119
00:05:37,577 --> 00:05:40,856
Bu dengesizlik için
temelde iki çözümümüz var:

120
00:05:40,880 --> 00:05:45,454
Ya ekonomi daha az küreselleştirilecek
ve ulusal ekonomiye dönüştürülecek

121
00:05:45,478 --> 00:05:47,646
ya da politik sistem küreselleştirilecek.

122
00:05:48,948 --> 00:05:53,613
CA: Sanırım çoğu liberal, 
Trump'ın ve hükûmetinin

123
00:05:53,637 --> 00:06:00,073
telafi edilemez biçimde kötü
olduğunu düşünüyor, her açıdan

124
00:06:00,097 --> 00:06:02,756
berbat olduğunu.

125
00:06:02,780 --> 00:06:09,203
Burada, en azından anlamaya
değecek bir anlatı ya da politik felsefe

126
00:06:09,227 --> 00:06:11,031
görüyor musun?

127
00:06:11,055 --> 00:06:13,100
Bu felsefeyi nasıl ifade ederdin?

128
00:06:13,124 --> 00:06:15,423
Bu yalnızca milliyetçilik felsefesi mi?

129
00:06:16,254 --> 00:06:21,654
YNH: Bana kalırsa
altında yatan his ya da fikir şu;

130
00:06:21,678 --> 00:06:26,170
politik sistem --
bir şey bozuk burada.

131
00:06:26,194 --> 00:06:29,964
Artık sıradan insanı güçlendirmiyor.

132
00:06:29,988 --> 00:06:33,488
Artık sıradan insanla çok da ilgilenmiyor

133
00:06:33,512 --> 00:06:38,331
ve bu politik hastalık
teşhisinin doğru olduğunu düşünüyorum.

134
00:06:38,355 --> 00:06:41,714
Cevaplara gelince, daha az eminim.

135
00:06:41,738 --> 00:06:45,221
Bana kalırsa gördüğümüz
şey insanların verdiği ani tepki:

136
00:06:45,245 --> 00:06:47,803
Bir şey işe yaramıyorsa, geri dönelim.

137
00:06:47,827 --> 00:06:49,448
Bunu tüm dünyada görüyorsunuz,

138
00:06:49,472 --> 00:06:53,898
politik sistemdeki insanlar,
neredeyse hiç kimse, insanlığın

139
00:06:53,922 --> 00:06:58,115
nereye gittiğine dair geleceğe
odaklı bir vizyona sahip değil.

140
00:06:58,139 --> 00:07:01,165
Neredeyse her yerde
geriye dönük vizyon görüyorsunuz:

141
00:07:01,189 --> 00:07:03,235
"Amerika'yı tekrar mükemmelleştirelim",

142
00:07:03,259 --> 00:07:06,688
sanki 50'lerde, 80'lerde
mükemmelmiş gibi -- bilmiyorum --

143
00:07:06,712 --> 00:07:07,882
oraya geri dönelim.

144
00:07:07,906 --> 00:07:12,627
Lenin'den birkaç yüz
yıl sonra Rusya'ya gidiyorsunuz,

145
00:07:12,651 --> 00:07:14,522
Putin'in gelecek vizyonu da temelde,

146
00:07:14,546 --> 00:07:17,743
ah, Çar imparatorluğuna geri dönelim.

147
00:07:17,767 --> 00:07:20,159
Ve İsrail'de, geldiğim yerde,

148
00:07:20,183 --> 00:07:23,435
günümüzün en yeni politik vizyonu şu:

149
00:07:23,459 --> 00:07:25,310
"Tapınağı tekrar inşa edelim".

150
00:07:25,334 --> 00:07:28,312
Yani, 2.000 yıl geriye gidelim.

151
00:07:28,336 --> 00:07:33,162
İnsanlar geçmişte bir zamanda
kaybettiğimizi düşünüyorlar ve

152
00:07:33,186 --> 00:07:36,924
geçmişte şehirde
yolu kaybetmişsiniz gibi

153
00:07:36,948 --> 00:07:40,098
ve tamam diyorsunuz, güvenli
hissettiğim yere geri dönüp tekrar

154
00:07:40,122 --> 00:07:41,484
başlamalıyım.

155
00:07:41,508 --> 00:07:43,081
Bunun işe yarayacağını sanmıyorum

156
00:07:43,105 --> 00:07:46,007
fakat çoğu insan
için bu içgüdüsel bir şey.

157
00:07:46,031 --> 00:07:47,683
CA: Peki neden işe yaramaz?

158
00:07:47,707 --> 00:07:51,346
"Önce Amerika", birçok
açıdan çekici bir slogan.

159
00:07:51,370 --> 00:07:55,247
Vatanseverlik, çoğu
açıdan, çok asil bir şeydir.

160
00:07:55,271 --> 00:07:58,012
Yüksek sayıda insanı işbirliğine teşvik

161
00:07:58,036 --> 00:07:59,626
etmek gibi bir rol oynar.

162
00:07:59,650 --> 00:08:03,532
Neden her bir ülkenin kendini
öncelikli koyduğu ülkelerin

163
00:08:03,556 --> 00:08:06,333
örgütlendiği bir dünyaya sahip
olmayalım?

164
00:08:07,373 --> 00:08:10,692
YNH: Asırlar boyunca,
hatta yüzyıllar boyunca,

165
00:08:10,716 --> 00:08:13,478
vatanseverlik işe yaradı.

166
00:08:13,502 --> 00:08:15,381
Tabii ki savaşlara ve 
birçok şeye neden oldu,

167
00:08:15,405 --> 00:08:18,360
fakat kötüye
çok da odaklanmamalıyız.

168
00:08:18,384 --> 00:08:21,926
Vatanseverlikle ilgili
birçok pozitif şey de vardır ve

169
00:08:21,950 --> 00:08:25,724
çok sayıda insanın
birbirini önemsemesini,

170
00:08:25,748 --> 00:08:27,162
birbirine yakınlık

171
00:08:27,186 --> 00:08:28,792
göstermelerini ve kolektif eylem

172
00:08:28,816 --> 00:08:32,030
için bir araya gelmelerini
sağlamak olumlu bir şeydir.

173
00:08:32,054 --> 00:08:34,749
İlk uluslara bakarsanız eğer,

174
00:08:34,773 --> 00:08:36,598
yani, binlerce yıl öncesine,

175
00:08:36,622 --> 00:08:40,028
Çin'de Sarı Irmak
bölgesinde yaşamış insanlara --

176
00:08:40,052 --> 00:08:42,495
çok, çok farklı kabileler vardı

177
00:08:42,519 --> 00:08:46,889
ve hepsi yaşamlarını sürdürmek
ve refah için ırmağa bağlı yaşıyordu,

178
00:08:46,913 --> 00:08:51,222
fakat aynı zamanda dönemsel
sellere ve dönemsel kuraklığa

179
00:08:51,246 --> 00:08:52,846
maruz kalıyorlardı.

180
00:08:52,870 --> 00:08:55,905
Ve hiçbir kabile bir şey yapamıyordu,

181
00:08:55,929 --> 00:09:00,089
çünkü her biri ırmağın
ufak bir kısmını kontrol ediyordu.

182
00:09:00,113 --> 00:09:02,877
Sonra, uzun ve karmaşık bir
süreçte, kabileler Çin ulusunu

183
00:09:02,901 --> 00:09:06,825
kurmak için birleştiler,

184
00:09:06,849 --> 00:09:09,483
Çin ulusu da Sarı Irmak'ın
tamamını kontrol ediyordu

185
00:09:09,507 --> 00:09:14,954
ve baraj, kanal inşa
edip ırmağı düzenlemek ve

186
00:09:14,978 --> 00:09:19,229
sel ve kuraklığı önleyerek
refah düzeyini herkes için

187
00:09:19,253 --> 00:09:22,440
yükseltmek amacıyla

188
00:09:22,464 --> 00:09:25,564
yüz binlerce insanı bir araya getiriyordu.

189
00:09:25,588 --> 00:09:28,205
Bu, dünyanın çoğu yerinde işe yaradı.

190
00:09:28,229 --> 00:09:31,355
Fakat 21. yüzyılda teknoloji

191
00:09:31,379 --> 00:09:34,814
tüm bunları temelden değiştiriyor.

192
00:09:34,838 --> 00:09:37,552
Şu anda -- dünyadaki tüm insanlar --

193
00:09:37,576 --> 00:09:41,393
aynı siber ırmağın yanında yaşıyoruz ve

194
00:09:41,417 --> 00:09:47,023
hiçbir ulus, ırmağı
kendi başına düzenleyemiyor.

195
00:09:47,047 --> 00:09:51,090
Hep birlikte, tek bir gezegende yaşıyoruz

196
00:09:51,114 --> 00:09:53,875
ve gezegen bizim
eylemlerimizin tehdidi altında.

197
00:09:53,899 --> 00:09:57,915
Ve eğer bir tür
küresel işbirliğiniz yoksa,

198
00:09:57,939 --> 00:10:03,082
konu ister iklim değişikliği
olsun, ister teknolojik parçalanma,

199
00:10:03,106 --> 00:10:06,809
milliyetçilik, sorunlarla mücadele
etmek için doğru düzeyde değildir.

200
00:10:07,761 --> 00:10:09,952
CA: Yani çoğu
eylemin, çoğu sorunun ulusal

201
00:10:09,976 --> 00:10:13,924
ölçekte yer aldığı bir dünyada

202
00:10:13,948 --> 00:10:16,304
bu güzel bir fikirdi,

203
00:10:16,328 --> 00:10:19,126
fakat senin iddian, bugün
önem arz eden çoğu meselenin

204
00:10:19,150 --> 00:10:22,294
artık ulusal değil,
küresel bir ölçekte yer alması.

205
00:10:22,318 --> 00:10:26,127
YNH: Kesinlikle. Günümüzde dünyanın

206
00:10:26,151 --> 00:10:28,540
tüm büyük sorunları özünde küresel

207
00:10:28,564 --> 00:10:30,055
sorunlardır ve

208
00:10:30,079 --> 00:10:33,976
küresel işbirliği olmazsa çözülemezler.

209
00:10:34,000 --> 00:10:35,629
Bu, insanların verdiği en belirgin

210
00:10:35,653 --> 00:10:39,057
örnek olarak, yalnızca
iklim değişikliği değildir.

211
00:10:39,081 --> 00:10:42,159
Ben daha çok teknolojik
parçalanma açısından düşünüyorum.

212
00:10:42,183 --> 00:10:45,233
Örneğin, yapay zekâyı düşünecek olursanız,

213
00:10:45,257 --> 00:10:48,250
önümüzdeki 20, 30 yıl içerisinde

214
00:10:48,274 --> 00:10:52,158
yüz milyonlarca insan
iş piyasasından çıkarılacak --

215
00:10:52,182 --> 00:10:54,433
bu küresel düzeyde bir sorun.

216
00:10:54,457 --> 00:10:57,960
Bu, tüm ülkelerin ekonomisini dağıtacak.

217
00:10:57,984 --> 00:11:01,647
Ve benzer şekilde, örneğin,
biyomühendisliği ve bunu yürütmekten

218
00:11:01,671 --> 00:11:04,626
korkan insanları düşünürseniz,

219
00:11:04,650 --> 00:11:07,311
bilmiyorum, insanlarda
genetik mühendisliği araştırması,

220
00:11:07,335 --> 00:11:12,624
bu, tek bir ülke, örneğin ABD,
insan üzerinde genetik deneyleri

221
00:11:12,648 --> 00:11:15,972
yasaklarsa, fakat Çin veya Kuzey Kore bunu

222
00:11:15,996 --> 00:11:19,626
yapmaya devam ederse, bu işe yaramaz.

223
00:11:19,650 --> 00:11:22,390
Yani ABD bunu tek başına çözemez ve

224
00:11:22,414 --> 00:11:27,297
ABD üzerinde hemen
aynısını yapma baskısı ortaya çıkar,

225
00:11:27,321 --> 00:11:32,211
çünkü yüksek riskli, yüksek
kazançlı teknolojiden bahsediyoruz.

226
00:11:32,235 --> 00:11:36,943
Eğer birisi yapıyorsa,
ben de geride kalmayı göze alamam.

227
00:11:36,967 --> 00:11:42,655
Kalıtım mühendisliği gibi şeyler
üzerinde düzenleme, etkili düzenleme

228
00:11:42,679 --> 00:11:44,772
yapmanın tek yolu,

229
00:11:44,796 --> 00:11:46,808
küresel düzenlemelere sahip olmaktır.

230
00:11:46,832 --> 00:11:51,870
Yalnızca ulusal düzenlemelere
sahipseniz, kimse geride kalmak istemez.

231
00:11:51,894 --> 00:11:53,902
CA: Bu oldukça ilginç.

232
00:11:53,926 --> 00:11:55,857
Öyle görünüyor ki bu, buradaki

233
00:11:55,881 --> 00:11:59,353
farklı taraflar arasında en
azından yapıcı bir sohbet yaratmak için

234
00:11:59,377 --> 00:12:01,050
bir anahtar olabilir,

235
00:12:01,074 --> 00:12:04,216
çünkü bizi olduğumuz
yere getiren öfkenin başlangıç

236
00:12:04,240 --> 00:12:06,937
noktasının, iş kaybıyla
ilgili mantıklı endişeler olduğu

237
00:12:06,961 --> 00:12:09,709
konusunda herkesin
hemfikir olduğunu düşünüyorum.

238
00:12:09,733 --> 00:12:13,374
İş gitti, geleneksel yaşam
tarzı gitti ve insanların buna

239
00:12:13,398 --> 00:12:16,773
öfke duyması şaşılacak bir şey değil.

240
00:12:16,797 --> 00:12:21,349
Ve genel olarak
küreselleşmeyi, küresel seçkinleri,

241
00:12:21,373 --> 00:12:24,120
bunu onların iznini
almadan yapmakla suçladılar

242
00:12:24,144 --> 00:12:26,239
ve bu yerinde bir
yakınmaymış gibi görünüyor.

243
00:12:26,263 --> 00:12:29,572
Fakat senden duyduğum
şey şu -- yani ana soru şu:

244
00:12:29,596 --> 00:12:35,057
Şu anda olan ve devam eden
iş kaybının gerçek nedeni nedir?

245
00:12:35,081 --> 00:12:37,857
Küreselleşmeyle ilgili olduğuna göre,

246
00:12:37,881 --> 00:12:42,003
buna doğru karşılık, evet,
sınırları kapatmak ve insanları

247
00:12:42,027 --> 00:12:46,007
dışarıda tutmak ve ticaret
anlaşmalarını değiştirmek ve benzerleri.

248
00:12:46,031 --> 00:12:47,387
Fakat sen, sanırım, aslında

249
00:12:47,411 --> 00:12:52,202
iş kaybının en büyük nedeninin
tamamen bu olmayacağını söylüyorsun.

250
00:12:52,226 --> 00:12:55,940
Teknolojik sorunlardan
kaynaklanacağını ve birbirine

251
00:12:55,964 --> 00:12:57,976
bağlı bir dünya olarak hareket etmezsek

252
00:12:58,000 --> 00:13:00,095
bunu çözme
şansımızın olmadığını söylüyorsun.

253
00:13:00,119 --> 00:13:01,638
YNH: Evet, bana kalırsa,

254
00:13:01,662 --> 00:13:04,903
şimdiki zamanı
bilmiyorum, fakat geleceğe bakarsak,

255
00:13:04,927 --> 00:13:08,004
Pennsylvania'da insanları
işlerinden edecek olanlar Meksikalılar

256
00:13:08,028 --> 00:13:09,595
veya Çinliler değiller,

257
00:13:09,619 --> 00:13:11,362
robotlar ve algoritmalar.

258
00:13:11,386 --> 00:13:12,944
Yani eğer Kaliforniya sınırına

259
00:13:12,944 --> 00:13:15,594
büyük bir duvar inşa 
etmeyi planlamıyorsan,

260
00:13:15,594 --> 00:13:16,728
(Kahkahalar)

261
00:13:16,752 --> 00:13:20,443
Meksika sınırındaki
duvar çok etkisiz kalacak.

262
00:13:20,467 --> 00:13:26,815
Ve seçim öncesi
tartışmaları izlerken çok şaşırdım,

263
00:13:26,839 --> 00:13:32,576
Trump'ın, robotlar sizin işinizi
alacak diyerek insanları korkutmaya

264
00:13:32,600 --> 00:13:35,176
çalışmamasına çok şaşırdım.

265
00:13:35,200 --> 00:13:37,499
Bu doğru olmasa bile, fark etmez.

266
00:13:37,523 --> 00:13:41,041
Bu, insanları korkutmada
aşırı etkili bir yol olabilirdi --

267
00:13:41,065 --> 00:13:42,066
(Kahkahalar)

268
00:13:42,090 --> 00:13:43,251
ve harekete geçirmede:

269
00:13:43,275 --> 00:13:44,884
"Robotlar işlerinizi alacak!"

270
00:13:44,908 --> 00:13:46,263
Kimse bu cümleyi kullanmadı.

271
00:13:46,287 --> 00:13:48,979
Ve şundan korktum,

272
00:13:49,003 --> 00:13:53,051
çünkü şu anlama geliyordu,
üniversitelerde, laboratuvarlarda

273
00:13:53,075 --> 00:13:55,221
ve orada ne olursa olsun,

274
00:13:55,245 --> 00:13:58,010
bu konu hakkında
yoğun bir tartışma zaten var,

275
00:13:58,034 --> 00:14:02,128
fakat ana politik sistem
ve kamu içerisinde insanlar

276
00:14:02,152 --> 00:14:04,262
büyük bir teknolojik

277
00:14:04,286 --> 00:14:08,796
parçalanma olabileceğinin
farkında değiller --

278
00:14:08,820 --> 00:14:12,942
200 yıl içerisinde değil,
10, 20, 30 yıl içerisinde --

279
00:14:12,966 --> 00:14:15,536
ve kısmen, 2040, 2050'nin iş piyasasında

280
00:14:15,560 --> 00:14:21,836
bugün okullarda çocuklara öğrettiğimiz
şeylerin çoğu tamamen alakasız olacağı

281
00:14:21,860 --> 00:14:27,861
için, şu anda bunun için
bir şeyler yapmamız gerekiyor.

282
00:14:27,885 --> 00:14:31,243
Böylece 2040'da düşünmemiz
gereken bir şey olmayacak.

283
00:14:31,267 --> 00:14:34,860
Genç insanlara ne öğreteceğimizi
bugün düşünmemiz gerekiyor.

284
00:14:34,884 --> 00:14:37,537
CA: Evet, hayır, kesinlikle.

285
00:14:38,595 --> 00:14:42,512
Genelde tarihte, insanoğlunun
bilmeden yeni bir döneme girdiği

286
00:14:42,536 --> 00:14:49,395
anlar hakkında yazılar yazıyorsun.

287
00:14:49,806 --> 00:14:52,674
Kararlar alındı, teknolojiler gelişti

288
00:14:52,698 --> 00:14:55,069
ve birdenbire dünya değişti,

289
00:14:55,093 --> 00:14:57,560
muhtemelen herkes
için kötü olacak bir şekilde.

290
00:14:57,584 --> 00:14:59,659
Ve "Sapiens"de verdiğin örneklerden birisi

291
00:14:59,683 --> 00:15:01,774
gerçek bir insan için toprağı sürmek

292
00:15:01,798 --> 00:15:05,352
anlamına gelen tarım devrimiydi,

293
00:15:05,376 --> 00:15:08,556
ormanda altı saat ve daha
ilginç bir yaşam tarzı yerine,

294
00:15:08,580 --> 00:15:14,828
12 saatlik yorucu bir iş gününü seçtiler.

295
00:15:14,852 --> 00:15:15,894
(Kahkahalar)

296
00:15:15,918 --> 00:15:19,107
Peki başka olası
bir değişim safhasında mıyız,

297
00:15:19,131 --> 00:15:23,619
hiçbirimizin istemediği bir geleceğe
doğru uyur gezer gibi mi gidiyoruz?

298
00:15:24,058 --> 00:15:26,791
YNH: Evet, kesinlikle.

299
00:15:26,815 --> 00:15:28,652
Tarım devrimi esnasında olan şey,

300
00:15:28,676 --> 00:15:33,096
uçsuz bucaksız
teknolojik ve ekonomik devrimin,

301
00:15:33,120 --> 00:15:35,985
insan topluluğunu güçlendirmesiydi,

302
00:15:36,009 --> 00:15:38,962
fakat gerçek bireysel hayatlara bakarsak,

303
00:15:38,986 --> 00:15:42,480
herhangi bir elitin yaşamı
çok daha iyi hâle geldi ve

304
00:15:42,504 --> 00:15:46,742
insanların çoğunun
yaşamları oldukça kötü hâle geldi.

305
00:15:46,766 --> 00:15:49,471
21. yüzyılda bu tekrar olabilir.

306
00:15:49,495 --> 00:15:54,361
Yeni teknolojiler elbette
insan topluluğunu güçlendirecektir.

307
00:15:54,385 --> 00:15:57,105
Fakat bu tekrar ufak bir elitin

308
00:15:57,129 --> 00:16:01,586
tüm ekini biçmesiyle, tüm
meyveleri almasıyla sonuçlanabilir ve

309
00:16:01,610 --> 00:16:05,796
nüfusun çoğunluğu kendisini
olduğundan daha beter bir hâlde

310
00:16:05,820 --> 00:16:07,121
bulabilir, yani o elitten

311
00:16:07,145 --> 00:16:09,933
çok daha beter bir hâlde.

312
00:16:10,657 --> 00:16:13,312
CA: Ve bu elitler
insan elitler bile olmayabilir.

313
00:16:13,336 --> 00:16:15,093
Robotlar olabilir ya da --

314
00:16:15,117 --> 00:16:17,324
YNH: Evet, gelişmiş
süper insanlar olabilir.

315
00:16:17,348 --> 00:16:18,603
Sayborglar olabilir.

316
00:16:18,627 --> 00:16:20,984
Tamamen inorganik elitler olabilir.

317
00:16:21,008 --> 00:16:23,536
Hatta bilinçsiz
algoritmalar bile olabilir.

318
00:16:23,560 --> 00:16:28,471
Şu anda dünyada
gördüğümüz şey, otoritenin insanlardan

319
00:16:28,495 --> 00:16:30,764
algoritmalara geçmesi.

320
00:16:30,788 --> 00:16:34,312
Kişisel hayatlar, ekonomik meseleler,

321
00:16:34,336 --> 00:16:37,008
politik meseleler hakkında
daha ve daha fazla kararın

322
00:16:37,032 --> 00:16:39,511
aslında algoritmalar tarafından alınması.

323
00:16:39,535 --> 00:16:42,169
Bankadan kredi isterseniz,

324
00:16:42,193 --> 00:16:46,890
muhtemelen kaderinizi bir
algoritma belirliyor, bir insan değil.

325
00:16:46,914 --> 00:16:53,101
Ve genel izlenim, belki de
insanların kaybetmiş olmasıdır.

326
00:16:53,125 --> 00:16:57,685
Dünya çok karmaşık, çok fazla veri var,

327
00:16:57,709 --> 00:17:00,263
her şey çok hızlı değişiyor,

328
00:17:00,287 --> 00:17:03,888
mesela Afrika savanında binlerce
yıl önce -- belirli bir çevreyle,

329
00:17:03,912 --> 00:17:05,619
belirli bir bilgi ve veri

330
00:17:05,643 --> 00:17:09,140
diziniyle baş etmek için --

331
00:17:09,164 --> 00:17:12,648
gelişmiş olan bir şey,

332
00:17:12,672 --> 00:17:17,008
21. yüzyılın gerçeklerini kaldıramaz ve

333
00:17:17,032 --> 00:17:19,929
bunu belki de kaldırabilecek olan tek şey

334
00:17:19,953 --> 00:17:22,025
büyük veri algoritmaları.

335
00:17:22,049 --> 00:17:28,230
Yani otoritenin bizden
algoritmalara geçmesi şaşırtıcı değil.

336
00:17:28,857 --> 00:17:32,706
CA: Pekâlâ, Yuval Harari
ile TED Diyalogları serisinin

337
00:17:32,730 --> 00:17:35,027
ilkinde, New York'tayız

338
00:17:35,051 --> 00:17:38,895
ve orada Facebook Live seyircisi var.

339
00:17:38,919 --> 00:17:40,570
Bizimle olmanız heyecan verici.

340
00:17:40,594 --> 00:17:42,696
Birkaç dakika
içerisinde sizin ve odadaki

341
00:17:42,720 --> 00:17:44,434
seyircilerin sorularını

342
00:17:44,458 --> 00:17:45,623
alacağız, göndermeye

343
00:17:45,647 --> 00:17:47,611
devam edin.

344
00:17:47,635 --> 00:17:51,532
Yuval, eğer bir şekilde
olan biten üzerinden yansıtılan,

345
00:17:51,556 --> 00:17:57,691
yaklaşan teknolojik
tehlikeden ötürü milliyetçilikten

346
00:17:59,218 --> 00:18:01,059
vazgeçmemiz gerektiğini

347
00:18:01,083 --> 00:18:03,028
iddia edeceksen,

348
00:18:03,052 --> 00:18:05,495
bu konuda küresel bir sohbet etmeliyiz.

349
00:18:05,519 --> 00:18:08,947
Sorun şu ki, insanları buna
gerçekten inandırmak zor, bilmiyorum.

350
00:18:08,971 --> 00:18:11,132
Yapay zekâ bir tehdit olabilir, vesaire.

351
00:18:11,156 --> 00:18:13,882
İnsanların, en azından
bazı insanların derhal ve daha çok

352
00:18:13,906 --> 00:18:15,941
ilgi gösterdiği şey, belki de,

353
00:18:15,965 --> 00:18:17,549
iklim değişikliği,

354
00:18:17,573 --> 00:18:22,466
belki de göçmenler,
nükleer silahlar gibi diğer meseleler.

355
00:18:22,490 --> 00:18:27,536
Bu konuların bir şekilde
ele alınması gereken yerin,

356
00:18:27,560 --> 00:18:31,109
şu anda bulunduğumuz
yer olduğunu iddia eder misin?

357
00:18:31,133 --> 00:18:33,293
İklim değişikliğinden bahsettin,

358
00:18:33,317 --> 00:18:36,973
fakat Trump buna inanmadığını söyledi.

359
00:18:36,997 --> 00:18:39,436
Yani bir açıdan, bu senin en güçlü iddian,

360
00:18:39,460 --> 00:18:42,206
aslında bunu konuşmamalısın.

361
00:18:42,230 --> 00:18:44,416
YNH: Evet, ilk
bakışta iklim değişikliğinin

362
00:18:44,440 --> 00:18:48,147
çok şaşırtıcı olduğunu düşünüyorum,

363
00:18:48,171 --> 00:18:50,675
milliyetçilik ve iklim değişikliği

364
00:18:50,699 --> 00:18:54,021
arasında çok yakın bir ilişki var.

365
00:18:54,045 --> 00:18:58,632
Yani iklim değişikliğini reddedenler
neredeyse her zaman milliyetçiler.

366
00:18:58,656 --> 00:19:00,737
Ve ilk bakışta düşünüyorsun: Neden?

367
00:19:00,761 --> 00:19:01,914
Bağlantı nedir?

368
00:19:01,938 --> 00:19:04,724
Sosyalistler neden iklim
değişimini reddetmiyor?

369
00:19:04,748 --> 00:19:07,099
Ama sonra, düşününce, çok belirgin --

370
00:19:07,123 --> 00:19:10,867
çünkü milliyetçiliğin, iklim
değişikliği için bir çözümü yok.

371
00:19:10,891 --> 00:19:14,087
21. yüzyılda bir milliyetçi
olmak istiyorsanız eğer,

372
00:19:14,111 --> 00:19:15,983
sorunu reddetmeniz gerekir.

373
00:19:16,007 --> 00:19:20,494
Sorunun gerçekliğini kabul
ederseniz, o zaman dünyada hâlâ

374
00:19:20,518 --> 00:19:23,294
vatanseverlik için, kendi
insanlarınıza ve ülkenize karşı

375
00:19:23,318 --> 00:19:27,469
özel bağlılıklar için yer olduğunu

376
00:19:27,493 --> 00:19:32,127
kabul etmeniz gerekir.

377
00:19:32,151 --> 00:19:35,971
Hiç kimsenin bunu
bozmak istediğini düşünmüyorum.

378
00:19:35,995 --> 00:19:38,996
Fakat iklim değişikliğiyle yüzleşmek için,

379
00:19:39,020 --> 00:19:43,231
ulusun ötesinde bir
düzeyde bağlılık ve özveri

380
00:19:43,255 --> 00:19:45,260
sahibi olmamız gerekiyor.

381
00:19:45,284 --> 00:19:47,727
Ve bu imkânsız olmamalı,

382
00:19:47,751 --> 00:19:51,443
çünkü insanlar birkaç
bağlılık katmanına sahip olabilirler.

383
00:19:51,467 --> 00:19:53,871
Ailenize, topluluğunuza,

384
00:19:53,895 --> 00:19:55,408
ulusunuza bağlı olabilirsiniz,

385
00:19:55,432 --> 00:19:56,761
peki öyleyse aynı zamanda

386
00:19:56,785 --> 00:20:00,413
neden tüm insanlığa da 
bağlı olamıyorsunuz?

387
00:20:00,437 --> 00:20:03,836
Tabii ki bunu zor olduğu durumlar da var,

388
00:20:03,860 --> 00:20:05,643
öncelikli olarak,

389
00:20:05,667 --> 00:20:07,490
biliyorsunuz, hayat zor.

390
00:20:07,514 --> 00:20:08,665
Bununla başa çıkın.

391
00:20:08,689 --> 00:20:11,333
(Kahkahalar)

392
00:20:11,357 --> 00:20:15,855
CA: Pekâlâ, buradaki
seyircilerden birkaç soru almak isterim.

393
00:20:15,879 --> 00:20:17,797
Burada bir mikrofonumuz var.

394
00:20:17,821 --> 00:20:21,038
Ona konuşun ve
Facebook, soruları gönderin.

395
00:20:21,062 --> 00:20:24,496
Howard Morgan: Bu ülkede
ve diğer ülkelerde büyük bir değişim

396
00:20:24,520 --> 00:20:26,306
yaratan şeylerden birisi,

397
00:20:26,330 --> 00:20:28,544
gelir dağılımı eşitsizliği,

398
00:20:28,568 --> 00:20:32,782
ABD'de ve dünyada 50 yıl öncesine

399
00:20:32,806 --> 00:20:34,508
göre gelir dağılımında yaşanan

400
00:20:34,532 --> 00:20:35,683
dramatik değişim.

401
00:20:35,707 --> 00:20:38,850
Bunu değiştirmek için
yapabileceğimiz bir şey var mı?

402
00:20:38,874 --> 00:20:41,715
Çünkü bunun altında
yatan birçok sebep var.

403
00:20:44,283 --> 00:20:49,597
YNH: Şimdiye dek bununla
ilgili çok güzel bir fikir duymadım,

404
00:20:49,621 --> 00:20:53,349
yine, kısmen çoğu fikir
ulusal düzeyde kaldığı için ve

405
00:20:53,373 --> 00:20:55,141
problem küresel olduğu için.

406
00:20:55,165 --> 00:20:58,143
Yani, şu sıralar
sıklıkla duyduğumuz bir fikir,

407
00:20:58,167 --> 00:20:59,999
evrensel temel gelir.

408
00:21:00,023 --> 00:21:01,174
Ama bu bir sorun.

409
00:21:01,198 --> 00:21:02,850
Yani, bence iyi bir başlangıç,

410
00:21:02,874 --> 00:21:06,596
fakat problemli çünkü
"evrenselin" ve "temelin"

411
00:21:06,620 --> 00:21:08,461
ne olduğu açık değil.

412
00:21:08,485 --> 00:21:11,866
Çoğu insan evrensel temel
gelirden bahsettiğinde, aslında

413
00:21:11,890 --> 00:21:14,675
ulusal temel geliri kastediyor.

414
00:21:14,699 --> 00:21:16,443
Fakat sorun küresel.

415
00:21:16,467 --> 00:21:22,117
Diyelim ki Bangladeş'te tişört
ve ayakkabıları üreten insanlara kadar,

416
00:21:22,141 --> 00:21:23,297
milyonlarca insanın

417
00:21:23,321 --> 00:21:26,569
işini alan bir yapay
zekân ve 3B yazıcın var.

418
00:21:26,593 --> 00:21:27,899
Peki ne olacak?

419
00:21:27,923 --> 00:21:34,462
ABD devleti Kaliforniya'da Google
ve Apple'a vergi koyacak ve bunu,

420
00:21:34,486 --> 00:21:39,067
Bangladeş'teki işsizlere temel
gelir ödemek için mi kullanacak?

421
00:21:39,091 --> 00:21:41,727
Buna inanırsan, aynı zamanda Noel Baba'nın

422
00:21:41,751 --> 00:21:45,414
gelip de sorunu
çözeceğine de inanabilirsin.

423
00:21:45,438 --> 00:21:50,564
Yani eğer ulusal değil de
gerçekten evrensel temel gelir

424
00:21:50,588 --> 00:21:53,723
edinmezsek, sorunlar da yok olmayacak.

425
00:21:53,747 --> 00:21:56,479
Ayrıca temelin ne olduğu açık değil,

426
00:21:56,503 --> 00:21:59,136
çünkü, temel insani
gereksinimler nelerdir?

427
00:21:59,160 --> 00:22:01,970
Bin yıl önce sadece
yiyecek ve sığınak yeterliydi.

428
00:22:01,994 --> 00:22:05,605
Fakat bugün insanlar en temel
gereksinimin eğitim olduğunu söylüyorlar,

429
00:22:05,629 --> 00:22:07,202
paketin bir parçası olabilir.

430
00:22:07,226 --> 00:22:11,005
Fakat ne kadar?
Altı yıl? On iki yıl? Doktora?

431
00:22:11,029 --> 00:22:12,862
Sağlık hizmetleri de benzer şekilde,

432
00:22:12,886 --> 00:22:15,571
diyelim ki 20, 30, 40 yıl içerisinde

433
00:22:15,595 --> 00:22:19,368
insan yaşamını 120
yıla uzatabilen pahalı tedaviler

434
00:22:19,392 --> 00:22:21,307
ortaya çıkacak.

435
00:22:21,331 --> 00:22:26,522
Bu da temel gelirin
bir parçası olacak mı olmayacak mı?

436
00:22:26,546 --> 00:22:27,975
Bu çok zor bir problem,

437
00:22:27,999 --> 00:22:34,257
çünkü insanların çalışma
kabiliyetini kaybettiği bir dünyada

438
00:22:34,281 --> 00:22:37,862
alabilecekleri tek şey bu temel gelir.

439
00:22:37,886 --> 00:22:43,013
Yani bu çok, çok zor, etik bir soru.

440
00:22:43,037 --> 00:22:46,341
CA: Dünyanın bunu nasıl
karşıladığına dair, kimin ödediğine dair

441
00:22:46,365 --> 00:22:47,525
birçok soru var.

442
00:22:47,549 --> 00:22:50,361
Facebook'ta Lisa Larson'dan bir soru var:

443
00:22:50,385 --> 00:22:52,960
"ABD'de şu anki milliyetçilik,

444
00:22:52,984 --> 00:22:56,399
1. Dünya Savaşı ve
2. Dünya Savaşı arasındaki döneme

445
00:22:56,423 --> 00:22:57,844
kıyasla nasıl?"

446
00:22:57,868 --> 00:23:02,316
YNH: İyi haber şu ki,
milliyetçiliğin tehlikeleri hususunda

447
00:23:02,340 --> 00:23:06,263
bir asır öncekine göre
daha iyi bir pozisyondayız.

448
00:23:06,287 --> 00:23:08,959
Bir asır önce, 1917'de,

449
00:23:08,983 --> 00:23:12,116
Avrupalılar birbirlerini
milyonlarca kez öldürüyordu.

450
00:23:12,140 --> 00:23:16,491
2016'da, Brexit ile,
hatırladığım kadarıyla,

451
00:23:16,515 --> 00:23:21,752
sadece bir insan hayatını kaybetti -bir
radikal tarafından öldürülen milletvekili.

452
00:23:21,776 --> 00:23:23,309
Yalnızca bir insan.

453
00:23:23,333 --> 00:23:26,018
Yani, eğer Brexit 
İngiltere'nin bağımsızlığı demekse,

454
00:23:26,042 --> 00:23:30,793
bu insanlık tarihindeki en
barışçıl bağımsızlık savaşıdır.

455
00:23:30,817 --> 00:23:36,606
Diyelim ki İskoçya
Brexit'ten sonra İngiltere'den

456
00:23:36,630 --> 00:23:38,806
ayrılmayı seçti.

457
00:23:38,830 --> 00:23:40,814
Yani 18. yüzyılda

458
00:23:40,838 --> 00:23:44,070
İskoçya Londra'nın kontrolünü
kırmak isteseydi -- ve İskoçlar bunu

459
00:23:44,094 --> 00:23:47,627
birkaç kez istedi -- Londra'daki

460
00:23:47,651 --> 00:23:51,949
devletin tepkisi, Edinburgh'u
yakıp kül etmek ve dağdaki kabileleri

461
00:23:51,973 --> 00:23:55,444
katletmek için kuzeye
bir ordu göndermek olurdu.

462
00:23:55,468 --> 00:24:01,024
Tahminim şu ki, İskoçlar 2018
yılında bağımsızlık için oy verirlerse,

463
00:24:01,048 --> 00:24:04,457
Londra hükûmeti
Edinburgh'u yakıp kül etmek için kuzeye

464
00:24:04,481 --> 00:24:06,084
bir ordu göndermeyecek.

465
00:24:06,108 --> 00:24:10,375
Şu anda çok az insan İskoçya
veya İngiltere bağımsızlığı için

466
00:24:10,399 --> 00:24:13,121
öldürmek ya da ölmek ister.

467
00:24:13,145 --> 00:24:18,165
Yani milliyetçiliğin
yükselişi ve 1930'lara, 19. yüzyıla

468
00:24:18,189 --> 00:24:20,432
dönüş konuşması için, en azından

469
00:24:20,456 --> 00:24:24,231
Batı'da, ulusal duyarlılık gücü

470
00:24:24,255 --> 00:24:30,839
bir asır önce olduğundan çok,

471
00:24:30,863 --> 00:24:32,403
çok daha az.

472
00:24:32,427 --> 00:24:36,264
CA: Açıkça duyduğumuz gibi, bazı

473
00:24:36,288 --> 00:24:39,044
insanlar, olayların nasıl gelişeceğine

474
00:24:39,068 --> 00:24:42,466
bağlı olarak, ABD'de şiddet
patlamaları olabileceğinden,

475
00:24:42,490 --> 00:24:44,837
böyle bir değişimden korkuyorlar.

476
00:24:44,861 --> 00:24:46,400
Korkmalı mıyız, yoksa sence bazı

477
00:24:46,424 --> 00:24:48,490
şeyler gerçekten değişti mi?

478
00:24:48,514 --> 00:24:50,005
YNH: Hayır, korkmalıyız.

479
00:24:50,029 --> 00:24:51,654
İki şeyin farkında olmalıyız.

480
00:24:51,678 --> 00:24:53,315
Öncelikle, histerik olmamalıyız.

481
00:24:53,339 --> 00:24:56,786
Henüz Birinci Dünya Savaşı'na dönmedik.

482
00:24:56,810 --> 00:24:59,750
Ama aynı zamanda, ilgisiz de olmamalıyız.

483
00:24:59,774 --> 00:25:05,148
1917'den 2017'ye bazı ilahi

484
00:25:05,172 --> 00:25:07,354
mucizelerle ulaşmadık, insanların aldığı

485
00:25:07,378 --> 00:25:09,402
kararlarla ulaştık ve şu anda

486
00:25:09,426 --> 00:25:12,089
yanlış kararlar almaya
başlarsak, birkaç yıl içerisinde

487
00:25:12,113 --> 00:25:16,598
1917'ye benzer bir duruma

488
00:25:16,622 --> 00:25:18,128
dönebiliriz.

489
00:25:18,152 --> 00:25:20,473
Bir tarih bilimci
olarak bildiğim şeylerden

490
00:25:20,497 --> 00:25:24,172
birisi, insanın aptallığı
hiçbir zaman hafife alınmamalıdır.

491
00:25:24,196 --> 00:25:27,079
(Kahkahalar)

492
00:25:27,103 --> 00:25:30,187
Tarihteki en etkili
güçlerden birisi bu,

493
00:25:30,211 --> 00:25:32,538
insan aptallığı ve insan şiddeti.

494
00:25:32,562 --> 00:25:36,667
İnsanlar böyle çılgınca şeyleri
aşikâr nedenlerle yapmıyorlar,

495
00:25:36,691 --> 00:25:38,401
fakat yine, aynı zamanda,

496
00:25:38,425 --> 00:25:42,029
insan tarihindeki diğer
bir etkili güç de insan bilgeliğidir.

497
00:25:42,053 --> 00:25:43,219
Bizde ikisi de var.

498
00:25:43,243 --> 00:25:46,145
CA: Ahlak psikologu
Jonathan Haidt de bizimle ve

499
00:25:46,169 --> 00:25:47,792
sanırım bir sorusu var.

500
00:25:48,871 --> 00:25:50,354
Jonathan Haidt: Sağol, Yuval.

501
00:25:50,378 --> 00:25:52,861
Küresel yönetimin bir
hayranıymış gibi görünüyorsun,

502
00:25:52,885 --> 00:25:56,405
fakat, politik kurumların yozlaşma
düzeylerini değerlendiren Uluslararası

503
00:25:56,429 --> 00:25:59,757
Şeffaflık Örgütü'nde dünya
haritasına baktığında, iyi kurumlara

504
00:25:59,781 --> 00:26:02,861
sahip olanları temsil eden
birkaç sarı haricinde büyük bir

505
00:26:02,885 --> 00:26:04,490
kırmızı renk denizi görüyoruz.

506
00:26:04,514 --> 00:26:07,015
Eğer küresel bir tür
yönetime sahip olacaksak,

507
00:26:07,039 --> 00:26:09,870
Rusya veya Honduras gibi
olmaktan çok Danimarka gibi

508
00:26:09,894 --> 00:26:11,934
olacağını düşündüren şey nedir ve

509
00:26:11,958 --> 00:26:13,459
CFC'lerle yaptığımız gibi

510
00:26:13,483 --> 00:26:15,569
alternatifler de yok mu?

511
00:26:15,593 --> 00:26:18,700
Küresel problemleri
ulusal devletlerle çözme yolları vardır.

512
00:26:18,724 --> 00:26:20,938
Dünya devleti
nasıl bir şey olurdu ve

513
00:26:20,962 --> 00:26:22,683
neden işe yarayacağını düşünüyorsun?

514
00:26:22,707 --> 00:26:26,467
YNH: Neye benzeyebileceğini bilmiyorum.

515
00:26:26,491 --> 00:26:29,543
Bunun için henüz bir model yok.

516
00:26:29,567 --> 00:26:32,195
Ona ihtiyacımız olmasının ana nedeni,

517
00:26:32,219 --> 00:26:36,513
bu meselelerin çoğunun, iki
tarafa da kaybettiren meseleler olması.

518
00:26:36,537 --> 00:26:39,429
Ticaret gibi, bir çift taraflı
kazanç durumu olduğunda,

519
00:26:39,453 --> 00:26:42,369
bir ticaret anlaşmasından
iki taraf da faydalanabilir ve

520
00:26:42,393 --> 00:26:44,657
demek ki, bu çalışabileceğiniz bir şeydir.

521
00:26:44,681 --> 00:26:47,027
Küresel devlet olmadığında

522
00:26:47,051 --> 00:26:49,905
ulusal devletlerin her biri
bunu yapma isteği duyar.

523
00:26:49,929 --> 00:26:53,900
Fakat iklim değişikliği gibi,
çift taraflı kaybetme durumu olduğunda

524
00:26:53,924 --> 00:26:55,565
kapsayıcı ve gerçek bir otorite

525
00:26:55,589 --> 00:27:00,475
olmadığında, durum
daha da zor bir hâl alır.

526
00:27:00,499 --> 00:27:03,261
Pekâlâ, buna nasıl
ulaşılır ve neye benzer,

527
00:27:03,285 --> 00:27:04,645
bilmiyorum.

528
00:27:04,669 --> 00:27:08,406
Ve Danimarka'ya benzeyeceğini

529
00:27:08,430 --> 00:27:10,710
veya bir demokrasi olacağını düşünmek

530
00:27:10,734 --> 00:27:12,322
için de belirli bir neden yok.

531
00:27:12,346 --> 00:27:14,932
Muhtemelen olmazdı.

532
00:27:14,956 --> 00:27:20,987
Küresel bir devlette
işe yarayacak demokrasi

533
00:27:21,011 --> 00:27:23,107
modellerimiz yok.

534
00:27:23,131 --> 00:27:26,196
Yani modern Danimarka'dan çok,

535
00:27:26,220 --> 00:27:27,919
antik Çin'e benzerdi belki de.

536
00:27:27,943 --> 00:27:33,166
Fakat yüzleştiğimiz
tehlikelere bakacak olursak,

537
00:27:33,190 --> 00:27:38,310
küresel düzeyde zor kararlar
aracılığıyla bir tür baskı yapma

538
00:27:38,334 --> 00:27:42,462
kabiliyetine sahip olmanın,

539
00:27:42,486 --> 00:27:46,616
diğer şeylerden daha
önemli olduğunu düşünüyorum.

540
00:27:47,591 --> 00:27:49,689
CA: Facebook'tan bir sorumuz var

541
00:27:49,713 --> 00:27:51,606
ve sonra mikrofonu Andrew'e vereceğiz.

542
00:27:51,630 --> 00:27:53,826
Facebook'ta Kat Hebron,

543
00:27:53,850 --> 00:27:55,518
Vail'den sesleniyor:

544
00:27:55,542 --> 00:27:59,753
"Gelişmiş uluslar, milyonlarca
iklim göçmenini nasıl yönetirdi?"

545
00:28:00,818 --> 00:28:02,972
YNH: Bilmiyorum.

546
00:28:02,996 --> 00:28:04,888
CA: Cevabın bu, Kat. (Kahkaha)

547
00:28:04,912 --> 00:28:07,058
YNH: Onların da
bildiklerini düşünmüyorum.

548
00:28:07,082 --> 00:28:08,876
Belki de yalnızca sorunu reddederler.

549
00:28:08,900 --> 00:28:11,925
CA: Fakat göç,
genel olarak, ulus-ulus temelinde

550
00:28:11,949 --> 00:28:14,522
çözülmesi zor olan diğer bir problem.

551
00:28:14,546 --> 00:28:16,016
Bir ulus kapılarını

552
00:28:16,040 --> 00:28:18,574
kapatabilir, ama belki
gelecek için sorun biriktirir.

553
00:28:18,598 --> 00:28:22,470
YNH: Evet, yani --
bu diğer güzel bir konu,

554
00:28:22,494 --> 00:28:24,723
çünkü günümüzde göç etmek

555
00:28:24,747 --> 00:28:26,578
Orta Çağ'da veya

556
00:28:26,602 --> 00:28:30,291
antik zamanlarda
göç etmekten çok daha kolay.

557
00:28:30,315 --> 00:28:34,778
CA: Yuval, çoğu teknoloji uzmanı
arasında bir inanç var, politik kaygıların

558
00:28:34,802 --> 00:28:37,153
abartıldığına, aslında
politik liderlerin dünyada

559
00:28:37,177 --> 00:28:40,874
çok da etkilerinin
olmadığına, bu noktada insanlığın

560
00:28:40,898 --> 00:28:42,064
gerçek kararlılığının

561
00:28:42,088 --> 00:28:46,057
bilim, keşifler, şirketler ve politik
liderler hariç diğer birçok şey

562
00:28:46,081 --> 00:28:47,527
tarafından şekillendirildiğine

563
00:28:47,551 --> 00:28:51,943
inanıyorlar ve aslında liderlerin

564
00:28:51,967 --> 00:28:54,378
bunca şeyi yapmalarının
zor olduğunu düşünüyorlar,

565
00:28:54,402 --> 00:28:56,760
öyleyse biz burada
bir hiç için endişeleniyoruz.

566
00:28:58,005 --> 00:29:00,241
YNH: Öncelikle,
politik liderlerin iyi bir şey

567
00:29:00,265 --> 00:29:05,262
yapma kabiliyetlerinin sınırlı
olduğu doğru, bunu belirtmeliyiz,

568
00:29:05,286 --> 00:29:08,329
fakat zarar verme kabiliyetleri sınırsız.

569
00:29:08,353 --> 00:29:10,953
Burada temel bir dengesizlik var.

570
00:29:10,977 --> 00:29:14,545
Hâlâ düğmeye basabilir
ve herkesi havaya uçurabilirsin.

571
00:29:14,569 --> 00:29:16,155
Böyle bir kabiliyetin var.

572
00:29:16,179 --> 00:29:19,748
Fakat örneğin, eğer
eşitsizliği azaltmak istiyorsan,

573
00:29:19,772 --> 00:29:21,649
bu çok, çok zordur.

574
00:29:21,673 --> 00:29:23,069
Fakat savaş başlatmak

575
00:29:23,093 --> 00:29:24,944
istiyorsan, bunu yapmak hâlâ çok kolay.

576
00:29:24,968 --> 00:29:28,560
Yani günümüzde politik
sistemde yerleşik bir dengesizlik var

577
00:29:28,584 --> 00:29:30,195
ve bu çok sinir bozucu,

578
00:29:30,219 --> 00:29:35,120
birçok iyilik yapamamanız
fakat hâlâ birçok kötülük yapabilmeniz.

579
00:29:35,144 --> 00:29:39,288
Bu da politik sistemi hâlâ
büyük bir endişe hâline getiriyor.

580
00:29:39,812 --> 00:29:41,963
CA: Günümüzde
olup bitene baktığında ve

581
00:29:41,987 --> 00:29:43,741
tarih bilimci rolüne girdiğinde,

582
00:29:43,765 --> 00:29:47,291
tarihte her şeyin iyi gittiği ve tek
bir liderin ülkesini veya dünyayı

583
00:29:47,315 --> 00:29:52,648
geriye doğru çektiği anlara bakıyor musun?

584
00:29:53,307 --> 00:29:55,936
YNH: Birkaç örnek var,

585
00:29:55,960 --> 00:29:58,779
fakat belirtmeliyim, hiçbir
zaman tek bir lider değildi.

586
00:29:58,803 --> 00:30:00,437
Yani, onu oraya birisi koydu

587
00:30:00,461 --> 00:30:03,744
ve birileri de orada
devam etmesine izin verdi.

588
00:30:03,768 --> 00:30:07,851
Yani bu hiçbir zaman
tek bir bireyin suçu değildir.

589
00:30:07,875 --> 00:30:12,488
Bu tür bireylerin
arkasında birçok insan vardır.

590
00:30:12,512 --> 00:30:15,990
CA: Mikrofonu
Andrew'e uzatabilir miyiz lütfen?

591
00:30:19,132 --> 00:30:22,696
Andrew Solomon: Küresele
karşı ulusal konusundan bahsettiniz,

592
00:30:22,720 --> 00:30:24,346
fakat bana kalırsa dünyanın durumu

593
00:30:24,370 --> 00:30:27,013
gitgide kimlik gruplarının
ellerinde olmaya başlıyor.

594
00:30:27,037 --> 00:30:29,347
Birleşik Devletler'de IŞİD tarafından işe

595
00:30:29,371 --> 00:30:30,998
alınan insanlara bakıyoruz.

596
00:30:31,022 --> 00:30:33,213
Ulusal sınırların dışına giden fakat hâlâ

597
00:30:33,237 --> 00:30:35,199
belirli otoriteleri temsil eden

598
00:30:35,223 --> 00:30:37,384
diğer gruplara bakıyoruz.

599
00:30:37,408 --> 00:30:39,836
Bunlar sisteme nasıl entegre oluyorlar

600
00:30:39,860 --> 00:30:43,573
ve ulusal veya küresel bir
liderlik altında çeşitli kimlikler

601
00:30:43,597 --> 00:30:45,935
nasıl uyumlu hâle getirilir?

602
00:30:47,380 --> 00:30:50,601
YNH: Pekâlâ, bu tür çeşitli
kimlikler sorunu aynı zamanda

603
00:30:50,625 --> 00:30:52,681
milliyetçiliğin de sorunudur.

604
00:30:53,229 --> 00:30:57,584
Milliyetçi tek, monolitik bir
kimliğe inanır ve özel, en azından

605
00:30:57,608 --> 00:31:01,724
daha aşırı milliyetçilik
biçimleri de tek bir kimliğe karşı

606
00:31:01,748 --> 00:31:05,317
özel bir bağlılığa inanır.

607
00:31:05,341 --> 00:31:08,257
Dolayısıyla milliyetçilik,
kimliklerini çeşitli gruplar

608
00:31:08,281 --> 00:31:11,157
arasında bölmeye
çalışan insanlarla büyük

609
00:31:11,181 --> 00:31:13,244
sorunlar yaşamıştır.

610
00:31:13,268 --> 00:31:18,143
Yani bu yalnızca küresel
bir vizyonun problemi değil.

611
00:31:18,540 --> 00:31:22,392
Ve bana kalırsa, yine, tarih şunu

612
00:31:22,416 --> 00:31:28,543
gösteriyor; mutlaka böyle özel
bir açıdan düşünmek zorunda değilsin.

613
00:31:28,567 --> 00:31:31,975
Bir insan için tek bir kimlik
olduğunu düşünürsen eğer,

614
00:31:31,999 --> 00:31:37,039
"Ben yalnızca X'im, hepsi bu,
birçok şey olamam, sadece buyum",

615
00:31:37,063 --> 00:31:39,159
bu, sorunun başlangıcıdır.

616
00:31:39,183 --> 00:31:41,971
Bazen özel bağlılıklar talep eden

617
00:31:41,995 --> 00:31:45,177
dinler ve uluslar var,

618
00:31:45,201 --> 00:31:46,932
fakat tek seçenek bu değil.

619
00:31:46,956 --> 00:31:49,338
Aynı zamanda çeşitli kimliklere sahip

620
00:31:49,362 --> 00:31:53,240
olmanıza müsaade eden
birçok din ve ulus da var.

621
00:31:53,264 --> 00:31:57,621
CA: Fakat geçen sene olanlar
hakkında bir açıklama şu olabilir mi;

622
00:31:57,645 --> 00:32:02,825
bir grup insan, tabiri
caizse, liberal elitlerden bıktı,

623
00:32:02,849 --> 00:32:06,016
nasıl desem, yani
çoğu, çoğu kimlik üzerinde

624
00:32:06,040 --> 00:32:10,413
baskı kuran ve onlara şöyle hissettiren,

625
00:32:10,437 --> 00:32:14,296
"Peki benim kimliğim ne olacak?
Ben tamamen gözardı ediliyorum.

626
00:32:14,320 --> 00:32:17,294
Ayrıca, çoğunluğun ben
olduğumu düşünüyordum?"

627
00:32:17,318 --> 00:32:20,299
Ve bu da aslında öfkeyi tetikledi.

628
00:32:20,918 --> 00:32:24,063
YNH: Evet. Kimlik her zaman sorunludur,

629
00:32:24,087 --> 00:32:28,397
çünkü kimlik daima, eninde
sonunda gerçeklikle çatışan

630
00:32:28,421 --> 00:32:31,310
kurgulara dayalıdır.

631
00:32:31,890 --> 00:32:33,408
Neredeyse tüm kimlikler,

632
00:32:33,432 --> 00:32:36,843
yani, bir düzine insanın
temel topluluk düzeyinin

633
00:32:36,867 --> 00:32:38,336
ötesinde tümü,

634
00:32:38,360 --> 00:32:40,289
kurgusal bir hikâyeye dayalıdır.

635
00:32:40,313 --> 00:32:41,954
Gerçek değildirler.

636
00:32:41,978 --> 00:32:43,293
Gerçeklik değildirler.

637
00:32:43,317 --> 00:32:46,411
Bu yalnızca insanların ürettiği,
başkalarına anlattığı ve inanmaya

638
00:32:46,435 --> 00:32:47,926
başladığı bir hikâyedir.

639
00:32:47,950 --> 00:32:53,270
Dolayısıyla tüm
kimlikler oldukça değişkendir.

640
00:32:53,294 --> 00:32:55,821
Kimlikler biyolojik gerçeklik değildir.

641
00:32:55,845 --> 00:32:57,851
Örneğin milliyetçiler bazen

642
00:32:57,875 --> 00:33:00,802
ulusun biyolojik bir
oluşum olduğunu düşünürler.

643
00:33:00,826 --> 00:33:04,439
Toprak ve kan bir araya gelir ve

644
00:33:04,463 --> 00:33:06,165
ulusu yaratır.

645
00:33:06,189 --> 00:33:09,281
Fakat bu kurgusal bir hikâyedir.

646
00:33:09,305 --> 00:33:11,868
CA: Toprak ve kandan
yapış yapış bir karışım olurdu.

647
00:33:11,892 --> 00:33:13,714
(Kahkahalar)

648
00:33:13,738 --> 00:33:16,762
YNH: Evet, ayrıca kendinizin de
toprak ve kan karışımı olduğunu

649
00:33:16,786 --> 00:33:21,570
çok düşünürseniz
eğer, kafanızı karıştırır.

650
00:33:21,594 --> 00:33:24,461
Biyolojik açıdan bakacak olursak,

651
00:33:24,485 --> 00:33:27,963
bugün var olan uluslardan hiçbirisi

652
00:33:27,987 --> 00:33:30,230
5.000 yıl önce yoktu.

653
00:33:30,254 --> 00:33:34,112
İnsanlar sosyal hayvanlardır elbette.

654
00:33:34,136 --> 00:33:36,563
Fakat milyonlarca yıl önce insanlar

655
00:33:36,587 --> 00:33:41,226
ve insan atalarımız,
birkaç bireyden oluşan küçük

656
00:33:41,250 --> 00:33:43,579
topluluklarda yaşıyorlardı.

657
00:33:43,603 --> 00:33:45,730
Herkes birbirini tanıyordu.

658
00:33:45,754 --> 00:33:49,775
Modern uluslar, hayali
topluluklar olduğuna göre,

659
00:33:49,799 --> 00:33:52,350
bu durumda, ben
bu insanları tanımıyorum.

660
00:33:52,374 --> 00:33:55,222
Ben de nispeten küçük bir
ulustan geliyorum, İsrail'den

661
00:33:55,246 --> 00:33:57,389
ve sekiz milyon İsrailli var,

662
00:33:57,413 --> 00:33:59,403
çoğuyla tanışmadım bile.

663
00:33:59,427 --> 00:34:01,735
Çoğuyla da tanışmayacağım.

664
00:34:01,759 --> 00:34:04,321
Onlar yalnızca burada var.

665
00:34:04,345 --> 00:34:07,094
CA: Bu kimlik bağlamında,

666
00:34:07,118 --> 00:34:12,555
dışlanmış hisseden ve belki de
işleri ellerinden alının bu grup,

667
00:34:12,579 --> 00:34:14,873
yani "Homo Deus"da aslında

668
00:34:14,897 --> 00:34:18,008
bu grubun genişlediğinden
ve tıpkı gerçekten büyük

669
00:34:18,032 --> 00:34:21,654
-- sanırım buna "faydasız
sınıf" diyorsun -- ekonomi açısından

670
00:34:21,678 --> 00:34:26,058
geleneksel olarak
faydasız görülen bir sınıfla

671
00:34:26,082 --> 00:34:29,253
son bulacağımız gibi,
teknoloji dolayısıyla da birçok insanın

672
00:34:29,277 --> 00:34:31,380
işlerinden olabileceğini

673
00:34:31,404 --> 00:34:34,135
söylüyorsun.

674
00:34:34,159 --> 00:34:35,357
YNH: Evet.

675
00:34:35,381 --> 00:34:38,312
CA: Bu nasıl bir olasılık?

676
00:34:38,336 --> 00:34:41,080
Bu, endişe duymamız gereken bir şey mi?

677
00:34:41,104 --> 00:34:43,763
Ve buna herhangi bir
şekilde hitap edebilir miyiz?

678
00:34:43,787 --> 00:34:46,034
YNH: Bunu düşünürken 
çok dikkatli olmalıyız.

679
00:34:46,058 --> 00:34:49,029
Yani, 2040, 2050'de iş
piyasasının nasıl olacağını

680
00:34:49,053 --> 00:34:50,743
kimse bilmiyor.

681
00:34:50,767 --> 00:34:53,475
Yeni işlerin ortaya çıkma şansı var,

682
00:34:53,499 --> 00:34:55,253
fakat bu kesin değil.

683
00:34:55,277 --> 00:34:57,488
Ve yeni işler ortaya çıksa bile,

684
00:34:57,512 --> 00:34:59,496
kendi kendini süren araçlar

685
00:34:59,520 --> 00:35:02,519
yüzünden işsiz kalmış, 50 yaşındaki işsiz

686
00:35:02,543 --> 00:35:05,576
bir kamyon şoförü
için, bu iş kolay olmayabilir,

687
00:35:05,600 --> 00:35:09,253
işsiz bir kamyon şoförünün
kendisini bir sanal dünya tasarımcısı

688
00:35:09,277 --> 00:35:14,063
olarak yeniden
şekillendirmesi kolay olmayacaktır.

689
00:35:14,087 --> 00:35:18,269
Önceden, endüstri
devriminin gidişatına bakarsanız,

690
00:35:18,293 --> 00:35:22,450
tek bir işte insanların
yerini makineler aldığında,

691
00:35:22,474 --> 00:35:26,755
yeni iş alanlarında çözüm
genellikle daha az yetenek isteyen

692
00:35:26,779 --> 00:35:29,367
işlerde bulunmuştu.

693
00:35:29,391 --> 00:35:32,793
Yani daha fazla tarım
işçisine ihtiyaç yoktu, böylece

694
00:35:32,817 --> 00:35:38,231
insanlar düşük vasıflı
endüstri işlerinden alındılar ve

695
00:35:38,255 --> 00:35:41,724
daha fazla makine bu işi aldıkça,

696
00:35:41,748 --> 00:35:44,718
insanlar düşük vasıflı
servis işlerine geçtiler.

697
00:35:44,742 --> 00:35:48,102
Şimdi, insanlar gelecekte
yeni işler olacağını söylediğinde,

698
00:35:48,126 --> 00:35:50,555
yani insanların yapay
zekâdan, yani robotlardan daha

699
00:35:50,579 --> 00:35:52,409
iyisini yapabileceğini söyledikleri

700
00:35:52,433 --> 00:35:55,073
zaman, genelde yüksek
vasıflı işleri düşünüyorlar,

701
00:35:55,097 --> 00:35:58,968
sanal dünyalar
tasarlayan yazılım mühendisleri gibi.

702
00:35:58,992 --> 00:36:04,386
Şimdi, Wal-Mart'tan çıkmış
işsiz bir kasiyerin kendisini

703
00:36:04,410 --> 00:36:09,033
50 yaşında sanal dünya tasarımcısı
olarak yeniden nasıl tasarlayacağını

704
00:36:09,057 --> 00:36:10,528
ve Bangladeşli milyonlarca

705
00:36:10,552 --> 00:36:14,019
işsiz tekstil çalışanının
bunu nasıl yapabileceğini

706
00:36:14,043 --> 00:36:15,654
bilmiyorum.

707
00:36:15,678 --> 00:36:17,398
Yani, bunu yapacaklarsa,

708
00:36:17,422 --> 00:36:20,778
Bangladeşlilere bugünden
başlayarak yazılım tasarımcısı olmayı

709
00:36:20,802 --> 00:36:22,556
öğretmemiz lazım

710
00:36:22,580 --> 00:36:23,823
ve bunu yapmıyoruz.

711
00:36:23,847 --> 00:36:26,338
Peki 20 yıl içerisinde ne yapacaklar?

712
00:36:26,362 --> 00:36:30,276
CA: Son birkaç aydır beni
daha fazla endişelendiren bir sorunun

713
00:36:30,300 --> 00:36:34,483
altını çiziyorsun gerçekten.

714
00:36:34,507 --> 00:36:37,362
Bu soruyu halka sormak zor, fakat

715
00:36:37,386 --> 00:36:40,777
eğer birisi bunu cevaplayacak
zekâya sahipse, belki de sen sahipsindir,

716
00:36:40,801 --> 00:36:42,346
soruyorum:

717
00:36:42,370 --> 00:36:44,248
İnsanlar ne için vardır?

718
00:36:45,232 --> 00:36:47,166
YNH: Bildiğim kadarıyla, hiçbir şey için.

719
00:36:47,190 --> 00:36:48,902
(Kahkahalar)

720
00:36:48,926 --> 00:36:54,452
Yani, içerisinde rol alabileceğimiz
bir kozmik drama, büyük bir

721
00:36:54,476 --> 00:36:57,317
kozmik plan yok.

722
00:36:57,341 --> 00:37:00,365
Rolümüzü keşfetmeliyiz ve sonrasında

723
00:37:00,389 --> 00:37:03,381
o rolü elimizden
geldiğince iyi oynamalıyız.

724
00:37:03,405 --> 00:37:08,383
Tüm dinlerin ve ideolojilerin
hikâyesi budur, fakat bir bilim adamı

725
00:37:08,407 --> 00:37:11,885
olarak söyleyebileceğim
en iyi şey, bunun doğru olmadığı.

726
00:37:11,909 --> 00:37:17,267
İnsanlara bir rol biçen
evrensel bir drama yoktur.

727
00:37:17,291 --> 00:37:18,972
Yani --

728
00:37:18,996 --> 00:37:21,489
CA: Seni bir dakikalığına böleceğim,

729
00:37:21,513 --> 00:37:22,707
kitabından bir sözle,

730
00:37:22,731 --> 00:37:24,055
çünkü "Homo Deus"ta

731
00:37:24,079 --> 00:37:29,138
duyarlılık, bilinçlilik ve
bu sıra dışı insan kabiliyeti

732
00:37:29,162 --> 00:37:31,394
hakkındaki en mantıklı,

733
00:37:31,418 --> 00:37:34,376
en anlaşılır açıklamayı veriyorsun.

734
00:37:34,400 --> 00:37:36,893
Bunun zekâdan,
makinelerde oluşturduğumuz zekâdan

735
00:37:36,917 --> 00:37:39,251
farklı olduğunu belirtiyorsun ve

736
00:37:39,275 --> 00:37:42,933
bu konuda çok fazla gizem var.

737
00:37:42,957 --> 00:37:46,334
Bu duyarlılığın ne olduğunu bile

738
00:37:46,358 --> 00:37:50,409
anlayamazken, bir amacımızın
olmadığından nasıl emin olabiliyorsun?

739
00:37:50,433 --> 00:37:53,009
Yani, sana göre,
insanların evrenin duyarlı nesneleri,

740
00:37:53,033 --> 00:37:57,345
neşenin, sevginin,
mutluluğun ve umudun merkezi

741
00:37:57,369 --> 00:38:00,792
olmaları gibi bir şans yok mu?

742
00:38:00,816 --> 00:38:03,851
Ve duyarlı olamayacak olsalar bile,

743
00:38:03,875 --> 00:38:06,539
bunu güçlendirebilecek
makineler üretemez miyiz?

744
00:38:06,563 --> 00:38:07,714
Bu çılgınca mı?

745
00:38:07,738 --> 00:38:11,221
Kitabını okurken bunu umut ettim.

746
00:38:11,245 --> 00:38:15,102
YNH: Günümüzde, bilimdeki
en ilginç sorunun, bilinçlilik ve akıl

747
00:38:15,126 --> 00:38:17,549
ile ilgili soru olduğunu düşünüyorum.

748
00:38:17,573 --> 00:38:21,071
Beyni ve zekâyı anlama
konusunda gittikçe daha iyiye

749
00:38:21,095 --> 00:38:22,355
gidiyoruz,

750
00:38:22,379 --> 00:38:24,916
fakat akıl ve bilinçliliği anlama

751
00:38:24,940 --> 00:38:27,283
konusunda iyiye gitmiyoruz.

752
00:38:27,307 --> 00:38:30,669
İnsanlar genelde zekâ
ile bilinçliliği karıştırıyorlar,

753
00:38:30,693 --> 00:38:32,992
özellikle de Silikon Vadisi gibi yerlerde,

754
00:38:33,016 --> 00:38:36,773
fakat bu anlaşılır bir şey,
çünkü insanda ikisi bir arada işler.

755
00:38:36,797 --> 00:38:40,376
Yani zekâ temel olarak
problemleri çözme becerisidir.

756
00:38:40,400 --> 00:38:42,942
Bilinçlilik ise bir
şeyleri, neşeyi, sıkıntıyı, acıyı,

757
00:38:42,966 --> 00:38:48,178
hissetme becerisidir.

758
00:38:48,202 --> 00:38:52,241
İnsanlarda ve diğer tüm
memelilerde de - bu insanlara özel değil -

759
00:38:52,265 --> 00:38:54,912
tüm memelilerde ve
kuşlarda ve diğer bazı hayvanlarda

760
00:38:54,936 --> 00:38:57,586
zekâ ve bilinçlilik bir arada işler.

761
00:38:57,610 --> 00:39:01,188
Problemleri genelde
bir şeyleri hissederek çözeriz.

762
00:39:01,212 --> 00:39:02,705
Yani karıştırma eğilimimiz var.

763
00:39:02,729 --> 00:39:04,194
Fakat bunlar farklı şeyler.

764
00:39:04,218 --> 00:39:07,306
Silikon Vadisi gibi
yerlerde bugünlerde olan şey,

765
00:39:07,330 --> 00:39:10,956
yapay zekâ yaratıyoruz

766
00:39:10,980 --> 00:39:12,802
fakat yapay bilinçlilik yaratmıyoruz.

767
00:39:12,826 --> 00:39:16,206
Son 50 yılda bilgisayar
zekâsında muhteşem gelişmeler

768
00:39:16,230 --> 00:39:17,792
elde edildi

769
00:39:17,816 --> 00:39:22,017
ve bilgisayar bilinçliliğinde
ise gelişme kesinlikle sıfır

770
00:39:22,041 --> 00:39:25,727
ve yakın bir zamanda
bilgisayarların bilinçli hâle geleceğine

771
00:39:25,751 --> 00:39:28,282
dair bir belirti de yok.

772
00:39:28,306 --> 00:39:33,956
Öncelikle, bilinçlilik için
bir tür kozmik rol varsa eğer,

773
00:39:33,980 --> 00:39:36,110
bu insanlara özel değil.

774
00:39:36,134 --> 00:39:38,453
İnekler bilinçli, domuzlar bilinçli,

775
00:39:38,477 --> 00:39:41,310
şempanzeler
bilinçli, tavuklar bilinçli,

776
00:39:41,334 --> 00:39:45,187
yani böyle gideceksek eğer
öncelikle ufkumuzu genişletmeli ve

777
00:39:45,211 --> 00:39:49,936
dünyadaki tek duyarlı
varlıkların biz olmadığını hatırlamalıyız

778
00:39:49,960 --> 00:39:51,755
ve duyarlılığa gelince --

779
00:39:51,779 --> 00:39:55,091
zekâya gelince, diğerlerine
kıyasla en zeki olduğumuzu

780
00:39:55,115 --> 00:39:58,411
düşünmemiz için mantıklı nedenler var.

781
00:39:58,435 --> 00:40:01,009
Fakat duyarlılığa gelirsek,

782
00:40:01,033 --> 00:40:04,191
insanların balinalardan
daha duyarlı olduğunu ya da

783
00:40:04,215 --> 00:40:08,362
maymunlardan, kedilerden
daha duyarlı olduğunu söylemek için

784
00:40:08,386 --> 00:40:10,680
herhangi bir kanıt göremiyorum.

785
00:40:10,704 --> 00:40:14,311
İlk adım şu, bu
yönde gidiyorsan, genişlemelisin.

786
00:40:14,335 --> 00:40:18,317
İkinci soru ise ne için olduğu,

787
00:40:18,341 --> 00:40:20,123
ben bunu tersine çevireceğim

788
00:40:20,147 --> 00:40:24,383
ve bilinçliliğin herhangi bir
şey için olmadığını söyleyeceğim.

789
00:40:24,407 --> 00:40:28,579
Bana kalırsa evrendeki
rolümüzü bulmamıza gerek yok.

790
00:40:28,603 --> 00:40:34,416
Asıl önemli olan şey
kendimizi ıstıraptan kurtarmamız.

791
00:40:34,440 --> 00:40:37,433
Robotlara, taşlara, herhangi bir şeye

792
00:40:37,457 --> 00:40:40,177
karşın, duyarlı insanları karakterize

793
00:40:40,201 --> 00:40:41,384
eden şey,

794
00:40:41,408 --> 00:40:45,199
duyarlı varlıkların ıstırap
çekmesi, çekebilmesidir ve

795
00:40:45,223 --> 00:40:47,563
odaklanmaları gereken şey, gizemli bir

796
00:40:47,587 --> 00:40:51,707
kozmik dramada yerlerini bulmak değildir.

797
00:40:51,731 --> 00:40:55,550
Istırabın ne olduğunu anlamaya,
sebebinin ne olduğunu ve ondan

798
00:40:55,574 --> 00:40:58,933
nasıl kurtulabileceğini
anlamaya odaklanmalılar.

799
00:40:59,572 --> 00:41:03,049
CA: Senin için büyük bir mesele
olduğunu biliyorum ve bu çok anlamlıydı.

800
00:41:03,073 --> 00:41:06,487
Buradaki seyircilerden ve
belki de Facebook seyircilerimizden

801
00:41:06,511 --> 00:41:08,431
ve birkaç yorumdan da

802
00:41:08,455 --> 00:41:10,128
birçok soru alacağız.

803
00:41:10,152 --> 00:41:11,948
Hızlı olalım.

804
00:41:11,972 --> 00:41:13,402
Bir tanesi burada.

805
00:41:15,052 --> 00:41:17,861
Mikrofon için elinizi kaldırın,

806
00:41:17,885 --> 00:41:19,304
size ulaştıralım.

807
00:41:19,328 --> 00:41:22,447
Soru: Çalışmanızda, doğru
olarak kabul ettiğimiz kurgusal

808
00:41:22,471 --> 00:41:23,815
hikâyelerden bahsediyorsunuz

809
00:41:23,839 --> 00:41:25,556
ve biz onlara göre yaşıyoruz.

810
00:41:25,580 --> 00:41:28,079
Bir birey olarak bunu bilmek, yaşamınızda

811
00:41:28,103 --> 00:41:31,849
seçtiğiniz hikâyeleri nasıl
etkiliyor ve siz de, tıpkı bizler gibi,

812
00:41:31,873 --> 00:41:35,613
onları doğrularla karıştırıyor musunuz?

813
00:41:36,246 --> 00:41:37,457
YNH: Deniyorum.

814
00:41:37,481 --> 00:41:40,249
Yani, benim için belki de
en önemli soru, hem bilim adamı

815
00:41:40,273 --> 00:41:42,751
olarak, hem de insan olarak,

816
00:41:42,775 --> 00:41:46,650
kurgu ile gerçeklik
arasındaki farkın nasıl anlatılacağıdır,

817
00:41:46,674 --> 00:41:49,270
çünkü gerçeklik orada.

818
00:41:49,294 --> 00:41:51,376
Her şeyin kurgu olduğunu söylemiyorum.

819
00:41:51,400 --> 00:41:54,452
Yalnızca, insanlar için kurgu
ve gerçeklik arasındaki farkı

820
00:41:54,476 --> 00:41:56,093
söylemek çok zordur ve

821
00:41:56,117 --> 00:42:01,062
tarih ilerledikçe bu
daha ve daha zor bir hâl aldı,

822
00:42:01,086 --> 00:42:03,537
çünkü yarattığımız kurgular --

823
00:42:03,561 --> 00:42:06,729
uluslar, tanrılar, para ve kurumlar --

824
00:42:06,753 --> 00:42:08,263
şu anda dünyayı yönetiyorlar.

825
00:42:08,287 --> 00:42:09,464
Yani yalnızca

826
00:42:09,488 --> 00:42:12,633
"Ah, hepsi yalnızca
yarattığımız kurgusal varlıklar"

827
00:42:12,657 --> 00:42:14,104
demek çok zor.

828
00:42:14,128 --> 00:42:16,408
Ama gerçeklik orada.

829
00:42:17,043 --> 00:42:19,048
Benim için en iyi ...

830
00:42:19,072 --> 00:42:21,195
Kurgu ve gerçeklik arasındaki

831
00:42:21,219 --> 00:42:23,989
farkı söyleyen birkaç test var.

832
00:42:24,013 --> 00:42:27,439
En basiti, bana kalırsa en iyisi,

833
00:42:27,463 --> 00:42:29,044
ıstırap testi.

834
00:42:29,068 --> 00:42:30,621
Istırap çekebiliyorsa gerçektir.

835
00:42:31,192 --> 00:42:32,886
Çekemiyorsa, gerçek değildir.

836
00:42:32,910 --> 00:42:34,375
Bir ulus ıstırap çekemez.

837
00:42:34,399 --> 00:42:35,969
Bu çok, çok açıktır.

838
00:42:35,993 --> 00:42:37,931
Bir ulus savaşı kaybetse bile, şöyle

839
00:42:37,955 --> 00:42:42,020
deriz, "Almanya Birinci Dünya
Savaşı'ndaki kaybıyla ıstırap çekti",

840
00:42:42,044 --> 00:42:43,209
bu bir metafordur.

841
00:42:43,233 --> 00:42:45,790
Almanya ıstırap çekemez. 
Almanya'nın aklı yoktur.

842
00:42:45,814 --> 00:42:47,467
Almanya'nın bilinci yoktur.

843
00:42:47,491 --> 00:42:51,149
Almanlar ıstırap çekebilir,
evet, ama Almanya çekemez.

844
00:42:51,173 --> 00:42:54,142
Benzer şekilde, bir banka iflas ettiğinde,

845
00:42:54,166 --> 00:42:55,937
banka ıstırap çekemez.

846
00:42:55,961 --> 00:42:59,352
Dolar değerini
kaybettiğinde ıstırap çekemez.

847
00:42:59,376 --> 00:43:01,626
İnsanlar ıstırap çekebilir. 
Hayvanlar çekebilir.

848
00:43:01,650 --> 00:43:02,806
Bu gerçektir.

849
00:43:02,830 --> 00:43:07,359
Eğer gerçekliği görmek
istiyorsan, şöyle başlamalısın,

850
00:43:07,383 --> 00:43:09,447
ıstırap kapısından geçmelisin.

851
00:43:09,471 --> 00:43:12,425
Istırabın ne olduğunu
gerçekten anlayabilirsen, bu sana

852
00:43:12,449 --> 00:43:14,672
gerçekliği anlamanın

853
00:43:14,696 --> 00:43:16,713
anahtarını da verecektir.

854
00:43:16,737 --> 00:43:19,520
CA: Bununla bağlantılı
Facebook sorusu var, okuyamadığım

855
00:43:19,544 --> 00:43:22,521
bir dilde, dünyanın bir yerinden geliyor.

856
00:43:22,545 --> 00:43:24,762
YNH: Ah, bu İbranice.
CA: İbranice. Buyrun.

857
00:43:24,786 --> 00:43:25,848
(Kahkahalar)

858
00:43:25,872 --> 00:43:27,036
İsmi okuyabiliyor musun?

859
00:43:27,060 --> 00:43:28,935
YNH: Or Lauterbach Goren.

860
00:43:28,959 --> 00:43:30,803
CA: Pekâlâ, teşekkürler.

861
00:43:30,827 --> 00:43:35,382
Soru şu, "Gerçeklik-sonrası
dönem gerçekten yeni bir dönem mi,

862
00:43:35,406 --> 00:43:39,793
yoksa hiç bitmeyen bir modanın
diğer bir anı veya doruğu mu?"

863
00:43:40,701 --> 00:43:44,030
YNH: Kişisel olarak, bu
gerçeklik sonrası fikrini benimsemiyorum.

864
00:43:44,054 --> 00:43:46,762
Bir tarih bilimci olarak tepkim şu:

865
00:43:46,786 --> 00:43:50,681
Eğer bu, gerçeklik-sonrası
dönemse, gerçeklik dönemi ne zamandı ki?

866
00:43:50,705 --> 00:43:51,956
CA: Doğru.

867
00:43:51,980 --> 00:43:53,300
(Kahkahalar)

868
00:43:53,324 --> 00:43:58,007
YNH: 1980'ler mi,
1950'ler mi, yoksa Orta Çağ mı?

869
00:43:58,031 --> 00:44:02,423
Yani, bir bakıma, her zaman
gerçeklik sonrası bir dönemde yaşadık.

870
00:44:02,883 --> 00:44:05,194
CA: Burada durduracağım,

871
00:44:05,218 --> 00:44:07,888
çünkü sanırım insanlar
daha az gazetenin olduğu,

872
00:44:07,912 --> 00:44:14,872
bazı şeylerin gerçekliğinin
geleneklerle kontrol edildiği

873
00:44:14,896 --> 00:44:18,544
bir dünyanın varlığından bahsediyorlar.

874
00:44:18,568 --> 00:44:22,513
Bu da doğrunun önemli
görüldüğü bu kuruluşların üstünlüğüyle

875
00:44:22,537 --> 00:44:24,704
birleştiriliyordu.

876
00:44:24,728 --> 00:44:26,477
Yani eğer bir gerçekliğe inanıyorsan

877
00:44:26,501 --> 00:44:28,724
yazdığın şey bilgidir.

878
00:44:28,748 --> 00:44:32,569
Bilginin gerçek anlamda
gerçekliğe bağlanabileceği inancı var

879
00:44:32,593 --> 00:44:35,554
ve eğer bir başlık yazıyorsan,
bu, gerçekten olmuş bir şeyi

880
00:44:35,578 --> 00:44:37,881
yansıtmanın ciddi, içten bir girişimidir.

881
00:44:37,905 --> 00:44:39,756
Bu hep doğru yapılmaz.

882
00:44:39,780 --> 00:44:41,789
Fakat şu anki endişe sanırım şu;

883
00:44:41,813 --> 00:44:44,131
öyle güçlü bir teknolojik sistem var ki,


884
00:44:44,155 --> 00:44:48,325
en azından bir süre, oldukça
güçlendirilen herhangi bir şey,

885
00:44:48,349 --> 00:44:51,129
gerçekliğe bağlı olup
olmadığına bakılmaksızın,

886
00:44:51,153 --> 00:44:54,307
yalnızca tıklamalara ve
ilgiye göre var oluyor ve

887
00:44:54,331 --> 00:44:55,947
bu muhtemelen zehirli bir şey.

888
00:44:55,971 --> 00:44:58,407
Bu mantıklı bir endişe, değil mi?

889
00:44:58,431 --> 00:45:00,717
YNH: Evet, öyle.
Yani teknoloji değişiyor ve

890
00:45:00,741 --> 00:45:05,969
artık hem doğruyu, hem
kurguyu ve yanlışı yaymak daha kolay.

891
00:45:05,993 --> 00:45:07,996
İki açıdan da işliyor.

892
00:45:08,020 --> 00:45:12,599
Ancak, doğruyu yaymak,
eskisinden çok daha kolay.

893
00:45:12,623 --> 00:45:16,308
Fakat kurguları ve yanlışları
yaymak konusunda herhangi bir

894
00:45:16,332 --> 00:45:21,052
yenilik olduğunu düşünmüyorum.

895
00:45:21,076 --> 00:45:25,110
Tüm bu yanlış haberler ve
gerçeklik sonrası fikri hakkında

896
00:45:25,134 --> 00:45:30,573
-- bilmiyorum -- Joseph
Goebbels'in bilmediği bir şey yoktur.

897
00:45:30,597 --> 00:45:34,315
O şöyle der, bir yalanı
yeterince tekrar ederseniz,

898
00:45:34,339 --> 00:45:36,160
insanlar onun gerçek olduğunu düşünür

899
00:45:36,184 --> 00:45:38,540
ve yalan ne kadar büyükse o kadar iyi,

900
00:45:38,564 --> 00:45:44,587
çünkü insanlar böyle büyük bir şeyin
yalan olacağını düşünmeyeceklerdir.

901
00:45:44,611 --> 00:45:50,269
Yalan haberlerin yüz yıllardır
bizimle olduğunu düşünüyorum.

902
00:45:50,293 --> 00:45:52,194
İncil'i düşünün.

903
00:45:52,218 --> 00:45:53,605
(Kahkahalar)

904
00:45:53,629 --> 00:45:54,916
CA: Fakat yalan haberlerin

905
00:45:54,940 --> 00:45:58,957
zorba rejimlerle bağlantılı
olduğuna dair endişeler var ve

906
00:45:58,981 --> 00:46:01,558
yalan haberlerde bir yükseliş gördüğümüzde

907
00:46:01,582 --> 00:46:06,304
bu bir felaket habericisi oluyor,
karanlık zamanın yaklaştığına dair.

908
00:46:08,124 --> 00:46:15,086
YNH: Evet. Yani, yalan haberin kasti
kullanımı rahatsız edici bir işarettir.

909
00:46:15,812 --> 00:46:20,393
Fakat bunun kötü olmadığını değil,
yeni bir şey olmadığını söylüyorum.

910
00:46:20,820 --> 00:46:23,574
CA: Facebook'ta küresel
yönetim ve milliyetçilik sorusuna

911
00:46:23,598 --> 00:46:28,598
büyük ilgi var.

912
00:46:29,292 --> 00:46:30,800
Phil Dennis'in sorusu şu:

913
00:46:30,824 --> 00:46:34,320
"İnsanların ve devletlerin
güçten vazgeçmesini nasıl sağlarız?

914
00:46:34,344 --> 00:46:38,259
Bu bir -- bu bir --
aslında, metin öyle büyük ki

915
00:46:38,283 --> 00:46:39,823
soruyu tam okuyamıyorum.

916
00:46:39,847 --> 00:46:41,386
Bu bir gereklilik midir?

917
00:46:41,410 --> 00:46:44,022
Oraya ulaşmamız için savaş mı gerekli?

918
00:46:44,046 --> 00:46:47,736
Üzgünüm Phil, sorunu
bozdum, ama bunun suçlusu metin.

919
00:46:47,760 --> 00:46:49,860
YNH: İnsanların konuştuğu bir fikir şu,

920
00:46:49,884 --> 00:46:54,623
yalnızca bir facia insanları sarsabilir ve

921
00:46:54,647 --> 00:46:59,911
gerçek bir küresel yönetim
sisteminin yolunu açabilir

922
00:46:59,935 --> 00:47:04,083
ve faciadan önce bunu
yapamayacağımızı söylüyorlar,

923
00:47:04,107 --> 00:47:06,908
fakat temelleri oturtmalıyız ki

924
00:47:06,932 --> 00:47:09,432
facia geldiğinde

925
00:47:09,456 --> 00:47:11,638
çabuk tepki verebilelim.

926
00:47:11,662 --> 00:47:15,662
Fakat facia öncesinde insanların
böyle bir şeyi yapma motivasyonları

927
00:47:15,686 --> 00:47:17,698
olmayacak.

928
00:47:17,722 --> 00:47:19,987
Belirtmek istediğim diğer şey şu;

929
00:47:20,011 --> 00:47:25,065
küresel yönetime gerçekten
ilgi duyan herhangi birisi, bunun

930
00:47:25,089 --> 00:47:27,990
yerel kimlikleri ve
toplulukları yok etmediğini

931
00:47:28,014 --> 00:47:34,598
veya bozmadığını, bunların
tek bir paketin parçaları hâline

932
00:47:34,622 --> 00:47:37,578
geleceğini daima açıkça

933
00:47:37,602 --> 00:47:40,909
belirtmesi gereklidir.

934
00:47:40,933 --> 00:47:44,311
CA: Bunu dinlemek istiyorum,

935
00:47:44,335 --> 00:47:47,388
çünkü "küresel yönetim" kelimeleri

936
00:47:47,412 --> 00:47:52,001
şu anda çoğu insanın
zihninde neredeyse kötülüğün

937
00:47:52,025 --> 00:47:53,351
somut bir örneği.

938
00:47:53,375 --> 00:47:56,329
Ürkütücü, uzak, belirsiz
görünüyor ve bu da morallerini bozuyor

939
00:47:56,353 --> 00:48:00,469
ve küreselciler,
küresel yönetim -- hayır, defol git!

940
00:48:00,493 --> 00:48:04,175
Ve çoğu insan, buna inanlar
için seçimleri rahatsız edici bir şey

941
00:48:04,199 --> 00:48:05,677
olarak görüyor.

942
00:48:05,701 --> 00:48:09,252
Peki bunun ürkütücü ve uzak

943
00:48:09,276 --> 00:48:12,251
görünmemesi için
anlatıyı nasıl değiştirebiliriz?

944
00:48:12,275 --> 00:48:15,019
Bunun yerel kimlikler ve
yerel topluluklarla uyumlu

945
00:48:15,043 --> 00:48:17,664
olması fikrini geliştirelim.

946
00:48:17,688 --> 00:48:20,288
YNH: Pekâlâ, yine insanların

947
00:48:20,312 --> 00:48:23,444
biyolojik gerçeklikleriyle başlamamız

948
00:48:23,468 --> 00:48:25,479
gerektiğini düşünüyorum.

949
00:48:25,503 --> 00:48:29,621
Biyoloji insanlarla 
ve bu konuyla alakalı bize

950
00:48:29,645 --> 00:48:31,902
iki şey söylüyor:

951
00:48:31,926 --> 00:48:34,955
Birincisi, etrafımızdaki ekolojik sisteme

952
00:48:34,979 --> 00:48:37,574
tamamen bağlıyız

953
00:48:37,598 --> 00:48:41,057
ve bugün küresel
bir sistemden bahsediyoruz.

954
00:48:41,081 --> 00:48:42,438
Bundan kaçamazsınız.

955
00:48:42,462 --> 00:48:46,084
Biyoloji aynı zamanda
insanlarla ilgili şunu söylüyor,

956
00:48:46,108 --> 00:48:48,355
bizler sosyal hayvanlarız,

957
00:48:48,379 --> 00:48:53,016
fakat çok, çok
yerel bir düzeyde sosyaliz.

958
00:48:53,040 --> 00:48:56,585
Ortalama 150 insandan fazlasıyla

959
00:48:56,609 --> 00:49:01,406
samimiyet kuramıyor oluşumuz da

960
00:49:01,430 --> 00:49:05,305
insanlığa dair basit bir gerçek.

961
00:49:05,329 --> 00:49:09,626
Doğal grubun boyutu,

962
00:49:09,650 --> 00:49:12,752
insanların doğal topluluğu,

963
00:49:12,776 --> 00:49:16,120
150 bireyden fazlası değil

964
00:49:16,144 --> 00:49:22,543
ve bunun ötesindeki her şey
hayali hikâye türlerine ve geniş ölçekli

965
00:49:22,567 --> 00:49:24,614
kurumlara dayalıdır

966
00:49:24,638 --> 00:49:29,014
ve yine, ikisini bir araya getirmek için

967
00:49:29,038 --> 00:49:33,608
ve 21. yüzyılda hem küresel düzeye,
hem de yerel topluluğa ihtiyacımız

968
00:49:33,632 --> 00:49:35,714
olduğunu anlamak için, türümüzün

969
00:49:35,738 --> 00:49:38,814
biyolojik anlayışına dayalı olarak

970
00:49:38,838 --> 00:49:44,374
bir yol bulabileceğimizi düşünüyorum.

971
00:49:44,398 --> 00:49:46,415
Bunun da ötesine geçip bunun

972
00:49:46,439 --> 00:49:49,762
bedenle başladığını söyleyebilirim.

973
00:49:50,500 --> 00:49:54,842
İnsanların günümüzde yaşadığı
yabancılaşma, yalnızlık ve dünyada

974
00:49:54,866 --> 00:49:58,082
yerini bulamama hisleri, bunlara neden

975
00:49:58,106 --> 00:50:03,835
olan ana problemin küresel
kapitalizm olduğunu düşünmüyorum.

976
00:50:04,285 --> 00:50:07,311
Asıl problem, geçtiğimiz
yüzyıl boyunca insanların

977
00:50:07,335 --> 00:50:11,039
bedensiz hâle gelmeleri,

978
00:50:11,063 --> 00:50:14,222
kendilerini bedenlerinden 
uzaklaştırmaları.

979
00:50:14,246 --> 00:50:17,142
Bir avcı-toplayıcı olarak
veya hatta bir çiftçi olarak yaşamı

980
00:50:17,166 --> 00:50:21,364
sürdürmeniz için,
bedeninizle ve hislerinizle daima

981
00:50:21,388 --> 00:50:23,571
temas içinde kalmanız gerekir,

982
00:50:23,595 --> 00:50:24,776
her dakika.

983
00:50:24,800 --> 00:50:26,947
Ormana gidip mantar arıyorsanız ve

984
00:50:26,971 --> 00:50:29,348
duyduklarınıza,
kokladıklarınıza, tattıklarınıza

985
00:50:29,372 --> 00:50:31,248
dikkat etmezseniz,

986
00:50:31,272 --> 00:50:32,423
ölürsünüz.

987
00:50:32,447 --> 00:50:34,598
Yani bağlantılı olmanız gerek.

988
00:50:34,622 --> 00:50:39,218
Son yüz yılda insanlar bedenleriyle
ve hisleriyle temas hâlinde olma,

989
00:50:39,242 --> 00:50:42,114
duyma, koklama, hissetme becerilerini

990
00:50:42,138 --> 00:50:44,324
kaybediyorlar.

991
00:50:44,348 --> 00:50:47,474
Ekranlara, başka yerlerde neler olup

992
00:50:47,498 --> 00:50:49,018
bittiğine daha ve daha fazla

993
00:50:49,042 --> 00:50:50,263
dikkat veriliyor.

994
00:50:50,287 --> 00:50:52,718
Yabancılaşma, yalnızlık ve benzeri

995
00:50:52,742 --> 00:50:56,636
hislerinin asıl nedeninin
bu olduğunu düşünüyorum ve

996
00:50:56,660 --> 00:50:59,162
dolayısıyla çözüm yalnızca

997
00:50:59,186 --> 00:51:03,450
kitle-milliyetçiliğini 
geri getirmek değil,

998
00:51:03,474 --> 00:51:07,598
aynı zamanda
bedenlerimize tekrar bağlanmamız

999
00:51:07,622 --> 00:51:10,885
ve eğer bedeninizle
tekrar temas kurarsanız,

1000
00:51:10,909 --> 00:51:14,079
dünyada kendinizi daha
çok evinizde hissedersiniz.

1001
00:51:14,103 --> 00:51:17,788
CA: Pekâlâ, olayların gidişatına göre
yakında hepimiz ormana dönebiliriz.

1002
00:51:17,812 --> 00:51:20,161
Odadan bir soru ve
Facebook'tan da bir

1003
00:51:20,185 --> 00:51:21,688
soru alacağız.

1004
00:51:21,712 --> 00:51:25,093
Ama Adi-Dako: Merhaba. Ben
Batı Afrika, Ganalıyım. Sorum şu:

1005
00:51:25,117 --> 00:51:29,719
Küreselleşmenin etkileriyle
tarihte haklarını kaybetmiş olan

1006
00:51:29,743 --> 00:51:32,754
ülkelere karşı küresel
yönetim fikrini nasıl sunacağınızı ve

1007
00:51:32,778 --> 00:51:34,823
meşrulaştıracağızını merak ediyorum,

1008
00:51:34,847 --> 00:51:37,593
ayrıca, küresel yönetimden bahsediyorsak,

1009
00:51:37,617 --> 00:51:41,241
bu bana "küreselin" nasıl olması
gerektiğine dair Batılaştırılmış bir

1010
00:51:41,265 --> 00:51:43,439
fikirden geliyormuş gibi geliyor.

1011
00:51:43,463 --> 00:51:46,753
Yani Gana, Nijerya,
Togo ve bunlar gibi diğer ülkelere

1012
00:51:46,777 --> 00:51:49,770
küresel fikrine karşı milliyetçiliği

1013
00:51:49,794 --> 00:51:53,129
nasıl sunabilir ve

1014
00:51:53,153 --> 00:51:55,329
meşrulaştırabiliriz?

1015
00:51:56,131 --> 00:52:02,545
YNH: Tarihin oldukça adaletsiz
olduğunu söyleyerek başlayacağım

1016
00:52:02,569 --> 00:52:06,491
ve bunun farkına varmalıyız.

1017
00:52:07,004 --> 00:52:10,053
Son 200 yılın küreselleşmesi,

1018
00:52:10,077 --> 00:52:14,216
emperyalizmi ve endüstrileşmesinden

1019
00:52:14,240 --> 00:52:16,200
en çok muzdarip olan ülkelerin çoğu

1020
00:52:16,224 --> 00:52:21,934
kesinlikle bir sonraki
dalgadan da en çok muzdarip

1021
00:52:21,958 --> 00:52:24,747
olacağa benzeyen ülkeler.

1022
00:52:24,771 --> 00:52:28,765
Bu konuda çok, çok net olmalıyız.

1023
00:52:29,477 --> 00:52:32,528
Küresel bir yönetimimiz olmazsa ve

1024
00:52:32,552 --> 00:52:35,755
iklim değişikliğinden, teknolojik

1025
00:52:35,779 --> 00:52:38,036
parçalanmalardan muzdarip olursak,

1026
00:52:38,060 --> 00:52:41,661
en çok ıstırabı ABD'dekiler çekmeyecek.

1027
00:52:41,685 --> 00:52:46,781
Istırabı en çok Gana'dakiler,
Sudan'dakiler, Suriye'dekiler,

1028
00:52:46,805 --> 00:52:49,542
Bangladeş'tekiler,
bu yerlerdeki insanlar çekecek.

1029
00:52:49,566 --> 00:52:55,602
Yani bu ülkelerin, bir sonraki
parçalanma dalgası konusunda,

1030
00:52:55,626 --> 00:53:00,353
ister ekolojik olsun, ister
teknolojik, bir şeyler yapmak için

1031
00:53:00,377 --> 00:53:02,902
daha fazla cesareti
olduğunu düşünüyorum.

1032
00:53:02,926 --> 00:53:05,772
Yine, teknolojik parçalanmayı
düşünürsek, eğer yapay zekâ

1033
00:53:05,796 --> 00:53:10,412
ve 3B yazıcılar
ve robotlar milyonlarca insanın

1034
00:53:10,436 --> 00:53:12,805
işini elinden alırsa,

1035
00:53:12,829 --> 00:53:15,954
İsviçrelilerden çok Gana'daki veya

1036
00:53:15,978 --> 00:53:19,583
Bangladeş'teki insanlar
için endişe duyacağım.

1037
00:53:19,607 --> 00:53:24,835
Dolayısıyla, tarih
adaletsiz olduğu için,

1038
00:53:24,859 --> 00:53:29,205
bir felaketin sonucu da

1039
00:53:29,229 --> 00:53:31,597
herkes tarafından
eşitçe paylaşılmayacağı için,

1040
00:53:31,621 --> 00:53:36,054
iklim değişikliğinin en kötü
sonuçlarından kaçmanın bir

1041
00:53:36,078 --> 00:53:39,550
yolunu zenginler bulabilecekken,

1042
00:53:39,574 --> 00:53:42,419
fakirler de bulamayacaklar.

1043
00:53:43,347 --> 00:53:46,755
CA: Facebook'ta Cameron
Taylor'dan güzel bir soru var:

1044
00:53:46,779 --> 00:53:48,900
"'Sapiens'in sonunda şu soruyu

1045
00:53:48,924 --> 00:53:50,987
sormamız gerektiğini söylediniz,

1046
00:53:51,011 --> 00:53:53,367
'Ne istemeyi istiyoruz?'

1047
00:53:53,391 --> 00:53:56,378
Ne istemeyi istememiz
gerektiğini düşünüyorsunuz?"

1048
00:53:56,402 --> 00:53:59,933
YNH: Bence, gerçekliği
anlamak için, doğruyu anlamayı

1049
00:53:59,957 --> 00:54:02,607
istemeyi istememiz gerekiyor.

1050
00:54:03,207 --> 00:54:08,321
İstediğimiz çoğu şey
gerçekliği değiştirmek,

1051
00:54:08,345 --> 00:54:12,063
onu kendi arzularımıza,
dileklerimize uydurmak ve

1052
00:54:12,087 --> 00:54:15,807
öncelikle onu anlamamız gerekiyor.

1053
00:54:15,831 --> 00:54:19,595
Tarihin uzun süreli
yörüngesine bakarsanız, gördüğünüz şey

1054
00:54:19,619 --> 00:54:22,355
yüzyıllar boyunca
bizlerin, insanların dış dünyanın

1055
00:54:22,379 --> 00:54:25,715
kontrolünü kazanması ve arzularına göre

1056
00:54:25,739 --> 00:54:29,233
şekillendirmeye çalışmasını görürüz.

1057
00:54:29,257 --> 00:54:32,445
Diğer hayvanların,
nehirlerin, ormanların kontrolünü de

1058
00:54:32,469 --> 00:54:34,000
elde ettik ve

1059
00:54:34,024 --> 00:54:37,517
onları tamamen, yeniden şekillendirdik,

1060
00:54:37,541 --> 00:54:40,902
kendimizi tatmin etmeksizin ekolojik

1061
00:54:40,926 --> 00:54:44,104
bir zarara sebep olduk.

1062
00:54:44,128 --> 00:54:47,930
Bir sonraki adım, içimize
dönerek tamam, dış dünyanın

1063
00:54:47,954 --> 00:54:52,502
kontrolünü ele geçirmek bizi

1064
00:54:52,526 --> 00:54:54,390
tatmin etmedi demektir.

1065
00:54:54,414 --> 00:54:57,113
Şimdi içimizdeki
dünyanın kontrolünü ele geçirelim.

1066
00:54:57,137 --> 00:54:59,300
21. yüzyılda bu bilimde, teknolojide

1067
00:54:59,324 --> 00:55:03,620
ve endüstride gerçekten büyük bir proje --

1068
00:55:03,644 --> 00:55:07,166
içimizdeki dünyanın
kontrolünü ele geçirmeyi denemek ve

1069
00:55:07,190 --> 00:55:12,113
nasıl bedenler, beyinler ve zihinler
oluşturulacağını, üretileceğini öğrenmek.

1070
00:55:12,137 --> 00:55:16,779
Bunlar muhtemelen 21. yüzyılın
ekonomisinin ana ürünleri olacak.

1071
00:55:16,803 --> 00:55:20,624
İnsanlar geleceği düşündüğünde
çok nadiren şöyle düşünüyorlar,

1072
00:55:20,648 --> 00:55:24,595
"Ah, bedenimin ve beynimin
kontrolünü ele geçireceğim."

1073
00:55:24,619 --> 00:55:27,429
Bunun çok tehlikeli olduğunu düşünüyorum.

1074
00:55:27,453 --> 00:55:30,719
Bir önceki tarihimizden
öğrendiğim bir şey varsa eğer, o da şu;

1075
00:55:30,743 --> 00:55:34,656
evet, yönlendirme gücü
kazanıyoruz, fakat ekolojik sistemin

1076
00:55:34,680 --> 00:55:37,470
karmaşıklığını
gerçekten anlamadığımız için,

1077
00:55:37,494 --> 00:55:39,299
şu anda ekolojik bir

1078
00:55:39,323 --> 00:55:43,013
erimeyle yüzleşiyoruz.

1079
00:55:43,037 --> 00:55:48,443
Ve içimizdeki dünyayı da,
onu tam olarak anlamadan

1080
00:55:48,467 --> 00:55:50,599
yeniden şekillendirmeye çalışırsak,

1081
00:55:50,623 --> 00:55:54,939
özellikle de ruhsal
sistemimizin karmaşıklığını anlamadan,

1082
00:55:54,963 --> 00:55:59,623
içsel ekolojik bir
felakete yol açabiliriz ve içimizde

1083
00:55:59,647 --> 00:56:03,190
ruhsal bir erimeyle karşılaşırız.

1084
00:56:04,270 --> 00:56:06,712
CA: Parçaları birleştirirsek --

1085
00:56:06,736 --> 00:56:09,416
mevcut politika,
gelişmekte olan teknoloji,

1086
00:56:09,440 --> 00:56:11,590
az önce bahsettiğim türden endişeler --

1087
00:56:11,614 --> 00:56:14,709
yani, geleceği düşündüğün
zaman sen de oldukça umutsuz

1088
00:56:14,733 --> 00:56:16,354
bir yerdesin gibi görünüyor.

1089
00:56:16,378 --> 00:56:17,960
Oldukça endişeleniyorsun.

1090
00:56:17,984 --> 00:56:19,176
Doğru mu?

1091
00:56:19,200 --> 00:56:25,888
Ve umut için bir neden varsa
eğer, bunu nasıl ifade ederdin?

1092
00:56:25,912 --> 00:56:30,075
YNH: En tehlikeli olasılıklara
odaklanmanın nedeni kısmen

1093
00:56:30,099 --> 00:56:33,120
bir tarih bilimci ve sosyal
eleştirmen olarak bunun işim veya

1094
00:56:33,144 --> 00:56:34,925
sorumluluğum olması.

1095
00:56:34,949 --> 00:56:39,711
Yani, endüstri genelde
pozitif yanlara odaklanır, yani

1096
00:56:39,735 --> 00:56:43,096
tüm bu yeni teknolojilerin daha
tehlikeli olasılıklarının altını çizmek

1097
00:56:43,120 --> 00:56:47,561
tarih bilimcilerin,
filozofların, sosyologların işidir.

1098
00:56:47,585 --> 00:56:50,068
Bunların kaçınılmaz
olduğunu düşünmüyorum.

1099
00:56:50,092 --> 00:56:53,131
Teknoloji asla belirleyici değildir.

1100
00:56:53,155 --> 00:56:54,872
Aynı teknolojiyi çok farklı

1101
00:56:54,896 --> 00:56:57,887
toplum türleri
üretmekte kullanabilirsiniz.

1102
00:56:57,911 --> 00:56:59,949
20. yüzyıla bakarsanız,

1103
00:56:59,973 --> 00:57:02,754
Endüstri Devrimi'nin teknolojilerine,

1104
00:57:02,778 --> 00:57:05,835
trenler, elektrik ve bunların hepsi

1105
00:57:05,859 --> 00:57:08,911
komünist bir diktatörlük,
faşist bir rejim ya da liberal bir

1106
00:57:08,935 --> 00:57:11,740
demokrasi yaratmak için kullanılabilirdi.

1107
00:57:11,764 --> 00:57:14,292
Trenler size onlarla
ne yapacağınızı söylemediler.

1108
00:57:14,316 --> 00:57:18,768
Benzer şekilde, şu anda, yapay
zekâ, biyomühendislik ve tüm bunlar --

1109
00:57:18,792 --> 00:57:22,306
tek bir neticeyi önceden belirleyemezler.

1110
00:57:22,886 --> 00:57:26,063
İnsanlar mücadele edebilir ve

1111
00:57:26,087 --> 00:57:27,778
insanların yeni bir teknolojiye

1112
00:57:27,802 --> 00:57:31,542
karşı ayaklanmalarının en güzel örneği

1113
00:57:31,566 --> 00:57:33,289
nükleer silahlar.

1114
00:57:33,313 --> 00:57:36,322
1940 ve 50'lerin sonlarında

1115
00:57:36,346 --> 00:57:38,485
çoğu insan Soğuk Savaş'ın er ya da geç

1116
00:57:38,509 --> 00:57:42,815
nükleer bir kargaşayla biteceğine
ve medeniyetlerini yok edeceğine

1117
00:57:42,839 --> 00:57:44,614
ikna olmuştu.

1118
00:57:44,638 --> 00:57:46,118
Bu gerçekleşmedi.

1119
00:57:46,142 --> 00:57:52,562
Nükleer silahlar aslında tüm
dünyada insanları, uluslararası

1120
00:57:52,586 --> 00:57:57,327
politikalarını yönetme
biçimlerini değiştirerek şiddeti azaltmaya

1121
00:57:57,351 --> 00:57:59,720
teşvik etti.

1122
00:57:59,744 --> 00:58:02,983
Ve birçok ülke, politik araçlarından

1123
00:58:03,007 --> 00:58:04,881
savaşı çıkardılar.

1124
00:58:04,905 --> 00:58:09,175
Artık isteklerini savaşla yürütmüyorlar.

1125
00:58:09,580 --> 00:58:12,850
Tüm ülkeler bunu
yapmadı, ama çoğu yaptı.

1126
00:58:12,874 --> 00:58:16,808
Uluslararası şiddetin
1945'ten bu yana çarpıcı bir şekilde

1127
00:58:16,832 --> 00:58:22,934
inişe geçmesinin en
önemli nedeni bu olabilir ve

1128
00:58:22,958 --> 00:58:26,296
günümüzde, söylediğim gibi,
savaşta ölen insan sayısından çok

1129
00:58:26,320 --> 00:58:28,527
intihar eden insan var.

1130
00:58:28,551 --> 00:58:33,380
Bu da sanırım bize insanların

1131
00:58:33,404 --> 00:58:37,246
en korkunç teknoloji olsa bile ayaklanıp

1132
00:58:37,270 --> 00:58:39,805
bir şeyler yapabileceğinin ve bundan

1133
00:58:39,829 --> 00:58:42,852
aslında iyi bir şey
çıkabileceğinin örneğini veriyor.

1134
00:58:42,876 --> 00:58:47,163
Sorun, hata için
çok az sınırımızın olması.

1135
00:58:47,187 --> 00:58:49,396
Eğer doğru yapmazsak,

1136
00:58:49,420 --> 00:58:53,091
tekrar denemek için
ikinci bir şansımız olmayabilir.

1137
00:58:54,337 --> 00:58:55,904
CA: Bu çok etkileyici bir nottu

1138
00:58:55,928 --> 00:58:58,733
ve sanırım bunu
bir sonuca bağlayabiliriz.

1139
00:58:58,757 --> 00:59:01,868
Toparlamadan önce burada ve
evrensel TED topluluğunda izleyen

1140
00:59:01,892 --> 00:59:07,438
veya çevrim içi izleyen tüm
seyircilere şunu söyleyeceğim:

1141
00:59:07,462 --> 00:59:10,355
Söyleşilerde bize yardımcı olun.

1142
00:59:10,379 --> 00:59:12,929
Bizim gibi, sizler de farklı

1143
00:59:12,953 --> 00:59:15,933
bir sohbet türü bulmamız
gerektiğine her zamankinden daha

1144
00:59:15,957 --> 00:59:18,190
çok inanırsanız, bize yardımcı olun.

1145
00:59:18,214 --> 00:59:20,237
Diğer insanlara ulaşın,

1146
00:59:21,269 --> 00:59:24,009
aynı fikirde olmadığınız
insanlarla sohbet etmeyi,

1147
00:59:24,033 --> 00:59:25,216
onları anlamayı,

1148
00:59:25,240 --> 00:59:26,770
parçaları birleştirmeyi deneyin

1149
00:59:26,794 --> 00:59:30,686
ve bu sohbetleri nasıl
ileriye taşıyabileceğimizi düşünmemizde

1150
00:59:30,710 --> 00:59:32,964
bizlere yardımcı olun, böylece şu anda

1151
00:59:32,988 --> 00:59:35,733
dünyada olup bitene
gerçek bir katkı sağlayabiliriz.

1152
00:59:35,757 --> 00:59:39,076
Bana kalırsa şu anda herkes

1153
00:59:39,100 --> 00:59:41,410
politika konusunda daha canlı,

1154
00:59:41,434 --> 00:59:43,963
daha ilgili, daha bağlı hissediyor.

1155
00:59:43,987 --> 00:59:46,441
Riskler oldukça yüksek görünüyor,

1156
00:59:46,465 --> 00:59:50,977
bu yüzden ona akıllıca
bir tepki vermemizde yardımcı olun.

1157
00:59:51,001 --> 00:59:52,596
Yuval Harari, teşekkürler.

1158
00:59:52,620 --> 00:59:55,928
(Alkış)