Як выгадаваць паспяховых дзяцей – без залішняй апекі

Перагружаючы дзяцей высокімі спадзяваннямі і празмерным кантролем, бацькі на самой справе ніяк не дапамагаюць. Прынамсі, так гэта бачыць Джулі Літкат-Хеймз. Былы дэкан першага курса Стэнфардскага ўніверсітэта тлумачыць, чаму бацькам неабходна перастаць атаясамліваць поспехі сваіх дзяцей з адзнакамі і баламі за тэсты. Замест гэтага, кажа яна, ім варта факусавацца на найстарэйшай ідэі: безумоўным каханні.

Ведаеце, я не збіралася быць
экспертам у выхаванні дзяцей.

Насамрэч, я не вельмі ў гэтым зацікаўлена.

Справа ў тым, што зараз існуе
стыль бацькоўства,

які перашкаджае дзецям,

не даючы ім стаць самімі сабой.

Той стыль бацькоўства,

які толькі замінае.

Думаю, я хачу сказаць,

што мы зашмат турбуемся
пра тых бацькоў,

якія мала цікавяцца
жыццём сваіх дзяцей,

іх адукацыяй ці іх выхаваннем

і гэта нездарма.

Але з іншага боку

таксама вельмі кепска і тое,

калі бацькі адчуваюць, быццам
дзіця не можа дасягнуць поспехаў

пакуль бацькі не абароняць і
не папярэдзяць на кожным павароце,

не будуць чакаць паблізу і
кантраляваць кожны момант,

не падштурхнуць сваё дзіця
да пэўнай кар'еры і каледжаў.

Калі мы так выхоўваем дзяцей,

і я кажу "мы",

бо Божа ведае, выхоўваючы
двох сваіх падлеткаў,

я сама прытрымлівалася такіх тэндэнцый,

у выніку дзяцінства нашых дзяцей
аказваецца цалкам распланаваным.

І вось як такое дзяцінства выглядае.

Мы трымаем дзяцей у небяспецы,

накормленымі і напоенымі,

ды хочам упэўніцца, што яны
пойдуць у правільныя школы,

што яны ў правільных класах
і правільных школах,

атрымліваюць правільныя адзнакі ў
правільных класах у правільных школах.

Але не толькі адзнакі, яшчэ і балы,

і не толькі адзнакі і балы,
а яшчэ ўшанаванне ды ўзнагароды,

заняткі спортам, гурткі, лідарства.

Мы кажам дзецям: "Не далучайся да клуба,

а распачні яго, бо гэта
хочуць бачыць каледжы.

Ды займіся грамадскай працай.

Маю на ўвазе, пакажы,
што клапоцішся пра іншых.

І ўсё гэта робіцца дзеля нейкай
спадзяванай дасканаласці.

Мы чакаем, што дзеці дасягнуць

таго ўзроўню ідэала, які ніколі
не патрабаваўся ад нас,

і таму, што столькі патрабуецца,

мы думаем,

што бацькі, вядома, павінны
спрачацца з кожным настаўнікам,

і дырэктарам, і трэнерам, і суддзём,

і паводзіць сябе так, як кансьерж
свайго дзіцяці,

і асабісты памочнік,

і сакратар.

І потым з дзецьмі, з нашымі
дарагімі дзецьмі,

мы праводзім столькі часу,
падштурхоўваючы,

улагоджваючы, падказваючы, памагаючы,
чапляючыся, назаляючы, у розных выпадках,

каб упэўніцца, што яны нічога не сапсуюць,

не пазачыняюць дзверы,

не знішчаць сваю будучыню,

нейкае спадзяванае паступленне

ў невялічкую жменьку каледжаў,

якія адмаўляюць амаль кожнаму абітурыенту.

І вось як адчувае сябе дзіця
з такім распланаваным дзяцінствам.

Па-першае, няма вольнага часу для гульняў.

Няма яго па абедзе,

бо ўсё павінна ўзбагачаць, як мы лічым.

Быццам кожнае хатняе заданне,
кожны тэст, дадатковыя заняткі –

гэта пераломны момант для будучыні,
якую мы самі для іх павыдумлялі,

і мы вызваляем іх ад дапамогі па хаце,

нават ад таго, каб яны дастаткова спалі,

пакуль яны звяраюцца з
пунктамі свайго плана.

І ў распланаваным дзяцінстве мы кажам,
што проста хочам, каб яны былі шчаслівыя,

але калі яны вяртаюцца са школы,

усё, што мы часцей за ўсё пытаем,

гэта іх дамашняя работа ды іх адзнакі.

І па нашых тварах яны бачаць,

што нашае ўхваленне, любоў,

што ўся іх каштоўнасць –

гэта вынік высокіх адзнак.

А потым мы ідзем побач з імі

і кудахтаючы хвалім, нібыта трэнер з
Вэстмінстэрскага дог-шоў,

угаворваючы падскочыць крыху
вышэй і падляцець далей,

дзень у дзень.

Пераходзячы ў вышэйшую школу,

яны не думаюць над тым, што
самі б хацелі вывучаць

ці чым яшчэ займацца.

Яны пытаюцца ў кансультантаў:

"Што мне трэба рабіць, каб трапіць
у правільны каледж?"

А потым, калі ў школе іх
завальваюць адзнакамі,

і яны атрымліваюць 4,

ці, не дай Божа, 3,

яны адразу пішуць сябрам:

"З такімі адзнакамі хто-небудзь
трапляў у каледж?"

І нашыя дзеці,

нягледзячы на тое, як
яны заканчваюць школу,

застаюцца ледзь жывымі.

Яны ломкія.

Яны крыху выгарэлыя.

Яны пастарэлі крыху раней,

жадаючы, каб дарослыя ім сказалі:
"Таго, што ты зрабіў, дастаткова,

тваіх дзіцячых намаганняў дастаткова".

І зараз яны вянуць пад цяжкім ціскам
хваляванняў і дэпрэсій,

і некаторыя з іх пытаюць сябе:

"А ці акупіцца ўсё гэта?"

Так, мы, бацькі,

мы, бацькі, даволі ўпэненыя, што акупіцца.

Мы паводзім сябе, быццам

сур'ёзна думаем, што ў
дзяцей не будзе будучыні,

калі яны не трапяць у пэўныя каледжы ці
не зробяць пэўную кар'еру,

якую мы для іх запланавалі.

Альбо магчыма, мы проста баімося,

што ў іх не будзе будучыні,
якой можна хваліцца

перад нашымі сябрамі альбо
сцікерамі на сваіх машынах.

Так.

Але калі вы паглядзіце, што мы нарабілі,

калі ў вас сапраўды ёсць мужнасць
паглядзець на гэта,

вы убачыце, што не толькі дзеці
лічаць, што іх каштоўнасць –

гэта вынік адзнак і балаў,

але што мы жывем непасрэдна ў іх такіх
дарагіх галавах, якія толькі развіваюцца,

увесь час, нібыта гэта нашая версія
фільма "Быць Джонам Малкавічам",

мы дасылаем нашым дзецям паведамленне:

"Гэй, дзіця, я не думаю, што без мяне ты
можаш нечага дасягнуць".

Такім чынам, з нашай звышдапамогай,

звышапекай, празмерным кіраваннем і
трыманнем за руку

мы не даем нашым дзецям шанцу
стаць самадастатковымі,

што сапраўды з'яўляецца фундаментальным
прынцыпам чалавечай псіхікі,

важнейшым за пачуццё
ўласнай годнасці, якое яны

атрымліваюць ад апладысментаў.

Самадастатковасць з'яўляецца, калі чалавек
бачыць, што яго дзейнасць вядзе да вынікаў,

а не

Вось так

не дзейнасць яго бацькоў ад яго імя,

яго асабістая дзейнасць вядзе да вынікаў.

Прасцей кажучы,

калі нашым дзецям трэба будаваць
самадастатковасць, а яны і павінны,

ім трэба нашмат больш думаць,
планаваць, вырашаць,

рабіць, спадзявацца, спраўляцца,
вучыцца на памылках,

марыць і спрабаваць жыццё

самім.

Так, ці я кажу,

што кожнае дзіця працавітае і
зматываванае

і не патрабуе зацікаўленнасці
бацькоў у сваім жыцці,

і мы павінны проста адчапіцца ад іх?

Ні ў якім разе.

Вось, што я кажу.

Што калі мы ставімся да адзнак,
балаў, узнагарод

як да мэтаў дзяцінства,

усё ў мэтах садзейнічання паступленню
ў нейкія пэўныя каледжы

ці доступу да пэўных кар'ер,

то гэта надта вузкае разуменне
поспеху для нашых дзяцей.

І хоць мы можам дапамагчы ім дасягнуць
нейкіх кароткатэрміновых перамог

сваёй звышдапамогай,

як калі яны атрымліваюць лепшую
адзнаку дзякуючы нам,

у выніку нашай дапамогі рэзюмэ іх
дзяцінства становіцца даўжэйшым,

я хачу сказаць, што гэта ўсё
мае доўгатэрміновы ўплыў

на іх адчуванне сябе як асоб.

Я хачу сказаць, што мы павінны
менш хвалявацца пра

каледжы,

у якія яны могуць паступіць,

і больш хвалявацца пра іх звычкі,
спосаб мыслення, навыкі,

здароўе, поспехі, дзе б яны ні былі.

Я кажу, што

нашым дзецям патрэбна, каб мы былі
менш апантаныя адзнакамі і баламі

і больш зацікаўленыя тым,

як зрабіць дзяцінства асновай іх поспеху,

пабудаваным на любові

і хатніх абавязках.

Я сказала абавязках? Абавязках? Сапраўды.

І вось чаму.

Самае доўгае даследаванне чалавецтва,
з тых, што калі-небудзь праводзіліся,

называецца Harvard Grant Study.

У ім высветлілася, што прафесійныя
поспехі ў жыцці,

якіх мы жадаем для нашых дзяцей,

узнікаюць дзякуючы выкананню ў
дзяцінстве хатніх абавязкаў,

і чым раней вы пачынаеце, тым лепш,

што вобраз думак а-ля
"закасвай рукавы ды працуй",

вобраз думак, які кажа,
што ёсць непрыемная праца,

хтосьці павінен ёй заняцца,
чаму б не я?

Вобраз думак, што кажа:

"Я прысвячу свае намаганні,
каб зрабіць усё лепш".

Вобраз думак, які дапамагае дасягнуць
поспехаў на працы.

Мы ўсе гэта ведаем. Вы гэта ведаеце.

Мы гэта ведаем, але ўсё роўна,
распланоўваючы дзяцінства,

мы вызваляем дзяцей ад працы па хаце,

і ў выніку, на працоўнае месца
яны прыходзяць,

усё чакаючы свайго плана,

але ён не існуе,

і, што больш важна, ім не хапае
натхнення, інстынкту,

каб закасаць рукавы і прыняцца за працу,

каб аглядзецца ды задумацца: Чым
можна быць карысным для сваіх калег?

Як можна наперад угадаць,
што можа спатрэбіцца начальніку?

Другое вельмі важнае адкрыццё з
таго самага даследавання

сведчыць пра тое, што шчасце ў жыцці

ідзе ад любові,

не любові да працы,

а кахання да людзей:

нашага мужа ці жонкі,
партнёра, сяброў, сям'і.

Такім чынам, дзяцінства павінна
навучыць нашых дзяцей любіць,

а яны не могуць любіць іншых,
калі спачатку не палюбяць сябе,

і яны не палюбяць сябе, калі мы не
падорым ім безумоўнае каханне.

Дакладна.

Такім чынам,

замест апантанасці адзнакамі і баламі,

калі наш дарагі нашчадак
вяртаецца са школы,

ці мы вяртаемся з працы,

нам трэба забыцца на гаджэты,
адкласці тэлефон,

паглядзець ім у вочы

і дазволіць убачыць ім тое шчасце,
якое запаўняе нашыя сэрцы,

калі мы ўпершыню за некалькі
гадзін бачым наша дзіця.

І потым мы павінны спытаць:

"Як прайшоў твой дзень?

Што табе ў ім спадабалася?"

І калі вашая дачка-падлетак
кажа "Абед", як мая,

а я хацела пачуць пра тэст па матэматыцы,

а не абед,

вы павінны зацікавіцца і ім.

Варта спытаць: "І што ж такога
цудоўнага было ў ім?"

Ім трэба ведаць, што для нас
яны важныя як людзі,

незалежна ад свайго сярэдняга бала.

І зараз вы думаеце: "Абавязкі ды любоў,

гучыць цудоўна, але пачакайце.

Каледжы хочуць бачыць
высокія балы ды адзнакі,

узнагароды",
але вось што я вам скажу: "Не зусім".

Самыя элітныя школы патрабуюць
гэтага ад маладых людзей,

але вось добрыя навіны.

Наперакор таму, у што нас прымушаюць
верыць вымагальніцкія рэйтынгі каледжаў,

вам не трэба ісці ў элітную школу,

каб быць шчаслівым і паспяховым.

Шчаслівыя і паспяховыя людзі хадзілі
ў дзяржаўныя школы,

маленькія каледжы, пра якія ніхто не чуў,

тэхнікумы,

звычайныя каледжы, потым з іх
выляталі праз непаспяховасць.

У гэтым памяшканні, у нашай
супольнасці ёсць доказы,

што гэта ўсё праўда.

Калі б мы азірнуліся навокал

і задумаліся пра іншыя каледжы,

магчыма, забыліся на сваё эга,

мы б змаглі прыняць праўду і
затым зразумець,

што наўрад ці будзе канцом света тое,

што нашыя дзеці не трапяць ў
адну з тых элітных школ.

І нават больш важна,

калі яны пражылі дзяцінства не ў
адпаведнасці з тыранічным планам,

то калі яны пойдуць у каледж,

якім бы ён ні быў,

яны пойдуць туды па сваім жаданні,

прымліваючыся сваіх захапленняў.

Здольныя і гатовыя дасягаць поспехаў.

Я вымушана ў нечым прызнацца.

Як і казала, у мяне двое дзяцей,
Сойер і Эверы.

Яны падлеткі.

І калісьці,

думаю, я ставілася да Сойера і Эверы

як да маленькіх дрэваў бонсай,

я збіралася старанна іх падразаць,

каб сфармаваць з іх нейкіх
ідэальных людзей,

дастаткова ідэальных, каб
гарантаваць паступленне

ў каледж з адным з самых
высокіх конкурсаў.

Але я пачала разумець пасля працы
з тысячамі іншых дзяцей,

і гадуючы двух сваіх,

што мае дзеці не дрэвы бонсай.

Яны – палявыя кветкі

невядомага роду і віду,

і маё заданне – забяспечыць
пажыўнае асяроддзе,

каб зрабіць іх мацнейшымі
праз хатнія абавязкі,

і любіць іх, каб яны маглі любіць
астатніх і атрымліваць любоў,

а каледж, профіль, кар'ера –

гэта іх выбар.

Мая праца не ў тым, каб зрабіць
з іх тое, што хачу я,

а ў тым, каб падтрымаць іх на шляху
станаўлення самімі сабой.

Дзякуй