Η ιστορία του τσαγιού - Σουνάν Τενγκ

Δείτε το ολοκληρωμένο μάθημα στο: http://ed.ted.com/lessons/the-history-of-tea-shunan-teng

Το τσάι είναι το δεύτερο σε κατανάλωση αφέψημα στον κόσμο μετά το νερό- κι από το γλυκό Τουρκικό τσάι της Ριζούντας ως το αλμυρό τσάι βουτύρου του Θιβέτ, υπάρχουν τόσοι πολλοί τρόποι παρασκευής του αφεψήματος όσες και οι κουλτούρες της υφηλίου. Από πού μας ήρθε αυτό το φυτό και πώς έγινε τόσο δημοφιλές; Η Σουνάν Τενγκ αναλύει την μεγάλη ιστορία του τσαγιού.

Μάθημα από τη Σουνάν Τενγκ, κινούμενη απεικόνιση από τη Στεφ Λι.

Τριγυρίζοντας στο δάσος όλη τη μέρα
ψάχνοντας βρώσιμους σπόρους και βότανα,

ο κουρασμένος θεϊκός αγρότης Σένονγκ
δηλητηριάστηκε κατά λάθος 72 φορές.

Αλλά πριν το δηλητήριο
τερματίσει τη ζωή του,

ένα φύλλο έπεσε στο στόμα του.

Το μάσησε και τον συνέφερε,

και να πώς ανακαλύψαμε το τσάι.

Ή κάτι τέτοιο λέει ένας αρχαίος μύθος.

Το τσάι πράγματι δεν θεραπεύει
τις δηλητηριάσεις,

όμως η ιστορία του Σένονγκ,

του μυθικού Κινέζου εφευρέτη της γεωργίας

επισημαίνει τη σημασία του
τσαγιού για την αρχαία Κίνα.

Αρχαιολογικά στοιχεία δείχνουν
ότι το τσάι καλλιεργήθηκε αρχικά εκεί

πριν από 6.000 χρόνια,

ή 1.500 χρόνια πριν οι Φαραώ χτίσουν
τις Μεγάλες Πυραμίδες της Γκίζα.

Το αρχικό κινέζικο φυτό τσαγιού

είναι το ίδιο με αυτό που μεγαλώνει
ανά τον κόσμο σήμερα,

ωστόσο αρχικά καταναλωνόταν
πολύ διαφορετικά.

Τρωγόταν σαν λαχανικό ή μαγειρευόταν
με δημητριακά ως χυλός.

Το τσάι άλλαξε από φαγητό σε ρόφημα
μόνο πριν από 1.500 χρόνια

όταν ο άνθρωπος συνειδητοποίησε ότι
ο συνδυασμός θερμότητας και υγρασίας

μπορούσε να φτιάξει μια περίπλοκη κι
αλλιώτικη γεύση από το φυλλώδες πράσινο.

Έπειτα από εκατοντάδες χρόνια ποικιλιών
στην προετοιμασία μεθόδου,

ως πρότυπο καθιερώθηκε
να ζεσταίνετε το τσάι,

να το βάζετε σε φορητές φόρμες,

να το πολτοποιείτε σε σκόνη,

να το αναμειγνύειτε με ζεστό νερό,

και να φτιάχνετε ένα ρόφημα
που λέγεται μοο τσα, ή μάτσα.

Η μάτσα έγινε τόσο δημοφιλής ώστε ξεκίνησε
μια ιδιαίτερη καλλιέργεια Κινέζικου τσάι.

Το τσάι ήταν το θέμα των βιβλίων
και της ποίησης,

το αγαπημένο ρόφημα των αυτοκρατόρων,

και ένα μέσο για τους καλλιτέχνες.

Μπορούσαν να ζωγραφίσουν υπέροχες
εικόνες στον αφρό του τσαγιού

σχεδόν ίδιες με την τέχνη του εσπρέσο
που μπορείτε να δειτε στα καφέ σήμερα.

Τον ένατο αιώνα
κατά τη δυναστεία των Τανγκ,

ένας Ιάπωνας μοναχός έφερε
το πρώτο φυτό τσαγιού στην Ιαπωνία.

Οι Ιάπωνες τελικά ανέπτυξαν τα δικά τους
μοναδικά τελετουργικά σε σχέση με το τσάι,

οδηγώντας στην δημιουργία
της Ιαπωνικής τελετής τσαγιού.

Στον δέκατο τέταρτο αιώνα
κατά τη δυναστεία των Μίνγκ,

ο Κινέζος αυτοκράτορας, άλλαξε το πρότυπο

από το πιεσμένο τσάι μέσα σε φόρμες
στα ελεύθερα φύλλα τσαγιού.

Μέχρι τότε, η Κίνα κρατούσε ένα αληθινό
μονοπώλιο του κόσμου σε τεϊόδεντρα,

κάνοντας το τσάι ένα από τα τρία βασικά
Κινέζικα εξαγώγιμα αγαθά,

μαζί με την πορσελάνη και το μετάξι.

Αυτό έδωσε στην Κίνα μεγάλο εύρος
δύναμης και οικονομικής επιρροής

καθώς η πόση του τσαγιού
εξαπλώθηκε στον κόσμο.

Αυτή η αύξηση άρχισε νωρίς
γύρω στις αρχές του 1600

όταν Ολλανδοί έμποροι έφεραν το τσάι
στην Ευρώπη σε μεγάλες ποσότητες.

Πολλά οφείλονται στην Βασίλισσα Αικατερίνη
της Μπραγκάνζα μια Πορτογαλίδα ευγενή

που έκανε το τσάι δημοφιλές
στην Αγγλική αριστοκρατία

όταν παντρεύτηκε τον Βασιλιά Κάρολο
τον Δεύτερο το 1661.

Τότε, η Μ. Βρετανία ήταν στο μέσο της
εξάπλωσης της αποικιακής της επιρροής

κι εξελισσόταν στη νέα κυρίαρχη
δύναμη του κόσμου.

Όσο η Μ. Βρετανία δυνάμωνε, το ενδιαφέρον
για το τσάι απλωνόταν ανά τον κόσμο.

Ως το 1700, το τσάι στην Ευρώπη
πουλιόταν δέκα φορές στην τιμή του καφέ

και το φυτό ακόμη μεγάλωνε μόνο στην Κίνα.

Το εμπόριο τσαγιού ήταν τόσο κερδοφόρο

που το ταχύτερο πλοίο του κόσμου,
το ιστιοφόρο κλίπερ,

γεννήθηκε μετά από έντονο ανταγωνισμό
ανάμεσα στις Δυτικές εμπορικές εταιρίες.

Όλοι αγωνίζονταν να φέρουν το δικό
τους τσάι πρώτοι πίσω στην Ευρώπη

για να μεγιστοποιήσουν τα κέρδη τους.

Αρχικά, οι Βρετανοί πλήρωναν για όλο
αυτό το Κινέζικο τσάι με ασήμι.

Όταν αυτό αποδείχθηκε αρκετά ακριβό,

πρότειναν την ανταλλαγή του τσαγιού
με ένα άλλο υποκατάστατο, το όπιο.

Αυτό προκάλεσε δημόσιο
πρόβλημα υγείας στην Κίνα

καθώς οι άνθρωποι εθίστηκαν στο ναρκωτικό.

Έτσι το 1839, ένας Κινέζος αστυνομικός
διέταξε τους άνδρες του

να καταστρέψουν μαζικά
τα Βρετανικά φορτία με όπιο

ως εκδήλωση κατά της Βρετανικής
επιρροής στην Κίνα.

Αυτή η αντίδραση προκάλεσε τον πρώτο
Πόλεμο του Οπίου ανάμεσα στα δύο έθνη.

Η μάχη σάρωνε πάνω και κάτω
την Κινεζική ακτή ως το 1842

όταν η ηττημένη δυναστεία των Τσινγκ έδωσε
το λιμάνι του Χονγκ Κονγκ στους Βρετανούς

και υπέγραψε συμφωνία με δυσμενείς όρους.

Ο πόλεμος αποδυνάμωσε το παγκόσμιο
κύρος της Κίνας για περίπου έναν αιώνα.

Η εταιρία της Βρετανικής Ανατολικής Ινδίας
ήθελε να καλλιεργεί μόνη της τσάι

και αργότερα να ελέγχει την αγορά.

Έτσι έθεσαν σε αποστολή τον βοτανολόγο
Ρόμπερτ Φόρτσιουν

να κλέψει τσάι από την Κίνα
σε μυστική αποστολή.

Μεταμφιέστηκε και ξεκίνησε
ένα επικίνδυνο ταξίδι

μέσα από τις Κινέζικες ορεινές
περιοχές του τσαγιού,

εν τέλει έφερε παράνομα τα τεϊόδεντρα
κι έμπειρους εργάτες τσαγιού

στο Νταρτζίλινγκ, της Ινδίας.

Από εκεί, το φυτό εξαπλώθηκε
ακόμη πιο μακριά,

βοηθώντας στην ταχεία ώθηση ανάπτυξης
του τσαγιού ως καθημερινό αγαθό.

Σήμερα, το τσάι είναι το δεύτερο αφέψημα
σε κατανάλωση στον κόσμο μετά το νερό,

κι από το γλυκό Τούρκικο
τσάι της Ριζούντας,

έως το αλμυρό τσάι βουτύρου του Θιβέτ,

υπάρχουν επίσης πολλοί τρόποι
παρασκευής του αφεψήματος

όσες και οι κουλτούρες της υφηλίου.