Νέες σκέψεις για το κεφάλαιο στον 21ο αιώνα

Ο Γάλλος οικονομολόγος Τομά Πικετί προκάλεσε αίσθηση στις αρχές του 2014 με το βιβλίο του για μια απλή, σκληρή φόρμουλα που εξηγεί την οικονομική ανισότητα: r μεγαλύτερο του g (το οποίο σημαίνει ότι η απόδοση κεφαλαίου είναι γενικώς υψηλότερη από την ανάπτυξη της οικονομίας). Εδώ, μας οδηγεί μέσα από τα υπέρογκα δεδομένα που τον οδήγησαν να συμπεράνει: η οικονομική ανισότητα δεν είναι καινούρια, αλλά χειροτερεύει, με ριζικές πιθανές επιπτώσεις.

Χαίρομαι πολύ που βρίσκομαι απόψε εδώ.

Λοιπόν, ασχολούμαι με την ιστορία
της κατανομής εισοδήματος και πλούτου

τα τελευταία 15 χρόνια και
ένα από τα ενδιαφέροντα μαθήματα

που πηγάζουν από αυτά τα ιστορικά στοιχεία
είναι πράγματι ότι, μακροπρόθεσμα,

υπάρχει μια τάση ο ρυθμός απόδοσης
κεφαλαίου να υπερβαίνει

τον ρυθμό ανάπτυξης της οικονομίας

και αυτό τείνει να καταλήγει
σε υψηλή συγκέντρωση πλούτου.

Όχι απεριόριστη συγκέντρωση πλούτου,
αλλά όσο μεγαλύτερη είναι η απόσταση

ανάμεσα στον ρυθμό απόδοσης r
και στην ανάπτυξη g,

τόσο υψηλότερο το επίπεδο
ανισότητας στον πλούτο

προς το οποίο τείνει
να συγκλίνει μια κοινωνία.

Άρα, αυτή είναι μια βασική δύναμη
για την οποία πρόκειται να μιλήσω σήμερα,

αλλά επιτρέψτε μου ήδη να πω
ότι αυτή δεν είναι η μόνη σημαντική δύναμη

στη δυναμική της διανομής
εισοδήματος και πλούτου

και ότι υπάρχουν πολλές άλλες δυνάμεις
που παίζουν έναν σημαντικό ρόλο

στη μακροπρόθεσμη δυναμική
της κατανομής εισοδήματος και πλούτου.

Επίσης, υπάρχουν πολλά δεδομένα
που πρέπει ακόμη να συλλεχθούν.

Ξέρουμε λίγα παραπάνω σήμερα
απ' όσα ξέραμε στο παρελθόν,

αλλά ακόμη ξέρουμε πολύ λίγα και σίγουρα
υπάρχουν πολλές διαφορετικές διαδικασίες -

οικονομικές, κοινωνικές, πολιτικές -
που πρέπει να μελετηθούν περισσότερο.

Έτσι σήμερα θα επικεντρωθώ
σ' αυτήν την απλή δύναμη,

αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν
άλλες, σημαντικές δυνάμεις.

Τα περισσότερα από τα δεδομένα
που πρόκειται να παρουσιάσω

προέρχονται από μια βάση δεδομένων
που είναι διαθέσιμη ηλεκτρονικά:

την Παγκόσμια Βάση Ανώτατων Εισοδημάτων.

Αυτή λοιπόν είναι η μεγαλύτερη υπάρχουσα
ιστορική βάση δεδομένων για την ανισότητα

και έχει προκύψει από την προσπάθεια

περισσότερων από 30 μελετητών
από δεκάδες χώρες.

Επιτρέψτε μου να σας παρουσιάσω
μερικά στοιχεία από αυτή τη βάση δεδομένων

και μετά θα επιστρέψουμε
στο «r μεγαλύτερο από g».

Το στοιχείο νούμερο ένα, λοιπόν,
είναι ότι έχει υπάρξει

μια μεγάλη αναστροφή στην κατάταξη
για την εισοδηματική ανισότητα

μεταξύ των Η.Π.Α. και της Ευρώπης
κατά τον περασμένο αιώνα.

Πίσω στα 1900 έως 1910, η εισοδηματική
ανισότητα ήταν στην πραγματικότητα

πολύ υψηλότερη στην Ευρώπη
απ' ό,τι στις Η.Π.Α.,

ενώ σήμερα είναι
πολύ υψηλότερη στις Η.Π.Α.

Θα είμαι πολύ ξεκάθαρος:

Η κύρια εξήγηση γι' αυτό δεν είναι
ότι το r είναι μεγαλύτερο του g.

Έχει πιο πολύ να κάνει με τη μεταβαλλόμενη
προσφορά και ζήτηση για δεξιότητες,

τον αγώνα δρόμου
μεταξύ εκπαίδευσης και τεχνολογίας,

την παγκοσμιοποίηση,

την πιθανώς περισσότερο άνιση πρόσβαση
σε δεξιότητες στις Η.Π.Α.,

όπου υπάρχουν πολύ καλά,
κορυφαία πανεπιστήμια,

αλλά όπου η βάση του εκπαιδευτικού
συστήματος δεν είναι τόσο καλή.

Άρα, πολύ άνιση πρόσβαση σε δεξιότητες

κι επίσης μια άνευ προηγουμένου αύξηση

στην αμοιβή των κορυφαίων διευθυντικών
στελεχών στις Η.Π.Α.,

κάτι δύσκολο να εξηγηθεί
μόνο στη βάση της εκπαίδευσης.

Άρα, συμβαίνουν περισσότερα εδώ
αλλά δε θα μιλήσω πολύ για αυτά σήμερα,

γιατί θέλω να επικεντρωθώ
στην ανισότητα στον πλούτο.

Ας σας δείξω, λοιπόν,

έναν πολύ απλό δείκτη για το κομμάτι
της εισοδηματικής ανισότητας.

Αυτό είναι το μερίδιο
του συνολικού εισοδήματος

που πηγαίνει στο κορυφαίο 10%.

Μπορείτε να δείτε ότι έναν αιώνα πριν
ήταν μεταξύ 45 και 50% στην Ευρώπη

και λίγο πάνω από 40% στις Η.Π.Α.

Άρα, υπήρχε περισσότερη
ανισότητα στην Ευρώπη.

Έπειτα υπήρξε μια απότομη μείωση
κατά το πρώτο μισό του 20ου αιώνα

και κατά την πρόσφατη δεκαετία
μπορείτε να δείτε

ότι στις Η.Π.Α. η ανισότητα
είναι μεγαλύτερη σε σχέση με την Ευρώπη

και αυτό για το οποίο μόλις μίλησα
είναι το πρώτο γεγονός.

Το δεύτερο γεγονός έχει να κάνει
περισσότερο με την ανισότητα στον πλούτο.

Εδώ το κεντρικό στοιχείο είναι
ότι η ανισότητα στον πλούτο

είναι πάντα πολύ υψηλότερη
από την εισοδηματική ανισότητα

κι επίσης ότι η ανισότητα στον πλούτο,

παρότι έχει επίσης αυξηθεί
τις τελευταίες δεκαετίες,

είναι και πάλι λιγότερο ακραία σήμερα
απ' ό,τι ήταν έναν αιώνα πριν,

παρά το γεγονός ότι ο συνολικός όγκος
του πλούτου σε σχέση με το εισόδημα

έχει τώρα ανακάμψει από τα πολύ μεγάλα σοκ

που προκλήθηκαν
από τον Πρώτο Παγκόσμιο πόλεμο,

τη Μεγάλη Ύφεση,
τον Δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο.

Ας σας δείξω, λοιπόν, δύο γραφήματα

που απεικονίζουν το γεγονός
νούμερο δύο και νούμερο τρία.

Πρώτον, αν κοιτάξετε το επίπεδο
της ανισότητας στον πλούτο,

αυτό είναι το μέρος του συνολικού πλούτου

που αποδίδεται στο κορυφαίο 10%
των κατόχων πλούτου,

οπότε μπορείτε να δείτε το ίδιο
είδος αναστροφής μεταξύ ΗΠΑ και Ευρώπης

που είχαμε πριν ως προς
την εισοδηματική ανισότητα.

Επομένως, η συγκέντρωση πλούτου
ήταν υψηλότερη στην Ευρώπη

απ' ό,τι στις ΗΠΑ έναν αιώνα πριν,
και τώρα συμβαίνει το αντίθετο.

Αλλά μπορεί κανείς να δείξει
και άλλα δύο πράγματα:

πρώτον, το γενικό επίπεδο
της ανισότητας στον πλούτο,

είναι πάντα υψηλότερο
από την εισοδηματική ανισότητα.

Άρα θυμηθείτε
ότι για την εισοδηματική ανισότητα

το μερίδιο που αποδιδόταν στο κορυφαίο 10%

ήταν μεταξύ του 30 και του 50%
του συνολικού εισοδήματος,

ενώ για τον πλούτο, το μερίδιο αυτό
είναι πάντοτε μεταξύ του 60 και του 90%.

ΟΚ, αυτό είναι το γεγονός νούμερο ένα

και είναι πολύ σημαντικό για τη συνέχεια.

Η συγκέντρωση του πλούτου
είναι πάντα πολύ υψηλότερη

από τη συγκέντρωση του εισοδήματος.

Το γεγονός νούμερο δύο είναι

ότι η άνοδος της ανισότητας στον πλούτο
τις τελευταίες δεκαετίες

δεν είναι και πάλι αρκετή
ώστε να μας γυρίσει πίσω στο 1910.

Άρα, η μεγάλη διαφορά σήμερα- η ανισότητα
στον πλούτο είναι ακόμη πολύ μεγάλη,

με το 60, 70% του συνολικού πλούτου
να πηγαίνει στο τοπ 10,

αλλά τα καλά νέα είναι
ότι τα πράγματα είναι καλύτερα

απ' ό,τι ήταν έναν αιώνα πριν,

όπου το 90% στην Ευρώπη
πήγαινε στο τοπ 10.

Σήμερα, λοιπόν, αυτό που έχουμε είναι
αυτό που αποκαλώ «το μεσαίο 40%»-

εκείνους που δεν είναι στους τοπ 10
ούτε στους τελευταίους 50,

και που μπορούμε να τους δούμε
ως τη μεσαία τάξη του πλούτου-

που κατέχει το 20 με 30%
του συνολικού εθνικού πλούτου,

ενώ έναν αιώνα πριν ήταν φτωχοί, όταν δεν
υπήρχε καθόλου μεσαία τάξη στον πλούτο.

Αυτή είναι μια σημαντική αλλαγή

και έχει ενδιαφέρον να δει κανείς
ότι η ανισότητα στον πλούτο

δεν έχει επανέλθει πλήρως στα επίπεδα
πριν τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο,

παρότι ο συνολικός όγκος πλούτου
έχει επανέλθει.

Αυτή, λοιπόν, είναι η συνολική αξία
του πλούτου σε σχέση με το εισόδημα,

και μπορείτε να δείτε ότι,
ειδικά στην Ευρώπη,

είμαστε σχεδόν πίσω στα επίπεδα
πριν τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο.

Άρα εδώ υπάρχουν
δύο διαφορετικές όψεις της ιστορίας.

Η μία έχει να κάνει με τη συνολική
ποσότητα του πλούτου που συσσωρεύουμε

και φυσικά δεν είναι αφ' εαυτού κακό

το να συσσωρεύουμε πολύ πλούτο

και ιδιαίτερα αν είναι πιο διάχυτος
και λιγότερο συγκεντρωμένος.

Αυτό στο οποίο θέλουμε να επικεντρωθούμε

είναι η μακροπρόθεσμη εξέλιξη
της ανισότητας στον πλούτο

και το τι πρόκειται να συμβεί στο μέλλον.

Πώς μπορούμε να εξηγήσουμε το γεγονός
ότι μέχρι τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο

η ανισότητα στον πλούτο ήταν τόσο υψηλή

και, αν μη τι άλλο, ανέβαινε
σε ακόμη υψηλότερα επίπεδα

και πώς μπορούμε
να σκεφτούμε για το μέλλον;

Ας έρθω σε κάποιες από τις εξηγήσεις
και προβλέψεις για το μέλλον.

Επιτρέψτε μου να πω πρώτα απ' όλα,

ότι πιθανώς το καλύτερο μοντέλο
για να εξηγήσει κανείς

γιατί ο πλούτος είναι τόσο περισσότερο
συγκεντρωμένος από το εισόδημα

είναι ένα δυναμικό, ένα ηγεμονικό μοντέλο,

όπου τα άτομα έχουν βαθύ ορίζοντα

και συσσωρεύουν πλούτο
για όλων των ειδών τους λόγους.

Αν οι άνθρωποι συσσώρευαν πλούτο

μόνο για λόγους σχετικούς
με τον κύκλο της ζωής,

ξέρετε, για να μπορούν να καταναλώνουν
όταν θα είναι ηλικιωμένοι,

τότε το επίπεδο της ανισότητας στον πλούτο

θα έπρεπε να είναι σχεδόν αντίστοιχο
του επιπέδου της εισοδηματικής ανισότητας.

Αλλά θα είναι πολύ δύσκολο να εξηγήσουμε
γιατί έχουμε τόση περισσότερη

ανισότητα στον πλούτο
απ' όση εισοδηματική ανισότητα

με ένα καθαρό μοντέλο κύκλου ζωής.

Άρα χρειαζόμαστε μια θεωρία

όπου οι άνθρωποι επίσης τείνουν
να συσσωρεύουν πλούτο για άλλους λόγους.

Συνήθως θέλουν να μεταδώσουν πλούτο
στην επόμενη γενιά, στα παιδιά τους,

ή κάποιες φορές θέλουν
να συσσωρεύσουν πλούτο για το κύρος,

τη δύναμη που πάει μαζί με τον πλούτο.

Πρέπει να συσσωρεύει κανείς πλούτο
και για άλλους λόγους

εκτός από τον κύκλο της ζωής

ώστε να εξηγήσουμε τα δεδομένα.

Τώρα, σε μια μεγάλη κατηγορία
δυναμικών μοντέλων συσσώρευσης πλούτου

με τέτοια ηγεμονικά κίνητρα
για τη συσσώρευση πλούτου,

θα υπάρξουν κάθε είδους
τυχαία πολλαπλασιαστικά σοκ.

Για παράδειγμα, κάποιες οικογένειες
έχουν έναν πολύ μεγάλο αριθμό παιδιών,

άρα ο πλούτος θα μοιραστεί.

Κάποιες οικογένειες έχουν λιγότερα παιδιά.

Υπάρχουν επίσης σοκ στον ρυθμό επιστροφής.

Κάποιες οικογένειες
έχουν τεράστια κέρδη κεφαλαίου.

Κάποιες έκαναν κακές επενδύσεις.

Άρα πάντα θα έχετε κάποια κινητικότητα
στην πορεία του πλούτου.

Κάποιοι θα κινηθούν προς τα πάνω,
κάποιοι θα κινηθούν προς τα κάτω.

Το σημαντικό σημείο είναι
ότι σε κάθε τέτοιο μοντέλο,

για κάθε δεδομένη παραλλαγή τέτοιων σοκ,

το επίπεδο ισορροπίας
της ανισότητας στον πλούτο

θα είναι μια απότομα ανοδική συνάρτηση
του r μείον το g.

Διαισθητικά, ο λόγος για τον οποίο

η διαφορά ρυθμού απόδοσης στον πλούτο
και ρυθμού ανάπτυξης είναι σημαντική

είναι ότι οι αρχικές ανισότητες
στον πλούτο

θα αυξηθούν με ταχύτερους ρυθμούς
με ένα μεγαλύτερο r μείον g.

Πάρτε ένα απλό παράδειγμα,
με το r να ισούται με 5% και το g με 1%

οι κάτοχοι πλούτου χρειάζεται
απλώς να επανεπενδύσουν

το 1/5 του εισοδήματός τους από κεφάλαια

για να διασφαλίσουν ότι ο πλούτος τους
αυξάνεται τόσο γρήγορα

όσο το μέγεθος της οικονομίας.

Επομένως, αυτό διευκολύνει το χτίσιμο
και τη διατήρηση μεγάλων περιουσιών

γιατί μπορείς να καταναλώνεις τα 4/5,

υποθέτοντας ότι ο φόρος είναι μηδενικός,

και να επανεπενδύσεις απλώς το 1/5.

Φυσικά κάποιες οικογένειες
θα καταναλώσουν περισσότερο,

κάποιες λιγότερο,

άρα θα υπάρχει
μια κινητικότητα στην κατανομή,

αλλά κατά μέσο όρο χρειάζεται
να επανεπενδύσουν μόνο το 1/5,

άρα αυτό επιτρέπει να διατηρούνται
οι υψηλές ανισότητες στον πλούτο.

Δεν πρέπει να εκπλήσσεστε από τη δήλωση

ότι το r μπορεί να είναι
μεγαλύτερο του g για πάντα,

γιατί αυτό συνέβαινε κατά τη διάρκεια

του μεγαλύτερου μέρους
της ανθρώπινης ιστορίας.

Και ήταν, κατά κάποιον τρόπο,
πολύ προφανές σε όλον τον κόσμο

για τον απλό λόγο
ότι η ανάπτυξη ήταν κοντά στο 0%

για το μεγαλύτερο μέρος
της ανθρώπινης ιστορίας.

Η ανάπτυξη ήταν ίσως 0,1 έως 0,3%
αλλά με πολύ αργή αύξηση του πληθυσμού

και απόδοση κατά κεφαλήν, ενώ ο ρυθμός
απόδοσης κεφαλαίου δεν ήταν φυσικά 0%.

Για την έγγειο ιδιοκτησία, που ήταν
η παραδοσιακή μορφή περιουσιακού στοιχείου

στις προβιομηχανικές κοινωνίες,
ήταν συνήθως 5%.

Κάθε αναγνώστης της Τζέιν Ώστιν
θα το ξέρει αυτό.

Αν θέλετε ένα ετήσιο εισόδημα 1.000 λιρών,
πρέπει να έχετε αξία κεφαλαίου

20.000 λιρών, έτσι ώστε το 5%
των 20.000 να είναι 1.000.

Κατά κάποιον τρόπο,
αυτό ήταν το θεμέλιο της κοινωνίας,

γιατί το r μεγαλύτερο του g ήταν αυτό
που επέτρεψε στους κατόχους πλούτου

και περιουσιακών στοιχείων να ζουν
από το εισόδημά τους από το κεφάλαιο

και να κάνουν κάτι άλλο στη ζωή τους

από το να νοιάζονται απλώς
για την επιβίωσή τους.

Τώρα, ένα σημαντικό συμπέρασμα
της ιστορικής έρευνάς μου

είναι ότι η σύγχρονη βιομηχανική ανάπτυξη
δεν άλλαξε αυτό το βασικό γεγονός

όσο κανείς θα περίμενε.

Φυσικά, ο ρυθμός ανάπτυξης
μετά τη Βιομηχανική Επανάσταση αυξήθηκε,

συνήθως από 0 σε 1 με 2%,

αλλά συγχρόνως ο ρυθμός
απόδοσης κεφαλαίου επίσης αυξήθηκε,

έτσι που η απόσταση μεταξύ των δύο
να μην αλλάξει πραγματικά.

Άρα, κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα

είχαμε έναν πολύ ιδιαίτερο
συνδυασμό γεγονότων:

Πρώτον, έναν πολύ αργό ρυθμό απόδοσης

λόγω των σοκ του πολέμου
το 1914 και το 1945,

της καταστροφής του πλούτου,
του πληθωρισμού

της χρεοκοπίας κατά τη διάρκεια
της Μεγάλης Ύφεσης,

και όλα αυτά μείωσαν τον ιδιωτικό
ρυθμό απόδοσης στον πλούτο

σε ασυνήθιστα χαμηλά επίπεδα
μεταξύ 1914 και 1945.

Και μετά, στη μεταπολεμική περίοδο,

είχαμε ασυνήθιστα υψηλό ρυθμό ανάπτυξης,
εν μέρει λόγω της ανοικοδόμησης.

Ξέρετε, σε Γερμανία, Γαλλία, Ιαπωνία,

είχες ρυθμό ανάπτυξης 5%
μεταξύ του 1950 και του 1980

κατά μεγάλο μέρος λόγω της ανοικοδόμησης

κι επίσης, λόγω της πολύ μεγάλης
δημογραφικής αύξησης,

ξέρετε, το φαινόμενο του Μπέιμπυ Μπουμ.

Απ' ό,τι φαίνεται αυτό
δεν πρόκειται να κρατήσει πολύ,

ή τουλάχιστον η αύξηση του πληθυσμού
υποτίθεται ότι θα μειωθεί στο μέλλον

και οι καλύτερες προβλέψεις που έχουμε

είναι ότι η μακροπρόθεσμη ανάπτυξη
πρόκειται να είναι πιο κοντά στο 1 με 2%

παρά στο 4 με 5%.

Αν κοιτάξετε εδώ, αυτές είναι
οι καλύτερες εκτιμήσεις που έχουμε

για την παγκόσμια ανάπτυξη του ΑΕΠ
και τον ρυθμό απόδοσης κεφαλαίου,

τις μέσες τιμές του ρυθμού
απόδοσης κεφαλαίου.

Άρα, βλέπετε ότι για το μεγαλύτερο
μέρος της ανθρώπινης ιστορίας

ο ρυθμός ανάπτυξης ήταν πολύ μικρός,

πολύ χαμηλότερος από τον ρυθμό απόδοσης,

και στη συνέχεια, κατά τον 20ο αιώνα
είναι η αύξηση του πληθυσμού,

πολύ υψηλή στη μεταπολεμική περίοδο,
και η διαδικασία της ανοικοδόμησης

που μίκρυναν την απόσταση
από τον ρυθμό απόδοσης.

Εδώ χρησιμοποιώ τις προβλέψεις
των Ηνωμένων Εθνών για τον πληθυσμό

άρα φυσικά δεν είναι βέβαιες.

Μπορεί όλοι να αρχίσουμε να κάνουμε
πολλά παιδιά στο μέλλον

και οι ρυθμοί ανάπτυξης θα είναι
υψηλότεροι, αλλά από 'δω και στο εξής

αυτές είναι οι καλύτερες
προβλέψεις που έχουμε

και αυτό θα κάνει
την παγκόσμια ανάπτυξη να μειωθεί

και το χάσμα της με τον ρυθμό απόδοσης
να μεγαλώσει.

Τώρα, το άλλο ασυνήθιστο γεγονός
κατά τον 20ο αιώνα ήταν, όπως είπα,

η καταστροφή, η φορολόγηση κεφαλαίου.

Άρα αυτός είναι ο ρυθμός απόδοσης
προ φορολόγησης,

αυτός είναι ο ρυθμός απόδοσης
μετά τη φορολόγηση και μετά την καταστροφή

και αυτό είναι που έφερε
τον μέσο ρυθμό απόδοσης

μετά τη φορολόγηση, μετά την καταστροφή,

κάτω από το ρυθμό ανάπτυξης
για μια μακρά περίοδο.

Αλλά αυτό δεν θα είχε συμβεί
χωρίς την καταστροφή, χωρίς τη φορολόγηση.

Επιτρέψτε μου να πω ότι η ισορροπία
μεταξύ αποδόσεων σε κεφάλαιο και ανάπτυξης

εξαρτάται από πάρα πολλούς παράγοντες

που είναι πολύ δύσκολο να προβλεφθούν:

τεχνολογία και ανάπτυξη
τεχνικών εντάσεως κεφαλαίου.

Αυτή τη στιγμή οι τομείς
με την περισσότερη ένταση κεφαλαίου

στην οικονομία είναι
ο τομέας της ακίνητης περιουσίας,

η στέγαση, ο ενεργειακός τομέας,
αλλά μπορεί στο μέλλον

να έχουμε πολύ περισσότερα ρομπότ
σε κάποιους τομείς

και αυτό να είναι ένα μεγαλύτερο κομμάτι

του συνολικού αποθέματος κεφαλαίου
απ' ό,τι είναι σήμερα.

Απέχουμε πολύ από αυτό
και από 'δω και πέρα όσα συμβαίνουν

στον τομέα της ακίνητης περιουσίας,
στον τομέα της ενέργειας,

είναι πολύ σημαντικά
για το συνολικό απόθεμα κεφαλαίου

και το μερίδιο στο κεφάλαιο.

Το άλλο σημαντικό ζήτημα

είναι οι επιδράσεις κλίμακας
στη διαχείριση χαρτοφυλακίου,

που μαζί με τη χρηματοοικονομική
πολυπλοκότητα,

τη χρηματοοικονομική απορρύθμιση,
διευκολύνουν υψηλότερους ρυθμούς απόδοσης

για ένα μεγάλο χαρτοφυλάκιο
και αυτό φαίνεται να ισχύει ιδιαίτερα

για τους δισεκατομμυριούχους,
για τα μεγάλα κληροδοτήματα κεφαλαίου.

Απλώς για να σας δώσω ένα παράδειγμα,

προέρχεται από τις κατατάξεις
δισεκατομμυριούχων του Φορμπς

κατά την περίοδο 1987-2013

και μπορείτε να δείτε
ότι οι κορυφαίοι κάτοχοι πλούτου

έχουν αυξήσει την περιουσία τους
κατά 6, 7% τον χρόνο

σε πραγματικούς όρους
πάνω απ' τον πληθωρισμό,

ενώ το μέσο εισόδημα στον κόσμο,
ο μέσος πλούτος στον κόσμο,

έχουν αυξηθεί κατά μόλις 2% τον χρόνο.

Και καταλήγει κανείς στο ίδιο
για τα μεγάλα κληροδοτήματα πανεπιστημίων-

όσο μεγαλύτερα τα αρχικά κληροδοτήματα,
τόσο μεγαλύτερος ο ρυθμός απόδοσης.

Τώρα, τι μπορεί να γίνει;

Το πρώτο πράγμα
που νομίζω ότι χρειαζόμαστε

είναι περισσότερη διαφάνεια
στον χρηματοοικονομικό τομέα.

Ξέρουμε υπερβολικά λίγα
για τις παγκόσμιες δυναμικές στον πλούτο,

άρα χρειαζόμαστε διεθνή μετάδοση
τραπεζικών πληροφοριών.

Χρειαζόμαστε ένα παγκόσμιο αρχείο
χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων,

περισσότερο συντονισμό
στη φορολόγηση του πλούτου,

ακόμη κι ένας φόρος για τον πλούτο
με χαμηλό φορολογικό συντελεστή

θα είναι ένας τρόπος
να πάρουμε πληροφορίες

ώστε να μπορέσουμε μετά
να προσαρμόσουμε τις πολιτικές μας

σε οτιδήποτε παρατηρούμε.

Σε κάποιο βαθμό, ο αγώνας
κατά των φορολογικών παραδείσων

και η αυτόματη μετάδοση πληροφοριών
μας ωθούν προς αυτήν την κατεύθυνση.

Τώρα, υπάρχουν κι άλλοι τρόποι
ανακατανομής του πλούτου

που μπορεί να μπούμε στον πειρασμό
να χρησιμοποιήσουμε.

Πληθωρισμός:

είναι πιο εύκολο να τυπώσεις χρήμα

από το να γράψεις έναν φορολογικό κώδικα,

άρα είναι πολύ δελεαστικό,

αλλά κάποιες φορές
δεν ξέρεις τι κάνεις με το χρήμα,

κι αυτό είναι ένα πρόβλημα.

Η απαλλοτρίωση είναι πολύ δελεαστική.

Όταν νιώθουμε ότι κάποιοι
έχουν γίνει υπερβολικά πλούσιοι

τους παίρνουμε την περιουσία.

Αλλά αυτός δεν είναι
πολύ αποδοτικός τρόπος

να οργανώσουμε μια ρύθμιση
των δυναμικών στον πλούτο.

Ο πόλεμος είναι ακόμη λιγότερο
αποδοτικός τρόπος,

άρα προτιμώ την προοδευτική φορολόγηση.

Αλλά φυσικά, η ιστορία -
(Γέλια)

η ιστορία θα βρει τους δικούς της
καλύτερους τρόπους

και πιθανώς θα περιλαμβάνουν
έναν συνδυασμό όλων αυτών.

Ευχαριστώ.

(Χειροκρότημα)

Μπρούνο Τζιουσάνι: Τομά Πικετί.
Σ' ευχαριστώ.

(Χειροκρότημα)

Τομά, θέλω να σου κάνω δυο τρεις ερωτήσεις

γιατί είναι εντυπωσιακό
το πώς χειρίζεσαι τα δεδομένα σου, φυσικά,

αλλά βασικά, αυτό που προτείνεις είναι
ότι η αυξανόμενη συγκέντρωση του πλούτου

είναι κατά κάποιο τρόπο
μια φυσική τάση του καπιταλισμού

και ότι αν την αφήσουμε ανέλεγκτη
μπορεί να απειλήσει το ίδιο το σύστημα.

Άρα προτείνεις ότι πρέπει να δράσουμε

ώστε να εφαρμόσουμε πολιτικές
που αναδιανέμουν τον πλούτο,

συμπεριλαμβανομένων αυτών
που μόλις είδαμε:

προοδευτική φορολόγηση κτλ.

Στο παρόν πολιτικό συγκείμενο
πόσο ρεαλιστικές είναι αυτές;

Πόσο πιθανό πιστεύεις ότι είναι
να εφαρμοστούν;

Τομά Πικετί: Ξέρεις, πιστεύω
ότι αν κοιτάξεις πίσω στον χρόνο,

η ιστορία του εισοδήματος,
του πλούτου και της φορολόγησης

είναι γεμάτη εκπλήξεις.

Οπότε δεν εντυπωσιάζομαι ιδιαίτερα
από αυτούς που ξέρουν εκ των προτέρων

τι θα συμβεί και τι δεν θα συμβεί.

Νομίζω ότι έναν αιώνα πριν
πολλοί άνθρωποι θα έλεγαν

ότι η προοδευτική φορολόγηση εισοδήματος
δεν θα συμβεί ποτέ

και μετά συνέβη.

Ακόμα και πριν πέντε χρόνια,
πολύς κόσμος θα έλεγε

ότι το τραπεζικό απόρρητο
θα υπάρχει για πάντα στην Ελβετία,

ότι η Ελβετία ήταν πολύ ισχυρή
για τον υπόλοιπο κόσμο

και τότε, ξαφνικά, χρειάστηκαν μερικές
κυρώσεις από τις Ηνωμένες Πολιτείες

στις ελβετικές τράπεζες
για να συμβεί μια μεγάλη αλλαγή

και τώρα κινούμαστε προς περισσότερη
διαφάνεια στον χρηματοοικονομικό τομέα.

Άρα δεν είναι τόσο δύσκολο
να συντονιστούμε καλύτερα, πολιτικά.

Θα έχουμε μια συνθήκη με το μισό
παγκόσμιο ΑΕΠ γύρω απ' το τραπέζι,

με τις Ηνωμένες Πολιτείες
και την Ευρωπαϊκή Ένωση,

άρα αν το μισό παγκόσμιο ΑΕΠ
δεν είναι αρκετό

για να υπάρξει πρόοδος
στη χρηματοοικονομική διαφάνεια

και κατώτατος φόρος για τα κέρδη
των πολυεθνικών εταιριών, τι χρειάζεται;

Άρα, πιστεύω ότι αυτές
δεν είναι τεχνικές δυσκολίες.

Πιστεύω ότι μπορούμε να έχουμε πρόοδο

αν έχουμε μια πιο πραγματιστική προγέγγιση
σ' αυτές τις ερωτήσεις

και τις κατάλληλες κυρώσεις
γι' αυτούς που επωφελούνται

από τη χρηματοοικονομική αδιαφάνεια.

Μ.Τ.: Ένα από τα επιχειρήματα
κατά της προγέγγισής σου

είναι ότι η οικονομική ανισότητα

δεν είναι μόνον ένα χαρακτηριστικό
του καπιταλισμού,

αλλά μία από τις μηχανές του.

Άρα παίρνουμε μέτρα
για να μειώσουμε την ανισότητα

και την ίδια στιγμή μειώνουμε,
πιθανόν, την ανάπτυξη.

Τι απαντάς σ' αυτό;

Τ.Π.: Ναι, νομίζω ότι η ανισότητα
δεν είναι πρόβλημα από μόνη της.

Νομίζω ότι η ανισότητα μέχρι ένα σημείο

μπορεί πράγματι να είναι χρήσιμη
για την καινοτομία και την ανάπτυξη.

Είναι θέμα βαθμού.

Όταν η ανισότητα γίνεται υπερβολικά ακραία
τότε γίνεται άχρηστη για την ανάπτυξη

και μπορεί και γίνει ακόμη και κακή

γιατί τείνει με τον καιρό να οδηγεί
σε μεγάλη διαιώνιση της ανισότητας

και σε χαμηλή κινητικότητα.

Και, για παράδειγμα, το είδος
των συγκεντρώσεων πλούτου

που είχαμε τον 19ο αιώνα και λίγο-πολύ
μέχρι τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο

σε κάθε ευρωπαϊκή χώρα
νομίζω δεν ήταν χρήσιμο για την ανάπτυξη.

Αυτό συνετρίβη από έναν συνδυασμό
τραγικών γεγονότων και αλλαγών πολιτικής

και το γεγονός αυτό
δεν εμπόδισε την ανάπτυξη να συμβεί.

Επίσης, η ακραία ανισότητα μπορεί να είναι
κακή για τους δημοκρατικούς θεσμούς μας

αν δημιουργεί πολύ άνιση πρόσβαση
στον πολιτικό λόγο

και η επιρροή του ιδιωτικού χρήματος
στην πολιτική των Η.Π.Α.

νομίζω ότι είναι πηγή ανησυχίας
αυτή τη στιγμή.

Άρα, δεν θέλουμε να επιστρέψουμε
σ' αυτό το είδος της ακραίας ανισότητας

πριν τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο.

Το να αποδίδεται ένα αξιοπρεπές μερίδιο
του εθνικού πλούτου στη μεσαία τάξη

δεν είναι κακό για την ανάπτυξη.
Στην πραγματικότητα είναι χρήσιμο

και για λόγους δικαιοσύνης
και για λόγους αποτελεσματικότητας.

Μ.Τ.: Είπα στην αρχή ότι το βιβλίο σου
έχει σχολιαστεί αρνητικά.

Κάποια από τα δεδομένα σου
έχουν σχολιαστεί.

Κάποιες από τις επιλογές ομάδων
δεδομένων σου έχουν σχολιαστεί.

Έχεις κατηγορηθεί ότι επιλέγεις
τα δεδομένα που σε συμφέρουν

για να στηρίξεις την υπόθεσή σου.
Τι απαντάς;

Τ.Π.: Απαντώ ότι είμαι πολύ χαρούμενος

που αυτό το βιβλίο προκαλεί διάλογο.
Αυτό είναι ένα μέρος από τον σκοπό του.

Κοίτα, ο λόγος που αναρτώ
όλα τα δεδομένα στο διαδίκτυο

με όλους τους αναλυτικούς υπολογισμούς

είναι για να μπορούμε να κάνουμε

ανοιχτό και διαφανή διάλογο πάνω σ' αυτό.

Επομένως, έχω απαντήσει σημείο-σημείο
σε κάθε ανησυχία.

Επίτρεψέ μου να πω ότι,
αν ξαναέγραφα το βιβλίο σήμερα,

θα κατέληγα ότι η άνοδος
της ανισότητας στον πλούτο,

ιδιαίτερα στις Ηνωμένες Πολιτείες,

υπήρξε μεγαλύτερη από αυτήν
που καταγράφω στο βιβλίο μου.

Υπάρχει μια πρόσφατη έρευνα
από τους Σαέζ και Ζουκμάν

η οποία δείχνει με νέα δεδομένα

τα οποία δεν είχα στη διάθεσή μου
τον καιρό του βιβλίου,

ότι η συσσώρευση πλούτου
στις Η.Π.Α. έχει αυξηθεί

περισσότερο από αυτό που καταγράφω.

Θα υπάρξουν και άλλα δεδομένα στο μέλλον.

Κάποια θα οδηγούν
σε διαφορετικές κατευθύνσεις.

Κοίτα, αναρτούμε στο διαδίκτυο
σχεδόν κάθε βδομάδα

νέες, ενημερωμένες σειρές για
την Παγκόσμια Βάση Ανώτατων Εισοδημάτων

και θα συνεχίσουμε
να κάνουμε το ίδιο στο μέλλον,

ιδιαίτερα στις αναδυόμενες χώρες,

και καλωσορίζω όλους όσους
θέλουν να συνεισφέρουν

σ' αυτήν τη διαδικασία συλλογής δεδομενων.

Ουσιαστικά, σίγουρα συμφωνώ
ότι δεν υπάρχει αρκετή διαφάνεια

σχετικά με τη δυναμική του πλούτου

και ένας καλός τρόπος
να έχουμε καλύτερα δεδομένα

θα ήταν να έχουμε έναν φόρο του πλούτου

αρχικά με μικρό φορολογικό συντελεστή

ώστε να μπορέσουμε όλοι να συμφωνήσουμε
γι' αυτήν τη σημαντική εξέλιξη

και να προσαρμόσουμε
τις πολιτικές μας στα όσα παρατηρούμε.

Άρα η φορολόγηση είναι μια πηγή γνώσης

και αυτό είναι που χρειαζόμαστε
περισσότερο αυτή τη στιγμή.

Μ.Τ.: Τομά Πικετί, ευχαριστώ πολύ.
Ευχαριστώ.

Τ.Π.: Ευχαριστώ.
(Χειροκρότημα)