Hadyn Parry: Muggen genetisch manipuleren om ziekten te bestrijden

In één enkel jaar zijn er 200 tot 300 miljoen gevallen van malaria en 50 tot 100 miljoen gevallen van knokkelkoorts wereldwijd. Waarom hebben we dan nog geen manier gevonden om muggen effectief te doden ? Hadyn Parry presenteert een fascinerende oplossing: mannelijke muggen genetisch manipuleren om ze steriel te maken en ze loslaten in het wild om de populatie van deze ziekteverspreider te doen dalen.

Ik ga het hebben

over ‘s werelds meest gevaarlijke dier.

Wanneer je praat over gevaarlijke dieren

denken de meeste mensen
aan leeuwen, tijgers of haaien.

Maar het meest gevaarlijke dier

is de mug.

De mug heeft meer mensen gedood

dan enig ander schepsel
in de menselijke geschiedenis.

Waarschijnlijk meer

dan alle andere dieren samen.

De mug heeft meer mensen gedood

dan oorlogen en de pest.

Zou je niet denken

dat met al onze wetenschap,
met onze vooruitgang in de maatschappij,

met betere steden, betere beschavingen,
betere sanitaire voorzieningen, rijkdom,

we die muggen beter de baas zouden kunnen

en de ziektes doen afnemen.

Dat is niet echt het geval.

Als dat het geval was,
zouden we per jaar

geen 200 tot 300 miljoen gevallen van malaria hebben

en geen anderhalf miljoen sterfgevallen
door malaria.

en geen anderhalf miljoen sterfgevallen
door malaria.

Dan zouden we niet te maken hebben met een ziekte

die 50 jaar geleden relatief onbekend was,

maar nu plotseling

de grootste door muggen overgebrachte virusdreiging is.

En dat is dengue.

50 jaar geleden had vrijwel niemand
er ooit van gehoord,

zeker niet in Europa.

Maar dengue infecteert
volgens de Wereldgezondheidsorganisatie

tussen de 50 en 100 miljoen mensen per jaar.

Dat is zoveel als de gehele bevolking

van het Verenigd Koninkrijk
die elk jaar wordt besmet.

Anderen ramen het aantal infecties

op ruwweg het dubbele.

Dengue is fenomenaal toegenomen.

In de afgelopen 50 jaar is nam dengue

met dertig maal toe.

Ik zal even uitleggen wat dengue is

voor degenen die het niet weten.

Stel dat je op vakantie gaat

in het Caribisch gebied

of naar Mexico. Of naar Latijns-Amerika,

Azië, Afrika, Saoedi-Arabië.

Of naar India, het Verre Oosten.

Het maakt echt niet uit.
Het is dezelfde mug

en het is dezelfde ziekte.
Je loopt gevaar.

Laten we aannemen dat een mug

die dat virus draagt je steekt.

Misschien krijg je griepachtige symptomen.

Misschien heel mild.

Maar je kan ook misselijkheid en hoofdpijn krijgen.

Je spieren lijken samen te trekken

en het voelt aan alsof je botten breken.

Daaraan dankt de ziekte haar bijnaam:

breakbone fever of knokkelkoorts,

want zo kun je je voelen.

Nu is het rare dat zodra je bent gestoken

door deze mug en de ziekte hebt gehad,

je lichaam antistoffen ontwikkelt.

Als je dezelfde besmetting oploopt,

doet het je niets.

Maar het is niet één virus,
het zijn er vier.

Dezelfde antilichamen

die je beschermden
tegen het virus dat je eerst had,

maken je veel vatbaarder voor de andere drie.

De volgende keer dat je dengue krijgt

van een andere stam, ben je vatbaarder

en krijg je waarschijnlijk nog ergere symptomen.

Je loopt dan meer kans op de ernstigere vormen

zoals hemorragische koorts of shocksyndroom.

Knokkelkoorts wil je dus niet één keer,

en zeker niet opnieuw krijgen.

Waarom verspreidt ze zich zo snel?

Door dit ding:

de Aedes aegypti.

Zoals de naam al doet vermoeden,
komt ze

van Noord-Afrika
en is nu over de hele wereld verspreid.

Eén enkele mug legt in haar hele leven

ongeveer 200 meter af.
Ze reizen niet ver.

Maar ze zijn zeer goed in meeliften,

vooral dan de eieren.

Zij leggen hun eieren in helder water,
in elke poel of plas

vogelbadje of bloempot.

Overal waar er helder water is,
leggen ze hun eieren.

Als dat helder water
zich in de buurt van vracht of een haven bevindt

of bij eender welk vervoer,

dan worden die eieren
over de hele wereld vervoerd.

En dat is er gebeurd.
De mensheid vervoerde

deze eieren over de hele wereld.

Deze insecten hebben meer dan 100 landen besmet

en er wonen 2,5 miljard mensen in landen

waar deze mug zich bevindt.

Ik geef een paar voorbeelden

van hoe snel dat ging.

Midden jaren 70 zei Brazilië:
"Wij hebben geen Aedes aegypti."

Momenteel besteden zij
ongeveer een miljard dollar per jaar

om ze kwijt te raken,
om slechts één soort mug

onder controle te krijgen.

Twee dagen geleden, of gisteren,

zag ik een bericht van Reuters

dat de eerste gevallen van dengue
in Madeira vermeldde:

52 gevallen
en ongeveer 400 mogelijke gevallen.

Dat is twee dagen geleden.

Madeira kreeg het eerste insect in 2005

en een paar jaar later

hebben we de eerste gevallen van dengue.

Waar de mug terechtkomt,

krijg je dengue.

Overal waar de mug voorkomt,

kan iedereen die besmet is met dengue

worden gestoken.

De mug blijft steken.

En je zit met een epidemie.

We moeten dus goed worden
in het doden van muggen.

Dat kan toch niet moeilijk zijn.

In principe kan het op twee manieren.

De eerste manier is larvicides gebruiken.

Je sproeit chemische stoffen
in het water waar ze broeden.

In een stedelijke omgeving
is dat buitengewoon moeilijk.

Elke plas, vogelbadje

of boomstam moeten behandeld.

Het is gewoon niet praktisch.

De tweede manier is

de rondvliegende insecten proberen te doden.

Deze techniek heet ‘vernevelen’.

Hier zie je iemand

een chemische stof vernevelen

en in het milieu verspreiden.

Hetzelfde kan met een ‘ruimtespray’.

Echt onaangenaam.

En als het dan nog werkte,
hadden we geen enorme toename

van muggen en knokkelkoorts.

Het is niet erg effectief,
maar het is waarschijnlijk

het beste dat we op dit moment hebben.

Dat betekent
dat voorlopig beste vorm van bescherming

een hemd met lange mouwen is

en een beetje DEET.
(insectenwerende organische verbinding)

We beginnen opnieuw.
We gaan een product ontwerpen

en uitmaken wat we willen.

Duidelijk iets dat effectief is

om de muggenpopulatie terug te dringen.

Het heeft geen zin
hier en daar een paar muggen te doden.

De populatie moet zover omlaag

dat de ziekte niet meer kan worden overgebracht.

Het product moet natuurlijk
veilig zijn voor de mens.

Het moet in de buurt
van mensen kunnen worden toegepast.

Dus moet het veilig zijn.

We willen geen blijvende invloed op het milieu.

We willen niets dat je niet ongedaan kan maken.

Misschien vinden we
in de komende 20, 30 jaar zo’n product.

Oké, maar we willen
geen blijvende milieugevolgen.

Wij willen iets dat relatief goedkoop is,
of kosteneffectief,

omdat er een heleboel landen
bij betrokken zijn.

Sommige zijn opkomende markten,

sommige opkomende landen
met een laag inkomen.

Tot slot wil je iets
dat soortspecifiek is.

Je wil iets om je te ontdoen van deze mug
die knokkelkoorts verspreidt,

maar je wil de andere insecten niet schaden.

Sommige zijn heel nuttig.
Sommige zijn belangrijk voor je ecosysteem.

Deze niet.
Ze is bij je binnengevallen.

Maar je wil niet
dat de andere insecten eraan gaan.

Je wil alleen deze weg.

Meestal tref je dit insect

aan rond woningen.

Daarom moet het weg.

Je vindt het in huizen,

in slaapkamers, in keukens.

Twee eigenschappen van de muggenbiologie

helpen ons verder.

Ten eerste: mannetjes steken niet.

Alleen de wijfjes steken.

Het mannetje kan het niet,
doet het niet,

heeft zelfs de nodige monddelen niet
om je te steken.

Alleen het wijfje.

Ten tweede: het feit

dat mannetjes zeer, zeer goed zijn
in het vinden van de wijfjes.

Laat een mannelijke mug los

en gegarandeerd vindt hij het wijfje
als er een in de buurt is.

Van deze twee factoren maken we gebruik.

Hier een typische situatie:

mannetje ontmoet wijfje,
veel nakomelingen.

Een enkel wijfje legt

tot 100 eieren per keer

en ongeveer 500 in haar leven.

Als dat mannetje drager is van een gen

waardoor de nakomelingen
niet levensvatbaar zijn

dan zijn er geen de nakomelingen.

In plaats van 500 muggen

heb je er geen een.

Als je meer van die steriele muggen kan uitzetten,

zullen de nakomelingen
in verschillende stadia sterven.

Voorlopig noem ik ze maar steriel.

Als je meer steriele mannetjes uitzet
in het milieu,

dan hebben de wijfjes meer kans
om op een steriel mannetje te vallen

dan op een vruchtbaar.
Dat zal de populatie doen dalen.

Die mannetjes zullen de wijfjes zoeken
en ermee paren.

Als dat lukt,
krijgen ze geen nakomelingen.

Vinden ze geen wijfje,
dan gaan ze sowieso dood.

Ze leven maar een paar dagen.

Zover staan we.

Deze technologie werd een paar jaar geleden

aan de universiteit van Oxford ontwikkeld.

Het bedrijf Oxitec,
waar we de laatste 10 jaar

mee hebben samengewerkt, gebruikte hiervoor

een gelijksoortig ontwikkelingstraject
als een farmaceutisch bedrijf.

Na 10 jaar van interne evaluatie, testen,

denken we dat het project klaar is.

We gingen het ter plekke testen,

altijd met toestemming
van de plaatselijke gemeenschap,

altijd met de nodige vergunningen.

We deden veldproeven
op de Kaaimaneilanden,

een kleine test in Maleisië

en nog twee in Brazilië.

Wat was het resultaat?

Zeer goed.

In ongeveer vier maanden na het loslaten,

ging de muggenpopulatie

— in de meeste gevallen ging het om dorpen

van 2.000 à 3.000 mensen.

We beginnen klein —

in ongeveer vier maanden
daalde de muggenpopulatie

met ongeveer 85 procent.

Daarna wordt het moeilijker
om aan de juiste cijfers te komen

omdat te weinig muggen overblijven
om ze te tellen.

Dat stelden we bij deze proeven vast

op de Kaaimaneilanden

en in Brazilië.

Nu gaan we dit opschalen

naar een stad van ongeveer 50.000 mensen

om te zien wat dat gaat geven.

In een productie-eenheid
ten zuiden van Oxford

produceren we deze muggen.

In een ruimte iets groter dan dit rode tapijt

produceren we er

zo’n 20 miljoen per week.

Wij kunnen ze over de hele wereld vervoeren.

Dat kost weinig.

In een koffiekopje

kunnen wel drie miljoen eieren.

Vrachtkosten zijn niet ons grootste probleem.
(Gelach)

Je zou het een muggenfabriek kunnen noemen.

In Brazilië,
waar we sommige proeven hebben uitgevoerd,

heeft de Braziliaanse regering

nu zijn eigen muggenfabriek gebouwd.
Ze is veel groter dan de onze.

We gebruiken ze voor schaalvergroting in Brazilië.

We stuurden muggeneieren op.

We scheidden de mannetjes van de wijfjes.

De mannetjes deden we in kleine potjes.

De vrachtwagen gaat op de weg

en ze zetten onderweg de mannetjes uit.

Het gaat er eigenlijk
een beetje nauwkeuriger aan toe.

Je wil ze zo loslaten dat

je een goede dekking krijgt van de omgeving.

Je neemt Google Maps, verdeelt een gebied,

je gaat na hoever ze kunnen vliegen,

en je zorgt ervoor dat je ze zo loslaat

dat ze overal kunnen geraken.
Later kom je terug

en kun je vaststellen
dat na zeer korte tijd

de populatie sterk gedaald is.

We hebben dit ook gedaan in de landbouw.

Verschillende soorten landbouw doen mee.

Ik hoop spoedig

de nodige financiering rond te krijgen

om ook malaria aan te pakken.

Zover staan we nu.

Dit is weer een manier

waarop biologie

de chemie aanvult

voor maatschappelijke vooruitgang op dit gebied.

Deze biologische benaderingen komen

in zeer verschillende vormen.

Als je aan genetische manipulatie denkt,

hebben we nu enzymen
voor industriële verwerking,

ook genetisch gemanipuleerde enzymen
in levensmiddelen.

We hebben G.M. gewassen,
farmaceutische producten,

nieuwe vaccins,

allemaal met ongeveer dezelfde technologie,
maar met zeer verschillende resultaten.

Natuurlijk ben ik er voor.

Vooral waar oudere technologieën

het niet zo goed doen
of onaanvaardbaar zijn geworden.

Hoewel de technieken vergelijkbaar zijn,

zijn de resultaten zeer, zeer verschillend.

Vergelijk onze aanpak eens

met G.M.-gewassen.

Beide technieken proberen
een enorm voordeel te produceren.

Beide hebben een bijkomend voordeel

en dat is dat ze het gebruik van pesticiden
enorm verminderen.

Waar een G.M.-gewas bedoeld is
om de plant te beschermen

en ze een voordeel te geven,

proberen wij de mug

op te zadelen met het grootst mogelijke nadeel,

waardoor ze zich niet meer kan voortplanten.

Voor de muggen is het een doodlopende weg.

Hartelijk dank. (Applaus)