Leslie T. Chang: Głosy chińskich pracowników

W trwającej debacie na temat globalizacji brakuje głosu samych robotników, tych milionów ludzi, którzy migrują do chińskich fabryk i innych rozwijających się krajów po to, by wytwarzać towary sprzedawane na całym świecie. Reporterka Leslie T. Chang odszukała kobiety pracujące w jednym z szybko rosnących megamiast i teraz opowiada ich historie.

Witajcie. Chciałabym powiedzieć coś o ludziach,

którzy tworzą rzeczy codziennego użytku:

buty, torebki, komputery i telefony.

Ta rozmowa często wzbudza poczucie winy:

nastolatka ze wsi, za mniej niż dolara za godzinę,

szyje wasze buty do biegania,

albo młody Chińczyk skacze z dachu

po wielu godzinach składania waszych iPadów.

My, ludzie zyskujący na globalizacji,

wykorzystujemy te ofiary przy każdym zakupie,

a ta niesprawiedliwość

jest zakorzeniona w samych produktach.

Co jest nie tak ze światem, gdzie robotnik

składający iPhony, nie może ich sobie kupić?

Przyjmujemy, że chińskie fabryki są oparte na ucisku,

i że to nasza żądza tanich produktów sprawia,

że takie są.

Takie przyrównanie zachodnich zapotrzebowań

do chińskiego cierpienia jest interesujące,

zwłaszcza gdy większość z nas już czuje się winna

z powodu wpływu, jaki wywieramy na świat,

ale jest także nieprecyzyjne i pozbawione szacunku.

Tylko ktoś wyjątkowo pochłonięty sobą może myśleć,

że ma moc doprowadzić dziesiątki milionów ludzi

po drugiej stronie globu do migracji i cierpienia

w tak okrutny sposób.

Chiny produkują dla wszystkich rynków,

również dla siebie, dzięki takim czynnikom jak:

niskie koszty, duża i wyszkolona siła robocza,

oraz elastyczne systemy produkcji,

które szybko reagują na wymogi rynku.

Skupieni na sobie i swoich gadżetach sprawiliśmy,

że ludzie po drugiej stronie stali się niewidzialni

zniknęli, równie mali i wymienni,

jak części telefonu komórkowego.

Chińscy pracownicy nie są zmuszani do pracy

przez naszą nienasyconą żądzę iPodów.

Opuścili domy dla zarobku,

by nauczyć się nowych rzeczy i zobaczyć świat.

W ciągłej debacie o globalizacji

brakuje jednak głosu samych pracowników.

Oto kilka z nich.

Bao Yongxiu: "Matka chce,
żebym wróciła do domu i wyszła za mąż,

ale jeśli zrobię to zanim się rozwinę,

będę mogła wyjść tylko za zwykłego robotnika,

dlatego się nie spieszę".

Chen Ying: "Kiedy pojechałam do domu na Nowy Rok

wszyscy mówili, że się zmieniłam.

Pytali, co takiego robiłam.

Powiedziałam im, że studiowałam i pracowałam.

Jeśli powiesz im więcej, i tak nie zrozumieją".

Wu Chunming: "Nawet jeśli dużo zarabiam,

to mi nie wystarcza.

Pieniądze nie są sensem życia".

Xiao Jin: "Odeszłam z pracy, uczę się angielskiego,

bo przyszli klienci nie będą pochodzić tylko z Chin,

dlatego musimy poznać więcej języków".

Te osoby to młode kobiety,

mają po 18, 19 lat.

Spędziłam dwa 2 lata poznając robotnice fabryk,

takich jak te z miasta Dongguan, na południu Chin.

Pewne tematy ciągle się pojawiały:

ile zarabiają,

za kogo chcą wyjść za mąż,

czy powinny przenieść się do innej fabryki,

czy zostać tam, gdzie są.

Nie pojawiały się tematy takie jak warunki życia,

które dla mnie bardziej przypominały więzienie:

10 lub 15 robotnic w jednym pokoju,

jedna łazienka na 50 osób,

czas podporządkowany zegarom fabryki.

Mieszkali tak wszyscy ich znajomi,

co i tak było lepsze, niż akademiki

i domy na wsi.

Rzadko mówili o wyrabianych produktach

i często ciężko im było wytłumaczyć,

co dokładnie robią.

Kiedy zapytałam Lu Quingmin,

młodą kobietę, którą najlepiej poznałam,

co dokładnie robi w fabryce,

powiedziała po chińsku coś, co zabrzmiało:

"qiu xi".

Później zorientowałam się, że mówiła

"QC", quality control (kontrola jakości).

Nie umiała wytłumaczyć, co robi w fabryce.

Potrafiła tylko jak papuga przekręcić skrót

w języku, którego nie rozumiała.

Karol Marks przewidział ten dramat kapitalizmu:

wyalienowanie robotnika od rezultatu pracy.

W przeciwieństwie do producenta butów lub szafek,

robotnik fabryki przemysłowej nie ma kontroli,

przyjemności, ani satysfakcji czy zrozumienia

własnej pracy.

Ale jak z wieloma innymi teoriami,

które wymyślił siedząc w czytelni British Museum,

Marks nie miał racji.

Tylko dlatego, że człowiek spędza czas

robiąc jakąś rzecz nie znaczy,

że staje się tą rzeczą.

Liczy się to, co robi z zarobkami,

czego się uczy w takim miejscu

i jak się przez to zmienia.

To, co produkuje fabryka, nie jest najważniejsze,

a robotników nie obchodzi, kto kupuje ich produkty.

Doniesienia prasowe o chińskich fabrykach

podkreślają związek pomiędzy pracownikami,

a wytwarzanymi produktami.

Wiele artykułów wylicza, ile czasu potrzeba,

by dany robotnik zarobił tyle,

by kupić to, co wytwarza.

Początkujący pracownik linii produkcyjnej

w chińskiej fabryce iPhonów musiałby wyłożyć

pensję z dwóch i pół miesiąca za jeden telefon.

Jakie znaczenie ma naprawdę taka kalkulacja?

Ostatnio napisałam artykuł

dla The New Yorker,

ale nie stać mnie na kupno reklamy w nim.

Ale co z tego? Nie chcę reklamy w The New Yorker,

a większość z tych pracownic nie chce iPhona.

Ich kalkulacje są inne.

Jak długo powinnam zostać w tej fabryce?

Jak dużo mogę zaoszczędzić?

Ile będzie kosztowało mieszkanie lub samochod,

wyjście za mąż albo sfinansowanie dziecku szkoły?

Te robotnice miały zadziwiająco abstrakcyjny

stosunek do efektów swojej pracy.

Po roku znajomości Lu Qingmin, czyli Min,

zaprosiła mnie do domu do swojej wsi,

na chiński Nowy Rok.

W pociągu dała mi prezent: portmonetkę firmy Coach

z brązowym, skórzanym wykończeniem.

Podziękowałam jej, zakładając, że to podróbka

jak prawie wszystkie towary w Dongguan.

W domu Min dała matce inny prezent:

różową torebkę Dooney & Bourke,

a po kilku dniach jej siostra chwaliła się

rdzawoczerwoną torebką LeSportsac.

Pomału docierało do mnie, że te torby

były robione w ich fabryce,

a każda z nich była oryginalna.

Siostra Min powiedziała rodzicom:

"W Ameryce taka torebka kosztuje 320 dolarów".

Jej rodzice, rolnicy, gapili się bez słowa.

"W dodatku Coach wypuszcza nową kolekcję, 2191.

Jedna torba będzie kosztować 6 tys.".

Dodała: "Nie wiem czy 6 tys juanów,

czy 6 tys. dolarów ale to i tak 6 tys. (Śmiech)

Chłopak siostry Min, który przyjechał z nią do domu

na Nowy Rok, powiedział:

"Nie wydaje się tyle warta".

Siostra Min odparła: "Niektórzy się na tym znają.

Ty gówno wiesz".

(Śmiech) (Oklaski)

W świecie Min torebki Coach mają ciekawy kurs.

Nie były bez wartości, ale dalece odbiegały

od faktycznej wartości, ponieważ prawie nikt

nie chciał takiej kupić, ani nie znał jej wartości.

Kiedy przyjaciółka starszej siostry Min wyszła za mąż,

dostała torebkę w prezencie ślubnym.

Kiedy Min opuściła fabrykę,

jej młodsza siostra wpadła z wizytą,

przynosząc w prezencie dwie markowe torebki Coach.

Zajrzałam do kieszonki zamykanej na suwak

i znalazłam kartkę po angielsku:

"Amerykański klasyk.

W 1941 roku lśniąca patyna

amerykańskiej rękawicy baseballowej

zainspirowała założyciela Coach do stworzenia

nowej kolekcji torebek z takiej samej,

miękkiej, luksusowej skóry.

6 zdolnych rymarzy wyprodukowało 12 torebek,

o idealnych proporcjach i ponadczasowej klasie.

Były świeże, funkcjonalne i uwielbiane przez kobiety.

Narodził się nowy amerykański klasyk".

Ciekawe, co Karol Marks powiedziałby Min

i jej siostrom.

Ich stosunek do owocu własnej pracy

był bardziej skomplikowany, zaskakujący i zabawny,

niż mógłby to sobie wyobrazić.

Mimo to jego światopogląd trwa, a my nadal

postrzegamy robotników jako masy bez twarzy

i sądzimy, że znamy ich myśli.

Kiedy poznałam Min, właśnie skończyła 18 lat

i rzuciła pierwszą pracę na linii produkcyjnej

fabryki urządzeń elektronicznych.

Przez następne dwa lata zmieniła pracę 5 razy,

w końcu trafiając na dobrą posadę

w dziale zakupów fabryki sprzętu komputerowego.

Później wyszła za przyjezdnego pracownika,

przeprowadziła się do jego wioski,

urodziła dwie córki

i zaoszczędziła na używanego Buicka

i mieszkanie dla rodziców.

Ostatnio wróciła do Dongguan

i podjęła pracę w fabryce dźwigów budowlanych,

tymczasowo zostawiając męża i dzieci

na wsi.

W niedawnym mailu tłumaczyła mi:

"Trzeba mieć ambicję, póki jest się młodym,

tak, żeby na starość, móc popatrzeć wstecz

i poczuć, że życie miało jakiś cel".

W Chinach jest 150 milionów ludzi takich jak Min,

jedna trzecia z nich to kobiety, które zostawiły wieś,

by pracować w fabrykach, hotelach, restauracjach

i na placach budowy w wielkich miastach.

W sumie stanowią największą migrację w historii,

i to jest globalizacja, ten łańcuch,

który zaczyna się na chińskiej wsi

a kończy na naszych iPhonach, butach Nike,

i torbach Coach na ramieniu,

i który zmienił sposób, w jaki ci ludzie

pracują, pobierają się, żyją i myślą.

Niewielu z nich chciałoby wrócić

do poprzedniego stanu rzeczy.

Podczas pierwszej wizyty w Dongguan martwiłam się,

że wpadnę w depresję przebywając z robotnicami.

Obawiałam się, że w ich życiu nic się nie dzieje,

albo że nie będą miały nic do powiedzenia.

Zamiast tego spotkałam kobiety mądre i zabawne,

a także odważne i hojne.

Otwierając przede mną swoje życie

nauczyły mnie dużo o fabrykach,

o Chinach i o tym, jak żyć.

To jest portmonetka firmy Coach, którą dała mi Min

w pociągu, w trakcie podróży do jej rodziny.

Trzymam ją, żeby przypominała mi o tym,

co łączy mnie z tą młodą kobietą,

o tym, że te więzy są nie ekonomiczne, ale osobiste,

oraz, że mierzą je nie pieniądze, a wspomnienia.

Portmonetka przypomina, że to, co wyobrażamy sobie

siedząc w biurze czy w bibliotece,

nie wygląda tak samo

kiedy ruszamy w świat.

Dziękuję. (Oklaski)

(Oklaski)

Chris Anderson: Dziękuję Leslie.

Wielu z nas nie zdawało sobie z tego sprawy.

Ale jestem ciekaw. Gdybyś mogła przez minutę

porozmawiać z kierownikiem produkcji Apple,

co byś mu powiedziała?

Leslie Chang: Minutę?

CA: Minutę. (Śmiech)

LC: Największe wrażenie zrobiła na mnie

olbrzymia motywacja tych robotnic,

ich zaradność i to,

że ich największym marzeniem jest nauka.

Większość z nich pochodzi z bardzo biednych rodzin.

Zwykle opuszczają szkolę w 7 lub 8 klasie.

Ich rodzice często nie umieją pisać ani czytać.

One przyjeżdżają do miasta i same, wieczorami,

w weekend biorą udział w zajęciach komputerowych,

lekcjach angielskiego,

i uczą się naprawdę podstawowych rzeczy,

jak napisać dokument w Wordzie,

albo jak powiedzieć proste rzeczy po angielsku.

Jeśli chcecie im pomóc, zacznijcie od tych małych,

zogniskowanych, bardzo pragmatycznych zajęć

w szkołach, a zobaczycie,

że wszyscy pracownicy zrobią postępy

i może awansują na wyższe stanowiska w Apple,

a wy możecie wspomóc ich mobilność społeczną

i samodoskonalenie.

Kiedy ich zapytać - tego właśnie chcą.

Nie mówią: "Chcę cieplejszej wody pod prysznicem.

Chcę ładniejszego pokoju. Chcę mieć telewizor".

Byłoby miło mieć takie rzeczy,

ale nie dlatego ci ludzie pojechali do miasta

i nie o to im chodzi.

CA: Czy odnosiłaś wrażenie, że jest im ciężko

a sprawy mają się źle, czy też odnosiłaś wrażenie,

że masz do czynienia z rozwojem,

a z czasem sprawy układają się coraz lepiej?

LC: Zdecydowanie tak.

To było ciekawe, bo spędziłam dwa lata

w mieście Dongguan

i w tym czasie widać było ogromne zmiany

w życiu każdego: na lepsze, gorsze, neutralne,

ale głównie na lepsze.

Jeśli czasu jest dość dużo, zmiany są na lepsze.

Niektórzy przenieśli się do miasta 10 lat temu

i teraz należą do miejskiej klasy średniej,

więc kierunek jest zdecydowanie pozytywny.

Trudno to zobaczyć, kiedy miasto nagle cię wciąga.

Wygląda jakby każdy jest biedny i zdesperowany,

ale tak naprawdę jest inaczej.

Oczywiście, praca w fabryce jest bardzo ciężka

i nikt z nas nie chciałby tam pracować,

ale z ich perspektywy tam, skąd pochodzą,

jest znacznie gorzej, a tam, gdzie się udają

jest, przy odrobinie szczęścia, znacznie lepiej,

Chciałam tylko dodać kontekst do ich poglądów,

a nie koniecznie do naszych.

CA: Jeszcze raz bardzo dziękuję za rozmowę.

Dziękuję bardzo. (Oklaski)