Return to Video

Oksijenin vücudumuzdaki şaşırtıcı ve karışık yolculuğu - Enda Butler

  • 0:07 - 0:13
    Günde ortalama
    17000 kez nefes alıyorsunuz.
  • 0:13 - 0:15
    Bunu nadiren düşünürüz,
  • 0:15 - 0:20
    fakat perde arkasında
    oldukça eş güdümlü bir düzen rol alıyor.
  • 0:20 - 0:22
    Yaşamsal organlarınız,
  • 0:22 - 0:23
    mideniz,
  • 0:23 - 0:23
    beyniniz,
  • 0:23 - 0:24
    kemikleriniz,
  • 0:24 - 0:25
    ciğerleriniz,
  • 0:25 - 0:26
    kanınız
  • 0:26 - 0:27
    ve kalbiniz,
  • 0:27 - 0:29
    vücudunuzdaki dokulara oksijen ileterek
  • 0:29 - 0:33
    yaşamınızı devam ettirmenizi sağlıyorlar.
  • 0:33 - 0:35
    Çoğu hücremize oksijen gerekli,
  • 0:35 - 0:39
    çünkü oksijen, aerobik
    solunumun ana içeriklerinden birisi.
  • 0:39 - 0:43
    Hücrelerimizin birçok muhteşem
    işlevi güçlendirmek için kullandığı
  • 0:43 - 0:48
    ATP adlı bir molekülü
    üreten süreç de budur.
  • 0:48 - 0:53
    Fakat vücudumuza tamamına
    oksijeni almak, oldukça zor bir görevdir.
  • 0:53 - 0:57
    Gaz, etrafından
    yayılarak, hücrelere girer.
  • 0:57 - 1:02
    Ve bu yalnızca kısa mesafelerde
    etkili biçimde gerçekleşir.
  • 1:02 - 1:05
    Yani oksijenin vücudumuzdaki
    hücrelere ulaşması için,
  • 1:05 - 1:08
    bir ulaşım ağı gereklidir.
  • 1:08 - 1:12
    20 trilyon kırmızı kan
    hücremiz bu noktada devreye girer.
  • 1:12 - 1:18
    Herbiri kana kırmızı rengi
    veren oksijen bağlayıcı hemoglobinden
  • 1:18 - 1:22
    ortalama 270 milyon adet içerir.
  • 1:22 - 1:25
    Bu hücreleri üretmek için
    vücut, yediğimiz yemeklerde
  • 1:25 - 1:28
    bulunan ham maddeleri kullanır.
  • 1:28 - 1:32
    Yani bir bakıma, oksijenin
    vücuttaki yolculuğunun aslında
  • 1:32 - 1:35
    midede başladığını söyleyebiliriz.
  • 1:35 - 1:39
    Burada, muhteşem bir mekanik
    ve kimyasal sindirim görüntüsünde,
  • 1:39 - 1:42
    yiyecek en küçük elementlerine ayrılır,
  • 1:42 - 1:46
    tıpkı hemoglobin
    bloku oluşturan demir gibi.
  • 1:46 - 1:49
    Demir, vücudun kan yenileyici dokusuna,
  • 1:49 - 1:52
    kardiyovasküler sisteme taşınır.
  • 1:52 - 1:55
    Doku, kırmızı kan
    hücrelerinin doğum yeridir ve
  • 1:55 - 1:59
    kemik iliği boşluklarımız
    tarafından çevrelenmiş şekilde bulunur.
  • 1:59 - 2:02
    Ciğerler, iliğin üretimi
    arttırmasını sağlayan bir
  • 2:02 - 2:04
    hormon olan eritropoetinin
    salınması aracılığıyla
  • 2:04 - 2:09
    kırmızı kan hücrelerimizin
    seviyelerini düzenler.
  • 2:09 - 2:14
    Vücutlarımız saniyede yaklaşık
    2,5 milyon kırmızı kan hücresi üretir,
  • 2:14 - 2:18
    bu sayı Paris'in nüfusuna eşittir
  • 2:18 - 2:23
    ve bu şekilde ciğerlere ulaşan
    oksijen, yeterli ulaşıma sahip olacaktır.
  • 2:23 - 2:25
    Fakat oksijen ciğerlere ulaşmadan önce
  • 2:25 - 2:27
    beynin de dâhil olması gerekir.
  • 2:27 - 2:29
    Beyin sapı, diyafram kaslarından
  • 2:29 - 2:32
    kaburgalara kadar,
    sinir sisteminize bir mesaj
  • 2:32 - 2:36
    göndererek, nefes almayı başlatır.
  • 2:36 - 2:38
    Böylece anlaşırlar,
  • 2:38 - 2:41
    kaburga kafesi içerisindeki
    alanı genişletirler ve bu da
  • 2:41 - 2:44
    ciğerlerin genişlemesini sağlar.
  • 2:44 - 2:47
    Bu genişleme, ciğerlerinizin iç hava
    basıncını düşürerek
  • 2:47 - 2:49
    havayı içeriye alır.
  • 2:49 - 2:53
    Ciğerlerimizi iki büyük
    balon gibi düşünebiliriz,
  • 2:53 - 2:56
    fakat aslında durum bundan daha karışık.
  • 2:56 - 2:57
    İşte nedeni.
  • 2:57 - 3:00
    Ciğerlerinizdeki damarlarda bulunan
  • 3:00 - 3:05
    kırmızı kan hücreleri yalnızca kendilerine
    yakın olan oksijen moleküllerini alabilir.
  • 3:05 - 3:07
    Eğer ciğerlerimiz balon şeklinde olsaydı,
  • 3:07 - 3:11
    balonun iç yüzeyiyle
    doğrudan temas kurmayan hava
  • 3:11 - 3:14
    doğruca yayılamazdı.
  • 3:14 - 3:20
    Neyse ki ciğerlerimizin mimarisi,
    çok az oksijenin boşa gitmesini sağlar.
  • 3:20 - 3:22
    İçerisi, temas alanını
    ortalama 100 metrekareye kadar
  • 3:22 - 3:26
    büyüten, alveol adı
    verilen yüz milyonlarca minyatür
  • 3:26 - 3:30
    balona benzeyen çıkıntılara
  • 3:30 - 3:33
    ayrılmaktadır.
  • 3:33 - 3:37
    Alveol duvarları, kılcal
    damarlarla kuşatılmış olan aşırı ince
  • 3:37 - 3:40
    hücrelerden oluşur.
  • 3:40 - 3:46
    Alveol duvarı ve kılcal damarlar
    birlikte, kan ve oksijeni yayılmaya
  • 3:46 - 3:50
    yetecek kadar yakına getiren
    iki hücreli kalın bir zar oluştururlar.
  • 3:50 - 3:53
    Daha sonra bu oksijenle
    zenginleştirilmiş hücreler, ciğerlerden
  • 3:53 - 3:56
    vücuttaki her hücreye ulaşan büyük bir
  • 3:56 - 4:00
    kan damarı topluluğu olan
    kardiyovasküler ağa taşınır.
  • 4:00 - 4:04
    Bu sistemi uçtan uca
    düz bir çizgiye oturtacak olsak,
  • 4:04 - 4:08
    damarlar dünyanın
    etrafını birkaç kez sarabilirdi.
  • 4:08 - 4:11
    Kırmızı kan hücrelerini bu
    geniş ağda yürütmek için,
  • 4:11 - 4:14
    oldukça güçlü bir pompa gereklidir
  • 4:14 - 4:16
    ve kalbiniz de burada devreye girer.
  • 4:16 - 4:21
    İnsan kalbi günde ortalama
    100000 kez kan pompalar ve
  • 4:21 - 4:26
    vücudun takım eforunu
    tamamlayarak, oksijeni gitmesi
  • 4:26 - 4:29
    gereken yere götüren şey, bu santraldir.
  • 4:29 - 4:33
    Düşünün - tüm bu sistem,
    küçük oksijen moleküllerinin
  • 4:33 - 4:36
    dağılımı etrafında oluşturulmuştur.
  • 4:36 - 4:40
    Tek bir kısım bozulursa, biz de bozuluruz.
  • 4:40 - 4:41
    Nefes alın.
  • 4:41 - 4:45
    Mideniz, beyniniz, kemikleriniz,
    ciğerleriniz, kanınız ve kalbiniz
  • 4:45 - 4:50
    sizi canlı tutan muhteşem
    uyumluluk eylemine devam ediyorlar.
  • 4:50 - 4:52
    Nefes verin.
Title:
Oksijenin vücudumuzdaki şaşırtıcı ve karışık yolculuğu - Enda Butler
Description:

Dersin tamamı için: http://ed.ted.com/lessons/oxygen-s-surprisingly-complex-journey-through-your-body-enda-butler

Oksijen, etrafımızdaki havanın yaklaşık %21'ini oluşturur. Vücudumuzda ise oksijen, çoğu hücredeki enerjinin üretiminde önemli bir rol oynar. Fakat, eğer gazlar yalnızca kısa mesafelerde etkili bir biçimde yayılabiliyorsa, oksijen vücudumuzun derinliklerindeki hücrelere nasıl ulaşır? Enda Butler oksijenin vücudumuzdaki şaşırtıcı ve karışık yolculuğunun izini sürüyor.

Dersi veren Enda Butler, animasyon yapan Compote Collective.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
05:10

Turkish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.