Η φωνή του φυσικού κόσμου

Για 45 χρόνια, ο Μπέρνι Κράους ηχογραφεί άγρια ηχοτοπία -- τον άνεμο στα δέντρα, το τιτίβισμα των πουλιών, τους διακριτικούς ήχους των προνύμφων εντόμων. Όλο αυτό το διάστημα, έχει δει πολλά περιβάλλοντα να αλλοιώνονται δραστικά από τους ανθρώπους κι ορισμένες φορές ακόμη κι από πρακτικές που θεωρούνται περιβαλλοντικά ασφαλείς. Η ομιλία αποτελεί μια εκπληκτική ματιά σε ό,τι μπορούμε να μάθουμε μέσα από τις ηχητικές συμφωνίες της φύσης, από το γρύλισμα των θαλάσσιων ανεμώνων μέχρι τις θλιβερές εκκλήσεις ενός κάστορα που πενθεί.

(Ήχοι της φύσης)

Όταν πρωτοξεκίνησα την ηχογράφηση
άγριων ηχητικών τοπίων

πριν από 45 χρόνια,

δεν είχα ιδέα ότι τα μυρμήγκια,

οι προνύμφες εντόμων, οι θαλάσσιες ανεμώνες και οι ιοί

δημιουργούσαν υπογραφές ήχου.

Το κάνουν όμως.

Το ίδιο ισχύει και για κάθε
άγριο ενδιαίτημα στον πλανήτη,

όπως το τροπικό δάσος του Αμαζονίου
που ακούτε πίσω μου.

Στην πραγματικότητα, τα εύκρατα και τροπικά δάση

σχηματίζουν μια ζωηρή ορχήστρα ζώων,

εκείνη τη στιγμιαία και οργανωμένη έκφραση

των εντόμων, ερπετών, αμφιβίων,
πουλιών και των θηλαστικών.

Κάθε ηχοτοπίο που ξεπηδά από έναν άγριο οικότοπο

παράγει τη δική του, μοναδική υπογραφή

η οποία εμπεριέχει απίστευτη πληθώρα πληροφοριών,

μερικές από τις οποίες
θέλω να μοιραστώ μαζί σας σήμερα.

Το ηχοτοπίο αποτελείται από τρείς βασικές πηγές.

Η πρώτη είναι η γεωφωνία,

ή οι μη-βιολογικοί ήχοι που συμβαίνουν

σε οποιοδήποτε ενδιαίτημα,

όπως ο άνεμος στα δέντρα, το νερό στο ρυάκι,

τα κύματα στις ακτές ωκεανών, η κίνηση της Γης.

Η δεύτερη πηγή είναι η βιοφωνία.

Η βιοφωνία είναι όλοι οι ήχοι

που προκαλούνται από οργανισμούς
σε ένα συγκεκριμένο οικότοπο

σε συγκεκριμένο χρόνο και τόπο.

Και η τρίτη είναι όλοι οι ήχοι
που παράγουμε εμείς οι άνθρωποι

που ονομάζεται ανθρωποφωνία.

Μερικοί από αυτούς είναι ελεγχόμενοι,
όπως η μουσική ή το θέατρο.

Οι περισσότεροι όμως είναι χαοτικοί και ασυνάρτητοι,

αυτό που πολλοί αποκαλούμε θόρυβο.

Κάποτε θεωρούσα τα άγρια ηχοτοπία

ένα τεχνούργημα χωρίς αξία.

Απλά υπήρχαν, αλλά δεν είχαν καμιά σημασία.

Είχα άδικο. Αυτό που διδάχτηκα
από αυτές συναντήσεις

ήταν ότι η προσεχτική ακρόαση
μάς παρέχει πολύτιμα εργαλεία

με τα οποία μπορούμε να αξιολογούμε
την υγεία ενός οικότοπου

σε ολόκληρο το φάσμα της ζωής.

Όταν ξεκίνησα την ηχογράφηση
στα τέλη της δεκαετίας του '60,

οι τυπικές μέθοδοι ηχογράφησης περιορίζονταν

μόνο στην αποσπασματική καταγραφή του κάθε είδους

όπως τα πουλιά κυρίως, στην αρχή,

και αργότερα ζώα όπως θηλαστικά και αμφίβια.

Για μένα, ήταν σαν να προσπαθώ να καταλάβω

τη μεγαλοπρέπεια
της Πέμπτης Συμφωνίας του Μπετόβεν

αφαιρώντας τον ήχο ενός βιολιστή

από το πλαίσιο της ορχήστρας

και ακούγοντας μόνο εκείνο το κομμάτι.

Ευτυχώς, όλο και περισσότερα ιδρύματα

εφαρμόζουν τα περισσότερο ολιστικά μοντέλα

που έγω και κάποιοι συνάδελφοι έχουμε εισάγει

στο πεδίο της οικολογίας των ηχοτοπίων.

Όταν ξεκίνησα την ηχογράφηση,
πάνω από σαράντα χρόνια πριν,

μπορούσα να μαγνητοφωνώ για 10 ώρες

και να συλλαμβάνω αξιοποιήσιμο υλικό μιας ώρας,

αρκετό για ένα άλμπουμ ή
για μουσική υπόκρουση ταινίας

ή για εγκατάσταση σε μουσείο.

Τώρα, εξαιτίας της υπερθέρμανσης του πλανήτη,

της εξόρυξης πόρων

και του ανθρώπινου θορύβου,
ανάμεσα σε άλλους παράγοντες,

μπορεί να χρειαστούν
έως 1.000 ώρες ή και παραπάνω

για να καταγραφεί το ίδιο πράγμα.

Το 50 τοις εκατό του αρχείου μου

προέρχεται από οικοτόπους
που έχουν αλλάξει τόσο ριζικά

που είτε είναι εντελώς σιωπηλοί

ή δεν ακούγονται πλέον
σε καμία από τις πρωτότυπες μορφές τους.

Οι συνηθισμένες μέθοδοι αξιολόγησης
ενός φυσικού περιβάλλοντος

έγιναν με την οπτική μέτρηση του αριθμού των ειδών

και του αριθμού των ατόμων κάθε είδους
σε συγκεκριμένη περιοχή.

Ωστόσο, συγκρίνοντας δεδομένα που συνδέουν

τόσο την πυκνότητα όσο και
την ποικιλία όσων ακούμε,

μπορώ να φτάσω
σε ακόμη πιο ακριβή συμπεράσματα.

Θέλω να σας δείξω μερικά παραδείγματα

που αντιπροσωπεύουν τις πιθανότητες που ανοίγονται

με την εμβάθυνση σε αυτή τη σφαίρα.

Αυτό είναι το Λίνκολν Μέντοου (λιβάδι).

Το Λίνκολν Μέντοου βρίσκεται
τρεισήμισι ώρες με το αυτοκίνητο

ανατολικά του Σαν Φραντζίσκο
στα Βουνά της Σιέρα Νεβάδα,

σε υψόμετρο γύρω στα 2.000 μέτρα,

και εκεί έχω κάνει ηχογραφήσεις για πολλά χρόνια.

Το 1988, μια εταιρεία ξυλείας
έπεισε τους κατοίκους της περιοχής

ότι δεν θα υπήρχε
απολύτως καμία περιβαλλοντική επίπτωση

από μια νέα μέθοδο που δοκίμαζαν

ονομαζόμενη «επιλεκτική υλοτομία»,

με το να κόψουν δέντρα εδώ κι εκεί

αντί να καθαρίσουν μια ολόκληρη περιοχή.

Έχοντας εξασφαλίσει άδεια για μαγνητοφώνηση

πριν και μετά την επιχείρηση,

έστησα τον εξοπλισμό μου και
κατέγραψα πολλές χορωδίες της αυγής.

με αυστηρό πρωτόκολλο
και βαθμονομημένες ηχογραφήσεις,

διότι ήθελα μια πραγματικά καλή βάση αναφοράς.

Αυτό είναι ένα παράδειγμα φασματογράμματος.

Σπεκτόγραμμα είναι η γραφική αποτύπωση του ήχου

με το χρόνο από αριστερά προς τα δεξιά στη σελίδα

(στην περίπτωσή μας,
αντιπροσωπεύονται 15 δευτερόλεπτα)

και τη συχνότητα από το τέλος της σελίδας
προς την κορυφή,

από τη χαμηλότερη στην υψηλότερη.

Βλέπετε ότι η υπογραφή ενός ρυακιού

αντιπροσωπεύεται εδώ
στο ένα τρίτο ή στο μισό του τέλους της σελίδας,

ενώ τα πουλιά που κάποτε βρέθηκαν στο Μέντοου

αντιπροσωπεύονται στην υπογραφή
από τη μια μεριά της κορυφής της σελίδας στην άλλη.

Υπήρξαν αρκετά.

Εδώ βλέπετε το Λίνκολν Μέντοου
πριν την επιλεκτική υλοτόμηση.

(Ήχοι της φύσης)

Επέστρεψα λοιπόν ένα χρόνο αργότερα,

και με τη χρήση των ίδιων πρωτοκόλλων

και ηχογραφώντας κάτω από τις ίδιες συνθήκες,

κατέγραψα μερικά παραδείγματα

των ίδιων χορωδιών της αυγής,

και ορίστε τι έχουμε.

Αυτό είναι μετά την επιλεκτική υλοτόμηση.

Βλέπετε ότι το ρυάκι εξακολουθεί να αντιπροσωπεύεται

στο ένα τρίτο του τέλους της σελίδας.

Προσέξτε όμως τι λείπει από τα δύο τρίτα
στην κορυφή της σελίδας.

(Ήχοι της φύσης)

Αυτό που έρχεται είναι ο ήχος ενός τρυποκάρυδου.

Επέστρεψα στο Λίνκολν Μέντοου 15 φορές

τα τελευταία 25 χρόνια

και μπορώ να σας πω ότι η βιοφωνία,

η πυκνότητα και η ποικιλία εκείνης της βιοφωνίας,

δε μοιάζει σε τίποτα με αυτό που ήταν

πριν από την επιχείρηση.

Εδώ είναι μια φωτογραφία
του Λίνκολν Μέντοου μετά,

και μπορείτε να δείτε πως, από τη οπτική της κάμερας

ή του ανθρώπινου ματιού,

ούτε ένα κλαδάκι ή δέντρο δε φαίνεται να λείπει

που θα επιβεβαίωνε τον ισχυρισμό
της εταιρείας υλοτόμησης

ότι δεν υπάρχουν περιβαλλοντικές επιπτώσεις.

Τα αυτιά μας, όμως, διηγούνται
μια πολύ διαφορετική ιστορία.

Οι νεαροί φοιτητές πάντα με ρωτούν

τι λένε αυτά τα ζώα,

και πράγματι δεν έχω ιδέα.

Μπορώ όμως να σας διαβεβαιώσω
ότι ασφαλώς και εκφράζονται.

Αν το καταλαβαίνουμε ή όχι είναι μια άλλη ιστορία.

Περπατούσα κατά μήκος της ακτής στην Αλάσκα

και συνάντησα αυτή την λίμνη της παλίρροιας

γεμάτη με μια ποικιλία από θαλάσσιες ανεμώνες,

αυτές τις υπέροχες μηχανές βρώσης,

συγγενείς του κοραλλιού και της μέδουσας.

Όντας περίεργος να δω αν κάνουν κάποιο θόρυβο,

έρριξα ένα υδρόφωνο,

ένα υποβρύχιο μικρόφωνο καλυμμένο με καουτσούκ,

προς τη μεριά του στόματος

και αμέσως το ζωντανό άρχισε

να ρουφάει το μικρόφωνο στην κοιλιά του,

ενώ τα πλοκάμια έψαχναν στην επιφάνεια

να βρούν κάτι με διατροφική αξία.

Οι σχεδόν στατικοί ήχοι που είναι πολύ χαμηλοί,

και θα ακούσετε αμέσως...

(Στατικοί ήχοι)

Ναι, αλλά προσέξτε. Όταν δεν βρήκε κάτι να φάει ...

(Ήχος κρωξίματος)

(Γέλια)

Αυτή νομίζω ότι είναι μια έκφραση κατανοητή

σε κάθε γλώσσα.

(Γέλια)

Στο τέλος του κύκλου αναπαραγωγής,

ο Μεγάλος Φτυαροπόδαρος Φρύνος
του λεκανοπεδίου

βυθίζεται περίπου ένα μέτρο κάτω

από το σκληρό έδαφος
της ερήμου της Αμερικανικής Δύσης,

όπου μπορεί να μείνει πολλές εποχές

μέχρι να τον βολέψουν οι συνθήκες
και να αναδυθεί ξανά.

Όταν υπάρχει αρκετή υγρασία στο έδαφος,

την άνοιξη, βατράχια βυθίζονται στην επιφάνεια

και συγκεντρώνονται γύρω από αυτές
τις μεγάλες, εαρινές λίμνες

σε μεγάλους αριθμούς.

Τραγουδούν ομόφωνα

και είναι απολύτως συγχρονισμένοι.

Το κάνουν για δυο λόγους.

Ο πρώτος είναι ανταγωνιστικός,
διότι ψάχνουν για ζευγάρωμα,

και ο δεύτερος είναι συνεργατικός,

διότι αν όλοι τραγουδούν ταυτόχρονα,

είναι πράγματι δύσκολο
για αρπακτικά όπως τα κογιότ,

οι αλεπούδες και οι κουκουβάγιες
να ξεχωρίσουν έναν μόνο για το γεύμα τους.

Αυτό είναι ένα φασματογράφημα
που δείχνει τη συνάθροιση των βατράχων

όταν βρίσκεται σε πολυ υγιή μορφή.

(Κοασμός βατράχων)

Η Λίμνη Μόνο βρίσκεται
ανατολικά του Εθνικού Πάρκου Γιοσέμιτι

στην Καλιφόρνια,

και είναι αγαπημένος οικότοπος αυτών των βατράχων,

που επίσης ευνοείται από τους πιλότους
αεριωθούμενων του ναυτικού των ΗΠΑ,

που εκπαιδεύονται και πετούν με ταχύτητα

που ξεπερνά τα 1.100 χιλιόμετρα την ώρα

και μόνο λίγες εκατοντάδες μέτρα υψόμετρο

πάνω από το έδαφος στο Λεκανοπέδιο Μόνο.

Πετούν πολύ γρήγορα, πολύ χαμηλά και τόσο δυνατά

που η ανθρωποφωνία, ο θόρυβος του ανθρώπου,

αν και είναι εξίμιση χιλόμετρα

από τη λίμνη των βατράχων
που ακούσατε πριν από λίγο,

κάλυψε τον ήχο των χορωδών βατράχων.

Μπορείτε να δείτε σε αυτό το φασματογράφημα
ότι όλη η ενέργεια

που υπήρχε κάποτε
στο πρώτο φασματογράφημα χάθηκε

από το πάνω μέρος του φασματογραφήματος,

και υπάρχουν διαλείμματα στη χορωδία στα 2,5,

4,5 και στα 6,5 δευτερόλεπτα,

και μετά ο ήχος του αεριωθούμενου,
η υπογραφή,

φαίνεται με κίτρινο στη βάση της σελίδας.

( Κοασμός βατράχων)

Στο τέλος αυτής της αεροπορικής επίδειξης,

οι βάτραχοι χρειάστηκαν 45 ολόκληρα λεπτά

για να επανακτήσουν τον συγχρονισμό τους

ενώ, εν τω μεταξύ και με την πανσέληνο,

παρατηρήσαμε δυο κογιότ
και μια Μεγάλη Κερασφόρο κουκουβάγια

να εισβάλλουν και να αρπάζουν μερικά βατράχια.

Τα καλά νέα είναι ότι
με μια μικρή αποκατάσταση του οικότοπου

και λιγότερες πτήσεις, οι πληθυσμοί των βατράχων,

που στη δεκαετία του '80 και
στις αρχές της δεκαετίας του '90 μειώνονταν,

έχουν επιστρέψει στα φυσιολογικά τους.

Θα ήθελα να κλείσω με μια ιστορία
που την είπε ένας κάστορας.

Είναι πολύ θλιβερή ιστορία,

αλλά αντικατοπρίζει πώς τα ζώα

ενίοτε μπορούν να εκφράζουν συναισθήματα,

ένα επίμαχο θέμα ανάμεσα σε παλαιότερους βιολόγους.

Ένας συνάδελφός μου μαγνητοφωνούσε
στην Αμερικάνικη Μεσοδύση

γύρω από μια λίμνη που διαμορφώθηκε

πιθανόν πριν από 16.000 χρόνια
στα τέλη της τελευταίας εποχής των παγετώνων.

Σχηματίστηκε επίσης εν μέρει
από ένα φράγμα καστόρων

σε μια μεριά που συγκρατούσε αυτό το οικοσύστημα

με μια ευαίσθητη ισορροπία.

Ένα απόγευμα, λοιπόν, ενώ ηχογραφούσε,

ξαφνικά εμφανίστηκαν από το πουθενά

δυο επόπτες κυνηγίου,

οι οποίοι, χωρίς προφανή λόγο,

περπάτησαν το φράγμα των καστόρων,

του έριξαν δυναμίτη και το ανατίναξαν,

σκοτώνοντας το θηλυκό και τα μωρά της.

Τρομοκρατημένος ο συνάδελφός μου έμεινε πίσω

για να συμμαζέψει τις σκέψεις του

και να καταγράψει ό,τι μπορούσε
το υπόλοιπο απόγευμα.

Εκείνο το δειλινό,
αποτύπωσε ένα αξιοσημείωτο γεγονός:

ο μόνος επιζών κάστορας
κολυμπώντας σε αργούς κύκλους

έκλαιγε απαρηγόρητα
για τη χαμένη σύντροφο και τα βλαστάρια του.

Είναι πιθανόν ο πιο θλιβερός ήχος

που έχω ακούσει ποτέ να προέρχεται από οργανισμό,

ανθρώπινο ή μη.

(Κάστορας που κλαίει)

Ναι. Λοιπόν.

Τα ηχοτοπία έχουν πολλές πτυχές,

όπως τρόποι με τους οποίους τα ζώα
μάς έμαθαν να χορεύουμε και να τραγουδάμε.

που θα κρατήσω για μια άλλη φορά.

Ακούσατε όμως πώς οι βιοφωνίες

βοηθούν στην αποσαφίνηση
και κατανόηση του φυσικού κόσμου.

Ακούσατε για την επίπτωση της εξόρυξης,

του ανθρώπινου θορύβου και
της καταστροφής του οικοτόπου.

Αν και οι περιβαλλοντικές επιστήμες έχουν τυπικά

προσπαθήσει να κατανοήσουν τον κόσμο
από αυτά που βλέπουμε,

μπορούμε να έχουμε καλύτερη κατανόηση
από αυτά που ακούμε.

Οι βιοφωνίες και οι γεοφωνίες
αποτελούν τις φωνές υπογραφής

του φυσικού κόσμου,

και καθώς τις ακούμε,

προικιζόμαστε με μια αίσθηση χώρου,

την πραγματική ιστορία του κόσμου
μέσα στον οποίο ζούμε.

Σε λίγα δευτερόλεπτα,

ένα ηχοτοπίο αποκαλύπτει
πολλές περισσότερες πληροφορίες

από πολλές απόψεις,

από ποσοτικοποιημένα δεδομένα
μέχρι πολιτιστική έμπνευση.

Η οπτική αποτύπωση έμμεσα πλαισιώνει

μια περιορισμένη μετωπική οπτική
ενός συγκεκριμένου χώρου,

ενώ οι ηχότοποι διευρύνουν αυτή την οπτική

κατά 360 μοίρες περικλείοντάς μας πλήρως.

Ενώ μια εικόνα αξίζει 1.000 λέξεις,

ένα ηχοτοπίο αξίζει 1.000 εικόνες.

Τα αυτιά μας μάς λένε

ότι ο ψίθυρος κάθε φύλλου και πλάσματος

μιλά για τις φυσικές πηγές της ζωής μας,

που πράγματι μπορεί να κρατούν
τα μυστικά της αγάπης για όλα τα πράγματα,

ιδιαίτερα της ίδιας μας της ανθρωπιάς.

Και τον τελευταίο λόγο έχει
ένα τζάγκουαρ από τον Aμαζόνιο.

(Γρύλισμα)

Ευχαριστώ για την ακρόαση.

(Χειροκρότημα)