Waarom privacy belangrijk is

Glenn Greenwald was een van de eerste journalisten die de documenten van Edward Snowden te zien kreeg en schreef over hun onthullingen in verband met het uitgebreide toezicht van gewone burgers door de VS. In deze intense talk legt Greenwald uit waarom je om privacy moet geven, zelfs als je "niets doet dat het daglicht niet mag zien".

Er is een genre YouTube-video's

gewijd aan een ervaring

die iedereen hier vast al heeft gehad.

Het gaat om individuen die,

in de waan dat ze alleen zijn,

expressief gedrag vertonen --

wild gezang, wervelende dans,

milde seksuele activiteit --

om dan te ontdekken dat ze
eigenlijk niet alleen zijn,

dat iemand stiekem meekijkt.

Zodra ze dat in de gaten hebben,

stoppen ze meteen met wat ze deden.

Ze vinden het afschuwelijk.

Het gevoel van schaamte en vernedering

staat op hun gezicht te lezen.

Het gevoel van

"dit is iets waartoe ik alleen bereid ben
als niemand meekijkt".

Daar draait het om in het werk

waarmee ik intens bezig ben geweest

de afgelopen 16 maanden.

De vraag waarom privacy ertoe doet,

is gerezen in de context
van een mondiaal debat

dat mogelijk werd doordat
Edward Snowden onthulde

dat de VS en hun bondgenoten,

buiten medeweten van de hele wereld,

het internet hebben omgevormd --

ooit ingehaald als middel zonder weerga
tot bevrijding en democratisering --

tot een zone zonder weerga

van massaal toezicht zonder onderscheid.

Er is een algemeen gevoel

dat rijst in dit debat,

zelfs bij mensen die zich niet goed voelen
bij massaal toezicht,

dat er niets kwaads is

aan deze grootschalige invasie

omdat alleen mensen
die zich met slechte dingen inlaten,

een reden hebben om zich te verbergen

en om hun privacy te geven.

Dit wereldbeeld is impliciet gestoeld

op de stelling dat er twee soorten
mensen op de wereld zijn,

goede mensen en slechte mensen.

Slechte mensen zijn zij
die terreuraanslagen beramen

of gewelddadige criminelen

die redenen hebben
om te verbergen wat ze doen,

redenen om om hun privacy te geven.

Goede mensen daarentegen

zijn mensen die gaan werken,

thuiskomen, kinderen opvoeden, tv kijken.

Zij gebruiken het internet
niet om aanslagen te beramen

maar om het nieuws te lezen,
recepten uit te wisselen

en de voetbalwedstrijden
van hun kinderen te plannen.

Zij doen niets verkeerd

en hebben dus niets te verbergen

en niets te vrezen

als de overheid hen in de gaten houdt.

De mensen die dat zeggen,

stellen een zeer extreme daad

van zelfkastijding.

Ze zeggen eigenlijk:

"Ik heb beslist om van mijzelf

een zo onschuldig, niet-bedreigend

en saai personage te maken
dat ik niet bang ben

dat de overheid weet wat ik doe."

Deze denktrant vond
haar zuiverste uitdrukking

in een interview uit 2009

met de man die lange tijd
CEO van Google was, Eric Schmidt,

die, op vragen over de manieren
waarop zijn bedrijf

de privacy schendt van
honderden miljoenen mensen op de wereld,

dit antwoordde:

"Als je iets doet waarvan je niet wil
dat anderen het weten,

dan moet je dat misschien
gewoon niet doen."

Er valt veel te zeggen
over die mentaliteit,

om te beginnen dat diegenen die zeggen

dat privacy niet echt belangrijk is,

dat niet echt geloven.

Je merkt dat ze het niet echt geloven

omdat ze in woorden zeggen
dat privacy er niet toe doet,

maar hun daden zijn erop gericht

om hun privacy te beschermen.

Ze zetten paswoorden op hun emails

en hun accounts op sociale media,

ze zetten sloten op de deur
van hun slaap- en badkamer,

allerlei stappen
om te vermijden dat anderen

binnentreden in wat ze
als hun privé-domein beschouwen

en te weten komen wat ze
voor anderen verborgen willen houden.

Diezelfde Eric Schmidt, CEO van Google,

gaf zijn medewerkers de opdracht

om niet meer te spreken met
het online internetmagazine CNEt

nadat dat een artikel had gepubliceerd

vol persoonlijke privé-informatie
over Eric Schmidt,

die het uitsluitend had verzameld
via Google-search

en met gebruik van andere
Google-producten. (Gelach)

Dezelfde tweedeling zie je

bij de CEO van Facebook, Mark Zuckerberg,

die in een berucht interview in 2010

verklaarde dat privacy geen
'sociale norm' meer is.

Vorig jaar kochten
Mark Zuckerberg en zijn bruid

niet alleen hun eigen huis

maar ook de vier aanpalende
huizen in Palo Alto,

voor een totaal van
30 miljoen dollar,

om er zeker van te zijn dat ze
een zone met privacy zouden hebben

waardoor andere mensen niet konden nagaan

wat ze doen in hun eigen leven.

De voorbije 16 maanden
heb ik hierover wereldwijd gepraat,

en elke keer wierp iemand op:

"Ik maak me niet druk over privacy
want ik heb niets te verbergen."

Mijn antwoord is altijd hetzelfde.

Ik neem een pen
en noteer mijn email-adres.

Ik zeg: "Hier is mijn email-adres.

Ik stel voor dat je me bij thuiskomst

de paswoorden mailt

van al je email-accounts,

niet alleen de respectabele,
die van het werk,

maar alle accounts,

want ik wil mijn gangen gaan

in wat je op het internet uitspookt,

lezen wat ik wil lezen
en publiceren wat ik interessant vind.

Tja, als je geen slecht mens bent,

als je niets fout doet,

dan mag je niets te verbergen hebben.

Ik ken niemand die me
aan dat aanbod heeft gehouden.

Ik check en -- (Applaus)

Ik check dit emailadres
regelmatig, minutieus.

Het is een godvergeten plek.

En daar is een reden voor,

namelijk dat wij mensen,

zelfs diegenen die in woorden

het belang van hun eigen
privacy minimaliseren,

instinctief begrijpen

hoe enorm belangrijk het is.

Het is waar dat wij mensen
sociale dieren zijn.

We hebben nood aan andere mensen

om te weten wat te doen, zeggen en denken,

en daarom publiceren we online
vrijwillig informatie over onszelf.

Maar het is even essentieel
voor de definitie

van vrij en volkomen mens-zijn

dat je een plaats hebt waar je heen kan

en waar je vrij kan zijn
van de veroordelende blik van anderen.

De reden waarom we dat opzoeken,
is dat wij allen --

niet alleen de terroristen
en criminelen, maar iedereen --

dingen te verbergen hebben.

We doen en denken allerlei dingen

die we wel aan onze dokter
willen vertellen,

of onze advocaat, psycholoog
of echtgenoot,

of onze beste vriend,
maar die we voor geen geld

met de rest van de wereld willen delen.

We nemen elke dag beslissingen

over de dingen die we
zeggen en denken en doen,

en die andere mensen mogen weten,

en de dingen die we
zeggen en denken en doen

en die andere mensen niet mogen weten.

Mensen kunnen in woorden belijden

dat ze geen belang hechten aan privacy,

terwijl hun acties
de authenticiteit ervan ontkennen.

Er is een reden waarom er zo'n
diep verlangen is naar privacy,

universeel en instinctief.

Het is niet gewoon een reflex,
als ademen of drinken.

Dat komt doordat,

als we kunnen gemonitord
en bekeken worden,

ons gedrag drastisch wijzigt.

Het gamma aan mogelijke
gedragingen dat we overwegen

als we denken dat we bekeken worden,

wordt veel kleiner.

Dat is gewoon de menselijke natuur.

De sociale wetenschappen erkennen dit,

net als de literatuur, de religie

en vrijwel alle andere domeinen.

Er zijn duizenden
psychologische onderzoeken

die aantonen dat als iemand weet

dat hij misschien bekeken wordt,

zijn gedrag veel conformistischer
en braver wordt.

Menselijke schaamte
is een krachtige motivator,

en het verlangen
om eraan te ontsnappen is dat ook.

Daarom nemen mensen die bekeken worden,

beslissingen die niet het resultaat
van hun eigen drijfveren zijn,

maar die gaan over de verwachtingen

die anderen over hen hebben

of over de dwingende regels
van de sociale wenselijkheid.

Dit resultaat werd
het krachtigste uitgebuit

voor pragmatische doeleinden door de
18de-eeuwse filosoof Jeremy Bentham,

die een belangrijk vraagstuk ging oplossen

dat het industriële tijdperk
met zich meebracht,

toen instellingen voor het eerst

zo groot en gecentraliseerd werden

dat ze niet meer in staat waren
tot monitoring

en controle van elk individueel lid.

Zijn oplossing was
een architecturaal ontwerp

dat oorspronkelijk voor gevangenissen
bedoeld was

en dat hij het panopticon noemde.

Het belangrijkste kenmerk was de bouw

van een enorme toren
in het midden van de instelling,

waar de controleur van dienst

op elk moment elke gevangene kon bekijken,

hoewel ze ze niet allemaal
tegelijk konden bekijken.

Cruciaal bij dit ontwerp

was dat de gevangen niet konden
binnenkijken in het panopticon, de toren,

zodat ze nooit wisten

of en wanneer ze bekeken werden.

Wat hij spannend vond aan deze ontdekking,

was dat dat betekende dat de gevangenen

er zouden van moeten uitgaan
dat ze bekeken werden,

op elk moment,

wat de ultieme manier zou zijn
om gehoorzaamheid af te dwingen.

De 20e-eeuwse Franse filosoof
Michel Foucault

besefte dat dat model dienstig kon zijn,

niet alleen voor gevangenissen,
maar voor alle instellingen

die menselijk gedrag willen controleren:

scholen, ziekenhuizen,
fabrieken, werkplekken.

Hij zei dat deze ingesteldheid,

dit kader dat Bentham had ontdekt,

de sleutel was
tot maatschappelijke controle

voor moderne, Westerse samenlevingen,

die geen nood meer hebben
aan de openlijke wapens van de tirannie --

straffen, gevangen zetten,
dissidenten vermoorden,

wettelijk verplichte trouw
aan een partij --

omdat massatoezicht

een gevangenis in het hoofd schept

die veel subtieler is,

via veel subtielere middelen

om de naleving van sociale normen
of sociale orthodoxie af te dwingen,

veel effectiever

dan brute kracht ooit kan zijn.

Het meest iconische literaire werk
over toezicht en privacy

is '1984', het boek van George Orwell,

dat we allemaal leren op school
en dat haast een cliché is geworden.

Als je het vermeldt
in een debat over toezicht,

wijst men het meteen af

als niet-toepasselijk, want

"in '1984' stonden er monitors
in de huizen van de mensen,

ze stonden voortdurend onder toezicht,

en dat heeft niets te maken met
de toezichtsstaat die wij kennen."

Dat is een fundamentele misvatting

over de waarschuwingen
van Orwell in '1984'.

Die waarschuwing

ging over een toezichtsstaat

die niet iedereen altijd volgde,

maar waarin mensen wisten
dat ze altijd konden gevolgd worden.

Dit is de beschrijving door Orwell's
verteller, Winston Smith,

van het toezichtssysteem in kwestie:

"Je kon natuurlijk niet weten

of je op een bepaald moment bekeken werd.

Hij gaat verder:

"Ze konden jouw systeem aanzetten

naar eigen goeddunken.

Je moest leven, en dat deed je,

op basis van een gewoonte
die een instinct werd,

in de veronderstelling
dat elk geluid dat je maakte,

afgeluisterd werd en elk moment bekeken,
behalve als het donker was.

De Abrahamitische godsdiensten
poneren op dezelfde manier

dat er een onzichtbare,
alziende overheid is

die in haar alwetendheid

altijd ziet wat je doet,

waardoor je nooit een privé-moment hebt,

wat de ultieme manier is
om gehoorzaamheid af te dwingen.

Wat deze schijnbaar uiteenlopende
werken erkennen,

hun gemeenschappelijke conclusie,

is dat een samenleving waarin mensen

altijd in de gaten kunnen gehouden worden,

er een is die leidt tot conformisme,

gehoorzaamheid en onderworpenheid,

en dat is waarom elke tiran,

van de meest openlijke
tot de meest subtiele,

naar dat systeem verlangt.

Omgekeerd, en nog belangrijker,

is het rijk van de privacy,

de mogelijkheid om naar een plek te gaan
waar we kunnen denken,

redeneren, met elkaar omgaan en praten

zonder dat anderen een afkeurende
blik op ons werpen,

de plek waar creativiteit, verkenning

en afwijkende meningen
uitsluitend resideren.

Daarom is het dat

als we een samenleving laten bestaan

waarin we aan constant toezicht
onderworpen zijn,

we de essentie van de menselijke vrijheid

ernstig laten verminken.

Het laatste dat ik wil opmerken
over deze ingesteldheid,

het idee dat alleen wie iets fout doet,

dingen te verbergen heeft en dus
moet inzitten met zijn privacy,

is dat er twee erg destructieve
boodschappen inzitten,

twee destructieve lessen.

Ten eerste, dat de enigen
die met privacy inzitten,

de enigen die naar privacy op zoek zijn,

per definitie slechte mensen zijn.

Deze conclusie zouden we om allerlei
redenen moeten vermijden,

bovenal omdat als je het hebt over

"iemand die slechte dingen doet",

je wellicht dingen bedoelt als
terroristische aanslagen plannen

of een gewelddadige crimineel zijn,

een veel enger concept

van wat mensen aan de macht bedoelen

als ze "slechte dingen doen" zeggen.

Voor hen betekent dat typisch

iets doen dat een grote hinderpaal is

voor het uitoefenen van hun eigen macht.

De andere echt destructieve,

en volgens mij nog verraderlijker les

die volgt uit het aanvaarden
van deze ingesteldheid,

is die van een impliciete ruil

die wordt aanvaard door mensen
met deze ingesteldheid, namelijk:

als je bereid bent om jezelf

voldoende onschadelijk te maken,

voldoende niet-bedreigend

voor de politieke machthebbers,

dat je pas dan vrijgesteld bent

van de gevaren van het toezicht.

Alleen de dissidenten

die de macht in vraag stellen,

moeten zich zorgen maken.

Er zijn allerlei redenen waarom we
die les zouden moeten vermijden.

Misschien ben jij iemand die op dit moment

dat soort gedrag niet wil vertonen,

maar dat kan veranderen in de toekomst.

Zelfs als je beslist

om het nooit te doen,

dan nog is het feit dat anderen

bereid en in staat zijn
om te weerstaan aan

en verzet te bieden aan de machthebbers --

dissidenten en journalisten,

activisten en nog een resem anderen --

iets dat ons als samenleving
ten goede komt

en dat we dus moeten koesteren.

Even cruciaal is dat de maat

van de vrijheid van een samenleving

niet haar behandeling is van goede,

gehoorzame, volgzame burgers,

maar wel die van dissidenten

en van wie aan de orthodoxie weerstaat.

Maar de belangrijkste reden

is dat een systeem van massaal toezicht

onze eigen vrijheid
op allerlei manieren beperkt.

Het maakt allerlei
gedragskeuzes onmogelijk

zonder dat we nog maar beseffen
dat het gebeurd is.

De befaamde socialistische activiste
Rosa Luxemburg zei ooit:

"Wie niet beweegt,
voelt zijn ketenen niet."

We kunnen de ketenen
van het massale toezicht

onzichtbaar of onnaspeurbaar maken,

maar de beperkingen die het ons oplegt

blijven even machtig.

Hartelijk dank.

(Applaus)

Dankuwel.

(Applaus)

Dankuwel.

(Applaus)

Bruno Giussani: Glenn, bedankt.

Je betoog is nogal overtuigend,
moet ik zeggen.

Maar ik wil je terugbrengen

naar de afgelopen 16 maanden
en naar Edward Snowden,

met enkele vragen,
als je het niet erg vindt.

De eerste is voor jou persoonlijk.

We lazen over de arrestatie
van je partner,

David Miranda, in Londen,
en over andere moeilijkheden,

maar ik neem aan dat,

wat persoonlijk engagement
en risico betreft,

de druk op jou niet zo gemakkelijk is,

tegenover de grootste
soevereine organisaties ter wereld.

Kan je daar wat over vertellen?

Glenn Greenwald: Volgens mij

is de moed die mensen
hierbij betonen, besmettelijk.

Hoewel ikzelf en de andere journalisten
met wie ik werkte,

ons bewust waren van het risico --

de VS is nog steeds
het machtigste land ter wereld

en stelt het niet op prijs als je

duizenden van hun geheimen prijsgeeft

op het internet, bewust --

als je een 29-jarige

gewone mens ziet, die opgroeide

in een heel gewone omgeving,

en die de mate van principiële moed
aan de dag legt van Edward Snowden,

die wist dat hij de rest van zijn leven
gevangen zou zitten,

of dat zijn leven uiteen zou vallen,

dan inspireerde dat mij,
andere journalisten

en mensen overal ter wereld,

met inbegrip van
toekomstige klokkenluiders

om te beseffen dat zij dat gedrag
ook kunnen vertonen.

BG: Ik vraag me af,
je relatie met Ed Snowden --

je hebt hem vaak gesproken

en dat doe je allicht nog,

maar in je boek noem je hem nooit Edward,

of Ed, je zegt 'Snowden'.
Waarom?

GG: Dat is voer voor psychologen. (Gelach)

Ik weet het niet, volgens mij

was één van zijn
belangrijkste doelstellingen

en tactieken

dat hij wist dat, om de aandacht af te
leiden van de inhoud van de onthullingen,

men zou proberen om de focus
op zijn persoon te leggen.

Daarom schuwde hij de media.

Hij probeerde te zorgen
dat zijn persoonlijke leven

nooit onder vuur kwam te liggen.

Door hem Snowden te noemen,

probeer ik hem te identificeren
als een belangrijk historisch personage

eerder dan hem te personaliseren,

wat de aandacht van de inhoud
zou kunnen afleiden.

BG: Zijn onthullingen, jouw analyse,
het werk van andere journalisten

hebben het debat
op een ander niveau getild.

Vele regeringen hebben gereageerd,

ook hier in Brazilië, met projecten
en programma's

die het ontwerp van het internet
wat moeten wijzigen.

Veel van die dingen zijn aan de gang.

Ik vraag me af hoe, voor jou persoonlijk,

het eindspel eruit ziet.

Wanneer zal je denken:

we hebben echt een steen verlegd?

GG: Het eindspel voor mij als journalist

is heel simpel: ervoor zorgen

dat elk document met nieuwswaarde

dat onthuld zou moeten worden,

ook onthuld wordt

en dat geheimen die niet hadden
moeten bewaard worden, onthuld worden.

Dat is voor mij de essentie van
journalistiek en daar zet ik me voor in.

Omdat ik massaal toezicht hatelijk vind

om de redenen die ik net vermeldde,

zie ik dit als een werk dat pas eindigt

als overheden over de hele wereld

niet meer hele bevolkingen
aan toezicht kunnen onderwerpen

tenzij ze een rechtbank
of entiteit overtuigen

dat de persoon
die ze in het vizier hebben,

ook echt iets fout heeft gedaan.

Zo kan privacy volgens mij
aan een tweede jeugd beginnen.

BG: Snowden, dat zagen we bij TED,

is er goed in om zichzelf voor te stellen

als voorvechter van democratische waarden

en democratische principes.

Maar vele mensen geloven niet echt

dat dat zijn enige motivaties zijn.

Ze geloven niet echt

dat er geen geld aan te pas kwam,

dat hij geen geheimen heeft verkocht

aan China of Rusland,

die duidelijk niet de beste vrienden zijn

van de VS op dit moment.

Ik ben zeker dat vele mensen hier

zich dezelfde vraag stellen.

Denk je dat het mogelijk is

dat we dit deel van Snowden
nog niet gezien hebben?

GG: Nee, dat vind ik absurd en idioot.

(Gelach) Als je wilde,

en ik weet dat je gewoon
advocaat van de duivel speelt,

maar als je geheimen wilde verkopen
aan een ander land,

wat had gekund, en hij zou er
puissant rijk van zijn geworden,

dan zou je die geheimen zeker niet

aan journalisten geven en hen vragen
om die te publiceren,

want daardoor worden ze waardeloos.

Mensen die zich willen verrijken,

verkopen stiekem geheimen
aan de overheid.

Maar er is nog een belangrijk punt,

namelijk dat de beschuldiging komt

van mensen van de VS-overheid,

van media die loyaal zijn

aan deze regeringen.

Als mensen anderen daarvan beschuldigen,

-- "Oh, dat kan hij niet gewoon
om principiële redenen doen,

hij zal wel een corrupt motief hebben", --

dan zeggen ze meer over zichzelf

dan over hun doelwit,

want -- (Applaus) --

die mensen die de beschuldigingen uiten,

handelen zelf nooit

om een andere dan een corrupte reden,

en dus veronderstellen ze

dat alle anderen dezelfde ziekte
als zij hebben,

en aan zielloosheid lijden.

Dat is de veronderstelling.

(Applaus)

BG: Glenn, zeer hartelijk dank.
GG: Hartelijk dank.

BG: Glenn Greenwald.

(Applaus)