Kolosalne skutki superwulkanów - Alex Gendler

Zobacz całą lekcję: http://ed.ted.com/lessons/the-colossal-consequences-of-supervolcanoes-alex-gendler

W roku 1816 Europę i Amerykę Północną nękały ciężkie deszcze, padał tam śnieg w dziwnym kolorze, trwały niespotykane mgły, nastał głód, a zimna pogoda utrzymywała się aż do czerwca. Choć wielu ludzi wierzyło, że nadciąga apokalipsa, ten „rok bez lata” był tak naprawdę skutkiem erupcji superwulkanu, która wydarzyła się rok wcześniej, ponad półtora tysiąca kilometrów dalej. Alex Gendler opisuje historię oraz przedstawia stronę naukową tych ogromnych wybuchów.
(„Ciemność” Byrona w przekładzie Adama Mickiewicza - przypis tłumacza.)
Lekcja: Alex Gendler, animacja: Andrew Foerster.

Był rok 1816.

Europa i Ameryka Północna

były zniszczone przez liczne wojny.

Sytuacja powoli zaczęła się poprawiać,

ale natura miała inne plany.

Po dwóch latach kiepskich zbiorów,

wiosna przyniosła ciężkie deszcze i chłód.

Rzeki wylewały, powodując nieurodzaj

od Wysp Brytyjskich po Szwajcarię.

Śnieg o dziwnym kolorze padał
na Węgrzech i we Włoszech.

Nastąpił głód i epidemie,
ludzie walczyli o jedzenie.

W tym samym czasie Nową Anglię

pokryła dziwna mgła,

która nie chciała się rozproszyć,

a ziemia była mocno zmarznięta

jeszcze w czerwcu.

Był to tak zwany "rok bez lata".

Czasem uważano, że to
początek apokalipsy.

Nastrój uchwycił poemat
Lorda Byrona "Ciemność":

"Miałem dziwny sen,
może i nie całkiem senny.

Zdało mi się, że nagle
zagasnął blask dzienny,

A gwiazdy, w nieskończoność
biorąc lot niezwykły,

Zbłąkawszy się, olsnąwszy,
uciekły i znikły

Bez nadziei powrotu. Ziemia lodowata

Wisiała ślepa pośród zaćmionego świata.

Ranki weszły, minęły, ale dnia nie było".

Nie mieli pojęcia,

że źródło tych nieszczęsnych zjawisk

miało miejsce rok wcześniej,
tysiące kilometrów dalej.

W roku 1815 wybuchł wulkan Tambora

na indonezyjskiej wyspie Sumbawa.

Nazywany go obecnie superwulkanem

przez ilość wyrzucanego
przy erupcji materiału,

wielokrotnie większą
niż w zwykłym wulkanie.

Zwykle wyobrażamy sobie erupcję

jako roztopione skały
pochłaniające okolicę.

Tymczasem znacznie większe zniszczenie

powoduje to, co zostaje w powietrzu.

Wulkaniczny pył, niesiony wiatrem,

może zakryć niebo na wiele dni.

Toksyczne gazy, jak dwutlenek siarki,

tworzą reakcje w stratosferze,

blokując promienie słoneczne,

dramatycznie ochładzając atmosferę.

Wynikająca z tego zima wulkaniczna

wraz z innymi efektami,
takimi jak kwaśne deszcze,

wpływa na wiele kontynentów,

zakłócając naturalne cykle,

degenerując życie roślin
i innych zależnych organizmów,

w tym ludzi.

Uwalniając blisko
160 kilometrów sześciennych

skał, pyłów i gazów,

erupcja Tambory

była największą w spisanej historii,

powodując śmierć 90 000 osób.

Wcześniejsze erupcje były
jeszcze bardziej zabójcze.

W 1600 w Peru wybuchł
wulkan Huaynaputina.

Prawdopodobnie spowodował
klęskę głodu w Rosji,

która zabiła prawie dwa miliony osób.

Starożytne erupcje mogły powodować
wielkie zdarzenia dziejowe,

takie jak upadek chińskiej dynastii Xia,

zniknięcie kultury minojskiej.

czy nawet efekt wąskiego gardła
w ewolucji człowieka,

który wziął się stąd,
że ledwie kilka tysięcy ludzi,

przetrwało zagładę 70 000 lat temu.

Jednym z najniebezpieczniejszych
typów superwulkanu

jest kaldera, uformowana wtedy,

gdy góra wulkaniczna zapada się

po erupcji tak wielkiej,

że pusta komnata po magmie

nie może utrzymać już ciężaru góry.

Ale choć wulkan nad ziemią znika,

podziemna aktywność nie ustaje.

Nie mając żadnej drogi ujścia,

magma i gazy wulkaniczne

kumulują się, zwiększając
objętość i ciśnienie,

aż nagła, ogromna erupcja

jest nieunikniona.

Jedna z największych aktywnych kalder

leży tuż pod
Parkiem Narodowym Yellowstone.

Ostatnio wybuchła 650 000 lat temu.

Większość Ameryki Północnej

pokryło prawie dwa metry pyłów i skał.

Naukowcy cały czas monitorują

aktywne wulkany na świecie.

Procedury przewidywania wybuchów,

ewakuacji, czy przekierowania
płynącej lawy

są stale ulepszane.

Ale ogromna skala i globalny zasięg

superwulkanu

spowoduje, że nie będzie dokąd uciekać.

Na szczęście, aktualne dane nie wykazują,

by taka erupcja miała nastąpić
przez następne kilka tysięcy lat.

Ale obraz nagłej i nieuniknionej,

niszczącej całe cywilizacje zagłady,

która powstała na drugim końcu świata,

pozostanie przerażającą wizją.

Mniej fantastyczną niż nam się wydaje.

"Wicher w stęchłym powietrzu
uwiązł i zastygnął.

Znikły chmury –

to dawne ciemności narzędzie
Stało się niepotrzebnym –

ciemność była wszędzie". - Lord Byron
(przekład: Adam Mickiewicz)