Clay Shirky: İnternet (eninde sonunda) yönetimi nasıl değiştirecek?

Açık kaynak dünyası sağanak halinde gelen önerilerle baş etmenin yolunu GitHub gibi servisler sayesinde buldu. Neden hükümetler de bunu başaramasın? Ufuk açan konuşmasında Clay Shirky demokrasilerin İnternet'ten öğrenebileceklerinin şeffaflıkla sınırlı olmadığını, nasıl vatandaşlar tarafından şekillendirilebileceğini anlatıyor.

Bugün sizlere açık kaynak programlama dünyasından

demokrasi hakkında öğrenebileceklerimize dair

konuşmayı istiyorum. Ama konuya girmeden önce...

Gelin buradan başlayalım:

Tanıştırayım, Martha Payne. Kendisi 9 yaşında

Argyll Bute bölgesinde yaşayan bir İskoç.

Payne birkaç ay önce NeverSeconds adlı bir blog

açtı ve okulda yediği öğle yemeklerinin fotoğraflarını

çekerek düzenli olarak yorumlar

yazmaya başladı.

Sebze görebileniniz var mı? (gülüşmeler)

Tahmin edebileceğiniz gibi

önce birkaç düzine insan okumaya başladı,

sonra yüzlerce insan okumaya başladı...

derken binlerce insan blogtan düzenli olarak

okul yemeklerini değerlendiren kızı okur oldu.

En sevdiğim kategori de buradaki,

"Yemekten çıkan kıl miktarı." (Gülüşmeler)

O gün şanslıymış, hiç çıkmamış.

Ve dünden iki hafta önce bu yazı yayımlandı:

Bir "Veda" yazısı.

Şöyle diyordu: "Üzülerek söylüyorum ki, okul

müdürü beni dersten çağırarak, bundan böyle

yemeklerin fotoğraflarını çekmeme izin vermeyeceklerini söyledi.

Bunu yapmak gerçekten de hoşuma gitmişti.

Okuduğunuz için teşekkürler. Hoşçakalın."

Sonra neler olduğunu tahmin edebiliyorsunuz değil mi? (gülüşmeler)

Öylesine ani, güçlü, aynı tondan tepkiler gelmeye başladı ki

Argyll Bute yerel yönetimi çark etmek zorunda kaldı

ve aynı gün şu açıklama geldi: "Asla

dokuz yaşında bir çocuğu sansürlemeyiz." (Gülüşmeler)

Bu sabahı saymazsak. (Gülüşmeler)

Bu olay şunu düşündürüyor...

Bu tavrın yanlarına kâr kalacağını

nasıl düşündüler ki? (Gülüşmeler)

Elbette yanıtı basıt, insanlık tarihi!

(Gülüşmeler) Peki,

bir mecra bir sürü yeni fikrin aniden

ortalığa saçılmasını sağladığında ne olur?

Bunu şu an için sormuyorum...

Daha önce de böyle bir durumla karşılaştık,

yüzyıllardır birçok kez karşılaşıyoruz.

Telgraf çıkar çıkmaz neler olacağı anlaşılmıştı

gazetecilik sektörü küreselleşecekti

Peki bu ne işe yarayabilirdi?

Eh tabii ki dünya barışı sağlanacaktı.

Sonra televizyon geldi, duymakla kalmayıp artık

dünyada olup bitenlere kelime anlamıyla

göz atabilir olmuştuk, bu bizi nereye götürdü?

Dünya barışı! (Gülüşmeler)

Telefon?

Tabii ki dünya barışı...

Sonunu söyleyivereceğim için kusura bakmayın ama barış gelmedi. En azından şimdilik...

Matbaa da bu zincirin halkalarından biriydi aslında

Matbaa Avrupa çapında katolik anlayışa dair

fikirlerin dolaşıma gireceği umularak yapılmıştı.

Onun yerine Matin Luther'in 95 Tezi ile karşılaştık,

bu da Protestanlığın doğuşunu getirdi malum,

derken buyrun Otuz Yıl Savaşları'na!

Dünya barışı peşindeki tüm bu beklentilerde doğru

bir tespit de vardı aslında. Yeni fikirlerin varlığı

toplumda mutlaka değişimlere yol açıyor.

Hayal kırıklığı genellikle bu adımdan sonra geliyor...

Ortalıkta ne kadar çok fikir olursa,

birbiriyle anlaşamayan o kadar çok insan var demek.

Daha çok mecra hep daha çok tartışma demek.

Mecranın genişlemesinin doğal sonucu bu.

Buna rağmen matbaa örneğine dönersek

ilk başlarda herkes bu gelişmeyi sevdi.

Matbaa taraftarı bir toplum olduk.

Peki daha çok tartışma yaratılmasından nasıl

hayırlı bir sonuç ortaya çıkarabiliriz?

Galiba bunun gibi örneklerle cevaba yaklaşabiliriz.

Bu "Philosophical Transactions" (Felsefi Takas) dergisinin kapağı

İngilizce yayımlanan ilk bilimsel dergi

1600'lü yılların ortalarında

kendilerini "Görünmez Okul" (The Invisible College)

diye adlandıran bir grup tarafından yayımlanmıştı.

Bu grup çok kısa süre sonra bilim insanları olarak

adlandırılacak bir grup doğa felsefecisiydi

ve doğa felsefesi alanındaki tartışma üslubunun

daha yetkin hale gelmesini sağlamak istiyorlardı.

Bunun için ihtiyaç duydukları iki şey vardı:

Birincisi açık olmaktı. İlk kural bir deney

yapıldığında sadece bulguları değil

deneyin ne şekilde gerçekleştiğine dair

bilgileri de yayımlama zorunluluğuydu.

Nasıl yapıldığını anlatmazsan sana güvenemeyiz diyorlardı.

İkinci ihtiyaç duydukları şey de hızdı.

Herkesin konuyu takip ederken aynı

yere gelmesini sağlamak gerekliydi. Yoksa

sunulan argümanla doğru ilişki kurulamıyordu.

Matbaa tam bu iş için gerekli mecrayı sunuyordu

ama kitap doğru bir araç değildi, çünkü yavaştı.

Böylece ilk bilimsel dergi icat edilmiş oldu.

Böylece doğa felsefecileri arasında süregiden

tartışmalarda herkes aynı konuyu yakalayabiliyordu.

Bilimsel Devrim matbaa tarafından değil

bilim insanları tarafından yapıldı,

ama bu yolda kullanabilecekleri bir araç olarak

matbaa olmadan yapamazlardı.

Peki günümüze dönelim. Bizim kuşak ve medya

devrimi ya da İnternet hakkında ne diyebiliriz?

Dünya barışını getirir mi? Kuşkusuz! (gülüşmeler)

Daha çok tartışma yaratıyor mu? Yıldızlı pekiyi alır! (Gülüşmeler)

(Gülüşmeler)

Yani YouTube başlı başına bir altın madeni... (Gülüşmeler)

Tartışarak daha iyiye ulaşma? Asıl soru bu galiba.

Sosyal medya üzerine çalışıyorum. Yani kabaca

insanların tartışıp durmasını izliyorum.

Birisi bana "Çağımızın Görünmez Okulu kimdir?

kimleri, araçları daha iyi tartışarak daha iyiye

ulaşmak için kullanan insanlardan oluşan bir grup

olarak tanımlardın?" diye sorsaydı...

Açık kaynak programcılar derdim.

Programlama üç özneye sahip

programcı, yazdığı kod ve bilgisayar.

bilgisayarlar verilen komutları yerine

getirirken esnek olamamakla ünlü araçlar

bu yüzden de anlayacakları dilden konuşmak ve

komutlar vermek zor bir iş haline geliyor.

Üstelik bu bir programcı için dert.

Birden fazla insan aynı programı yazarken

iki kişinin aynı dosyaya yazıp birbirinin işini bozması

kolayca başa gelebilir, hatta birbiriyle çelişen

komutlar gönderilerek bilgisayarın ne yapacağını

bilemez hale gelmesine yol açmak da zor olmaz.

ve problem programcıların sayısı arttıkça

daha içinden çıkılmaz hale gelir.

Büyük yazılım projelerinde bu türden

problemleri çözmek için ortadaki sosyal kaosu

önleyecek yaklaşımlar geliştirilmeye çalışıldı.

On yıllardır işleyen bir model de var hatta

"sürüm takip sistemi" adı verilen bir araç

kullanılıyor. Ki ne yaptığı

aslında adından da belli.

Sunucunun bir yerlerinde esas kabul edilen

bir kopya tutuyor.

Kodu değiştirebilen programcılar sadece

özel olarak bu konuda izin verilen kişiler oluyor

yetkili kişiler de sadece kendi alanlarındaki

bölümü görüp değiştirebiliyor.

Eğer bu işleyişi gösterecek bir diyagram çizilirse

şöyle bir görüntüyle karşı karşıya kalıyoruz.

Evet aslında organizasyon şemasına benziyor.

Politik anlamda ne tür bir organizasyon

şeması olduğu da epey açık aslında.

Feodalizm. Bir sahip, bir sürü ırgat.

Ticari yazılım sektörü açısından işleyen bir model.

Gerçekten de Microsoft'un Office kodu. Adobe'nin Photoshop'u böyle yazılıyor.

Firma yazılımın sahibi pozisyonunda

programcılar bugün var, yarın yok...

Fakat bir programcı bu işleyişin

programcılık için kötü olduğunu fark etti.

Linus Torvalds'tan bahsediyorum.

Torvalds en meşhur açık kaynak programcı

Linux'u yaratan isim ve açık-kaynak dünyasının bu

sorunu ele alma biçimine dair kafa yoruyor.

Açık kaynak kod, açık lisanslar, temel olarak her isteyenin

kodun tamamına, her istediğinde erişebilmesi

gerektiğini bir hak olarak savunuyor.

Fakat bu durum, kodun çalışır halde olması için

baş edilmesi gereken bir kaosu beraberinde getiriyor.

Birçok açık-kaynak projede bu ayrımı kenara atıp

feodal sistem aynen kullanılıyor.

Torvalds, "Hayır, bunu kabul etmiyorum" dedi.

Bu konuya bakışı gayet netti.

Bir aracı kullanmaya başladığınızda,

o aracın yönetime dair felsefesi de içinde gelir.

O da Linux topluluğunun çalışmasına uymayan

hiçbir şeyi kabul etmeye niyetli değildi.

Verdiği kararın ne kadar büyük bir

etki alanı olduğunu daha iyi anlamanız için

Linux'taki bağımlılıkları gösteren bu haritaya bakın.

İşletim sisteminin çalışması için hangi bölümün

hangi bölüme sırtını dayayıp iş yaptığının görüntüsü.

Ziyadesiyle karmaşık işlemlerden oluşan

gayet karmaşık bir program bu...

Buna rağmen, Torvalds bu süreci yıllarca

e-postadan başka bir şeye ihtiyaç duymadan yönetti.

İnsanlar yaptıkları değişiklikeri ona e-posta ile gönderiyor,

o da kabul ettiklerini elle asıl koda ekliyordu.

Böyle geçen 15 yılın ardından Linux ve topluluğun

işleyişine dair "Galiba nasıl bir sürüm kontrol

sistemine ihtiyacımız olduğunu anlamaya başladım." dedi.

Düşündüğü şeye "Git" adını verdi. Git, dağıtık bir sürüm kontrol sistemi.

Geleneksel sürüm kontrol sistemlerinden

iki önemli farkı var.

İlki açık kaynağın en temel vaadine dayanıyor:

Herkes kodun tamamına her an,

her istediğinde erişebilme hakkına sahip olmalı.

Git akış şemasını diyagram olarak çizerseniz

şöyle bir şey çıkıyor.

Geleneksel sürüm kontrol sistemlerinden

ne kadar farklı olduğunu görebilmeniz

için tüm o kutucuk ve okların anlamlarını

tek tek bilmenize gerek yok.

Tabii bu, baştaki kaosun geri gelmesi anlamına da geliyor

ve Git'in ikinci büyük özelliği devreye giriyor.

Ekran görüntüsü, en popüler Git servisi GitHub'dan

bir programcının Git üzerinde her işlem yaptığında,

yeni bir dosya yarattığında,

olan bir dosyayı düzenlediğinde,

iki dosyayı birleştirdiğinde, Git böyle bir imza oluşturuyor.

Rakam ve harflerden oluşan bu uzun değişken

merkezi bir koordinasyona gerek kalmadan

her değişiklikle üretilen biricik belirteçlerden biri.

Her Git sistemi bu numarayı aynı yöntemle üretiyor.

Böylece yapılan değişiklikten bağımsız,

karıştırılamayacak bir imza yaratılmış oluyor.

Bu sayede ne elde ettiğimize bakalım

Biri Edinburgh'da, diğeri Entebbe'de iki programcı

birbirlerinden hiç haberleri yokken, aynı yazılımın

bir bölümünün, kopyasını çıkarıp, üzerinde

çalıştıktan sonra aynı dosyada yaptıkları

değişiklikleri birleştirebilirler.

Bu model koordinasyonsuz işbirliğidir.

Büyük değişiklik tam da burada.

Elbette bunları anlatma nedenim açık kaynak programcıların

felsefeleriyle uyumlu bir araç bulmuş olmalarının

nasıl da harika olduğunu görmeniz değil.

Bence harika, o ayrı.

Bu hikayeyi, toplulukların organize olma biçimleri açısından

önemli olduğuna inandığım için anlattım.

Git, koordinasyon gerektirmeyen işbirliğine

olanak yarattığından beri inanılmaz büyük

ve karmaşık toplulukların oluşabildiğini görüyoruz.

Gördüğünüz grafik Ruby topluluğu.

Açık kaynaklı bir programlama dili olan Ruby'yle

ilgilenen insanlar arasındaki ilişkilerin grafiği,

yazılımın parçalarındaki ilişkiler değil, bu projeye

emek veren insanlar arasındaki ilişkileri gösteren

bir grafiğe bakıyoruz ve hiç de

organizasyon şemasına benzemiyor.

Daha çok bir organizasyonsuzluk şeması ama

buna rağmen bu araçları kullanarak birlikte

üretmenin yolunu bulmuş bir topluluk.

Konumuza dönersek, bu tekniklerin

demokrasilere ve özel olarak da kanunlara

uygulanmasının iki anlamlı nedeni var.

İşin doğrusu, İnternet'in demokrasi için

iyi şeyler yapmaya yarayabileceğinizi söylerseniz

genellikle şöyle bir tepki alırsınız.

(Müzik ve gülüşme sesleri)

Bunu gösterip sorarlar: Bahsettiğin şey,

şu kedilerin falan şarkı söylediği şey değil mi?

Bu mu topluma yararı olacak şey?

Bu çıkışa verecek tek yanıt, ne yalan söyleyeyim,

gerçekten de bundan kaçış olmadığı...

Altını çizeyim, sadece İnternet'te değil,

medya söz konusu olunca bundan kaçış yok. Nokta.

Düşününce, matbaa ticari olarak

kullanılmaya başladıktan sona erotik roman

basmayı akıl etmek için çok zaman geçmedi. (Gülüşmeler)

Kitap satarken ekonomik anlamda özendirmeye gerek kalmadan

birisi tahminen "Milletin neye para vereceğini

buldum, var mısın iddiaya?" deyiverdi... (Gülüşmeler)

İşin doğrusu insanların bilimsel yayınları keşfetmesi

150 yıl falan sürdü... (Gülüşmeler, alkışlar...)

Görünmez Okul'un matbaayı sahiplenip, bilimsel

yayınlar yapması elbette çok önemliydi, ama

o dönemde o kadar görünür bir etkisi olmadı, hemen

gerçekleşmedi ve herkes fark etmemişti. Dolayısıyla

bugün değişimin nerede olduğunu görmek isterseniz

uçlara, sınırlara bakmalısınız.

Kanunlar da birbirlerine bağımlılıklar içeriyor.

Buyrun Amerikan Vergi Kanunu'nun grafik temsiline

maddelerin birbirlerine etkilerini, bağımlılıklarını

bir arada görebilirsiiz.

Madem elimizde kaynak kod yönetimi için site var

ve kanunlar da üzerine birçok fikrin havada uçuştuğu,

değişiklikler yapıldığı ama esas kabul edilen

tek bir kopyada birleşiyor olması gereken metinler...

GitHub'a girdiğinizde ilk gözünüze çarpan şey

milyonlarca proje ve kaynak kodlarına gömülmüş

insanlar olmasına rağmen, kenarda köşede kalmış

bir avuç insanın siyasî ayrıntılarla uğraşmak için

bu sistemi kullanmayı denediklerini

en azından denediklerini görebilirsiniz.

Örneğin biri Wikileaks diye bilinen ve Amerikan

diplomatik yazışmalarından sızdırılan telgraflarını ve

yardımcı bir yazılımı yükledi. En sevdiğim özellik

bütün telgrafları kullanarak Dışişleri Bakanlığı

yazışmalarından haiku çıkıyor mu diye bakıyor.

(Gülüşmeler)

Valla! (Gülüşmeler)

New York Senatosu da Açık Mevzuat adını verdiği

bir projeyi GitHub üzerinde tutmaya başladı

güncelleme ve erişim kolaylığı sağlamasının yanında

Senatörlerden birini seçerek hangi yasalarla ilgili

çalıştığını, ne oy verdiğini görebiliyorsunuz.

Divegeek adlı bir kullanıcı Utah eyaletindeki

tüm yasal mevzuatı yükleyerek

sadece kod yazımı için değil, kanun yazımı

ve yasal çalışmalar için de birçok olanak sunduğuna

yeni bir örnek eklemiş oldu.

Senatoda telif tartışmaları sürerken, bir kullanıcı

"Hollywood'un Kanada mevzuatına Kanada vatandaşlarından

daha rahat erişmesi kadar saçma bir şey olabilir mi?

Neden GitHub'u kullanarak vatandaşların katılımıyla

nasıl bir yasa çıkabileceğini göstermeyi denemiyoruz?" dedi.

Önerisinden, şöyle tanıdık bir ekran görüntüsü aldım.

Bu sağda gördüğünüz bir "kıyas" (diff) dosyası.

Birçok insanın üzerinde çalıştığı bir metinde

ne zaman, kim tarafından, ne değişiklik yapılmış

onu gösteriyor.

Kırmızı işaretlenmiş satırlar silinmiş.

Yeşil satırlar eklenmiş.

Programcılar bu özelliği dünyanın en doğal şeyi kabul ediyorlar.

Oysa böyle bir özelliği vatandaşlarına sunan bir demokrasi yok

Ne yasama çalışması ne de bütçe için bunu

kullanan birilerini görmek imkansız.

Bizim namımıza ve paramızla yapılmasına rağmen.

Şunu memnuniyetle söyleyebilirim ki,

açık kaynak programcılık dünyası büyük ölçekli,

dağınık çalışan, düşük maliyetli ve demokrasi idealleriyle

paralel çalışabilen bir katılımcı yöntem geliştirmeyi başardı.

Bütün araçlar elimizin altında diye değişimin, gelişimin

kaçınılmaz olduğunu da söylemek isterdim. Ama öyle değil...

Öyle olmayışının bir bölümü bilgi eksikliğinden kaynaklı.

Quora'da şöyle bir soruyla karşılaştım:

"Neden yasakoyucular dağıtık bir sürüm

kontrol sistemiyle çalışmıyorlar?"

Bu, görsel olarak yanıt veriyor herhalde. (gülüşmeler)

GITHUB KULLANANLAR - AVUKATLAR (Gülüşme ve alkış sesleri)

Şaka maka sorunun bir bölümü bu, ama sadece bir bölümü.

Daha önemlisi elbette iktidar.

Katılımcılık üzerine kafa yoran insanlar

yasama kuvvetine sahip değiller. Yasakoyucularsa

katılımcılık gibi bir dertleri olmadan yaşıyorlar.

Onlar daha çok açıklıkla uğraşıyorlar.

Demokratik kabul edilen ve şeffaflıktan bahsetmeyen

yönetim görmedim, ama şeffaflık açık olmakla ilgili

tek yönlü çalışıyor ve yolcu koltuğunda oturmaya

izin verse de direksiyonu asla teslim etmiyor.

Demokrasiden sadece bu kadarını beklemiyorduk.

Öyleyse düşünelim.

Martha Payne'nin aklından geçenleri

herkesle paylaşmasını sağlayan şey teknolojiydi,

ama onlara sahip çıkan şey politik irade oldu.

Önemli olan vatandaşların, onun sansüre

uğramasını kabul etmemeleriydi.

Sıra geldi katılımcı araçlara sahip olabildiğimiz bir devlete.

Araçlar burada, gördük ki çalışıyorlar.

Kullanabilecek miyiz?

Bu örnekte çalıştığınız gördüğümüz teknikleri, diğerinde kullanabilecek miyiz?

T.S. Eliot bir keresinde "Bir kültürün başına gelebilecek

en unutulmaz, önemli gelişmelerden biri

yeni bir yazı üslubu bulmaktır." demişti.

Biraz abarttığını düşünüyorum, ama (Gülüşmeler)

ama tartışma üslubu dersek haklı olmuyor mu?

Bir kültürün başına gelebilecek en büyük, önemli

şeylerden biri yeni bir tartışma şekli geliştirmesi:

jüri sistemi, oy verebilmek, bağımsız denetim derken, bu teknoloji.. Öyle değil mi?

Yaşadığımız çağda yeni bir tartışma biçimi geliştirildi,

hatta tam olarak son on yıl içinde.

Geniş ölçekli, dağıtık, düşük maliyetli ve

demokrasinin hedefleriyle paralel çalışıyor.

Şimdi önemli olan, şuna karar vermek:

Bırakalım bir tek programcılar mı kullansın?

Yoksa toplumun tamamının yararlanabileceği

şekilde kullanmayı başaracak mıyız?

Dinlediğiniz için teşekkür ederim. (Alkışlar)

(Alkışlar)

Teşekkürler... Sağolun... (Alkışlar)