WEBVTT

00:00:07.401 --> 00:00:11.408
Vücudunuzdaki en geniş organ
karaciğeriniz veya beyniniz değildir.

00:00:11.408 --> 00:00:16.284
Yetişkinlerde yaklaşık iki metrekare
yüzey alanına sahip olan derinizdir.

00:00:16.284 --> 00:00:19.420
Derinin farklı bölgelerinin
farklı özellikleri olsa da,

00:00:19.420 --> 00:00:22.035
yüzeyinin büyük bir kısmı
terlemek, ısıyı hissetmek

00:00:22.035 --> 00:00:26.152
veya tüylenmek gibi
benzer fonksiyonlara sahiptir.

00:00:26.152 --> 00:00:28.195
Fakat derin bir kesik veya yara sonrası

00:00:28.195 --> 00:00:31.676
yeni iyileşmiş deri
etrafından farklı görünür

00:00:31.676 --> 00:00:36.481
ve bir süre için veya temelli olarak
özelliklerinin tamamına sahip olamaz.

00:00:36.481 --> 00:00:41.097
Bunun nedenini anlamak için
insan derisinin yapısına bakmamız gerek.

00:00:41.097 --> 00:00:43.045
Epidermis adındaki ilk tabaka

00:00:43.045 --> 00:00:47.219
genel olarak keratinosid adı verilen
sertleşmiş hücrelerden oluşur

00:00:47.219 --> 00:00:49.135
ve koruma sağlar.

00:00:49.135 --> 00:00:52.192
Dış katman olduğundan 
sürekli dökülür ve yenilenir


00:00:52.192 --> 00:00:54.085
onarımı da oldukça kolaydır.

00:00:54.085 --> 00:00:57.244
Fakat bazen bir yara dermise,
yani cildin birçok işlevini sağlayan

00:00:57.244 --> 00:01:00.664
kan damarlarını, çeşitli bezleri
ve sinir uçlarını barındıran katmana

00:01:00.664 --> 00:01:03.645
kadar derine inebilir.

00:01:03.655 --> 00:01:06.583
Bu tür bir olay
dört sıralı aşamalı

00:01:06.583 --> 00:01:09.798
bir yeniden oluşturma sürecinin
başlalangıcını tetikler.

00:01:09.798 --> 00:01:14.840
İlk aşama, hemostaz, 
derinin iki anlık tehdide tepkisidir:

00:01:14.840 --> 00:01:16.446
şu an kan kaybediyorsun

00:01:16.446 --> 00:01:20.256
ve epidermisin fiziksel bariyeri bozuldu.

00:01:20.256 --> 00:01:23.007
Damarları kanamayı en aza indirmek için
daralırken,

00:01:23.007 --> 00:01:25.258
vasokonstiksiyon olarak bilinen süreçte,

00:01:25.258 --> 00:01:28.952
iki tehdit de kan pıhtısı oluşturularak
baskılanır.

00:01:28.952 --> 00:01:33.140
Fibrin adında özel bir protein
kanın dışarı akmasını

00:01:33.140 --> 00:01:38.449
ve bakteri ve patojenlerin içeri girmesini
engelleyen çapraz bağlar oluşturur.

00:01:38.449 --> 00:01:41.902
Bu şekilde geçen üç saat sonra
kırmızıya dönen deri

00:01:41.902 --> 00:01:44.828
sıradaki aşama olan
iltihaplanmanın sinyallerini verir.

00:01:44.828 --> 00:01:47.726
Kanamanın kontrol altına alınması
ve bariyerin kapatılmasıyla

00:01:47.726 --> 00:01:52.009
vücut içeri girmiş olabilecek patojenlerle
savaşması için özel hücreler gönderir.

00:01:52.009 --> 00:01:54.773
Bunların en önemlileri arasında
histiyosit olarak bilinen

00:01:54.773 --> 00:01:56.842
beyaz kan hücreleri bulunur.

00:01:56.842 --> 00:02:01.724
Bu hücreler, fagositoz işlemiyle
bakterileri ve hasarlı dokuyu tüketip

00:02:01.724 --> 00:02:05.508
iyieşmeyi hızlandıracak
büyüme faktörleri üretirler.

00:02:05.508 --> 00:02:07.992
Bu ufak askerlerin
yaralı bölgeye ulaşmak için

00:02:07.992 --> 00:02:10.377
kan damarlarında 
yolculuk etmeleri gerektiğinden,

00:02:10.377 --> 00:02:13.597
daha önce daralmış olan damarlar
vazodilasyon süreciyle

00:02:13.597 --> 00:02:16.253
tekrar genişlemeye başlar.

00:02:16.253 --> 00:02:18.443
Yaralanmadan 
iki-üç gün geçtikten sonra

00:02:18.443 --> 00:02:23.238
fibroplast hücrelerinin yaraya girmesiyle
prolifertif aşama başlar.

00:02:23.238 --> 00:02:25.681
Kolajen depolama sürecinde,

00:02:25.681 --> 00:02:29.749
önceki fibrinin yerini alması için
birleştirici doku oluşturarak

00:02:29.749 --> 00:02:33.934
yarada kolajen adı verilen 
lifli bir protein üretilir.

00:02:33.934 --> 00:02:37.717
Epidermal hücreler derinin üst tabakasını
tekrar şekillendirmek için bölünürken,

00:02:37.717 --> 00:02:40.610
dermis yarayı kapatmak için büzüşür.

00:02:40.610 --> 00:02:43.217
Son olarak yenileme sürecinin
dördüncü aşamasında

00:02:43.217 --> 00:02:47.601
biriken yeni kolajenin özel tiplere
dönüştürülmesiyle

00:02:47.601 --> 00:02:49.428
yara olgunlaşır.

00:02:49.428 --> 00:02:52.116
Bir yıla kadar uzayabilen 
bu süreçte

00:02:52.116 --> 00:02:55.231
yeni derinin esnekliği gelişir

00:02:55.231 --> 00:02:58.639
damar ve diğer bağlantılar güçlenir.

00:02:58.639 --> 00:03:02.104
Zamanla, yeni doku
başlangıçtaki yaranın ciddiyetine

00:03:02.104 --> 00:03:04.706
ve işlevin kendisine bağlı olarak

00:03:04.706 --> 00:03:08.628
orijinal sağlıklı işlevinin
%50-80'ine kadar ulaşabilir.

00:03:08.628 --> 00:03:11.098
Fakat deri tamamen 
iyileşmediğinden

00:03:11.098 --> 00:03:15.651
yara izleri dünya genelinde doktorlar için
büyük bir sorun olmaya devam ediyor.

00:03:15.651 --> 00:03:18.592
Her ne kadar araştırmalacılar
iyileşme sürecini anlama üzerine

00:03:18.592 --> 00:03:20.693
önemli adımlarda 
atmış olsalar da

00:03:20.693 --> 00:03:23.871
birçok gizem hâlâ 
çözülememiş durumda.

00:03:23.871 --> 00:03:27.453
Mesela fibroplast hücreleri
kan damarlarından mı

00:03:27.453 --> 00:03:30.039
yoksa yaraya yakın deri dokusundan mı
geliyorlar?

00:03:30.039 --> 00:03:32.619
Neden geyikler gibi diğer memeliler

00:03:32.619 --> 00:03:37.076
yaralarını insanlardan
çok daha etkili iyileştirebiliyor?

00:03:37.076 --> 00:03:39.831
Bu ve diğer sorulara cevap bularak
belki bir gün kendimizi

00:03:39.831 --> 00:03:44.794
yaralar sadece hatıralarda kalacak
kadar iyi iyileştirebiliriz.