Melodie, które więzną w głowie - Elizabeth Hellmuth Margulis

Pełna wersja lekcji: http://ed.ted.com/lessons/earworms-those-songs-that-get-stuck-in-your-head-elizabeth-hellmuth-margulis

Zdarzyło ci się kiedyś, że czekasz w kolejce do kasy, spokojnie przeglądając czasopisma, i nagle w głowie zaczyna grać ci piosenka? Nie cała, tylko w kółko jeden fragment, aż stwierdzasz, że wykładasz warzywa na taśmę do taktu. Elizabeth Hellmuth Margulis bada natrętne melodie - fenomen, który dręczy 90% ludzkości co najmniej raz na tydzień.

Autorka: Elizabeth Margulis, animacja: Artrake Studio.

Zdarzyło ci się kiedyś, że czekasz
w kolejce do kasy,

spokojnie przeglądając czasopisma,
i nagle w głowie gra ci piosenka?

Nie cała, tylko w kółko jeden fragment,

aż stwierdzasz, że wykładasz warzywa
na taśmę do taktu.

Nie jesteś jedyną ofiarą upartej melodii.

Ponad 90% ludzi co najmniej raz na tydzień
nie może się pozbyć piosenki z głowy,

a mniej więcej co czwarty doświadcza
tego parę razy dziennie.

Najczęściej wkradają się do głowy,
kiedy robimy coś, co nie wymaga uwagi,

na przykład czekamy, aż zagotuje się woda

albo zmienią się światła.

To zjawisko to jedna
z wielkich tajemnic umysłu.

Naukowcy nie wiedzą dokładnie,

dlaczego melodie tak łatwo
więzną nam w głowach.

Psychologicznie rzecz biorąc,

uparte melodie są wyobrażeniami.

Wyobrażenia mogą być wzrokowe,

na przykład kiedy zamykasz oczy
i wyobrażasz sobie czerwony wózek,

albo słuchowe,

kiedy wyobrażasz sobie płacz dziecka,

czy skwierczenie oleju na patelni.

Uparte piosenki różnią się
od innych wyobrażeń słuchowych

tym, że są mimowolne.

Nie zatykasz uszu i nie próbujesz usłyszeć
"Who let the dogs out",

chyba, że wielki z ciebie oryginał.

Melodia wdziera ci się do głowy

i nie chce wyjść, jak nieproszony gość.

Uparte rytmy zwykle są dość wyraźne

i najczęściej mają melodię,
nie tylko samą harmonię.

Interesujące jest to,
że często się zapętlają,

odtwarzają w kółko
przez wiele minut czy godzin.

Co równie ciekawe, sprzyja im powtarzanie.

Więzną nam w głowach piosenki
słyszane niedawno, a często.

Skoro rodzą się z powtarzania,

może winę za natarczywość melodii
ponosi technika.

W ciągu ostatnich stu lat
pojawiło się mnóstwo urządzeń,

które pozwalają
w kółko słuchać tego samego.

Płyty, kasety, płyty CD, serwisy muzyczne.

Czyżby dały początek wyjątkowemu,
nowemu doświadczeniu?

Czy uparte melodie
to produkt końca XX wieku?

Odpowiedź znajdziemy
w niespodziewanym miejscu:

u Marka Twaina.

W 1876, rok przed wynalezieniem fonografu,

napisał opowiadanie,
w którym całe miasteczko

opanowuje rymowanka.

Ten i inne przykłady

pokazują, że uparte melodie
to zjawisko psychologiczne

może zintensyfikowane
przez technikę rejestracji dźwięku,

ale na pewno nie nowe.

Każdy wielki bohater historyczny,
od Szekspira po Sacajaweę,

mógł chodzić po świecie
z piosenką w głowie.

Poza muzyką trudno znaleźć
inny przykład natarczywego wyobrażenia,

które byłoby tak powszechne.

Dlaczego muzyka?

Dlaczego nie tkwią nam w głowach akwarele?

Albo smak przekąsek z serem?

Jedna z teorii nawiązuje do sposobu
zapamiętywania muzyki.

Kiedy słuchamy znanej piosenki,

cały czas sięgamy myślą naprzód,
oczekując kolejnej nuty.

Trudno nam pomyśleć o konkretnym
fragmencie w oderwaniu od całości.

Jeśli chcemy pomyśleć o dźwięku
słowa "you" w "Happy birthday",

musimy zacząć od "happy"

i śpiewać, aż dojdziemy do "you".

Potraktowana w ten sposób,
melodia przypomina nawyk.

Tak, jak wiązanie buta,

automatyczne od początku do kokardy,

kiedy pomyślimy o melodii,

bo, na przykład, ktoś powiedział
"my umbrella" (mój parasol),

musimy ją zagrać
aż do naturalnego zakończenia

"ella, ella, ella".

Ale to właściwie tylko domysły.

Naprawdę po prostu nie wiadomo,
dlaczego ulegamy upartym melodiom.

Ale jeśli zrozumiemy je lepiej,
może dowiemy się czegoś ważnego

o tym, jak działa ludzki mózg.

Może kiedy znów przyczepi się do nas

piosenka Taylor Swift,

wykorzystamy to jako odskocznię
do wielkiego odkrycia,

które otworzy przed nami
tajemnice poznania.

A jeśli nie, najwyżej o tym zapomnimy.