Return to Video

Yerçekimi ve insan vücudu - Jay Buckey

  • 0:07 - 0:09
    Eğer uzayda uzun bir süre
  • 0:09 - 0:10
    yaşamak istiyorsanız, dikkat etmeniz gereken
  • 0:10 - 0:12
    önemli noktalar var.
  • 0:12 - 0:14
    Bunlardan biri şu: insanlar kemik ve
  • 0:14 - 0:16
    kas kütlelerini kaybetmeye meğillidir.
  • 0:16 - 0:17
    Şunu biliyoruz,
  • 0:17 - 0:18
    Eğer ayağınız alçıya alındıysa,
  • 0:18 - 0:20
    alçıyı çıkardığınızda kaslarınızın
  • 0:20 - 0:24
    erimiş olduğunu görmüşsünüzdür.
  • 0:24 - 0:26
    Eğer kemik sertliğini ölçerseniz,
  • 0:26 - 0:29
    onun da biraz azalmış olduğunu görürsünüz.
  • 0:29 - 0:32
    Vücudumuzun çevreye uyum sağlaması
  • 0:32 - 0:34
    ilgi çekici birşey,
  • 0:34 - 0:36
    yani kaslarınız ve kemikleriniz sürekli
  • 0:36 - 0:38
    değişim içindedir.
  • 0:38 - 0:40
    Kemiklerimizi sert, değişmez olarak yapılar
  • 0:40 - 0:42
    olarak görüyoruz,
  • 0:42 - 0:43
    halbuki onlar da değişim içinde.
  • 0:43 - 0:46
    Yerçekimsiz ortama girdiğinizde
  • 0:46 - 0:47
    kemiklerinizi kaybetmeye başlarsınız.
  • 0:47 - 0:49
    Postür kasları denilen
  • 0:49 - 0:51
    yerçekimine karşı duran
  • 0:51 - 0:53
    kaslarınız da küçülmeye ve
  • 0:53 - 0:56
    güçsüzleşmeye başlar.
  • 0:56 - 0:58
    Diğer bir problem de kalp ve damar
  • 0:58 - 1:00
    sisteminizde meydana gelir.
  • 1:00 - 1:01
    Şunu düşünün,
  • 1:01 - 1:04
    yerçekimli ortamda ayakta dururken,
  • 1:04 - 1:06
    kanı kafınza pompalamak için
  • 1:06 - 1:08
    yerçekimine karşı iş yapmak zorundasınız.
  • 1:08 - 1:11
    Eğer kanı kafanıza pompalayamazsanız
  • 1:11 - 1:14
    her ayağa kalktığınızda bayılırdınız.
  • 1:14 - 1:15
    Çünkü yerde uzanır durumdayken
  • 1:15 - 1:17
    kanı yukarı itmenize gerek yoktur.
  • 1:17 - 1:18
    Ama ayağa kaltığınızda
  • 1:18 - 1:20
    kanın kafanıza gitmeye devam etmesi için
  • 1:20 - 1:21
    yerçekimine karşı iş yapmak zorundasınız.
  • 1:21 - 1:23
    Bunu sağlayabilmek için
  • 1:23 - 1:25
    kalp ve damar sisteminiz
  • 1:25 - 1:27
    oldukça iyi iş çıkarır.
  • 1:29 - 1:32
    Ama yerçekimsiz ortamda bu sistem de değişir.
  • 1:32 - 1:34
    Değişiklik yaşayan diğer bölge ise
  • 1:34 - 1:36
    denge ile ilgili sisteminiz.
  • 1:36 - 1:38
    Dengenizi sağlamak
  • 1:38 - 1:41
    yerçekimine karşı yaptığınız bir şey değil mi?
  • 1:41 - 1:43
    Eğer yerçekimi yoksa
  • 1:43 - 1:46
    düşmekten korkmanıza da gerek yok.
  • 1:46 - 1:48
    Ama düşmekten çok korkarsınız ve
  • 1:48 - 1:51
    sizi ayakta tutan düşmenizi engelleyen
  • 1:51 - 1:52
    çok iyi gelişmiş bir
  • 1:52 - 1:54
    denge sisteminiz bulunur.
  • 1:54 - 1:56
    Kaykay kayanları görüdüğünüzde
  • 1:56 - 1:59
    sistemin ne kadar hassas çalıştığını fark edersiniz.
  • 1:59 - 2:01
    Ancak yerçekimsiz ortamda
  • 2:01 - 2:03
    denge sisteminiz değişikliğe uğrar.
  • 2:03 - 2:04
    Yerçekimsiz ortamdayken bunu
  • 2:04 - 2:05
    fark etmezsiniz fakat
  • 2:05 - 2:07
    yeryüzüne döndüğünüzde
  • 2:07 - 2:08
    fark edeceksiniz ki
  • 2:08 - 2:09
    dengeniz aslında değişmiş ve
  • 2:09 - 2:10
    kendinizi toparlarken biraz
  • 2:10 - 2:12
    problem yaşayacaksınız.
  • 2:12 - 2:15
    Bu şunu gösterir: uzaydayken beyniniz
  • 2:15 - 2:18
    yerçekimsiz ortamda
  • 2:18 - 2:20
    iş görmeye çalışır ve
  • 2:20 - 2:22
    sizi ağırlıksız olmaya adapte eder.
  • 2:22 - 2:24
    Bunu yeryüzüne dönmeden anlayamazsınız.
  • 2:24 - 2:27
    ve döndüğünüzde kendinizi uzaya uyum sağlamış
  • 2:27 - 2:30
    bir denge sistemiyle bulursunuz.
  • 2:30 - 2:33
    Biliyorsunuz ki, yerçekimli ortam olan dünyada
  • 2:33 - 2:35
    gelişen yaşam,
  • 2:35 - 2:39
    yerçekiminden etkilenerek evrim geçirdi
  • 2:39 - 2:42
    ve bizler yerçekimiyle büyüdük,
  • 2:42 - 2:44
    yürümeyi öğrendik,
  • 2:44 - 2:45
    topu yakalamayı,
  • 2:45 - 2:46
    buzda kaymayı
  • 2:46 - 2:47
    ve diğer şeyleri
  • 2:47 - 2:50
    yerçekimi altında öğrendik.
  • 2:50 - 2:54
    Yerçekimi olmadan büyüseydiniz ne olurdu?
  • 2:54 - 2:57
    Yerçekimine bağlı sistemlerinize ne demeli,
  • 2:57 - 2:59
    kaslarınız
  • 2:59 - 3:01
    denge sisteminiz
  • 3:01 - 3:04
    kalbiniz ve damarlarınız...
  • 3:04 - 3:05
    Şu anki gibi gelişir miydi,
  • 3:05 - 3:08
    yoksa farklı bir gelişim mi izlerdi?
  • 3:08 - 3:09
    Farklı şekilde gelişeceğine dair
  • 3:09 - 3:12
    düşünme sebeplerimizden biri
  • 3:12 - 3:13
    Hubel ve Wiesel adında
  • 3:13 - 3:15
    iki sinirbilimcinin
  • 3:15 - 3:17
    bir süre önce yaptığı
  • 3:17 - 3:18
    deneyden geliyor.
  • 3:18 - 3:22
    Yaptıkları şey, yavru bir kedinin
  • 3:22 - 3:25
    gözüne bant takmaktı.
  • 3:25 - 3:27
    Kedi büyüdü ve gözünden
  • 3:27 - 3:30
    bandı çıkardılar.
  • 3:30 - 3:32
    şimdi, sorumuz şu
  • 3:32 - 3:35
    kedi bu gözüyle görebilir mi?
  • 3:35 - 3:37
    Gözle ilgili bir problem yok değil mi?
  • 3:37 - 3:39
    Ama göze hiç ışık girmediğinden
  • 3:39 - 3:42
    o göz artık göremez.
  • 3:42 - 3:46
    Kedi o gözle göremez çünkü
  • 3:46 - 3:49
    çünkü beyni gelişirken
  • 3:49 - 3:51
    farklı yolaklar kurdu
  • 3:51 - 3:54
    ve normal göz gelişiminde bulunan bağlantılar
  • 3:54 - 3:56
    bu kedide oluşmadı.
  • 3:56 - 3:59
    Bu geri çevrilemez,
  • 3:59 - 4:00
    kalıcı bir değişikliktir.
  • 4:00 - 4:02
    Şimdi, bu kedinin beyni
  • 4:02 - 4:05
    gören bir gözle büyüyen kediden
  • 4:05 - 4:08
    oldukça farklı yapıda.
  • 4:08 - 4:11
    Farklı beyne sahip bu kedi, işin özüdür.
  • 4:11 - 4:12
    Şimdi, şunu merak edebilirsiniz,
  • 4:12 - 4:14
    iyi de yerçekimiyle ne alaka?
  • 4:14 - 4:15
    Yerçekiminin oluşturduğu kuvvetler
  • 4:15 - 4:17
    olmadığında ne olur?
  • 4:17 - 4:20
    Denge organınız aynı şeklide
  • 4:20 - 4:21
    gelişimini sürdürecek mi
  • 4:21 - 4:23
    yoksa farklı mı olacak?
  • 4:23 - 4:25
    Eğer biri uzayda büyürse,
  • 4:25 - 4:27
    Dünya'ya geri dönüp normal yaşar mı
  • 4:27 - 4:31
    yoksa farklı bir insan mı olur?
Title:
Yerçekimi ve insan vücudu - Jay Buckey
Description:

Dersin tamamını izlemek için: http://ed.ted.com/lessons/gravity-and-the-human-body-jay-buckey

Vücudumuzun işlev görmesi için yerçekimi gereklidir; kanın pompalanması, denge duyusu, kemik gelişimi yerçekiminin kaçınılamaz gerçekliği altındaki yaşama bağlı gelişmiştir. Sinirbilimci David Hubel ve Torten Wiesel'ın deneylerini kuşanan, astronot Jay Buckey bir düşünce deneyini anlatıyor: Yerçekimi olmasaydı, vücudumuz nasıl çalışırdı?

Ders anlatımı: Jay Buckey, canlandırma: TED-Ed.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:46

Turkish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.