Return to Video

Uyumazsanız n'olur? - Claudia Aguirre

  • 0:07 - 0:12
    1965 yılında, 17 yaşındaki lise öğrencisi
    Randy Gardner
  • 0:12 - 0:16
    264 saat boyunca uyumadı.
  • 0:16 - 0:20
    Bu da uyumadan 11 gün geçirdiği
    anlamına gelir.
  • 0:20 - 0:23
    2.günde gözleri odaklanma yeteneğini
    kaybetti.
  • 0:23 - 0:27
    Sonraki gün, dokunarak nesneleri tanılama
    yeteneğini kaybetti.
  • 0:27 - 0:31
    3.günde, Gardner karamsar ve dengesiz
    bir ruh haline büründü.
  • 0:31 - 0:34
    Deneyin sonunda, konsantre olmakta
    zorlanıyordu,
  • 0:34 - 0:36
    kısa süreli belleğiyle sorunlar yaşıyordu.
  • 0:36 - 0:37
    paranoyak hale geldi,
  • 0:37 - 0:39
    halüsinasyon görmeye başladı.
  • 0:39 - 0:42
    Gardner, uzun süreli psikolojik veya fiziksel
  • 0:42 - 0:43
    zarara uğramadan eski haline döndüyse de,
  • 0:43 - 0:47
    diğerleri için bu uykusuzluk hali,
    hormanal bozukluk,
  • 0:47 - 0:48
    hastalık,
  • 0:48 - 0:51
    ve, en uç durumlarda ölümle sonuçlanabilir.
  • 0:51 - 0:55
    Öncelikle, neden uyuduğumuzu
    anlamaya çalışıyoruz,
  • 0:55 - 0:57
    biliyoruz ki, uyku olmazsa olmaz.
  • 0:57 - 1:00
    Yetişkinler yedi, sekiz saatlik gece
    uykusuna ihtiyaç duyarken,
  • 1:00 - 1:02
    ergenlerin yaklaşık on saat uyuması gerekir.
  • 1:02 - 1:05
    Beynimize yorulduğumuzu söyleyen sinyaller ile
  • 1:05 - 1:07
    bize havanın karardığını söyleyen sinyaller
  • 1:07 - 1:11
    yüzünden uykumuz gelir.
  • 1:11 - 1:13
    adenozin ve melatonin gibi

  • 1:13 - 1:15
    uyku tetikleyici kimyasalların
    sentezlenmesi
  • 1:15 - 1:18
    bizi uyuşuk bir hale getirir,
  • 1:18 - 1:21
    nefes alıp vermemizi,
    kalp atış hızımızı yavaşlatır
  • 1:21 - 1:24
    ve kaslarımız gevşer.
  • 1:24 - 1:27
    Bu uyku, DNA'mızın kendini onardığı,
    vücudumuzun
  • 1:27 - 1:30
    kendini yenilediği uyku
    NREM uykusudur.
  • 1:30 - 1:32
    ABD'de,
  • 1:32 - 1:37
    yetişkinlerin %30'unun, ergenlerin ise %66'sının
  • 1:37 - 1:39
    uyku yoksunluğu çektiği tahmin ediliyor.
  • 1:39 - 1:42
    Bu öyle basit bir rahatsızlık değil.
  • 1:42 - 1:45
    Uykusuz durmak vücuda
    ciddi derecede zarar verir.
  • 1:45 - 1:46
    Uyumadığımızda,
  • 1:46 - 1:47
    öğrenme gücümüz,
  • 1:47 - 1:48
    hafızamız,
  • 1:48 - 1:49
    ruh halimiz,
  • 1:49 - 1:51
    ve tepki süremiz bundan etkilenir.
  • 1:51 - 1:53
    Uykusuzluk; ateşlenmeye,
  • 1:53 - 1:55
    halüsinasyon görmeye,
  • 1:55 - 1:56
    yüksek kan basıncına sebep olabilir.
  • 1:56 - 2:00
    hatta uykusuzluk, diyabet ve obeziteyle
    bile ilişkilendirilebilir.
  • 2:00 - 2:04
    2014 yılında futbol fanatiği
    Dünya Kupası'nı izlemek için
  • 2:04 - 2:08
    48 saat ayakta kaldıktan sonra öldü.
  • 2:08 - 2:11
    Onun zamansız ölümü kalp krizinden olsa da;
  • 2:11 - 2:15
    çalışmalar gösteriyor ki; altı saatten az uyumak,
  • 2:15 - 2:19
    kalp krizi riskini, düzenli olarak yedi sekiz
  • 2:19 - 2:23
    saat uyuyanlara göre
    dört buçuk kat arttırıyor.
  • 2:23 - 2:28
    Dünya üzerinde nadir rastlanan genetik mutasyona sahip bir avuç insan için
  • 2:28 - 2:30
    uykusuzluk, kaçınılmaz bir gerçek.
  • 2:30 - 2:34
    Fatal Familial Insomnia olarak bilinen bu durum,
  • 2:34 - 2:38
    vücudu kabusvari bir uyanıklık halinde tutar,
  • 2:38 - 2:41
    vücudun, uykunun huzurlu sığınağına
    girmesini engeller.
  • 2:41 - 2:43
    Aylar veya yıllar içinde,
  • 2:43 - 2:47
    devam eden bu süreç,
    akıl hastalığına ve ölüme neden olur.
  • 2:47 - 2:51
    Nasıl olur da uykusuzluk,
    bu kadar büyük bir dert olur?
  • 2:51 - 2:55
    Bilimadamları, bunun cevabını
    beyinde, atıkların birikmesine
  • 2:55 - 2:57
    bağlıyor.
  • 2:57 - 2:58
    Uyanık olduğumuz saatlerde,
  • 2:58 - 3:02
    hücrelerimiz, enerji kaynaklarımızı
    tüketmekle meşgul olurlar
  • 3:02 - 3:04
    ki bu kaynaklar, adenozin gibi
  • 3:04 - 3:07
    çeşitli ürünlere dönüştürülür.
  • 3:07 - 3:08
    Ve adenozin miktarı arttıkça,
  • 3:08 - 3:13
    uyuma isteğimiz de artar, bu
    uyku bastırması olarak da bilinir.
  • 3:13 - 3:18
    Aslında, kafein adenozin alıcılarının yollarını
    kapatır.
  • 3:18 - 3:21
    Diğer atıklar da beynimizde birikir,
  • 3:21 - 3:25
    eğer bu atıklar kaldırılmazsa,
    beynimize fazladan yük olurlar
  • 3:25 - 3:30
    ve uykusuzluğun negatif semptonlarına
    neden olurlar.
  • 3:30 - 3:34
    Peki o halde, uyuduğumuzda bunun olmasını
    engelleyen şey ne?
  • 3:34 - 3:37
    Bilimadamları, glymphatic sistem denilen,
    beyindeki bu birikmeyi
  • 3:37 - 3:40
    temizleyen bir mekanizma
    buldular.
  • 3:40 - 3:43
    Bu mekanizma, biz uyurken
    daha etkili çalışıyor,
  • 3:43 - 3:49
    beyin-omurilik sıvısını kullanarak
    hücreler arasında biriken artıkları
  • 3:49 - 3:51
    süpürüp dışarı atıyor.
  • 3:51 - 3:55
    Lenf damarları, bağışıklık hücreleri için
    bir yol görevi görürler.
  • 3:55 - 3:58
    son araştırmalarda bu damarlar
    beyinde bulunmuştur.
  • 3:58 - 4:04
    aynı zamanda, beynimizdeki günlük atıkların
    temizlenmesinde bir rol oynuyor olabilirler.
  • 4:04 - 4:09
    Bilimadamları, uykunun arkasındaki canlandırıcı
    mekanizmayı araştırmaya devam ederken,
  • 4:09 - 4:11
    bir şeyden emin olabiliriz ki;
  • 4:11 - 4:17
    sağlığımızı ve aklımızı kaybetmek istemiyorsak, kendimizi uykunun tatlı kollarına bırakmalıyız.
Title:
Uyumazsanız n'olur? - Claudia Aguirre
Speaker:
Claudia Aguirre
Description:

Ayrıntılı ders için: http://ed.ted.com/lessons/what-would-happen-if-you-didn-t-sleep-claudia-aguirre

ABD'de yetişkinlerin %30'unun, ergenlerin ise %66'sının uyku yoksunluğu çektiği tahmin ediliyor.Bu öyle basit bir rahatsızlık değil: uykusuz durmak vücuda ciddi derecede zarar verir.Claudia Aguirre, uyumadığınızda vücut ve beyninize neler olduğunu gösterecek.

Claudia Aguirre anlattı, TED-Ed animasyonladı.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:35

Turkish subtitles

Revisions Compare revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.