Yaralar nasıl iyileşir?

Tüm dersi görüntüleyin: http://ed.ted.com/lessons/how-a-wound-heals-itself-sarthak-sinha
Derimiz, yetişkinlerde iki metrekareyi bulan yüzey alanıyla vücudumuzdaki en büyük organdır. kesildiğinde veya yaralandığında derimiz kendini kompleks ve iyi düzenlenmiş bir süreçle iyileştirir. Sarthak Sinha bizi bu yenileme sürecinde epidermisden geçip dermise ulaşan bir yolculuğa çıkarıyor.
Ders: Sarthak Sinha Animasyon: Karrot Animation

Vücudunuzdaki en geniş organ
karaciğeriniz veya beyniniz değildir.

Yetişkinlerde yaklaşık iki metrekare
yüzey alanına sahip olan derinizdir.

Derinin farklı bölgelerinin
farklı özellikleri olsa da,

yüzeyinin büyük bir kısmı
terlemek, ısıyı hissetmek

veya tüylenmek gibi
benzer fonksiyonlara sahiptir.

Fakat derin bir kesik veya yara sonrası

yeni iyileşmiş deri
etrafından farklı görünür

ve bir süre için veya temelli olarak
özelliklerinin tamamına sahip olamaz.

Bunun nedenini anlamak için
insan derisinin yapısına bakmamız gerek.

Epidermis adındaki ilk tabaka

genel olarak keratinosid adı verilen
sertleşmiş hücrelerden oluşur

ve koruma sağlar.

Dış katman olduğundan
sürekli dökülür ve yenilenir

onarımı da oldukça kolaydır.

Fakat bazen bir yara dermise,
yani cildin birçok işlevini sağlayan

kan damarlarını, çeşitli bezleri
ve sinir uçlarını barındıran katmana

kadar derine inebilir.

Bu tür bir olay
dört sıralı aşamalı

bir yeniden oluşturma sürecinin
başlalangıcını tetikler.

İlk aşama, hemostaz,
derinin iki anlık tehdide tepkisidir:

şu an kan kaybediyorsun

ve epidermisin fiziksel bariyeri bozuldu.

Damarları kanamayı en aza indirmek için
daralırken,

vasokonstiksiyon olarak bilinen süreçte,

iki tehdit de kan pıhtısı oluşturularak
baskılanır.

Fibrin adında özel bir protein
kanın dışarı akmasını

ve bakteri ve patojenlerin içeri girmesini
engelleyen çapraz bağlar oluşturur.

Bu şekilde geçen üç saat sonra
kırmızıya dönen deri

sıradaki aşama olan
iltihaplanmanın sinyallerini verir.

Kanamanın kontrol altına alınması
ve bariyerin kapatılmasıyla

vücut içeri girmiş olabilecek patojenlerle
savaşması için özel hücreler gönderir.

Bunların en önemlileri arasında
histiyosit olarak bilinen

beyaz kan hücreleri bulunur.

Bu hücreler, fagositoz işlemiyle
bakterileri ve hasarlı dokuyu tüketip

iyieşmeyi hızlandıracak
büyüme faktörleri üretirler.

Bu ufak askerlerin
yaralı bölgeye ulaşmak için

kan damarlarında
yolculuk etmeleri gerektiğinden,

daha önce daralmış olan damarlar
vazodilasyon süreciyle

tekrar genişlemeye başlar.

Yaralanmadan
iki-üç gün geçtikten sonra

fibroplast hücrelerinin yaraya girmesiyle
prolifertif aşama başlar.

Kolajen depolama sürecinde,

önceki fibrinin yerini alması için
birleştirici doku oluşturarak

yarada kolajen adı verilen
lifli bir protein üretilir.

Epidermal hücreler derinin üst tabakasını
tekrar şekillendirmek için bölünürken,

dermis yarayı kapatmak için büzüşür.

Son olarak yenileme sürecinin
dördüncü aşamasında

biriken yeni kolajenin özel tiplere
dönüştürülmesiyle

yara olgunlaşır.

Bir yıla kadar uzayabilen
bu süreçte

yeni derinin esnekliği gelişir

damar ve diğer bağlantılar güçlenir.

Zamanla, yeni doku
başlangıçtaki yaranın ciddiyetine

ve işlevin kendisine bağlı olarak

orijinal sağlıklı işlevinin
%50-80'ine kadar ulaşabilir.

Fakat deri tamamen
iyileşmediğinden

yara izleri dünya genelinde doktorlar için
büyük bir sorun olmaya devam ediyor.

Her ne kadar araştırmalacılar
iyileşme sürecini anlama üzerine

önemli adımlarda
atmış olsalar da

birçok gizem hâlâ
çözülememiş durumda.

Mesela fibroplast hücreleri
kan damarlarından mı

yoksa yaraya yakın deri dokusundan mı
geliyorlar?

Neden geyikler gibi diğer memeliler

yaralarını insanlardan
çok daha etkili iyileştirebiliyor?

Bu ve diğer sorulara cevap bularak
belki bir gün kendimizi

yaralar sadece hatıralarda kalacak
kadar iyi iyileştirebiliriz.