Gizliliğin önemi

Glenn Greenwald, Birleşik Devletler'in vatandaşlarını geniş çaplı denetimine dair Edward Snowden dosyalarını ilk gören --- ve bunun hakkında yazan --- gazeteci idi. Bu yakıcı sohbette, Greenwald, "saklayacak hiçbir şey" yapmasanız da, neden gizliliği önemsemeniz gerektiği davasını ortaya koyuyor.

Bu odadaki herkesin,
herhangi birine

sahip olduğuna emin olduğum

deneyimlere yönelik her tür video
mevcut Youtube'da.

Yalnız olduğunu düşünen

bir bireyi içeriyor,

dışavurumcu bir tutumla uğraştırıyor ---

çılgınca şarkı söylemek, kıvrılarak

dansetmek, hafif seksüel hareketler ---

sadece aslında yalnız olmadıklarını,

gizlice izleyen birinin olduğunu

farketmek için, ki korku içinde,

yaptıklarını derhal bırakmalarına

neden olan şeyin farkedilişi.

Yüzlerindeki utanç

ve küçük düşme hissi aşikâr.

"Bu anca kimse

izlemiyorsa yapmayı istediğim

bir şey." hissi bu.

Son 16 aydır tuhaf

bir biçimde odaklandığım

işin özü bu,

mahremiyetin neden önemli olduğu sorusu,

Edward Snowden'ın, Birleşmiş Devletler

ve tüm dünyada bilinmeyen ortaklarının,

bir zamanlar emsalsiz bir özgürleşme

ve demokratikleşme aracı olarak

ilan edilmiş İnterneti,

emsalsiz bir rastgele

kitlesel denetim alanına dönüştürdüğüne

dair ifşalarının olanak sağlamasıyla,

küresel bir tartışma bağlamında

yükselen bir soru.

Bu tartışmada, kitlesel denetimden

rahatsız olan insanların bile

katıldığı, bu geniş çaplı saldırının

gerçek bir zararının olmadığı,

çünkü yalnızca kötü işler ile uğraşan

insanların bir şeyleri saklamak isteme

ve gizliliklerini önemseme sebepleri

olduğuna dair oldukça yaygın

olan bir düşünce var.

Bu dünya görüşü üstü kapalı olarak

iyi ve kötü olmak
üzere dünyada iki

tür insanın olduğu önermesinde yerleşik.

Kötü insanlar, terör eylemlerini

tasarlayan veya şiddetli suçlar

ile bağı olanlardır ve bu yüzden
yaptıklarını saklamak isterler,

gizliliklerini gözetme sebepleri vardır.

Ama aksine, iyi insanlar

işe giden, evine dönen, çocuk

yetiştiren, tv izleyen insanlardır.

İnterneti bomba eylemleri düzenlemek için

değil, haber okumak, tarif paylaşmak veya

çocuklarının planları için kullanırlar

ve bu insanlar yanlış bir şey yapmıyorlar

ve bu yüzden saklayacak bir şeyleri yok

ve devletin gözetlemesinden

korkmaları için sebep yok.

Bunu gerçekten söyleyen insanlar

alçak gönüllülüğün
çok sıra dışı bir hâline

kendilerini kaptırmışlar.

Gerçekte söylüyor oldukları şey,

"Zararsız, tehdit teşkil etmeyen

ve sıkıcı biri olmaya razı oldum

çünkü devletin ne yaptığımı bilmesinden

gerçekten korkmuyorum."

Bu zihniyet, bence, en saf hâliyle,

Google'ın uzun dönem CEO'su

Eric Schmidt ile 2009'da

yapılan bir röportajda, kendisine

şirketinin dünyadaki milyonlarca insana

çok çeşitli yollarla yapılan

gizlilik saldırısı hakkında
sorulduğunda verdiği

şu cevapta yer alıyor: "Eğer ki

insanların bilmesini istemediğin

bir şey yapıyorsan,

belki de en baştan hiç yapmamalısın."

Şimdi bu zihniyet için her türde şey

söylenebilir,

öncelikle bunu söyleyen insanlar,

gizliliğin önemsiz olduğunu söyleyen,

aslında buna inanmıyorlar

ve inanmadıklarını da
gizliliğin önemli

olmadığını dillendirirken
gizliliklerini

güvene almak için
hiçbir adımdan geri durmayan

hareketleri sayesinde biliyoruz.

E-postalarına ve sosyal medya

hesaplarına şifre oluşturuyorlar,

yatak odalarına ve banyolarına

kilit takıyorlar;

tüm adımlar, diğer insanların,

özel olduğunu düşündükleri alana girişini

ve bilmelerini istemediklerini bilişini
engellemek için tasarlanmış hâlde.

Aynı Eric Schmidt, Google'ın CEO'su,

Google'daki çalışanlarına, İnternet

magazini CNET ile, CNET'in

Eric Schmidt hakkında,

büyük ölçüde Google aramaları ve

diğer Google ürünleri sayesinde edinilmiş

bir sürü kişisel ve özel bilgiyle

dolu bir makale yayınlanmaları
üzerine iletişimi kesmelerini

buyurdu. (Gülüşmeler)

Aynı bölünme 2010'da yapılan

yüz kızartıcı bir röportajda, gizliliğin

artık "sosyal bir norm" olmaktan

çıktığını bildiren, Facebook'un CEO'su

Mark Zuckerberg ile de görülebilir.

Geçen yıl, Mark Zuckerberg ve eşi

Palo Alto'da, sadece kendi evlerini değil

komşu olan dört evi de, diğer insanları,

kişisel hayatlarında yaptıklarını

görmekten alıkoyan, özel alanlarının

tadını çıkardıklarından emin olmak için

totalde 30 milyon dolara satın aldı.

Son 16 aydır, bu konuyu dünya
genelinde tartışıyorum, biri

bana ne zaman "Gizlilik saldırıları

beni endişelendirmiyor çünkü

saklayacağım bir şey yok." dese,

her zaman aynı şeyi söylüyorum.

Bir kalem çıkarıyorum ve e-postamı

yazıyorum. "Bu benim e-postam.

Senden istediğim eve gittiğinde

bana tüm e-postalarının

şifrelerini yollaman, sadece

güzel, saygıdeğer, adına olan iş hesapları

değil de hepsi,

çünkü online yaptığın her ne ise

bakabilmek istiyorum, istediğimi

okuyabilmek, ilginç bulduğumu
paylaşabilmek istiyorum.

Sonuçta kötü biri değilsen,

yanlış bir şey yapmıyorsan,

saklayacak bir şeyin olmasa gerek."

Tek bir kişi bile teklifimi kabul etmedi.

Ben o --- (Alkışlar)

Ben e-postamı dindarca sürekli yokluyorum.

Oldukça ıssız bir yer.

Ve bunun bir sebebi var,

o da biz insanların, kişisel gizliliğin

önemini sözde reddedenlerimiz de

dâhil, bunun esaslı önemini

içgüdüsel olarak

anladığı.

İnsan olarak sosyal hayvanlar olduğumuz

doğru, ki bu diğer insanların yaptığımızı

söylediğimizi, düşündüğümüzü bilmelerine

ihtiyaç duymamız demek ve bu nedenle
bilgilerimizi online gönüllü yayınlıyoruz.

Ama özgür ve tatminkâr bir birey olmak

için diğerlerinin yargıcı bakışlarından

özgür olacağımız bir yere gitme

ihtiyacımız da aynı derecede gerekli.

Bunu istememizin bir nedeni var,

ve bu neden hepimizin --- yalnızca

terörist ve suçluların değil, hepimizin --

saklayacak şeyleri olması.

Fizyoloğumuza veya avukatımıza,

psikoloğumuza veya eşimize, arkadaşımıza,

söylemek istediğimiz, başkaları öğrense

incineceğimiz, yaptığımız ve düşündüğümüz

bir sürü şey var.

İnsanların bilmesine razı olduğumuz,

söylediğimiz, düşündüğümüz, yaptığımız

türlü şeye dair yargıda bulunuyoruz

ve söylediğimiz, düşündüğümüz, yaptığımız

türlü şeyi kimse bilmesin istiyoruz.

İnsanlar kolayca gizliliklerine önem

vermediklerini iddia edebilirler

ama eylemleri
bu inancın gerçekliğini çürütür.

Gizliliğin evrensel ve içgüdüsel olarak

çok istenmesinin bir nedeni var.

Bu yalnızca havayı solumak veya

suyu içmek gibi
refleksif bir hareket değil.

Bunun nedeni,
gözetlenebildiğimiz, izlenebildiğimiz

bir durumda olduğumuzda,

tavırlarımızın dramatik şekilde değişmesi.

İzlendiğimizi düşündüğümüzde aklımızdan

geçen davranışsal seçenekler yelpazesi

şiddetle daralır.

Bu gayet, insan doğasına dair,

sosyal bilimin, edebiyatın, dinin

ve neredeyse her alandan disiplinin

tanıdığı bir gerçek.

Biri izleniyor olabileceğini düşündüğünde,

içinde bulunduğu davranışın

çok daha fazla uyumcu ve itaatkâr

olduğunu kanıtlayan düzinelerce

psikolojik inceleme mevcut.

İnsan utancı, bundan kaçma isteği gibi

çok güçlü bir motivasyon unsuru

ve insanların izlendikleri

durumlarda kendi
faaliyetlerinin yan ürünü olan

değil de başkalarının beklentileri ile

veya toplumsal tutuculuğun

buyrukları ile ilintili

kararlar vermelerinin sebebi de budur.

Bu farkındalık en güçlü şekilde, ilk defa

kurumların çok büyük ve
merkezileştirildikleri hâle geldiği,

artık gözetleyemedikleri ve bu sebeple

ferdi üyelerinin her birini kontrol

edemedikleri endüstri çağının habercisi

olan önemli bir problemi

çözmeye koyulan 18. yüzyıl filozofu

Jeremy Bentham'ın pragmatik
hedefleri adına sömürülmüştür

ve onun akıl ettiği çözüm ise,

özünde; ana niteliği

kurumun merkezinde yer alan devasa

bir kulenin inşası olan,

kurumu yönetenin her an hepsini
izleyememelerine

rağmen herhangi bir anda herhangi bir

mahkumu izleyebileceği, panoptikon

adını verdiği hapishanelerde uygulanması

düşünülmüş mimari bir tasarımdı.

Ve bu tasarımda elzem olan,

mahkumlar tamamiyle panoptikonu,

kuleyi göremezdi, ve dolayısıyla hiçbir

zaman izlenip izlenmediklerini

veya ne zaman olduğunu bile bilemezlerdi.

Ve onu bu buluşta en çok heyecanlandıran,

mahkumların, mümkün olan her anda

izlendiklerini varsayacak olmaları ki

bunun da boyun eğme

ve itaat adına en üst düzey

uygulayıcı olacağı idi.

20. yüzyıl Fransız filozofu
Michel Foucault

bu modelin yalnızca hapishaneler değil,

insan davranışını kontrol etmeyi gözeten

her kurum için kullanılabileceğini gördü:

okullar, hastahaneler, fabrikalar,

işyerleri. Ve dediği, Bentham tarafından

keşfedilen bu zihniyetin, bu çerçevenin,

artık tiranlığın aleni silahlarına ihtiyaç

duymayan modern toplumlarda,

batı toplumlarında, toplumsal

kontrolde anahtar araçlar olduğu idi ---

muhalifleri cezalandırmak, mahkum etmek,

öldürmek, yasal olarak belli bir partiye

bağlılığı mecbur etmek --- çünkü

kitlesel denetim zihinde,

çok daha ince olmasına rağmen

sosyal normlara ve sosyal tutuculuğa

uyumu kolaylaştırmanın çok daha etkili

bir yolu olan

bir hapishane yaratır, kaba kuvvetin

olabileceğinden çok daha etkili.

Denetim ve gizlilikle ilgili en simgesel

edebi eser hepimizin okulda öğrendiği ve

bu yüzden neredeyse klişeye dönüşen,
George Orwell'in "1984" romanıdır.

Aslında, denetimle ilgili bir tartışmada
onu her gündeme getirdiğinizde,

insanlar direkt uygulanamaz bularak
reddederler

ve derler ki:

"Ah, yalnız '1984'te, insanların evinde
monitörler vardı, her saniye

izleniyorlardı ve bunun bizim yüz yüze

geldiğimiz denetim durumu ile
hiç alakası yok."

Bu Orwell'in "1984"te değindiği uyarıların

hakiki bir kökten yanlış anlaşılması.

Onun değiniyor olduğu uyarı

herkesin her zaman görüntülendiği

değil de insanların her an izlenebileceği

farkındalığında olduğu bir denetim

durumu ile ilgiliydi.

Orwell'in sözcüsü Winston Smith'in karşı

karşıya kalınan denetim sistemini

tarif edişi:

"Tabii ki, her an izlenip izlenmediğini

bilmenin bir yolu yoktu."
Devam ediyor,

"Her halükârda, ne zaman

isterlerse kablonu fişe

takabiliyorlardı.

Çıkardığın her sese kulak misafiri

olunduğu ve karanlık yokken

her hareketinin mercek altına alındığı,

alışkanlıktan içgüdüye dönüşen

bir varsayımda yaşamalıydın,
yaşıyordun da."

Semavi dinler benzer bir şekilde

her şeyi bilmesi sayesinde sürekli

her yaptığını izleyen, görünmez, âlim

bir otoriteyi farzeder, ki bu asla mahrem

bir anın olmadığı, diktalara boyun eğmenin

nihai zorlayıcısı

anlamına gelir.

Tüm bu görünüşte benzeşmeyen işlerin

anladığı şey, ulaştığı sonuç,

insanların her an izlenebildiği

bir toplumun uyumluluk,

boyun eğme ve teslim olma

geliştiren bir toplum olduğudur,

ki bu en aleniden en üstü kapalıya

her tiranın, bu sistemi

arzu etmesinin sebebidir.

Diğer taraftan, daha da önemlisi,

bu bir özel yaşam alanı,

diğerlerinin yargıcı bakışları üstümüze

dikilmeden, yaratıcılık ve keşif

ve ihtilafın sadece orada
ikamet ettiği, düşünebileceğimiz

ve akıl yürütebileceğimiz ve etkileşime

geçebileceğimiz bir yere gitme becerimiz,

işte bu yüzden sürekli

gözetlendiğimiz bir toplumun

varlığına izin verdiğimizde

bireysel özgürlüğün ciddi biçimde

sakatlanmasına izin veririz.

Bu zihniyetle ilgili incelemek istediğim

son nokta, sadece
yanlış şeyler yapan

insanların saklayacak bir şeyleri olması
ve bu yüzden gizliliği önemsemeleri

düşüncesi ki iki çok yıkıcı mesajı

sağlamlaştırır, iki yıkıcı ders,

ilki, yalnızca gizliliği

önemseyen, gizliliği arayan

insanlar tanım olarak

kötü insanlardır.

Bu her türlü nedenle kaçınmamız

gereken bir sonuç, en çok da,

"kötü şeyler yapan biri," dediğinizde

muhtemelen terör eylemi

düzenlemek gibi şeyleri
kastediyorsunuz

veya şiddetli suçlarla uğraşı,

gücü elinde bulunduran insanların

"kötü şeyler yapmak" derken kastettiğinin

çok daha dar bir mevhumu.

Onlar için "kötü şeyler yapmak" tipikçe

kendi gücümüzün çalışılması için değerli

olan mücadeleler gibi bir şeyler yapmak.

Diğer ciddi yıkıcı ve hatta bence

daha sinsi olan ders ise

bu zihniyeti kabul etmekten ileri gelen

bu zihniyeti kabul edenlerin

kabul ettiği bir pazarlık,

ki o da şu:

Ancak ve ancak kendini,

politik güce sahip olanlar için,

yeterince zararsız, yeterince

göz korkutmayan bir hâle getirmeye

istekli olursan denetimin

tehlikelerinden özgür olabilirsin.

Yalnızca farklı görüşte olanların,

güce meydan okuyanların,

kaygılanacak bir şeyi olur.

Bu dersten kaçınmayı istememiz
için de her türlü neden mevcut.

Şu anda böyle bir davranış içinde

olmak istemeyen biri olabilirsiniz

ama bir noktada,
gelecekte, isteyebilirsiniz.

Hiçbir zaman istemeyeceğinize

karar vermiş olsanız bile

isteyen ve direnmeyi başaran

ve güç sahiplerine muhalif olan

diğer insanların olduğu gerçeği ---

muhalifler, gazeteciler,

aktivistler ve aralıktaki diğerleri ---

hepimizi sağlamayı istememiz gereken

kolektif iyiliğe getiren bir şey.

Bir toplumun ne kadar özgür olduğunun

ölçüsünün iyi, uyumlu, itaatkâr

vatandaşlarına değil de farklı görüşte

olan ve tutuculuğa direnen vatandaşlarına

karşı olan tutumunun olması

aynı derecede kritik.

Ama en önemli neden

bir kitlesel denetim sisteminin

her şekilde kendi özgürlüğümüzü
baskılaması.

Her tür davranış değişikliğini,

gerçekleştiğini bilişimiz bile olmadan

sınır-dışı hâle getirir.

Meşhur sosyalist aktivist Rosa Luxemburg,

bir keresinde, "Hareket hâlinde olmayan

zincirlerini farkedemez." demişti.

Kitlesel denetimin görünmez ve saptanamaz

zincirlerini eritmeyi deneyebiliriz,

yine de bize dayattığı kısıtlamaların

daha az tesirli hâle gelmeyecektir.

Çok teşekkürler.

(Alkışlar)

Teşekkürler.

(Alkışlar)

Teşekkürler.

(Alkışlar)

Bruno Giussani: Glenn, teşekkürler.

Dava inandırıcı, söylemeliyim,

ama sakıncası yoksa seni birkaç

soru için son 16 aya ve Edward Snowden'a

geri getirmek istiyorum.

İlki sana kişisel.

Hepimiz ortağının tutuklanmasını okuduk.

David Miranda, Londra'da, ve başka

zorluklar, ama kişisel

yükümlülük ve risk açısından

dünyanın en büyük egemen organizasyonları

ile boy ölçüşmenin senin üstündeki
baskısının kolay olmadığını varsayıyorum.

Bize biraz bundan bahset.

Glenn Greenwald:
Yani, bence

olanlardan biri de

insanların cesaretinin bu açıdan

bulaşıcı olması ve ben ve
çalıştığım gazeteciler kesinlikle riskin

farkında olmamıza rağmen ---

Birleşik Devletler dünyadaki
en güçlü ülke olmaya devam

ediyor ve kendi iradenizle binlerce

sırrını ifşa ettiğinizde

takdir etmiyor ---

29 yaşında, gayet sıradan

bir çevrede yetişmiş sıradan

birinin Edward Snowden'ın

riske ettiği prensibe dayalı cesaret
üzerinde çalıştığını görmek

hayatının geri kalanını hapishanede
geçireceğini bilmek

kendilerinin de

bu gibi bir davranışta bulunmaya

kalkışabileceklerini

fark etmeleri adına, bana ve diğer

gazetecilere, ve bence, ispiyoncular
dâhil her yerden insana ilham verdi.

BG: Ed Snowden'la ilişkini
merak ediyorum, çünkü

onunla çok fazla konuştun

ve hâlâ da devam ediyorsun

ama kitabında ona asla Edward

dememişsin veya "Snowden." Neden?

GG: Yani, eminim bu, bir grup

psikoloğun inceleyeceği bir şey.
(Gülüşmeler)

Açıkçası bilmiyorum. Bence sebebi

onun önemli maksatlarından birinin,

bence onun en önemli taktiği,

ifşa materyallerinden

dikkati dağıtmanın yollarından birinin
odağı onun üstünde kişiselleştirmek

ve denemek olduğunu bilmesi oluşuydu

ve bu nedenle medyanın dışında kaldı.

Kişisel hayatının inceleme

öznesi olmamasına çabaladı

ve dolayısıyla ona Snowden demek

onu bu önemli tarihsel karakter
olarak tanımanın bir yolu sadece,

materyalden dikkati dağıtacak

şekilde karakterize etmektense.

Moderatör: Yani onun ifşaları,

senin analizin, diğer gazetecilerin

işleri, hakikaten tartışmayı geliştirdi

ve birçok devlet, Brezilya mesela,
tepki verdi

İnternetin dizaynını bir nebze

değiştirecek proje ve uygulamalar gibi.

O anlamda çok fazla şey gerçekleşiyor.

Ama ben merak ediyorum, senin için

oyunun sonu ne?

Hangi noktada, tamam,

gerçekten kadranı ilerletmeyi
başardık diyeceksin?

GG: Yani, bir gazeteci olarak benim için

oyunun sonu gayet açık, dikkate değer

ve meydana çıkması zorunlu
her bir belgenin

ifşa olmakla sonuçlandığından

emin olmak

ve en baştan tutulmaması gereken
sırların meydana çıkmakla

sonuçlanması.

Bana göre, bu gazeteciliğin özü

ve benim bağlılıkla yaptığım şey.

Daha fazlasıyla birlikte, tüm bahsettiğim

sebeplerden ötürü kitlesel denetimi iğrenç

bulan biri olarak, buna, dünya devletleri,

hedefledikleri insanın yanlış bir şey

yaptığına bir mahkemeyi ya da kurulu

ikna etmedikçe, nüfuslarının

tamamını gözetime ve denetime

maruz bırakamayana kadar

sonlanmayacak bir iş olarak baktım.

Bence, gizliliğin
yenilenebileceği yol bu.

BG: Snowden, TED'de
gördüğümüz üzere,

kendini demokratik değerlerin

ve demokratik prensiplerin
savunucusu olarak

tanımlama ve gösterme konusunda net.

Fakat öte yandan, insanlar
bunların onun yegâne

motivasyonları olduğundan şüphe etti.

Para dönmediğine, bu sırların

bazılarını satmadığına, özellikle

Birleşik Devletler'in şu anda

en iyi arkadaşları olmadığı aşikâr

olan Çin'e ve Rusya'ya,

inanmakta güçlük çektiler.

Ve eminim bu odadaki çoğu kişi

aynı şeyi merak ediyor.

Snowden'ın henüz görmediğimiz

bir kısmı olabileceğini düşünüyor musun?

GG: Hayır, bunu saçma
ve aptalca buluyorum.

(Gülüşmeler) Eğer isterseniz

ve biliyorum yalnızca şeytanın avukatını

oynuyorsunuz, ama sırları

başka bir ülkeye satmak isteseydiniz,

ki yapabilirdi ve bunu yaparak

çok zengin olabilirdi,

yapacağınız en
son şey o sırları alıp

gazetecilere vermek ve
yayınlamalarını istemek olurdu

çünkü bu o sırları değersizleştirirdi.

Kendilerini güçlendirmek isteyen insanlar

bunu, devletlere sırları gizlice

satarak yapıyorlar ama bence

dikkate değer bir nokta var ki
o da, bu ithamda

bulunanlar devletten insanlar,

bu tarz devletlere sadık olan medyada

yer alan insanlar

ve kanımca insanlar bu gibi ithamlarda
bulunduklarında ---

"Ah, bunu presibe dayalı yapıyor

olamaz; yozlaşmış,

alçak bir nedenle yapıyor olmalı" ---

itham ettikleri insandan çok

kendileri hakkında konuşuyorlar,

çünkü --- (Alkışlar) ---

o ithamda bulunan insanlar,

alçak nedenlerden ziyade hiçbir

nedenle, asla hareket etmiyorlar,

dolayısıyla diğer herkesin

kendileri gibi ruhsuzluk hastalığından

muzdarip olduğunu varsayıyorlar

ki varsayılıyor.

(Alkışlar)

BG: Glenn, çok teşekkür ederim
GG: Çok teşekkürler.

BG: Glenn Greenwald.

(Alkışlar)