Kuptimet e shumta te statujes se Davidit te Michelangelos - James Earle

Normalisht ne shikojme punet klasike te artit neper muze, te zhveshura nga konteksti i tyre origjinal, por mjedisi tyre i qete mund te fshehe nje histori trazirash. Merrni per shembull statujen e Michelangelo's te Davidit: e sajuar si simbol fetar, e birezuar si embleme politike dhe me vone e ikonizuar per bukurine e saj estetike. James Earle na tregon udhetimin e statujes, per te percuar se si arti fiton shtresa kuptimi me kalimin e kohes.

Kur mendojme per veprat klasike te artit ,

mjedisi me i pergjithshem ku i imagjinojme
te jene eshte ne muze.

Por ajo qe shpesh harrojme eshte
se shume nga ky art

nuk ishte prodhuar duke pasur
nje mjedis muzeu ne mendje.

Cfar i ndodh nje vepre artistike

kur ajo hiqet nga konteksti
origjinal i menduar per te?

Merrni shembullin e Statujes
se Davidit nga Michelangelo,

qe perfaqson djalin qe vrau
filistinin gjigand, Goliathin,

i armatosur vetem me kurajon e tij
dhe nje pale llastiqe.

Kur Michelangelo filloi te gdhendte
nje cope mermeri te bardhe

qe te komunikoje kete tregim te famshem Biblik

qyteti i Firences kishte ndermend ta
vendoste vepren e mbaruar

ne maje te katedrales se tyre te madhe.

Jo vetem qe statuja qe eshte 5 metra e larte

shihet lehtesisht ne kete lartesi,

por vendosja e saj pergjate
11 statujave te herojve te ndryshem

te Testamentit te Vjeter, te ngritur
shume lart mbi spektatoret

do te kishte nje rendesi te fuqishme fetare,

e detyron shikuesin te veshtroje
me mahnitje drejt qiellit.

Por kur Michelangelo
kishte mbaruar vepren, ne 1504,

planet per statujat e tjetra kishin deshtuar,

dhe qyteti mendoi se ngritja e nje statuje
kaq te madhe ne cati

do te ishte me e veshtire se c'kishin parashikuar.

Me teper, statuja ishte kaq e detajuar dhe realistike,

deri tek venat e fryra te dores se Davidit,

dhe vendosmerise ne fytyren e tij,

sa dukesh gjynah ta fshihnin
kaq larg nga shikuesi.

Nje keshill i politikaneve dhe artisteve

u mblodhen te vendosin nje vend te ri per statujen.

Me ne fund votuan ta vendosin
perpara "Palazzo della Signoria",

bashkise dhe shtepise
se qeverise se re Republikane.

Ky vend i ri transformoi kuptimin e statujes.

Familja Medici, qe sundonte
qytetin per shekuj me rradhe

nepermjet kontrollit bankar,
sapo ishte debuar nga qyteti,

dhe Firence tashme shikonte
veten e saj si nje qytet i lire,

e kercenuar ne cdo ane nga
kundershtare te pasur e te fuqishem.

Davidi, tashme simbol i rezistences heroike
kunder probabiliteteve derrmues,

u vendos me shikimin e tij te thelle,

tani nje shikim paralajmerimi,
te perqendruar direkt Romes,

shtepise se Kardinalit Giovanni de Medici.

Edhe pse vet statuja nuk ishte ndryshuar,

vendosja e saj ndryshoi pothuajse cdo aspekt te saj

nga nje rendesi fetare tek nje politike.

Ndonese nje replike e Davidit
akoma qendron tek Palazzo,

statuja origjinale u leviz ne 1873

tek Galleria dell'Academia,
ku qendron edhe sot.

Ne ambientin e rregullt dhe te qete te muzeut,

prane shume skulpturave te tjera
gjysem te mbaruara te Michelangelo's,

interpretimet e hapura fetare tdhe politike zhduken,

dhe i japin vend soditjes se shkeputur te aftesise

artistike dhe teknike te Michelangelo's.

Por edhe ketu, shikuesi i mprehte mund te vezhgoje

se koka dhe dora e Davidit duken te medha
ne menyre te disproporcjonuar,

nje kujtese qe ishin krijuar
qe te shiheshin nga poshte.

Pra, jo vetem konteksti ndryshon te gjithe kuptimin

dhe interpretimin e nje vepre artistike
permes historise se saj,

por ndonjehere mund te beje ate histori te rishfaqet

ne menyrat me te papritura.