Gdzie jest dom?

Coraz więcej ludzi na świecie mieszka w krajach, których nie uważa za miejsce swojego pochodzenia. Pisarz Pico Iyer, który sam ma trzy lub cztery miejsca pochodzenia, rozmyśla nad znaczeniem domu, radością podróżowania i spokojem poprzez zatrzymanie się.

Skąd pochodzisz?

To takie proste pytanie,

ale obecnie takie pytania

przynoszą coraz trudniejsze odpowiedzi.

Ludzie często pytają, skąd pochodzę,

oczekując odpowiedzi "z Indii".

Mają rację, ponieważ 100%

mojej krwi i przodków pochodzi z Indii.

Poza tym nie spędziłem tam
nawet jednego dnia.

Nie znam ani słowa

z jego 22 000 dialektów.

Raczej nie mam prawa

nazywać siebie Hindusem.

Ale jeśli "Skąd pochodzisz?"

oznacza, gdzie się urodziłem,
wychowałem i uczyłem,

to pochodzę
z zabawnego i małego kraju

zwanego Anglią,

którą jednak opuściłem,

jak tylko uzyskałem licencjat,

a przez cały okres dorastania

byłem jedynym dzieciakiem,

który nie przypominał typowych

podręcznikowych angielskich bohaterów.

Ale jeśli "Skąd pochodzisz?"

oznacza, gdzie płacę podatki,

gdzie chodzę do lekarza i stomatologa,

to pochodzę z USA,

gdzie zamieszkałem 48 lat temu,

będąc małym dzieckiem,

i gdzie przez wszystkie lata

musiałem nosić śmieszną,
małą, różową kartę

z zielonymi liniami na twarzy,

określającą mnie jako cudzoziemca.

Im dłużej tu mieszkam,
tym bardziej czuję się obcy.

(Śmiech)

Ale jeśli "Skąd pochodzisz?" znaczy,

jakie miejsce jest mi najbliższe

i gdzie spędzam najwięcej czasu,

to jestem Japończykiem.

Ponieważ przez ostatnie 25 lat,

korzystając z wizy turystycznej,

często przebywałem w Japonii,

jednak jestem pewien,
że niewielu Japończyków

uznałoby mnie za jednego z nich.

Mówię to, by podkreślić,

jak zwyczajne

jest moje pochodzenie.

Odwiedzając Hongkong,
Sydney czy Vancouver,

spotykam dzieci

bardziej wielokulturowe niż ja.

Poczucie domu łączą z rodzicami,

partnerami,

miejscem pobytu,

miejscem marzeń,

i wieloma innymi pojęciami.

Spędzą całe życie na poznawaniu

wielu różnych miejsc i łączeniu ich

w jedną całość.

Są w trakcie tworzenia własnego domu,

który przypomina

ciągle ulepszany
i udoskonalany projekt.

Dom, dla wielu z nas,

ma więcej wspólnego z duszą

niż z kawałkiem ziemi.

Jeśli ktoś pyta, gdzie jest mój dom,

myślę o ukochanej osobie,
najbliższych przyjaciołach

lub piosenkach
związanych z danym miejscem.

Zawsze tak czułem,

ale zdałem sobie z tego sprawę

kilka lat temu w Kalifornii,
w domu rodziców,

kiedy wyglądając przez okna salonu,

nagle ujrzałem dookoła

płomienie wysokie na 20 metrów.

Był to jeden z tych pożarów,

które często nawiedzają wzgórza Kalifornii.

Trzy godziny później

ogień strawił cały dom,

ocalałem tylko ja.

Następnego ranka obudziłem się

na podłodze u kolegi,

nie miałem nic,

prócz szczoteczki do zębów.

Gdyby mnie wówczas zapytano,

gdzie jest mój dom,

nie potrafiłbym wskazać żadnego miejsca.

Dom nosiłem w sobie.

Uważam to za wspaniałe wyzwolenie,

ponieważ moi dziadkowie

mieli poczucie domu,

wspólnoty, a nawet wrogości,

przypisane im w momencie narodzin,

i nie mogli tego zmienić.

Teraz niektórzy mogą wybrać znaczenie domu,

kształtować poczucie wspólnoty

i samego siebie,

przez co może wykraczają

poza podziały na czarne i białe

z czasów naszych pradziadków.

To nie przypadek, że prezydent

najpotężniejszego narodu na świecie
jest pół Kenijczykiem,

częściowo wychowanym w Indonezji

i ma szwagra
o chińsko-kanadyjskim pochodzeniu.

Obecnie, liczba cudzoziemców

zbliża się do 220 milionów,

to niewyobrażalna cyfra,

bliska całej populacji Australii

bliska całej populacji Australii

i Kanady

pomnożonej przez 4,

choć i tak otrzymana liczba

będzie mniejsza
niż ilość ludzi przynależna

do wielkiego dryfującego plemienia.

W ostatnich 12 latach
liczba osób żyjąca

poza starymi podziałami terytorialnymi

zwiększyła się o 64 miliony,

wkrótce będzie nas więcej niż Amerykanów.

Już stanowimy piątą największą nację na świecie.

W największym mieście Kanady, Toronto,

dzisiejszy przeciętny mieszkaniec

dawniej nazywany był obcokrajowcem.

Pięknem obcowania z obcokrajowcami

jest to, że budzi nas ze snu,

nic nie jest pewne.

Podróż jest jak bycie zakochanym,

nagle włączają się wszystkie zmysły,

zaczynamy dostrzegać ukryte formy świata.

Jak to ujął Marcel Proust:
"Prawdziwa podróż odkrywcza

nie polega na szukaniu nowych lądów,

lecz na nowym spojrzeniu".

Nowe spojrzenie powoduje,

że stare widoki, nawet nasz dom,

stają się czymś innym.

Wielu obcokrajowców to uchodźcy,

którzy pragną wrócić

do swoich domów.

Dla pozostałej garstki szczęściarzy

wiek wędrówki przynosi nowe możliwości,

które dostrzegam
odwiedzając metropolie świata.

Istnieje duże prawdopodobieństwo,

że typową młodą kobietą,

którą spotkamy w Paryżu

będzie pół Koreanka
lub pół Niemka,

która jak tylko spotka
młodego pół Tajlandczyka,

pół Kanadyjczyka z Edynburga,

zdaje sobie sprawę,

że ma z nim więcej wspólnego

niż z Koreańczykiem
lub Niemcem pełnej krwi.

Stają się przyjaciółmi,
zakochują się

i przenoszą do Nowego Jorku.

(Śmiech)

Albo do Edynburga.

Ich córka

nie będzie Koreanką czy Niemką,

ani też Francuzką,
Tajką, Szkotką, Kanadyjką,

czy nawet Amerykanką, ale cudowną

i ciągle ewoluującą
mieszanką wielu miejsc,

a to, jak będzie marzyć, pisać

a to, jak będzie marzyć, pisać

i myśleć o świecie

będzie nietuzinkowy,

ponieważ powstanie

z wyjątkowej mieszanki kultur.

Pochodzenie nie jest tak istotne,

jak to, dokąd zmierzamy.

Coraz więcej z nas ma korzenie

w przyszłości, teraźniejszości
lub przeszłości.

Dom nie jest tylko miejscem,

gdzie się urodziliśmy,

to miejsce,
w którym stajemy się sobą.

Mimo to istnieje wielki problem

związany z przemieszczaniem się,

trudno wskazać swój dom

będąc ciągle w powietrzu.

Kilka lat temu zauważyłem,

że przebyłem 1,5 mln km
liniami United Airlines.

Wszyscy znamy ten szalony system

sześć dni w piekle, siódmy wolny.

(Śmiech)

Zaczynałem myśleć, że ruch

jest równie dobry jak poczucie stałości,

że można do niego przywyknąć

8 miesięcy po tym
jak spłonął mój dom,

spotkałem kolegę nauczyciela,

który powiedział,
że ma dla mnie idealne miejsce.

Byłem sceptycznie nastawiony,

ale kolega przekonywał,

że to niedaleko,

niedrogo,

a miejsce nie przypomina niczego,

gdzie wcześniej mieszkałem.

Zaintrygowany, zapytałem, co to jest,

zawahał się i odpowiedział,

że to katolicka pustelnia.

To była zła odpowiedź.

Spędziłem 15 lat w anglikańskich szkołach,

do końca życia

miałem dość hymnów i krzyży.

Ale kolega zapewniał,
że nie jest katolikiem,

jak i większość jego wychowanków,

jednak każdej wiosny zabiera tam uczniów.

Wystarczyło, aby najbardziej niespokojny,

nabuzowany testosteronem 15-latek z Kalifornii,

spędził tylko trzy dni w ciszy,

a coś się w nim uspokoiło i rozjaśniło,

odnalazł siebie.

Pomyślałem, że to co działa na 15-latka,

powinno zadziałać także na mnie.

Wsiadłem do samochodu
i udałem się w trzygodzinną podróż

wzdłuż wybrzeża, na północ,

drogi stawały się opustoszałe i wąskie,

skręciłem w szutrową drogę,

która wiła się przez 3 kilometry

aż do szczytu góry.

Kiedy wysiadłem z samochodu,

powietrze pulsowało,

panowała absolutna cisza,

która nie wynikała z braku zgiełku.

Była w niej pewna energia czy pobudzenie.

U moich stóp była wielka, niebieska tafla

Oceanu Spokojnego,

wokół 800 akrów dzikich krzewów.

Wszedłem do małego,
przytulnego pomieszczenia,

w którym miałem spać,

znajdowało się tam łóżko,
bujany fotel,

długi stół i okna z widokiem

na mały ogród otoczony murem,

a dalej 350 m złotej trawy pampasowej,

schodzącej aż do morza.

Choć pojechałem tam,
aby oderwać się od biurka,

to usiadłem

i zacząłem nieprzerwanie pisać.

Kiedy w końcu wstałem,
minęły 4 godziny.

Zapadła noc,

wyszedłem i ujrzałem gwiaździste niebo

oraz warkocz świateł samochodowych,

znikający w oddali.

Problemy dnia poprzedniego

też zdawały się znikać.

Następnego dnia

brak telefonu, telewizora i laptopa

znacząco wydłużał upływające godziny,

jednak w głębi czułem,

że wracam do domu.

Nie jestem osobą religijną,

więc nie chodziłem na msze,

nie prosiłem zakonników o radę.

Spacerowałem po klasztornej ścieżce,

wysyłałem pocztówki do najbliższych,

spoglądałem na chmury

i robiłem to, co zwykle
sprawia mi największy kłopot,

czyli nic.

Zacząłem tam wracać i zauważyłem,

że wykonywałem tam bardzo ważną pracę,

spokojne siedzenie umożliwiało

podejmowanie najważniejszych decyzji,

czego nie mogłem uczynić

w ciągłym zabieganiu.

Zacząłem myśleć, że coś we mnie

wzywa do spokoju,

ale nie mogłem tego usłyszeć,

bo byłem zabiegany.

Byłem jak szaleniec,
który zakłada opaskę na oczy

i narzeka, że nic nie widzi.

Przypomniałem sobie jednak sentencję,

której nauczyłem się jako chłopiec,

w której Seneka mówi
"Nie ten jest biedny,

kto ma niewiele,
lecz ten kto pragnie więcej".

Oczywiście nie sugeruje

wstąpienia do klasztoru.

Nie o to tu chodzi.

Uważam, że jedynie zatrzymanie się

umożliwia zauważenie celu.

Tylko zdystansowanie się do życia i świata

pozwala dostrzec istotę rzeczy

i znaleźć dom.

Obecnie wiele osób

świadomie próbuje odnaleźć spokój,

każdego ranka, w zacisznym miejscu,

starają skupić się przez 30 min

lub idą pobiegać każdego wieczora,

a na spotkanie z przyjaciółmi

udają się bez telefonów.

Przemieszczanie się
jest cudownym przywilejem,

pozwala nam zrobić o wiele więcej,

niż śniło się naszym pradziadkom.

Ale żeby swoboda ruchu miała znaczenie,

musimy mieć dom,
do którego wracamy,

i nie jest on tylko miejscem,

gdzie sypiamy,

ale miejscem, gdzie pozostajemy.

Dziękuję.

(Brawa)