Return to Video

Alice Dreger: Hình thái giải phẫu học quyết định số phận?

  • 0:00 - 0:03
    Tôi muốn các bạn tưởng tượng có hai cặp vợ chồng
  • 0:03 - 0:05
    vào khoảng giữa năm 1979
  • 0:05 - 0:08
    vào đúng cùng một ngày, đúng một thời điểm,
  • 0:08 - 0:10
    mỗi cặp thụ thai một đứa trẻ -- OK.
  • 0:10 - 0:12
    Hai cặp vợ chồng, mỗi cặp thụ thai một đứa bé.
  • 0:12 - 0:15
    Đừng mất quá nhiều thời gian tưởng tượng quá trình thụ thai,
  • 0:15 - 0:17
    vì nếu bạn chỉ lo tưởng tượng việc thụ thai,
  • 0:17 - 0:19
    thì bạn sẽ chẳng thèm nghe tôi nói gì nữa.
  • 0:19 - 0:21
    Nên hãy tưởng tượng một giây lát thôi.
  • 0:21 - 0:23
    Và trong trường hợp này,
  • 0:23 - 0:25
    Tôi muốn tưởng tượng rằng, ở trường hợp của cặp thứ nhất,
  • 0:25 - 0:27
    tinh trùng mang một nhiễm sắc thể Y,
  • 0:27 - 0:29
    gặp nhiễm sắc thể X của trứng.
  • 0:29 - 0:31
    Còn ở cặp thứ hai,
  • 0:31 - 0:33
    tinh trùng mang nhiễm sắc thể X,
  • 0:33 - 0:35
    gặp một nhiễm sắc thể X khác trong trứng.
  • 0:35 - 0:37
    Cả hai bào thai đều sống sót, và phát triển tốt.
  • 0:37 - 0:39
    Chúng ta sẽ trở lại với những người này sau.
  • 0:39 - 0:41
    Tôi thường đóng 2 vai trò khác nhau
  • 0:41 - 0:43
    trong hầu hết những công việc tôi làm.
  • 0:43 - 0:45
    Ở vai trò thứ nhất,
  • 0:45 - 0:47
    tôi nghiên cứu lịch sử giải phẫu học.
  • 0:47 - 0:49
    Tôi được đào tạo để làm một nhà sử học,
  • 0:49 - 0:51
    và đề tài nghiên cứu của tôi trong vai trò này
  • 0:51 - 0:54
    là cách con người giải quyết vấn đề giải phẫu học --
  • 0:54 - 0:56
    cấu tạo cơ thể con người và cơ thể động vật --
  • 0:56 - 0:59
    cách họ đối phó với các loại dịch cơ thể, và các khái niệm về cơ thể;
  • 0:59 - 1:01
    và quan niệm của họ về cơ thể con người.
  • 1:01 - 1:03
    Vai trò thứ hai của tôi
  • 1:03 - 1:05
    là một nhà hoạt động,
  • 1:05 - 1:07
    một người bảo hộ cho bệnh nhân --
  • 1:07 - 1:10
    hay, đôi khi, tôi là một người bảo hộ kém kiên trì --
  • 1:10 - 1:12
    cho các bệnh nhân.
  • 1:12 - 1:14
    Trong trường hợp đó, tôi làm việc
  • 1:14 - 1:16
    với những người có kiểu hình cơ thể
  • 1:16 - 1:18
    khác với các tiêu chuẩn xã hội thông thường.
  • 1:18 - 1:20
    Đối tượng của tôi
  • 1:20 - 1:22
    là các cặp song sinh dính liền,
  • 1:22 - 1:24
    hai con người trong cùng một cơ thể.
  • 1:24 - 1:26
    Hoặc những người lùn --
  • 1:26 - 1:29
    họ thấp hơn nhiều so với người bình thường.
  • 1:29 - 1:31
    Và nhiều nhất
  • 1:31 - 1:33
    là những người có giới tính bất thường --
  • 1:33 - 1:35
    những người không có cơ thể nam hoặc nữ
  • 1:35 - 1:37
    theo đúng định nghĩa chuẩn.
  • 1:37 - 1:41
    Và một cách khái quát, chúng ta có thể dùng thuật ngữ "lưỡng tính" (intersex) cho trường hợp này.
  • 1:41 - 1:43
    Có nhiều dạng kiểu hình lưỡng tính.
  • 1:43 - 1:45
    Tôi sẽ cho các bạn vài ví dụ
  • 1:45 - 1:47
    về những cách tạo ra các giới tính
  • 1:47 - 1:49
    không phải giới tính chuẩn nam và nữ.
  • 1:49 - 1:51
    Ví dụ thứ nhất,
  • 1:51 - 1:54
    một người có nhiễm sắc thể X và Y bình thường,
  • 1:54 - 1:57
    và một gen tên là SRY trên nhiễm sắc thể Y
  • 1:57 - 1:59
    "bảo" tuyến tiền sinh dục (proto-gonad), mà chúng ta đều có khi còn là bào thai,
  • 1:59 - 2:01
    phát triển thành tinh hoàn.
  • 2:01 - 2:04
    và trong giai đoạn bào thai, tinh hoàn tiết ra hoocmon sinh dục nam testosterone.
  • 2:04 - 2:07
    Nhưng vì cá thể này thiếu các thụ thể (receptor)
  • 2:07 - 2:09
    để nhận thông tin từ testosterone,
  • 2:09 - 2:11
    cơ thể của họ không phản ứng với testosterone.
  • 2:11 - 2:15
    Bệnh này gọi là "Hội chứng vô cảm với kích thích tố nam" (Androgen insensitivity syndrome - AIS)
  • 2:15 - 2:18
    Họ tạo ra nhiều testosterone, nhưng không có phản ứng nào với nó.
  • 2:18 - 2:20
    Kết quả là, cơ thể của họ phát triển
  • 2:20 - 2:22
    theo chiều hướng của một cơ thể nữ.
  • 2:22 - 2:24
    Khi đứa trẻ được sinh ra, nhìn nó giống như con gái.
  • 2:24 - 2:27
    Nó là một bé gái, và được nuôi dạy như một bé gái.
  • 2:27 - 2:29
    và thường là chỉ khi đến tuổi dậy thì
  • 2:29 - 2:31
    và cô bé lớn lên và bắt đầu phát triển ngực,
  • 2:31 - 2:33
    nhưng không có kinh nguyệt,
  • 2:33 - 2:35
    thì người ta mới phát hiện ra có gì đó không bình thường.
  • 2:35 - 2:37
    Và họ làm một số xét nghiệm và phát hiện ra
  • 2:37 - 2:39
    là, thay vì có buồng trứng và tử cung,
  • 2:39 - 2:42
    cô bé thực ra có tinh hoàn, và mang một nhiễm sắc thể Y.
  • 2:42 - 2:44
    Nào, điều quan trọng bạn cần hiểu
  • 2:44 - 2:46
    là bạn có thể nghĩ người này thực sự là giới tính nam,
  • 2:46 - 2:48
    nhưng không phải.
  • 2:48 - 2:50
    Nữ, cũng như nam,
  • 2:50 - 2:52
    mang trong cơ thể thứ gọi là các tuyến thượng thận.
  • 2:52 - 2:54
    Chúng nằm ở đằng lưng.
  • 2:54 - 2:56
    Và các tuyến thượng thận này tiết ra hoóc môn sinh dục nam androgens,
  • 2:56 - 2:58
    Và các tuyến thượng thận này tiết ra hoóc môn sinh dục nam androgens,
  • 2:58 - 3:00
    Phần lớn phụ nữ như tôi -- tôi tin tôi mang giới tính nữ điển hình --
  • 3:00 - 3:02
    Tôi không thực sự biết tôi mang nhưng nhiễm sắc thể nào
  • 3:02 - 3:04
    nhưng tôi nghĩ có lẽ tôi khá điển hình --
  • 3:04 - 3:07
    phần lớn phụ nữ như tôi mẫn cảm với androgen.
  • 3:07 - 3:10
    Chúng tôi tạo ra androgen, và có phản ứng với androgen.
  • 3:10 - 3:12
    Kết quả là bộ não của những người như tôi
  • 3:12 - 3:15
    tiếp xúc với androgens
  • 3:15 - 3:17
    nhiều hơn so với những phụ nữ có tinh hoàn
  • 3:17 - 3:19
    những người có hội chứng vô cảm với kích thích tố nam.
  • 3:19 - 3:21
    Như vậy giới tính thực sự rất phức tạp, những người lưỡng tính
  • 3:21 - 3:23
    không chỉ có nghĩa là họ ở lưng chừng của dải phổ giới tính (sex spectrum) --
  • 3:23 - 3:25
    mà theo cách nào đó, họ có thể ở bất kì quãng nào trong dải phổ.
  • 3:25 - 3:27
    Một ví dụ khác là
  • 3:27 - 3:30
    vài năm trước đây, tôi nhận một cuộc gọi của một anh chàng 19 tuổi,
  • 3:30 - 3:32
    anh ta được sinh ra và nuôi dưỡng như một bé trai,
  • 3:32 - 3:35
    có bạn gái, quan hệ tình dục với bạn gái,
  • 3:35 - 3:37
    có đời sống của một người đàn ông
  • 3:37 - 3:40
    và anh ta vừa mới phát hiện ra mình có buồng trứng và tử cung.
  • 3:40 - 3:42
    Anh ta mắc phải một dạng đặc biệt
  • 3:42 - 3:44
    của bệnh Tăng sản thượng thận bẩm sinh (Congenital adrenal hyperplasia - CAH).
  • 3:44 - 3:46
    Anh ta có 2 nhiễm sắc thể X,
  • 3:46 - 3:48
    và khi còn trong bụng mẹ,
  • 3:48 - 3:50
    tuyến thượng thận của anh ta hoạt động quá mạnh
  • 3:50 - 3:54
    và tạo ra một môi trường giàu kích thích tố nam.
  • 3:54 - 3:56
    Kết quả là, bộ phận sinh dục của anh ta bị "nam hóa",
  • 3:56 - 3:58
    bộ não của anh ta được tiếp xúc
  • 3:58 - 4:00
    với những thành tố điển hình của kích thích tố nam.
  • 4:00 - 4:03
    và anh ta được sinh ra như một bé trai -- không ai nghi ngờ gì.
  • 4:03 - 4:06
    và chỉ khi đã 19 tuổi
  • 4:06 - 4:08
    anh ta bắt đầu có những vấn đề sức khỏe
  • 4:08 - 4:10
    vì chảy máu kinh bên trong,
  • 4:10 - 4:13
    và bác sĩ phát hiện ra anh ta mang bộ phận sinh dục nữ bên trong.
  • 4:13 - 4:15
    Một ví dụ nhỏ khác
  • 4:15 - 4:17
    về hiện tượng lưỡng tính là
  • 4:17 - 4:19
    Một số người có 2 nhiễm sắc thể X
  • 4:19 - 4:21
    có tuyến sinh dục hỗn hợp,
  • 4:21 - 4:23
    khi họ có mô buồng trứng
  • 4:23 - 4:25
    được bao bọc trong mô tinh hoàn.
  • 4:25 - 4:27
    Chúng tôi vẫn không biết giải thích hiện tượng đó chính xác thế nào.
  • 4:27 - 4:30
    Như vậy giới tính có rất nhiều biến thể.
  • 4:30 - 4:32
    Lý do
  • 4:32 - 4:34
    mà các trẻ với những kiểu cơ thể như thế này --
  • 4:34 - 4:37
    như bị lùn, song sinh dính liền,
  • 4:37 - 4:39
    hoặc lưỡng tính --
  • 4:39 - 4:41
    thường được bình thường hóa bằng cách giải phẫu
  • 4:41 - 4:43
    không phải vì nó thực sự giúp chúng
  • 4:43 - 4:45
    cải thiện sức khỏe.
  • 4:45 - 4:48
    Trong nhiều trường hợp, bệnh nhân hoàn toàn khỏe mạnh.
  • 4:48 - 4:51
    Lý do chúng được phẫu thuật
  • 4:51 - 4:54
    là vì chúng là mối đe dọa cho cách chúng ta phân loại xã hội.
  • 4:54 - 4:57
    Hoặc hệ thống đã được đặt nền móng trên ý niệm là
  • 4:57 - 5:00
    một kiểu hình giải phẫu học nhất định tạo ra một đặc tính nhận dạng nhất định.
  • 5:00 - 5:02
    Chúng ta có định nghĩa
  • 5:02 - 5:04
    một phụ nữ phải có đặc tính nhận dạng của giới tính nữ;
  • 5:04 - 5:06
    một người da đen
  • 5:06 - 5:09
    thì phải có đặc tính giải phẫu học của người Châu Phi
  • 5:09 - 5:11
    dựa trên lịch sử cá nhân.
  • 5:11 - 5:14
    Và vì thế chúng ta có một ý niệm đơn giản khủng khiếp.
  • 5:14 - 5:16
    và khi chúng ta nhìn một cơ thể
  • 5:16 - 5:19
    với thứ gì đó khá khác biệt,
  • 5:19 - 5:22
    chúng ta giật mình hoảng hốt vì những cách phân loại đó.
  • 5:22 - 5:24
    Nền văn hóa của chúng ta có rất nhiều ý tưởng hay ho lãng mạn
  • 5:24 - 5:26
    về chủ nghĩa cá nhân.
  • 5:26 - 5:29
    Và quốc gia này (Mỹ) thực sự được lập nên dựa trên một ý niệm rất lãng mạn về chủ nghĩa cá nhân.
  • 5:29 - 5:32
    Bạn có thể tưởng tượng bạn sẽ hoảng hốt thế nào
  • 5:32 - 5:34
    khi bạn có những đứa con được sinh ra
  • 5:34 - 5:36
    mà là 2 người trong cùng một cơ thể.
  • 5:36 - 5:40
    Nơi tôi gặp phải khó khăn từ những vấn đề này gần đây nhất
  • 5:40 - 5:43
    là năm ngoái, khi Caster Semenya, vận động viên chạy người Nam Phi
  • 5:43 - 5:46
    bị vặn vẹo kiểm tra về giới tính ở giải đấu quốc tế ở Berlin.
  • 5:46 - 5:49
    Có rất nhiều phóng viên gọi cho tôi, hỏi tôi.
  • 5:49 - 5:51
    "Người ra sẽ làm những xét nghiệm gì
  • 5:51 - 5:53
    để kiểm tra
  • 5:53 - 5:55
    xem Caster Semenya là nam hay nữ?"
  • 5:55 - 5:58
    Và tôi phải giải thích cho họ rằng, chẳng có xét nghiệm nào làm được việc đó cả.
  • 5:58 - 6:00
    Thực chất, bây giờ chúng ta đã biết rằng
  • 6:00 - 6:02
    giới tính rất phức tạp,
  • 6:02 - 6:04
    đủ để chúng ta phải chấp nhận
  • 6:04 - 6:07
    là tự nhiên không kẻ bất kì đường phân chia nào giữa nam và nữ,
  • 6:07 - 6:10
    hay giữa nam, nữ và lưỡng tính;
  • 6:10 - 6:13
    chính chúng ta tạo ra những đường phân chia trên tự nhiên.
  • 6:13 - 6:15
    Bởi vậy cái chúng ta có ở đây là một kiểu tình thế
  • 6:15 - 6:17
    khi mà nền khoa học của chúng ta phát triển càng xa,
  • 6:17 - 6:19
    thì chúng ta càng phải tự chấp nhận
  • 6:19 - 6:21
    là các hạng mục
  • 6:21 - 6:23
    mà chúng ta vẫn tin là các hạng mục giải phẫu học ổn định
  • 6:23 - 6:25
    dựa trên những tiêu chuẩn rất đơn giản
  • 6:25 - 6:27
    của đặc điểm nhận dạng
  • 6:27 - 6:29
    thực ra mờ nhạt hơn chúng ta nghĩ rất nhiều.
  • 6:29 - 6:31
    Và không chỉ về phương diện giới tính.
  • 6:31 - 6:33
    Mà cả về phương diện sắc tộc,
  • 6:33 - 6:35
    điều đang trở nên phức tạp hơn rất nhiều
  • 6:35 - 6:37
    so với hệ thống thuật ngữ của chúng ta.
  • 6:37 - 6:40
    Nhìn kĩ hơn, chúng ta rơi vào đủ mọi kiểu lĩnh vực khó chịu.
  • 6:40 - 6:42
    Ví dụ như chúng ta xem xét về thực tế là
  • 6:42 - 6:44
    chúng ta chia sẻ 95% bộ gen
  • 6:44 - 6:46
    với loài tinh tinh.
  • 6:46 - 6:48
    Chúng ta phải nghĩ như thế nào về thực tế là
  • 6:48 - 6:51
    chúng ta thực sự chỉ khác loài tinh tinh ở vài nucleotide?
  • 6:51 - 6:54
    Và khi nền khoa học của chúng ta tiến xa hơn,
  • 6:54 - 6:56
    chúng ta cũng lún sâu hơn vào "khu vực không an toàn"
  • 6:56 - 6:58
    nơi chúng ta phải thừa nhận rằng
  • 6:58 - 7:00
    hệ thống phân loại đơn giản chúng ta vẫn dùng
  • 7:00 - 7:02
    có thể là đơn giản thái quá.
  • 7:02 - 7:04
    Chúng ta có thể thấy điều đó
  • 7:04 - 7:06
    trong đủ mọi khía cạnh của cuộc sống loài người.
  • 7:06 - 7:08
    Một trong những khía cạnh đó
  • 7:08 - 7:10
    là trong văn hóa nước Mỹ ngày nay,
  • 7:10 - 7:13
    cuộc chiến về sự bắt đầu và sự kết thúc của sự sống.
  • 7:13 - 7:15
    Chúng ta có những cuộc tranh luận khó khăn
  • 7:15 - 7:18
    về thời điểm mà chúng ta có thể quyết định một cơ thể đã trở thành một con người
  • 7:18 - 7:21
    để trao cho nó một quyền khác với khi nó còn là bào thai.
  • 7:21 - 7:23
    Chúng ta có những tranh luận rất khó khăn ngày nay --
  • 7:23 - 7:26
    có lẽ không được cởi mở như trong y học --
  • 7:26 - 7:28
    về câu hỏi, khi nào thì một người nào đó chết.
  • 7:28 - 7:30
    Trong quá khứ, tổ tiên của chúng ta đã chẳng phải vật lộn
  • 7:30 - 7:32
    với câu hỏi khi nào thì một người nào đó chết.
  • 7:32 - 7:34
    Cùng lắm thì họ đặt một cái lông chim dưới mũi của người đó,
  • 7:34 - 7:36
    và nếu nó còn động đậy thì họ chưa đem chôn người đó,
  • 7:36 - 7:39
    nếu cái lông ngừng động đậy thì đem chôn.
  • 7:39 - 7:41
    Nhưng ngày nay, chúng ta gặp trường hợp
  • 7:41 - 7:43
    khi chúng ta muốn lấy những cơ quan nội tạng còn sống ra khỏi cơ thể một người
  • 7:43 - 7:45
    và ghép chúng cho những người khác.
  • 7:45 - 7:47
    Và hệ quả là
  • 7:47 - 7:49
    chúng ta vướng vào cuộc đấu tranh với câu hỏi cực kì khó khăn này
  • 7:49 - 7:51
    để quyết định là một người đã chết.
  • 7:51 - 7:53
    Và điều đó đưa chúng ta đến một tình thế vô cùng khó khăn
  • 7:53 - 7:56
    khi chúng ta không còn có những phân loại đơn giản nhưng trước nữa.
  • 7:56 - 7:59
    Giờ có thể bạn nghĩ rằng tất cả những sự đổ vỡ về hệ thống phân loại
  • 7:59 - 8:01
    sẽ làm cho một người như tôi hạnh phúc.
  • 8:01 - 8:04
    Tôi là một người tiến bộ về chính trị, tôi bảo vệ những người có cơ thể bất thường,
  • 8:04 - 8:06
    nhưng tôi phải thú nhận với các bạn rằng chính điều đó làm tôi lo lắng.
  • 8:06 - 8:08
    Tôi thật sự căng thẳng khi nhận ra rằng những hạng mục này
  • 8:08 - 8:11
    bất ổn và mong manh hơn chúng ta từng nghĩ.
  • 8:11 - 8:13
    Và nó khiến tôi căng thẳng
  • 8:13 - 8:15
    từ góc nhìn về sự dân chủ.
  • 8:15 - 8:17
    Để giải thích cho các bạn về sức ép đó,
  • 8:17 - 8:20
    trước hết tôi phải thú nhận với các bạn là tôi là một fan lớn của những "Người cha Lập quốc" (the Founding Fathers).
  • 8:20 - 8:22
    Tôi biết họ là những người phân biệt chủng tộc và giới tính,
  • 8:22 - 8:24
    nhưng họ thật vĩ đại.
  • 8:24 - 8:27
    Ý tôi là, họ thật dũng cảm và táo bạo
  • 8:27 - 8:30
    và suy nghĩ vô cùng cấp tiến
  • 8:30 - 8:33
    đến nỗi cứ vài năm tôi lại phải xem lại vở nhạc kịch rất bèo "1776",
  • 8:33 - 8:36
    và không phải vì phần âm nhạc của nó, cái đó hoàn toàn có thể quên đi.
  • 8:36 - 8:38
    Mà vì những gì xảy ra vào năm 1776
  • 8:38 - 8:40
    với những Người cha Lập quốc.
  • 8:40 - 8:42
    Những Người cha Lập quốc, theo quan điểm của tôi,
  • 8:42 - 8:44
    về căn bản là những nhà hoạt động về giải phẫu học,
  • 8:44 - 8:46
    và đây là lí do.
  • 8:46 - 8:49
    Họ đã phủ nhận một khái niệm giải phẫu học
  • 8:49 - 8:51
    và thay nó bằng một khái niệm khác
  • 8:51 - 8:54
    Khái niệm mới thật cấp tiến và đẹp đẽ đó đã làm chỗ dựa cho chúng ta suốt 200 năm.
  • 8:54 - 8:56
    Nếu các bạn còn nhớ,
  • 8:56 - 8:59
    những người cha của chúng ta đã phủ nhận khái niệm của chế độ quân chủ.
  • 8:59 - 9:01
    Và chế độ quân chủ về cơ bản
  • 9:01 - 9:03
    dựa trên một khái niệm rất đơn giản của giải phẫu học.
  • 9:03 - 9:05
    Các vị vua thời cổ đại
  • 9:05 - 9:07
    không có khái niệm gì về ADN,
  • 9:07 - 9:09
    nhưng họ đã có khái niệm về quyền lợi dòng nòi.
  • 9:09 - 9:11
    Họ có khái niệm về dòng giống hoàng tộc.
  • 9:11 - 9:14
    Họ có ý niệm là những người có trong bộ máy chính trị
  • 9:14 - 9:16
    phải là những người có quyền lực chính trị
  • 9:16 - 9:18
    vì họ thừa hưởng dòng máu chính trị
  • 9:18 - 9:21
    truyền từ ông nội đến cha đến con và xa hơn nữa.
  • 9:21 - 9:23
    Những người cha Lập quốc phủ nhận ý niệm đó,
  • 9:23 - 9:26
    và họ thay nó bằng một khái niệm giải phẫu học mới,
  • 9:26 - 9:28
    và khái niệm mới đó là
  • 9:28 - 9:30
    tất cả con người sinh ra đều có quyền bình đẳng.
  • 9:30 - 9:32
    Họ san bằng sân chơi đó
  • 9:32 - 9:34
    và quyết định là giải phẫu học quan trọng
  • 9:34 - 9:36
    là vì tính đại chúng,
  • 9:36 - 9:38
    chứ không phải sự khác biệt trong giải phẫu học.
  • 9:38 - 9:41
    Và đó thực sự là một việc rất cấp tiến.
  • 9:41 - 9:43
    Họ làm như vậy
  • 9:43 - 9:45
    vì đó là một phần của sự khai sáng
  • 9:45 - 9:47
    nơi hai sự vật phát triển cùng nhau.
  • 9:47 - 9:49
    Đó là sự phát triển của nền dân chủ,
  • 9:49 - 9:52
    đồng thời với sự phát triển của nền khoa học.
  • 9:52 - 9:54
    Điều đó thể hiện rất rõ trong lịch sử về những Người cha Lập quốc,
  • 9:54 - 9:56
    nhiều người trong số họ rất quan tâm đến khoa học,
  • 9:56 - 9:58
    và họ quan tâm đến một khái niệm
  • 9:58 - 10:00
    về thế giới tự nhiên.
  • 10:00 - 10:03
    Họ bắt đầu từ bỏ những sự giải thích một cách siêu nhiên,
  • 10:03 - 10:06
    và họ bác bỏ những thứ như khái niệm siêu nhiên về quyền lực,
  • 10:06 - 10:08
    nơi nó được chuyển giao
  • 10:08 - 10:11
    bởi vì một khái niệm rất mơ hồ về quyền lợi dòng nòi.
  • 10:11 - 10:13
    Họ tiến gần hơn đến một khái niệm tự nhiên.
  • 10:13 - 10:16
    Hãy thử nhìn lại bản Tuyên ngôn Độc lập,
  • 10:16 - 10:19
    trong đó họ nói về thiên nhiên và vị Chúa của thiên nhiên.
  • 10:19 - 10:21
    Họ không nói và Chúa và thiên nhiên của Chúa.
  • 10:21 - 10:23
    Họ nói về quyền năng của đấng tự nhiên
  • 10:23 - 10:25
    để nói cho ta biết ta là ai.
  • 10:25 - 10:27
    Như vậy, một phần nào đó,
  • 10:27 - 10:29
    họ đến với chúng ta với một khái niệm
  • 10:29 - 10:31
    khái niệm đó là về tính đại chúng của giải phẫu học.
  • 10:31 - 10:34
    Và bằng cách đó, họ khéo léo đã đặt nền tảng
  • 10:34 - 10:36
    cho phong trào đấu tranh vì quyền con người trong tương lai.
  • 10:36 - 10:39
    Họ không thực sự nghĩ như vậy, nhưng họ làm việc đó vì chúng ta, và nó thật tuyệt.
  • 10:39 - 10:41
    Thế chuyện gì xảy ra những năm sau đó?
  • 10:41 - 10:43
    Ví dụ đầu tiên là giới phụ nữ,
  • 10:43 - 10:45
    những người muốn có quyền bầu cử,
  • 10:45 - 10:47
    sử dụng khái niệm của những Người cha lập quốc
  • 10:47 - 10:49
    cho rằng tính quần chúng của giải phẫu học quan trọng hơn
  • 10:49 - 10:51
    sự khác biệt về giải phẫu học
  • 10:51 - 10:53
    và họ quyên bố, "Việc chúng tôi có tử cung và buồng trứng
  • 10:53 - 10:56
    không đủ khác biệt
  • 10:56 - 10:58
    để chúng tôi bị tước bỏ quyền bầu cử,
  • 10:58 - 11:00
    quyền công dân,
  • 11:00 - 11:02
    quyền sở hữu tài sản, vân vân và vân vân."
  • 11:02 - 11:04
    Và nữ giới đã thành công với lý lẽ đó.
  • 11:04 - 11:07
    Tiếp theo đó là sự thành công của phong trào đấu tranh vì quyền công dân,
  • 11:07 - 11:09
    nơi chúng ta có thể thấy những người như Sojourner Truth
  • 11:09 - 11:11
    nói rằng "Tôi không phải là một phụ nữ sao?"
  • 11:11 - 11:13
    Chúng ta thấy nam giới
  • 11:13 - 11:15
    trong đoàn diễu hành vì phong trào quyền công dân
  • 11:15 - 11:17
    họ tuyên bố "Tôi là một người nam."
  • 11:17 - 11:19
    Một lần nữa, những người da màu
  • 11:19 - 11:21
    kêu gọi chúng ta coi trọng tính đại chúng hơn sự khác biệt của giải phẫu học,
  • 11:21 - 11:23
    và một lần nữa, họ thành công.
  • 11:23 - 11:26
    Chúng ta thấy kết quả tương tự trong phong trào đấu tranh cho quyền của người tàn tật.
  • 11:27 - 11:29
    Vấn đề là ở chỗ
  • 11:29 - 11:31
    khi chúng ta bắt đầu nhìn vào tính đại chúng,
  • 11:31 - 11:33
    chúng ta đồng thời bắt đầu đặt câu hỏi
  • 11:33 - 11:35
    tại sao chúng ta vẫn giữ những sự phân chia nhất định.
  • 11:35 - 11:37
    Cũng như các bạn, tôi muốn giữ một số sự phân định,
  • 11:37 - 11:39
    dựa theo giải phẫu học, trong nền văn hóa chúng ta.
  • 11:39 - 11:41
    Ví dụ, tôi không muốn
  • 11:41 - 11:43
    trao cho một con cá những quyền tương tự như một con người.
  • 11:43 - 11:45
    Ý tôi không phải là chúng ta từ bỏ giải phẫu học hoàn toàn.
  • 11:45 - 11:47
    Ý tôi không phải là một đứa trẻ 5 tuổi
  • 11:47 - 11:50
    nên được phép quan hệ tình dục hoặc kết hôn.
  • 11:50 - 11:52
    Như vậy một số phân định về giải phẫu học
  • 11:52 - 11:55
    là hoàn toàn có lý và tôi nghĩ chúng ta nên giữ lại.
  • 11:55 - 11:58
    Nhưng thử thách là ở chỗ ta cần phải xác định những sự phân định nào cần giữ
  • 11:58 - 12:01
    và tại sao ta nên giữ chúng và chúng có ý nghĩa gì.
  • 12:01 - 12:03
    Hãy quay lại câu chuyện về 2 con người
  • 12:03 - 12:05
    được thụ thai ở đầu bài thuyết trình này.
  • 12:05 - 12:07
    Chúng ta có 2 con người, cùng được thụ thai
  • 12:07 - 12:10
    vào giữa năm 1979, trong cùng một ngày.
  • 12:10 - 12:12
    Hãy thử tưởng tượng, một người là Mary,
  • 12:12 - 12:14
    bị sinh non 3 tháng,
  • 12:14 - 12:16
    cô ấy được sinh ra ngày 1 tháng 1 năm 1980.
  • 12:16 - 12:18
    Người kia là Henry, sinh đúng tháng,
  • 12:18 - 12:21
    vào ngày 1 tháng 3 năm 1980.
  • 12:21 - 12:23
    Đơn giản là vì Mary
  • 12:23 - 12:25
    được sinh sớm hơn 3 tháng,
  • 12:25 - 12:27
    cô ta được trao cho đủ mọi thứ quyền
  • 12:27 - 12:30
    3 tháng sớm hơn so với Henry --
  • 12:30 - 12:32
    quyền được quan hệ tình dục,
  • 12:32 - 12:34
    quyền được bầu cử, quyền được uống rượu.
  • 12:34 - 12:36
    Henry phải chờ tất cả những quyền đó,
  • 12:36 - 12:39
    không phải vì cậu ta nhỏ tuổi hơn (tuổi sinh học)
  • 12:39 - 12:41
    ngoại trừ việc cậu ta được sinh ra sau.
  • 12:41 - 12:44
    Chúng ta thấy đủ mọi điều kì lạ về những quyền mà họ được hưởng.
  • 12:44 - 12:47
    Henry, được cho là nam giới --
  • 12:47 - 12:49
    mặc dù tôi chưa nói với bạn là cậu ta có nhiễm sắc thể X và Y --
  • 12:49 - 12:52
    được thừa nhận có giới tính nam
  • 12:52 - 12:54
    và có thể bị gọi quân dịch,
  • 12:54 - 12:56
    điều mà Mary chẳng cần phải để tâm lo lắng.
  • 12:56 - 12:58
    Mặt khác, Mary, không thể có những quyền tương tự như Henry
  • 12:58 - 13:00
    ở tất cả các tiểu bang,
  • 13:00 - 13:02
    ví dụ, quyền kết hôn.
  • 13:02 - 13:05
    Henry có thể kết hôn với một phụ nữ, ở mọi tiểu bang,
  • 13:05 - 13:09
    nhưng Mary chỉ có thể kết hôn với một phụ nữ ở một vài tiểu bang.
  • 13:09 - 13:12
    Như vậy chúng ta còn giữ những cách phân loại giải phẫu học
  • 13:12 - 13:15
    mà theo nhiều cách hiểu, vẫn còn mơ hồ và cần xem xét lại.
  • 13:15 - 13:17
    Và câu hỏi tôi đặt ra là:
  • 13:17 - 13:19
    Chúng ta phải làm gì đây,
  • 13:19 - 13:21
    khi nền khoa học của chúng ta quá tiến bộ
  • 13:21 - 13:23
    về ngành giải phẫu học,
  • 13:23 - 13:26
    chúng ta đạt tới điểm mà chúng ta phải công nhận
  • 13:26 - 13:29
    là một nền dân chủ dựa trên giải phẫu học
  • 13:29 - 13:31
    có thể đã bắt đầu sụp đổ?
  • 13:31 - 13:33
    Tôi không muốn từ bỏ khoa học,
  • 13:33 - 13:35
    nhưng cùng lúc đó, đôi lúc tôi cảm thấy
  • 13:35 - 13:37
    khoa học được tạo ra từ chính chúng ta.
  • 13:37 - 13:39
    Như vậy chúng ta phải đi đâu?
  • 13:39 - 13:41
    Có vẻ như những gì đang diễn ra trong nền văn hóa của chúng ta
  • 13:41 - 13:43
    là một kiểu quan điểm giáo điều:
  • 13:43 - 13:45
    "Chúng ta cần phải kẻ đường ranh giới ở một chỗ nào đó,
  • 13:45 - 13:47
    nên chúng ta sẽ kẻ đường ranh giới ở một chỗ nào đó."
  • 13:47 - 13:49
    Nhưng nhiều người vướng vào một tình thế rất kì lạ.
  • 13:49 - 13:51
    Ví dụ,
  • 13:51 - 13:53
    Texas đã có lúc quyết định rằng
  • 13:53 - 13:55
    kết hôn với một người đàn ông
  • 13:55 - 13:57
    có nghĩa là bạn không có nhiễm sắc thể Y,
  • 13:57 - 13:59
    còn kết hôn với một phụ nữ đồng nghĩa với việc bạn có nhiễm sắc thể Y.
  • 13:59 - 14:02
    Trên thực tế họ không thực sự xét nghiệm nhiễm sắc thể.
  • 14:02 - 14:04
    Nhưng điều này cũng rất kì,
  • 14:04 - 14:06
    vì câu chuyện tôi kể ở phần đầu
  • 14:06 - 14:08
    về hội chứng vô cảm với kích thích tố nam.
  • 14:08 - 14:11
    Nếu chúng ta xem xét một trong những người cha đẻ của nền dân chủ đương đại,
  • 14:11 - 14:13
    Dr. Martin Luther King,
  • 14:13 - 14:16
    ông đưa ra một giải pháp trong bài diễn thuyết "Tôi có một giấc mơ" ("I have a dream")
  • 14:16 - 14:19
    Ông nói rằng chúng ta nên đánh giá con người "không phải dựa trên màu da của họ,
  • 14:19 - 14:21
    mà dựa trên những tố chất của họ,"
  • 14:21 - 14:23
    đi xa dần khỏi giải phẫu học.
  • 14:23 - 14:26
    Và tôi muốn nói rằng, "Phải, nghe có vẻ hay đấy."
  • 14:26 - 14:28
    Nhưng trên thực tế, bạn làm điều đó như thế nào?
  • 14:28 - 14:31
    Làm thế nào để đánh giá con người dựa trên tính cách và tố chất của họ?
  • 14:31 - 14:33
    Tôi cũng muốn chỉ ra rằng
  • 14:33 - 14:36
    tôi không chắc đó là cách chúng ra nên dùng để phân bố quyền con người,
  • 14:36 - 14:39
    bởi vì, tôi phải công nhận rằng, tôi biết có những chú chó săn vàng (golden retriever)
  • 14:39 - 14:41
    có thể xứng đáng được hưởng các dịch vụ xã hội
  • 14:41 - 14:43
    nhiều hơn một số người tôi biết.
  • 14:43 - 14:46
    Tôi cũng muốn nói rằng có thể có những con chó săn Labrador
  • 14:46 - 14:49
    có khả năng ra những quyết định thông minh, chính xác và trưởng thành
  • 14:49 - 14:52
    về những mối quan hệ tình dục hơn một vài người trung niên tôi biết.
  • 14:52 - 14:55
    Vậy làm thế nào để áp dụng được
  • 14:55 - 14:57
    câu hỏi về tố chất con người?
  • 14:57 - 14:59
    Hóa ra nó khó hơn chúng ta nghĩ.
  • 14:59 - 15:01
    Một phần nào đó, tôi cũng tự hỏi,
  • 15:01 - 15:03
    sẽ ra sao nếu tố chất con người
  • 15:03 - 15:06
    hóa ra là cái gì đó có thể scan được trong tương lai --
  • 15:06 - 15:08
    có thể nhìn thấy bằng cách chụp não (fMRI)?
  • 15:08 - 15:10
    Chúng ta có thực sự muốn đi xa đến mức đó không?
  • 15:10 - 15:12
    Tôi cũng không chắc chúng ta đang đi đến đâu.
  • 15:12 - 15:14
    Nhưng tôi biết chắc là rất quan trọng
  • 15:14 - 15:17
    khi nước Mỹ trở thành người tiên phong
  • 15:17 - 15:19
    khi nghĩ về khía cạnh này của nền dân chủ.
  • 15:19 - 15:22
    Chúng ta đã thành công trong cuộc chiến cho nền dân chủ,
  • 15:22 - 15:24
    và tôi chắc chúng ta sẽ lại thành công trong tương lai.
  • 15:24 - 15:27
    Ví dụ, chúng ta không ở trong tình thế như người dân Iran,
  • 15:27 - 15:29
    nơi mà người đàn ông có cảm xúc tình dục với người đàn ông khác
  • 15:29 - 15:31
    sẽ có thể bị giết chết,
  • 15:31 - 15:33
    trừ khi anh ta sẵn sàng chuyển đổi giới tính,
  • 15:33 - 15:35
    trong trường hợp đó, anh ta sẽ được phép sống.
  • 15:35 - 15:37
    Chúng ta không có những luật lệ như vậy.
  • 15:37 - 15:40
    Tôi thực sự mừng là chúng ta không có những tình thế như vậy --
  • 15:40 - 15:42
    tôi có nói chuyện với một bác sĩ giải phẫu vài năm trước
  • 15:42 - 15:45
    ông ta đem một cặp song sinh bị dính liền về Mỹ
  • 15:45 - 15:47
    để tách rời chúng, một phần là để tạo danh tiếng cho bản thân ông ta.
  • 15:47 - 15:49
    Nhưng khi tôi gọi điện cho ông ta,
  • 15:49 - 15:51
    và hỏi tại sao ông lại làm ca giải phẫu này --
  • 15:51 - 15:53
    đây là một ca giải phẫu có tỉ lệ thành công rất thấp --
  • 15:53 - 15:55
    ông ta trả lời rằng, ở nước khác,
  • 15:55 - 15:58
    những đứa trẻ này sẽ bị đối xử rất tệ, và vì thế ông ta phải làm cuộc giải phẫu này.
  • 15:58 - 16:01
    Phản ứng của tôi là, "Ông có nghĩ tới việc cho những đứa trẻ này tị nạn chính trị tại Mỹ
  • 16:01 - 16:04
    thay vì một cuộc giải phẫu tách rời chúng chưa?"
  • 16:04 - 16:06
    Hoa Kì đem tới cho con người một cơ hội to lớn
  • 16:06 - 16:09
    cho phép họ được là chính họ,
  • 16:09 - 16:12
    mà không bắt buộc họ phải thay đổi chỉ vì lợi ích và thể diện của quốc gia.
  • 16:12 - 16:14
    Vì thế tôi nghĩ chúng ta nên là người tiên phong.
  • 16:14 - 16:17
    Và để khép lại bài nói, tôi muốn đề nghị với các bạn rằng
  • 16:17 - 16:19
    tôi đã nói nhiều về những người cha.
  • 16:19 - 16:22
    Và tôi muốn tưởng tượng
  • 16:22 - 16:24
    nền dân chủ sẽ như thế nào, hoặc đã có thể như thế nào,
  • 16:24 - 16:27
    nếu chúng ta có sự đóng góp to lớn hơn từ những người mẹ.
  • 16:27 - 16:30
    Và tôi muốn nói điều này, hơi cấp tiến cho một phụ nữ,
  • 16:30 - 16:32
    đó là tôi nghĩ rằng có thể có
  • 16:32 - 16:34
    một cách nhìn nhận khác nhau
  • 16:34 - 16:36
    đến từ những kiểu hình giải phẫu khác nhau,
  • 16:36 - 16:39
    đặc biệt khi chúng ta để cho con người suy nghĩ theo từng nhóm.
  • 16:39 - 16:41
    Hàng năm trời, bởi vì tôi quan tâm đến hiện tượng lưỡng tính,
  • 16:41 - 16:43
    tôi đồng thời cũng quan tâm đến nghiên cứu về khác biệt của giới tính.
  • 16:43 - 16:45
    Và một điều tôi đang rất quan tâm
  • 16:45 - 16:48
    là nhìn vào sự khác biệt giữa nam giới và nữ giới
  • 16:48 - 16:51
    về cách họ tư duy và và vận hành trong thế giới.
  • 16:51 - 16:54
    Và những gì chúng tôi biết được từ những nghiên cứu "xuyên văn hóa" (cross-cultural)
  • 16:54 - 16:56
    là phụ nữ, nói chung --
  • 16:56 - 16:58
    không phải mọi phụ nữ, nhưng nói chung --
  • 16:58 - 17:00
    thường có khuynh hướng lưu tâm nhiều
  • 17:00 - 17:02
    đến những mối quan hệ phức tạp
  • 17:02 - 17:04
    và đến việc chăm sóc những người
  • 17:04 - 17:07
    khốn khó hơn trong nhóm.
  • 17:07 - 17:09
    Và nếu chúng ta nghĩ theo cách ấy,
  • 17:09 - 17:11
    chúng ta có một tình thế rất thú vị.
  • 17:11 - 17:13
    Lâu lắm rồi, khi tôi còn đang học tiến sĩ,
  • 17:13 - 17:15
    một trong những giáo sư của tôi, người biết tôi quan tâm đến nữ giới
  • 17:15 - 17:18
    Thì từ trước đến giờ tôi vẫn tự coi mình là một phụ nữ mà --
  • 17:18 - 17:20
    Ông ta đặt ra một câu hỏi rất kì lạ.
  • 17:20 - 17:23
    Ông ta hỏi “Hãy nói cho tôi nghe phong trào nam nữ bình quyền thì có gì nữ tính.”
  • 17:23 - 17:25
    Và tôi nghĩ, “Đó là câu hỏi ngớ ngẩn nhất tôi được nghe.
  • 17:25 - 17:28
    Phong trào nam nữ bình quyền là nhằm xóa đi khác biệt về giới tính,
  • 17:28 - 17:31
    bởi vậy, thuyết nam nữ bình quyền chẳng nữ tính tí nào.”
  • 17:31 - 17:33
    Nhưng càng nghĩ về câu hỏi của ông ấy,
  • 17:33 - 17:36
    tôi càng nhận ra rằng có lẽ đúng là có điều gì đó nữ tính trong phong trào nam nữ bình quyền.
  • 17:36 - 17:39
    Đó là, nói chung, có lẽ có điều gì đó,
  • 17:39 - 17:42
    khác biệt giữa bộ não của phụ nữ và nam giới
  • 17:42 - 17:44
    làm cho giới nữ chúng ta quan tâm nhiều hơn
  • 17:44 - 17:47
    đến những mối quan hệ xã hội phức tạp
  • 17:47 - 17:50
    và lưu tâm nhiều hơn đến việc chăm sóc những người khốn khó.
  • 17:50 - 17:53
    Như vậy, khi những người cha lưu tâm tuyệt đối
  • 17:53 - 17:56
    đến giải pháp để bảo vệ các công dân,
  • 17:56 - 17:58
    có thể, nếu chúng ta đưa các bà mẹ
  • 17:58 - 18:00
    vào khái niệm này,
  • 18:00 - 18:02
    chúng ta sẽ có một khái niệm mới,
  • 18:02 - 18:04
    không chỉ liên quan đến việc bảo vệ các cá thể,
  • 18:04 - 18:06
    mà còn liên quan đến sự chăm lo lẫn nhau.
  • 18:06 - 18:09
    Và đó có thể là mục đích chúng ta hướng đến trong tương lai,
  • 18:09 - 18:11
    khi chúng ta đặt nền dân chủ cao hơn giải phẫu học --
  • 18:11 - 18:13
    khi chúng ta không nhìn vào từng cá thể,
  • 18:13 - 18:15
    để nhận dạng,
  • 18:15 - 18:17
    mà quan tâm nhiều hơn đến những mối quan hệ.
  • 18:17 - 18:20
    Và cùng với việc loài người chúng ta cố gắng tạo ra một cộng đồng hoàn hảo,
  • 18:20 - 18:23
    chúng ta cũng suy nghĩ về những gì chúng ta làm cho nhau.
  • 18:23 - 18:25
    Xin cám ơn.
  • 18:25 - 18:28
    (Vỗ tay)
Title:
Alice Dreger: Hình thái giải phẫu học quyết định số phận?
Speaker:
Alice Dreger
Description:

Alice Dreger làm việc với những người ở ranh giới của giải phẫu học, những cặp song sinh dính liền và những người "lưỡng tính" (intersex). Alice nhận thấy ranh giới giữa giới tính nam và nữ, cũng như những sự phân biệt về hình thái giải phẫu học khác, thường rất mờ nhạt . Điều này đặt ra một câu hỏi lớn: tại sao chúng ta lại để hình thái giải phẫu học quyết định số phận của mình?

more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TEDTalks
Duration:
18:28
Huyen Bui added a translation

Vietnamese subtitles

Revisions