Blok zinciri para ve ticareti nasıl değiştiriyor?

Blok zinciri nedir? Bilmiyorsanız, öğrenmelisiniz; bunu yaptığınızda, yüksek ihtimalle nasıl çalıştığına dair hâlen bazı açıklamalara ihtiyacınız olabilir. Don Tapscott dünyayı değiştiren, güven inşa eden ve kendi deyimiyle internetin ikinci jenerasyonunu temsil eden, paranın, ticaretin, hükûmetin ve toplumun biçimini değiştiren teknolojiyi gizemli noktalarından arındırmak adına size yardım etmek için burada.

Önümüzdeki birkaç yıl içerisinde
en büyük etkiyi yapması

muhtemel olan teknoloji

kapıya dayandı.

Bu, sosyal medya değil.

Büyük veriler değil.

Robot bilimi değil.

Yapay zekâ bile değil.

Öğrenince şaşıracaksınız.

Bu sanal para gibi dijital para
birimlerinin altında yatan teknoloji.

Buna blok zinciri deniyor. Blok zinciri.

Dünyadaki en tantanalı kelime değil.

Ama ben artık bunun,

internetin gelecek jenerasyonu olduğuna

ve her ticari kuruluş ve toplum için
büyük ümit vaat ettiğine inanıyorum,

tek tek her birimiz için durum bu.

Bildiğiniz gibi, son birkaç senede
bilgi anlamında internete sahibiz.

Size e-posta veya PowerPoint dosyası
veya başka bir şey gönderdiğimde,

aslında size orijinal
dosyayı yollamıyorum,

kopyasını gönderiyorum.

Bu harika.

Bu demokratikleştirilmiş bilgi.

Ama konu mal varlığı olduğunda --

ki burada kast ettiğim şeyler, para

hisse senedi, bono gibi finansal varlıklar

sadakat meseleleri, entellektüel mülk,

müzik, sanat, bir oy,

karbon kredisi ve diğer mal varlıkları--

size bunların kopyasını
yollamak çok kötü bir fikir.

Eğer size 100 dolar yollarsam,

bu paranın hâlen bende
bulunmaması gerçekten önemli --

(Kahkahalar)

ki o durumda bunu size gönderemem.

Bu duruma, şifreleme uzmanları tarafından

uzun zamandır "çifte harcama" deniyor.

Bugünlerde, tamamen büyük aracılara
bel bağlamış durumdayız.

Burada kast ettiğim bankalar, hükûmet,

büyük sosyal medya şirketleri,
kredi kartı firmaları ve benzeri aracılar,

ekonomimizde güven
anlamında bunu yapıyorlar.

Bu aracılar, temize çıkarma,
düzeltme ve kayıt tutmadan

otantik hâle getirmeye,

insanların kimliğini saptamaya kadar

ticaretin her alanında
işlemlerini yürütmektedirler.

Görünüşte iyi bir iş yapmaktadırlar.

Ancak büyüyen sorunlar var.

İlk sorun, merkezde toplanmaları.

Bu da çökertilmeleri demek,
ki bunu yaşayanların sayısı artıyor.

JP Morgan, Amerika Federal Hükûmeti,

LinkedIn, Home Depot ve diğerleri

bunu zor yoldan anladılar.

Aracılar, milyarlarca insanı küresel
ekonominin dışında bırakıyor.

Mesela, banka hesabı açacak kadar paraya

sahip olmayan kişiler.

İşleri yavaşlatıyorlar.

Bir e-postanın dünyanın bir köşesine
ulaşması bir saniye alabilir

ama paranın banka sistemiyle bir şehrin

öteki ucuna ulaşması günler
veya haftalar alabilir.

İşin büyük kârını alıyorlar--

başka bir ülkeye gönderilen paranın
yüzde 10'dan 20'ye kadarını.

Verilerimizi ele geçiriyorlar.

Bu da o işten gelir elde edemeyiz

veya hayatımızı daha iyi
yönetmek için kullanamayız demek.

Mahremiyetimiz tehdit altında.

En büyük sorun şu ki,

genelde asimetrik olarak dijital çağın
cömertliğinden faydalanıyorlar.

Varlık oluşumumuz mevcut
ama artan sosyal eşitsizlik var.

Peki ya sadece bilgi anlamında
internet olmasaydı,

değer anlamında internet olsaydı --

yani milyonlarca bilgisayarda çalışan

büyük, küresel dağıtılmış muhasebe defteri

herkesin kullanımına açık olsaydı.

Paradan müziğe her türlü mal varlığı,

güçlü aracıların yardımı olmadan

kaydedilebilse, taşınabilse, işlem
görebilse, takas edilse ve yönetilseydi?

Ya değer anlamında
bağımsız bir ortam olsaydı?

2008'de finansal endüstri çöktü

ve belki de buna uygun olarak,

Satoshi Nakamoto isimli kimliği
bilinmeyen kişi veya kişiler

adına sanal para denilen temelinde
şifre para birimi kullanan

dijital nakit için bir protokol
geliştirdiği bir kâğıt yarattı.

Bu şifreli para birimi üçüncü
tarafa ihtiyaç duymaksızın insanların

güvenle işlem yapmasını sağladı.

Görünüşte basit olan bu eylem,
dünyayı tutuşturan

bir kıvılcımı ateşledi.

Bu durum herkesi heyecanlandırdı
veya dehşete düşürdü veya ilgilendirdi.

Birçok yerde durum buydu.

Kafanız Bitcoin hakkında karışmasın.

Sanal para bir mal varlığıdır;
iner ve çıkar.

Eğer borsacıysanız,
ilgi alanınızda olmalıdır.

Daha genel anlamda,
şifreli para birimidir.

Bir ulus devlet tarafından kullanılan
resmi para birimi değildir.

Ondan daha faydalıdır.

Fakat buradaki vurucu nokta,
onun altında yatan teknolojidir.

Buna blok zinciri deniyor.

Şu an insanlık tarihinde ilk kez,

her yerdeki insanlar birbirine
güven duyabilir

ve birebir işlem yapabilir.

Güven büyük kurumlar aracılığıyla değil,

iş birliğiyle, şifreleme ile,

bir çeşit akıllı kodlama ile
oluşturuluyor.

Teknolojide güven olması
gerektiği için,

ben buna "Güven Protokolü"
adını veriyorum.

Şimdi sanırım bu nasıl
çalışıyor diye merak ediyorsunuz.

Bu da gayet doğal.

Paradan müziğe her türlü
dijital mal varlığı,

merkezi bir yerde depolanmıyor,

bunun yerine küresel
bir hesap defteri üzerinden

şifrelemenin en yüksek
seviyesi ile dağıtılıyorlar.

Bir işlem yapıldığında,

bu işlem küresel olarak milyonlarca

ama milyonlarca bilgisayar
üzerinde yayınlanıyor.

Dünya üzerinde "madenci"

ismiyle anılan bir grup insan var.

Bunlar genç insanlar,
sanal para madencileri.

Parmaklarının ucunda inanılmaz
bir hesaplama gücü var.

Dünya çapındaki Google'dan
10 kat, 100 kat daha büyük.

Bu madenciler çok fazla iş yapıyorlar.

Her 10 dakikada bir,

tıpkı bir ağın kalp atışı gibi,

önceki 10 dakikadaki tüm işlemlere sahip

yeni bir blok oluşturuluyor.

Sonra madenciler, bazı zor
sorunları çözmek için işe koyuluyorlar.

Rekabet ediyorlar

ve gerçek olanı bularak bloğu
tasdik eden ilk madenciye

dijital para birimi ile ödeme yapılıyor,

blok zinciri durumunda
ve sanal para birimiyle.

Daha sonra --ki buradaki
kilit nokta bu--

o blok bir öncekine bağlanıyor

ve o da önceki bloğa

bir blok zinciri oluşturmak
için ekleniyor.

Herkes zaman anlamında damgalı,

tıpkı dijital mumlu bir mühür gibi.

Yani ben gidip de bir bloğu
çökertmek istersem

ve diyelim ki size aynı
parayla ödeme yapıyorum,

o blokla birlikte öncekileri de

çökertmek zorunda kalırdım.

O blok zinciri üzerindeki
tüm ticari tarihçe,

sadece bir bilgisayar değil
milyonlarca bilgisayar

eş zamanlı olarak,

hepsi de en gelişmiş şifreleme
seviyelerini kullanarak

dünyadaki en güçlü hesaplama
kaynağının ışığında

beni izliyor.

Bunu yapmak zor.

Bu sistem, bugün sahip olduğumuz

tüm bilgisayar sistemlerinden
çok daha güvenli.

Blok zinciri. İşte böyle çalışıyor.

Yani sanal para, blok zincirinin
sadece bir tanesi.

Daha bir sürü var.

Etheryum blok zincirini, Vitalik Buterin
isimli bir Kanadalı geliştirdi.

Bu kişi, [22] yaşında

ve bu blok zincirinin alışılmadık
bazı yetenekleri mevcut.

Bunlardan biri, akıllı anlaşmalar
yapmanızı sağlaması.

Yani duyduğunuz şekilde.

Kendi kendini düzenleyen bir kontrat.

İcra, yönetim, performans
ve ödeme işlerini halleden,

içinde de bir nevi banka hesabı olan

insanlar arasındaki bir sözleşme.

Bugün, Etheryum blok zincirinde,

her şeyi yapmak için devam eden
projeleri var,

borsa için yeni bir ikame yaratmaktan,

politikacıların vatandaşlara karşı

sorumlu olduğu yeni bir demokratik
model yaratmaya kadar her şey.

(Alkışlar)

Ne kadar radikal bir değişim
getireceğini anlamak için

bir endüstriyi inceleyeyim,
finansal hizmetler.

Tanıdık geldi mi?

Rube Goldberg makinesi.

Basit bir şeyi yapmak için
saçmalık derecesinde karışık bir makine.

Yani yumurta kırma,
kapı kapatma basitliğinde.

Doğrusunu isterseniz,
bana finansal hizmetler

endüstrisini hatırlatıyor.

Yani, köşedeki dükkânda
kartınıza dokunuyorsunuz,

veri akışı çok sayıda
şirket üzerinden gerçekleşiyor,

bunların her birinin
kendi bilgisayar sistemi var,

ki bazılarının bu salondaki
birçok kişiden eski,

1970'den kalma ana sistemleri mevcut

ve üç gün sonra bir mutabakat sağlanıyor.

Blok zinciri finansal endüstrisiyle

bir mutabakat yok,

çünkü ödeme ve mutabakat
aynı anlama geliyor.

Sadece hesap defterindeki değişiklik.

Wall Street ve tüm dünyada,

finansal endüstri bu konuda
bir ayaklanma hâlinde.

Yerimizi başkası alabilir mi

veya başarı için bu teknolojiyi nasıl
alırız diye meraklanıyor.

Bunu niçin önemsemelisiniz?

Peki, bazı uygulamalardan bahsedeyim.

Refah.

İnternetin ilk çağı,

bilgi interneti,

bize varlık getirdi
ama paylaşılan bir refah değil,

çünkü sosyal eşitsizlik artıyor.

Bugün dünyada artışına
tanık olduğumuz,

tüm öfkenin, aşırılığın
himayeciliğin, yabancı düşmanlığının

ve daha kötülerinin
temelinde bu sorun yatıyor.

İngiltere'nin AB'den ayrılması
en güncel örneğidir.

Bu eşitsizlik sorunu için
yeni yaklaşımlar geliştirebilir miyiz?

Zira bugünkü tek yaklaşım,
varlığı tekrar dağıtmak,

insanları vergiye tabi tutmak
ve bunu yaymak.

Varlığı önceden dağıtabilir miyiz?

İlk olarak varlığın oluşturulduğu sistemi,

varlık oluşumunu
demokratik hâle getirerek,

ekonomiye daha fazla insan katarak

ve sonra bu kişilerin adil ücret almasını
sağlayarak değiştirebilir miyiz?

Bunun yapılabileceği
beş yoldan bahsedeyim.

Birinci madde:

Dünyadaki toprak sahibi
yüzde 70 oranda insanın o arazi üzerinde

pek hak sahibi olmadığını biliyor musunuz?

Honduras'ta küçük bir çiftliğiniz var,
diktatörün biri yönetime geçiyor

ve diyor ki, "Çiftliğine sahip olduğunu
gösteren bir kâğıt parçan var,

bunu biliyorum ama hükûmet bilgisayarı,
çiftliğin arkadaşımın diyor."

Bu, Honduras'ta kitlesel ölçekte oluyor

ve bu sorun her yerde mevcut.

Latin Amerikalı büyük ekonomist
Hernando de Soto,

dünyadaki bir numaralı sorun bu diyor.

Ekonomik devinim açısından,

banka hesabına sahip olmaktan daha önemli

çünkü arazinizin geçerli bir tapusu yoksa,

ona karşılık borç alamazsınız

ve gelecek için plan yapamazsınız.

Bugün, blok zincirine arazi tapuları
koymak adına,

şirketler hükûmetlerle beraber çalışıyor.

Böyle olunca, durum değiştirilemez.

Bunu çökertemezsiniz.

Bu durum, potansiyel olarak
milyarlarca insan için

varlık anlamında şartlar yaratır.

İkincisi:

Birçok yazar, Uber'den,

Airbnb'den, TaskRabitt'den,
Lyft'den ve benzerlerinden

paylaşım ekonomisinin
parçası olarak bahsediyor.

Bu çok güçlü bir fikir,

kişilerin bir araya gelebilmesi,
yaratması ve varlığı paylaşması.

Benim görüşüme göre,

bu şirketler gerçek
anlamda paylaşmıyorlar.

Aslında, paylaşmadıkları için başarılılar.

Hizmetleri bir araya
toplayarak satıyorlar.

Airbnb'nin 25 milyar dolarlık
bir kurum olması yerine,

blok zinciri üzerinde ismi B-Airbnb
olan dağıtılan bir uygulama olsa

ve temelde kiraya verecek
odası olan insanlar

bunun sahibi olsa.

Biri oda kiralamak istediğinde,

blok zinciri veri tabanında
inceledikleri kriterler uygun

odayı bulmalarına yardımcı olsa,

sonra blok zinciri,
sözleşme işinde yardım etse,

işlem yapanı tanısa,

ödeme işlemini

sistemdeki dijital ücretle halletse --
sistem içine yerleştirilse --

saygınlık konusunu da ele alsa,

bir odaya müşteri beş yıldız verdiğinde,

odanın derecelendirmesi

sistemde yapılsa ve bu değişmez olsa.

Silikon vadisindeki büyük paylaşımcı
ekonomi engelleyicileri

engellenebilse

ve bu da refah anlamında
iyi bir işaret olsa.

Madde üç:

Gelişmiş dünyadan gelişmekte olan dünyaya

en büyük sermaye akışı

kurumsal yatırım değildir

ve hatta yabancı yardım bile değildir.

Para havaleleridir.

Bu küresel diyasporadır;

insanlar atalarının arazisinden ayrılırlar

ve ülkelerindeki ailelerine
para gönderirler.

Bu yılda 600 milyar dolar demektir
ve bu rakam gittikçe artıyor

ve de bu kişiler kazıklanıyorlar.

Analie Domingo bir temizlikçi.

Toronto'da yaşıyor

ve her ay Western Union
ofisini biraz nakit parayla

ziyaret ederek,

Manila'daki annesine
para havalesi yapıyor.

Bu ona yüzde 10'a mal oluyor;

paranın ulaşması
dört ila yedi gün sürüyor,

annesi ne zaman varacağını
hiç bilmiyor.

Bu işlem Analie'nin haftada
beş saatine mal oluyor.

Altı ay önce,

Analie bir blok zinciri
uygulaması olan Abra'yı kullandı.

Cep telefonundan 300 dolar gönderdi.

Bu para doğrudan
annesinin cep telefonuna gitti,

herhangi bir aracı olmaksızın.

Annesi cep telefonuna baktı --

Abra arayüzü Uber'inkine benziyor ve
hareket hâlinde Abra veznedarları mevcut.

Kendisinden yedi dakika uzakta,
beş yıldıza sahip

bir veznedarın adına tıkladı.

Adam kapıya geldi,
kadına Filipin pezolarını verdi,

o da parayı cüzdanına koydu.

Tüm bu işlem dakikalar içinde bitti

ve ona yüzde ikiye mal oldu.

Bu refah anlamında büyük fırsat.

Madde dört: Dijital çağın en güçlü
varlığı veridir.

Veri gerçekten de yeni mal varlık türü.

Belki önceki mal varlıklardan daha büyük,

tarımsal ekonomi altındaki arazi,

endüstriyel işletme

ve hatta para gibi.

Hepiniz -- hepimiz --
bu veriyi yaratıyoruz.

Bu mal varlığını yaratıyoruz

ve bu dijital kırıntıların izini
arkamızda bırakarak,

hayatımıza devam ediyoruz.

Bu kırıntılar sizin eş
görüntünüz içinde toplanıyor,

yani sanal hâliniz.

Sanal hâliniz, sizi sizden
daha iyi tanıyor olabilir,

çünkü siz bir sene önce ne aldığınızı,

ne söylediğinizi veya
nerede olduğunuzu hatırlamazsınız.

Sanal hâlinizin sahibi siz değilsiniz

ve bu büyük bir sorun.

Bugünlerde, kara kutuda
kimlik yaratmak için

sahibinin siz olduğunuz
sanal sizi yaratmak üzerine

kafa yoran şirketler var.

Bu kara kutu sizinle birlikte
hareket hâlinde.

Dünyanın neresine giderseniz gidin,

çok ama çok nekes bir karakteri var.

Bir şey yapmak için gereken bilgiyi

küçük parçalar hâlinde veriyor.

Birçok işlemde,

satıcının kim olduğunuzu
bilmesine gerek bile yok.

Sadece onlara ödeme
yapıldığını bilmeleri kâfi.

Daha sonra sizi simgeleyen
bu imge o verinin hepsini süpürerek,

size parayı yasal olarak
kullanma yetkisi veriyor.

Bu harika bir şey,

zira bilgi mahremiyetimizi
korumamıza da yardımcı oluyor.

Bilgi mahremiyeti
özgür bir toplumun temelidir.

Haydi kendi yarattığımız mal varlığımızın

kontrolünü yeniden alalım,

böylelikle kendi kimliğimize sahip çıkıp

onu sorumlulukla idare edebiliriz.

Son olarak,

(Alkışlar)

Son olarak, madde beş:

İçerik yaratıcısı bir dolu kişi var

ve bunlar bu işin
adil karşılığını almıyorlar

çünkü entelektüel mal varlığı için
sistem arızalı.

İnternetin ilk çağında bu arızalandı.

Mesela müziği ele alalım.

Müzisyenler kazanç zincirinin altında
kırıntılarla bırakılıyorlar.

Eğer 25 yıl önce
şarkı sözü yazarı olsaydınız,

tutan bir şarkı bir milyon single satardı

ve 45.000 dolar civarında
telif hakkı ücreti alabilirdiniz.

Bugünse, şarkı yazarıysanız,
tutan bir şarkı

milyonlarca sitede yayınlanır,

45.000 dolar almazsınız,

36 dolar alırsınız,

bu da iyi bir pizza almaya yeter.

Imogen Heap,

Grammy ödüllü şarkı sözü yazarı,

şu an müziği blok zinciri
ekosistemine koyuyor.

Buna "Mycelia" diyor.

Oradaki müziğin onu çevreleyen
akıllı bir kontratı var.

Oradaki müzik onun
entelektüel haklarını koruyor.

Şarkıyı dinlemek istiyorsanız,

ücretsiz veya dijital bir hesaba akan
birkaç mikro sent ediyor.

Şarkıyı bir filme koymak isterseniz,
durum farklı.

İnternet protokolü hakları belirli.

Zil sesi yapmak istiyorsanız,
durum farklı.

Imogen, şarkının bir iş kuruluşu
hâline geldiğini söylüyor.

Kendini piyasaya sürerek,

yazarın haklarını bu platformda koruyor,

çünkü şarkının bir ödeme sistemi var,

banka hesabı misali,

tüm para sanatçıya geri gidiyor

ve güçlü aracılara güvenmek yerine

o endüstriyi onlar kontrol ediyorlar.

Şimdi, bu durum --

(Alkışlar)

Bu sadece şarkı yazarlarıyla değil,

sanat gibi,

icatlar gibi,

bilimsel keşifler, gazetecilik gibi

her türlü içerik yaratımını kapsıyor.

Adil karşılık almayan her meslekten
insanlar var.

Blok zinciri ile

bu kişiler blok zinciri üzerinde
yüksek ücretler kazanabilecekler.

Bu harika bir gelişme.

Bunlar refah sorununu çözebilecek

onlarca fırsat arasından

sadece beş tanesi.

Refah, blok zincirinin uygulanabileceği

sayısız sorundan bir tanesi.

Şimdilerde, teknoloji değil,
elbette ki insanlar refah yaratıyorlar.

Ancak, benim bir kez daha
ifade etmek istediğim şu:

Teknoloji, şişesinden kaçan bir cindir.

İnsanoğlunun tarihinde
bilinmeyen bir zaman diliminde,

bilinmeyen kişi ve kişiler tarafından
davet edilen bir cin.

Ve bize bir başka deneme şansı veriyor,

ekonomik güç örgüsünü,
işlerin eski düzenini yeniden

düzelterek yazmak için bir fırsat.

Böylelikle dünyanın
en zor sorunlarını çözebiliriz,

eğer bunu istersek.

Teşekkür ederim.

(Alkışlar)