Kulak kurtları: Kafanıza takılan o şarkılar- Elizabeth Hellmuth Margulis

Tüm dersi izleyin: http://ed.ted.com/lessons/earworms-those-songs-that-get-stuck-in-your-head-elizabeth-hellmuth-margulis
Hiç, markette sırada beklerken masumca raftaki dergileri inceliyorken aklına bir şarkının takıldığı oldu mu? Tüm şarkı değil, sadece bir bölümü tekrar tekrar çalar, ta ki kendini sebzeleri ritme uygun şekilde boşaltır buluncaya kadar. Elizabeth Hellmuth Margulis kulak kurtlarını (insanların%90'ından fazlasını haftada en az bir kez etkileyen bilişsel bir olguyu) inceliyor.
Ders: Elizabeth Margulis, Animasyon: Artrake Studio.

Hiç, markette sırada beklerken

masumca raftaki dergileri inceliyorken

aklına bir şarkının takıldığı oldu mu?

Tüm şarkı değil, sadece bir bölümü
tekrar tekrar çalar,

ta ki kendini sebzeleri ritme uygun
şekilde boşaltır buluncaya kadar.

Bir kulak kurdu tarafından ele geçirildin
ve yalnız değilsin.

İnsanların %90'ından fazlası

haftada en az bir kez
kulak kurtlarınca ele geçiriliyor

ve insanların yaklaşık çeyreği

bu durumu günde birkaç kez yaşıyor.

Kulak kurtları fazla dikkat gerektirmeyen
işler sırasında zihni oyma eğilimindeler,

örneğin suyun kaynamasını beklemek

ya da trafik ışığının değişmesini
beklemek gibi.

Bu olgu zihnin en büyük gizemlerindendir.

Bilim adamları tam olarak

ezgilerin kafamıza takılmasının neden bu
kadar kolay olduğunu bilmiyor.

Psikolojik bakış açısıyla baktığımızda,

kulak kurtları zihinsel imgelemin
bir örneğidir.

Bu imgelem görsel olabilir,

gözünü kapatıp kırmızı bir yük arabası
düşlediğindeki gibi,

ya da işitsel olabilir,

bir bebeğin bağırma sesini
düşlediğindeki gibi

ya da tavada cızırdayan yağın sesini.

Kulak kurtları işitsel imgelemin
özel bir çeşididir.

Çünkü istem dışıdır.

Kulaklarını tıkayıp "Who Let the Dogs Out"
şarkısını düşlemeye çalışmazsın

ya da büyük ihtimalle
çalışmazsın.

Şarkı işitsel algına adeta
zorla girer

ve istenmeyen bir ev misafiri gibi
zihninde dolanır.

Kulak kurtları çok canlı
olma eğilimindedir

ve normalde armoniler yerine
bir ezgiden oluşurlar.

Kulak kurtlarının dikkat çekici bir
özelliği,

bir döngüde kalma eğilimleridir.

Dakikalarca ya da saatlerce
tekrar tekrar çalabilirler.

Dikkate değer bir diğer şey,

tekrarın bir kulak kurdunun
ateşlenmesindeki rolüdür.

Şarkılar yeni dinlediğimizde ve yineleyen
dinleyişlerimizle zihinde daha çok kalır.

Yineleme böylesine bir tetikleyiciyse

o zaman belki kulak kurtlarımız için

modern teknolojiyi suçlayabiliriz.

Son yüzyılda,

aynı şeyi defalarca dinleyebilmemize
yarayan cihazlarda

inanılmaz bir çoğalma olmuştur.

Kayıtlar, kasetler, CD'ler ya da
internette yayılan ses dosyaları.

Bu teknolojiler bir çeşit eşsiz
modern çağ deneyimi mi yarattılar?

Kulak kurtları sadece 20. yüzyılın
son yarısının bir ürünü mü?

Cevap beklenmedik bir
kaynaktan geliyor:

Mark Twain.

1876'da, fonograf icat edilmeden
sadece bir yıl önce,

Mark Twain tüm bir kasabanın
kafiyeli bir şarkı tarafından

uğursuzca ele geçirilişini anlatan
kısa bir hikaye yazmıştır.

Bu kaynak ve diğerleri,

bize kulak kurtlarının temel bir
psikolojik olgu olduğunu gösteriyor,

belki kayıt teknolojisiyle
daha çok artmış

ama bu yüzyıla özgü değil.

O zaman evet, her büyük tarihi kişi,

Shakespeare'den Sacajawea'ya,

kafasına takılmış bir şarkıyla
gezinmiş olabilir.

Müzik dışında

bu kadar yaygın başka bir davetsiz
imgelem olgusu düşünmek zordur.

Neden müzik?

Neden suluboya renkleri zihnimize
saplanıp kalmıyor

ya da peynirli taquito'ların tadı?

Bununla ilgili bir teori, müziğin
hafızadaki temsil şekliyle ilgili.

Bildiğimiz bir şarkıyı dinlediğimizde,

sürekli zamanda ilerisini duyarız,

gelecek notayı bekleriz.

Tek başına belli bir müzikal
anı düşünmemiz zordur.

"Happy Birthday"deki "you" sözcüğünün
yüksekliğini düşünmek istersek,

"Happy"den başlayarak

"you"ya kadar şarkıyı söylememiz gerekir.

Bu açıdan, bir ezgi bir çeşit
alışkanlığa benzer.

Ayakkabını bağlamaya başladığında

fiyongu bağlayana kadar otomatikte
olman gibi;

bir ezgi de akla geldiğinde,

mesela birisi "my umbrella" dediğinde,

doğal bir durma noktasına gelene kadar
şarkıyı zihnimizde çalmamız gerekir,

"ella, ella, ella."

Ama bu, büyük ölçüde
dayanaksız bir görüş.

Gerçekteyse,

kulak kurtlarına neden yatkın
olduğumuzu tam olarak bilmiyoruz.

Ama kulak kurtlarını daha iyi anlamak

bize insan beyninin devrelerini
çözmede önemli ip uçları verebilir.

Belki bir dahaki sefere

gitmeyen bir Taylor Swift
ezgisiyle rahatsız edildiğimizde,

bunu bilişsel yetimizle ilgili
önemli gizemleri çözecek

bilimsel bir yolculuğun başlangıç
noktası olarak değerlendiririz.

Ya da öyle değilse bile, sadece
silkip atabiliriz.