Tecavüz ve uzlaşma hikâyemiz

1996 yılında, Thordis Elva ve Avustralyalı değişim öğrencisi Tom Stranger bir gençlik aşkı yaşamaktadır. Bir okul balosundan sonra Tom Thordis'e tecavüz eder ve uzun yıllar boyunca görüşmezler. Bu olağanüstü konuşmada Elva ve Stranger uzun yıllar boyunca süren utanç ve sessizliği anlatıyor ve küresel bir sorun olan cinsel şiddeti, yeni ve dürüst bir biçimde tartışmamız için davette bulunuyor.

Konuşmacılar ile yapılan Soru&Cevap için: go.ted.com/thordisandtom

[Bu konuşma küfür ve cinsel
şiddet unsurları içermektedir

İzleyici dikkatine sunulur]

Tom Stranger: 1996'da ben 18 yaşındayken,

altın bir fırsat yakalamıştım;
Uluslararası Öğrenci Değişim Programı.

Bir Avustralyalı olarak buz gibi
havası olan bir yeri istemem ironikti,

anne babam ve kardeşlerimle vedalaşıp
İzlanda uçağına bindikten sonra,

hem heyecanlı, hem de hüzünlüydüm.

Beni doğa yürüyüşüne çıkaran
ve ahenkli İzlanda dilini kavramama

yardımcı olan,

güzel bir İzlanda ailesinin
yanında kalmaya başladım.

Başlangıçta biraz vatan hasreti çektim.

Okuldan sonra snowboard yapar

ve bol bol uyurdum.

Henüz iyi anlamadığınız bir
dildeki iki saatlik kimya dersi

iyi bir sakinleştirici
etkisi yaratabiliyor.

(Kahkaha)

Öğretmenim bana okuldaki
piyesi denememi tavsiye etti,

bu beni biraz daha sosyalleştirecekti.

Nihayetinde oyunda bir rol alamadım,

ama bu sayede Thordis'le tanıştım.

Hoş bir gençlik aşkı yaşıyorduk,

öğle arasında sadece el ele
tutuşmak ve beraber eski

merkez Reykjavik'de
turlamak için buluşurduk.

Onun sıcakkanlı ailesi ile tanıştım,
o da benim arkadaşlarımla tanıştı.

Okulda Noel Balosu yapıldığında,
bir aydan uzun süredir

filizlenmekte olan bir ilişkimiz vardı.

Thordis Elva : 16 yaşındaydım
ve ilk kez âşık olmuştum.

Noel Balosuna birlikte gitmek,

ilişkimizi toplum onayına
açık hâle getiriyordu

ve kendimi dünyadaki en şanslı
kızmışım gibi hissediyordum.

Artık bir çocuk değil, genç bir kadındım.

Yeni keşfettiğim yetişkinliğimin

verdiği cesaretle, o gece hayatımda ilk
kez rom içmeyi denemek gayet doğaldı.

Bu kötü bir fikirdi.

Çok kötü oldum,

bilinçsel olarak kendimden geçmem

ve sarsıcı kusmalarım
arasında gidip geliyordum.

Güvenlik görevlisi bir
ambulans çağırmak istedi,

ama Tom beyaz atlı prensim gibi davrandı

ve onlara, beni eve götüreceğini söyledi.

Bir peri masalı gibiydi,

beni güçlü kolları ile tutuyor

ve güven dolu yatağıma yatırıyordu.

Elbiselerimi çıkarıp üzerime çıktığında,
ona karşı hissettiğim şükran

çok geçmeden dehşete dönüştü.

Kendime gelmiştim,

fakat vücudum karşı
koyamayacak kadar bitkindi

ve acı kör ediciydi.

Sanki ikiye bölünüyor gibiydim.

Aklımı yitirmemek için,

sessizce çalar saatin saniyelerini saydım.

O geceden beri,

iki saatte 7.200 saniye
olduğunun bilincindeyim.

Günlerce topallayarak yürüyüp
haftalarca ağlamama rağmen,

bu olay televizyonda gördüğüm
tecavüz haberlerine benzemiyordu.

Tom silahlı bir psikopat değildi,

o benim erkek arkadaşımdı

ve bu olay tenha bir sokakta yaşanmamıştı,

kendi yatağımda olmuştu.

Başıma gelen bu olayın tecavüz
olduğunu kabullendiğimde,

o değişim programını tamamlamıştı

ve Avustralya'ya dönmüştü.

Bu nedenle kendi kendime,
olanları düşünmek anlamsız dedim.

Ayrıca,

bu bir şekilde, benim suçum olmalıydı.

Kızlara boşuna tecavüz
edilmediğini öğreten

bir dünyada büyümüştüm.

Eteği çok kısaydı,

çok fazla gülüyordu,

nefesi alkol kokuyordu.

Bu üç suçun hepsini işlemiştim,

bu nedenle bu benim ayıbımdı.

O gece beni tecavüzden

kurtarabilecek tek bir şey
olduğunu anlamam yıllar aldı;

eteğimle alakalı değildi,

gülmem de değildi,

çocuksu, saf güvenim de değildi.

O gece beni tecavüzden
kurtarabilecek tek şey,

bana tecavüz eden adamdı,

eğer kendine hâkim olsaydı.

TS: Ertesi sabaha dair silik
sahneler vardı aklımda;

akşamdan kalma etkileri,

bastırmaya çalıştığım
bir boşluk duygusu,

başka hiçbir şey yoktu.

Ancak Thordis'in evine gitmedim.

Şunu belirtmem önemli,

yaptığım şeyin ne olduğunu görmüyordum.

"Tecavüz" kelimesi zihnimde
olması gerektiği gibi canlanmıyordu

ve bir gece önce olanları hatırlayarak
kendime işkence etmiyordum.

Bu çok bilinçli bir inkâr değildi;

daha çok, bir gerçeği kabullenmeyi
kendime yasaklamak gibiydi.

Yaptığım şeyi tarif ederken Thordis'te
neden olduğum büyük travmayı

kabul etmeyi tamamen reddediyordum.

Dürüst olmak gerekirse,

daha sonraki günlerde ve
o suçu işlerken, bütün olayı

tamamen inkâr etmiştim.

Bunun tecavüz değil, seks olduğu
düşüncesine tutunarak gerçeği inkâr ettim.

Bu içimi kemiren bir yalandı.

Birkaç gün sonra Thordis'ten ayrıldım

ve İzlanda'da kalışımın

geri kalan döneminde onu birkaç kez gördüm

ve her seferinde göğsüme bıçak
saplanıyor gibi hissettim.

Derinde bir yerlerde çok kötü
bir şey yaptığımı biliyordum,

ama bu anıyı bilinçsiz bir
şekilde derinlere gömmmüş

ve sonra üzerine de
ağır bir taş bağlamıştım.

Sonraki dokuz yıllık dönemi

en iyi anlatan başlık,
"İnkâr ve Kaçış" olurdu.

Neden olduğum ızdırabı fark etme
şansı yakaladığım anlarda,

buna uzun süre katlanamıyordum.

Dikkatimi başka şeylere veriyor,

madde kullanıyor,

heyecan arıyor

veya vicdanımın sesini
bastırmaya çalışıyor,

hareketsiz ve sessiz kalamıyordum.

Bu ses ile birlikte,

hayatımın diğer alanlarını,
beni ben yapan portreyi

oluşturmaya çalışıyordum.

Bir sörfçü,

sosyal bilimler öğrencisi,

iyi insanlara bir dost,

sevilen bir oğul ve bir kardeş,

açık hava aktivite rehberi,

son olaraksa bir gençlik çalışanıydım.

Kötü bir insan olmadığım
fikrine sıkı sıkı tutundum.

Kanımda böyle bir şeyin
olduğunu sanmıyordum,

bu benim yapıma uymazdı.

Benim yetiştirilme tarzımda,

sevecen geniş ailem ve rol modellerim,

yakınımdaki insanlar,
kadınlara olan saygılarında

sıcak ve içtendiler.

Bu karanlık yanımı alt edip
ona sorular sormam

yıllarımı aldı.

TE: O Noel Balosu dansından 9 yıl sonra

25 yaşındaydım

ve bir sinir krizine doğru
son sürat gidiyordum.

Kendime verdiğim değer, ruhumu
parçalayan bir sessizliğe yenilmişti

ve bu sessizlik beni sevdiğim
herkesten koparıyordu,

kendime yersizce yansıttığım
nefret ve öfke ile tükeniyor,

acısını kendimden çıkarıyordum.

Bir gün sevdiğim biriyle kavga edip

ağlayarak, öfkeyle çıkıp gittim

ve tesadüfen bir kafeye girdikten sonra

garsondan bir kalem istedim.

Yanımda hep bir not defteri taşırdım,

güya ilham gelirse bir
şeyler karalamak içindi,

ama gerçek şuydu ki sürekli bir
şeylerle meşgul olmak zorundaydım,

çünkü hareketsiz kaldığım anlarda,

tekrardan saniyeleri saymaya başlıyordum.

Ama o gün, kalemimden dökülen
satırlara hayret içinde bakakaldım,

şimdiye kadar yazdığım
en ehemmiyetli mektuptu

ve Tom'a ithaf edilmişti.

Beni maruz bıraktığı şiddeti
anlatmanın yanı sıra,

şu kelimeler yüzüme çarpıyordu,

"Affetmek istiyorum''

ve buna hiç kimse benim kadar şaşıramazdı.

Derinlerde bir yerlerde, çektiğim acıdan
kurtuluş yolumun bu olduğunu fark ettim,

çünkü onun bağışlanmayı hak edip
etmediğini hiç önemsemeden,

ben huzuru hak ediyordum.

Benim utanç çağım sona ermişti.

Mektubu göndermeden önce,

kendimi her türlü olumsuz
cevaba hazırlamıştım

veya en olası senaryo
hiç cevap gelmemesiydi.

Kendimi hazırlamadığım tek senaryo ise

karşıma çıkan şeydi:
Uzlaştırmaya yelken tutan

pişmanlıkla dolu, Tom'dan
gelen yazılı bir itiraf.

Görünen oydu ki, o da
sessizliğe mahkûm olmuştu.

Aramızdaki sekiz yıl süren
yazışma böyle başladı

ve Tanrı biliyor ya, hiç kolay olmadı

ama daima dürüst olduk.

Yanlış bir şekilde kendi omuzlarıma
yüklediğim yükten kurtuldum

ve o da, yaptığı şeyin sorumluluğunu
tüm samimiyetiyle yüklendi.

Yazılı iletişimlerimiz, o gecenin

sonuçlarının dikkatle
incelendiği bir platforma

ve yürek burkucu bir şeyden,
kelimelerle anlatılamayan

iyileştirici bir mucizeye dönüştü.

Yine de, benim için olayın
kapanmasını sağlamadı.

Belki de e-postaların yeterince
samimi gelmemesinden,

belki de dünyanın öbür ucunda,

bir klavyenin ardına sığınırken
cesur olmanın kolay gelmesinden.

Ama bir diyaloğa başlamıştık

ve sonuna kadar irdelemek
bana gerekli geliyordu.

Ve sekiz yıl yazıştıktan

ve o uğursuz geceden yaklaşık
16 yıl sonra,

çılgın bir teklif yapmak üzere
cesaretimi topladım;

şahsen görüşecektik

ve geçmişle kesin
ve son kez yüzleşecektik.

TS: İzlanda ve Avustralya coğrafi
bakımdan böyledir.

İkisinin tam ortasında
Güney Afrika vardır.

Cape Town şehrinde uzlaştık

ve orada bir hafta boyunca görüştük.

Bu şehrin, barışma
ve bağışlanma arayan biri için

şaşırtıcı bir şekilde güçlü
bir atmosferi vardı.

Hiçbir yer, iyileşme ve yeniden
yön bulma konusunda

Güney Afrika kadar test edilmedi.

Güney Afrikalılar ulus olarak
geçmişlerindeki gerçeklerle

yaşamayı biliyor ve tarihin
ayrıntılarına kulak veriyorlar.

Bunu bilmek, Cape Town'un
üzerimizdeki etkisini artırdı.

Bu bir hafta boyunca,

birbirimizin hayat hikâyesini
deyim yerindeyse

baştan sona dinledik.

Bu kendi geçmişimizi
analiz etmek demekti.

Dürüst olmak konusunda
katı bir tavır takınmıştık

ve bu beraberinde, bizi bazı
konularda incinmeye açık

bir hâle de getiriyordu.

İçimizi döktüğümüz itiraflar

ve diğer kişinin deneyimlerinin
derinliklerini ölçemediğimiz

anlar oluyordu.

Cinsel şiddetin artçı etkilerini
yüz yüze, açık açık konuştuk

ve hissettik.

Diğer zamanlarda,

gittikçe artan berraklığı gördük

ve hatta, hiç beklemediğimiz ama
özgürleştiren kahkahalar attık.

Bu anlara ulaştığımızda,

birbirimizi dikkatle dinlemek
için bütün çabayı gösterdik.

Bireysel gerçeklerimiz bütün
saflığı ile ortaya çıkıyor

ve bu ruhumuzu aydınlatıyordu.

TE: İntikam istemek çok
insani bir duygu,

hatta içgüdüsel bile denebilir.

Yıllarca, tıpkı bana yaptığı gibi

Tom'un canını sonuna
kadar yakmak istedim.

Ancak bu nefret ve öfkeden
kurtulamasaydım,

şimdi burada olur muydum, bilmiyorum.

Bu, yol boyunca hiç şüphe
duymadığım anlamına gelmiyor.

Uçak Cape Town'daki
piste indiğinde

şöyle düşünüyordum;

"Neden bu işi normal bir insan
gibi bir terapist ve bir şişe votka

ile halletmeye çalışmadım ki?"

(Kahkaha)

Cape Town'daki bu anlama
çabamız zaman zaman

imkânsız bir görev gibi geliyordu

ve bu işten vazgeçip evime,

sevgili kocam Vidir'e ve oğlumuza

dönmek istiyordum.

Yaşadığımız zorluklara rağmen,

bu yolculuk bir zafer
duygusuyla sonuçlandı,

karanlığı alt eden ışığın zafer hissiydi,

yıkıntılardan anlamlı bir şey
inşa etmenin hissiydi.

Bir yerde, gençliğinde yanında

olmasını dilediğin kişi olmaya
çalışmak gerektiğini okumuştum.

Ben gençken,

bu ayıbın bana ait olmadığını
ve tecavüzden sonra bir umut

olduğunu bilmeye ihtiyacım vardı,

hatta bugün kocamla paylaştığım

gibi bir mutluluğu
bulabileceğime inanmalıydım.

Bu nedenle Cape Town'dan döndükten
sonra hummalı bir şekilde yazmaya koyuldum

ve sonunda Tom'la
ortak bir kitap çıkardık,

umuyoruz ki her iki taraftaki
insanlara da yararlı olur;

hem fail, hem de kurban için.

Hiç bir şey olmasa bile,

bu hikâye bizim gençken duymamız
gereken bir hikâyeydi.

Öykümüzün doğası gereği

kurban, tecavüzcü gibi kelimelerin
kaçınılmaz olduğunu

biliyorum,

etiketler kavramları düzenleme yöntemidir,

fakat bu kelimeler, çağrışımları
nedeniyle canavarlaştırıcı olabilir.

Biri kurban olarak etiketlendiğinde,

o kişiyi "arızalı, lekelenmiş, aşağı"
olarak sınıflandırmak

çok daha

kolaydır.

Benzer biçimde, biri tecavüzcü
olarak yaftalandığında

ona "canavar, yaratık, aşağılık" demek

çok kolaydır.

Ancak bunu yapan kişilerin
insan olmadığını farz ettiğimizde

o zaman, toplumda şiddeti üreten

şeyin ne olduğunu nasıl anlayabiliriz?

Ve nasıl -

(Alkış)

Kurbanları aşağılık hissettirirken,
onlara nasıl güçlendirebiliriz?

Dünyadaki kadın ve çocukların
hayatlarına yöneltilen

tehditleri nasıl tartışabilir ve
çözüm bulabiliriz,

kullandığımız kelimeler
sorunun bir parçası iken?

TS: Benim öğrendiğim,

1996'da o gece yaptıklarım
benmerkezci bir yaklaşımdı.

Thordis'in bedenini hak
ettiğimi düşünüyordum.

Temelde olumlu sosyal etkiler almış

ve etrafımda eşitlikçi
davranışlar görmüştüm,

ama o anda

olumsuz davranışları seçmiştim.

Kadınları yaradılış gereği
daha değersiz gören

ve erkeğin kadın bedeni üzerinde zımni
ve sembolik hakkı var gibi inanışlar.

Bahsettiğim bu etkilerden
uzak olduğumu söylemeliyim.

O odada seçim yapan tek kişi bendim,

başkası değil.

Bir şeyi kabullenip

suçluluk içinde iyice köşeye sıkıştığında,

şaşırtıcı bir şey olabilir.

Buna sahiplenme paradoksu diyorum.

Bu ağır sorumluğunun beni
prangaya mahkûm edeceğini

ve sosyal bilimler sertifikamın
yanacağını zannediyordum;

bunun yerine, yaptığım şeyi
sahiplenme imkânına eriştim

ve bu şeyin, benim olduğum kişiyi
tamamen betimlemediğini fark ettim.

Kısaca,

yaptığın bir şey, senin
kişiliğini oluşturmuyor.

Kafamın içindeki ses dinmişti.

Kolaycı kendine acıma duygusu,
oksijensiz kalmıştı

ve yerine kabullenmenin
temiz havası gelmişti,

yanımda duran bu muhteşem
insanı incittiğimi kabullenmek

ve partnerlerine karşı cinsel şiddet
uygulayan, büyük ve şaşırtıcı derecede

normal gözüken erkek grubunun
bir parçası olduğumu kabullenmek.

Kelimelerin gücünü küçümsemeyin.

Thordis'e ona tecavüz ettiğimi
dile getirmem, onunki kadar

benim de kendime bakış açımı değiştirdi.

Ama en önemlisi,

suç Tordis'ten bana geçti.

Hemen her zaman,

suç cinsel şiddet mağduru kadına yüklenir,

bunu gerçekleştiren adama değil.

Çok sıklıklaysa,

inkâr etme ve kaçış, tarafları
gerçeklerden çok uzaklaştırır.

Şu anda kesinlikle açık bir
konuşma gerçekleştiriyoruz

ve pek çok insan gibi,

bu zor ama önemli tartışmadan

kaçmadığımızı görmek bize cesaret veriyor.

Bu tartışmaya kendi katkımı yapmakla
yükümlü hissediyorum kendimi.

TE: Bizim yaptığımız şey, diğer
insanlara reçete yazmak değil.

Hiç kimse bir başkasına en derin acılarını
ve en büyük dehşetini nasıl yeneceğini

söyleme hakkına sahip değildir.

Sessizliği kırmak hiç kolay değildir

ve dünyada yaşadığın bölgeye göre

bir tecavüzü dile getirmek
ölümcül bile olabilir.

Hayatımın en travmatik olayında bile,

bir ayrıcalık bahşedildiğinin farkındayım;

toplum dışına itilmeden,
hatta öldürülmeden

bunu konuşabiliyorum.

Ama bu konuşma
ayrıcalığına sahip olmak,

bunu kullanma sorumluluğunu da getiriyor.

Benim gibi konuşamayan kurbanlara,
en azından bunu borçluyum.

Aktardığımız bu hikâye benzersiz

ama cinsel şiddetin küresel bir salgın
hâline gelmesiyle normalleşiyor.

Bu şekilde olmak zorunda değil.

Kendi iyileşme hikâyemde
yararlı bulduğum şeylerden biri,

kendimi cinsel şiddet konusunda eğitmekti.

Bunun sonucunda on yılı aşkın süredir

bu konuda okuyor, yazıyor ve konuşuyorum,

dünyanın çeşitli yerlerinde
konferanslara gidiyorum.

Deneyimlerime göre,

bu tür etkinliklere katılanların neredeyse
tamamını kadınlar oluşturuyor.

Cinsel şiddet sadece kadınların sorunuymuş
gibi davranmayı bırakmanın zamanı geldi.

(Alkış)

Kadınlar ve erkeklere uygulanan
cinsel şiddetin failleri

çoğunlukla erkektir,

ama onların sesi bu gibi toplantılarda
acı verici derecede az çıkıyor.

Burada herkese ihtiyacımız var.

Eğer bu sorunla hep beraber
yüzleşme cesaretini gösterirsek

azaltabileceğimiz acıları düşünün.

Teşekkür ederim.

(Alkış)