Jak bardzo pragniemy równości na świecie? Odpowiedź cię zaskoczy.

Wieści o rosnącej nierówności społecznej budzą w nas niepokój. Ale dlaczego? Dan Ariely ujawnia nowe, zaskakujące odkrycie na temat tego, co uważamy za sprawiedliwe oraz jak bogactwo rozkłada się w społeczeństwie... a potem ujawnia, jak się to odnosi do rzeczywistych statystyk.

Fajnie by było kierować się w życiu

obiektywizmem pod wieloma względami.

Problem w tym, że mamy
okulary w pewnym kolorze,

przez które patrzymy
na wszystkie sytuacje.

Pomyślcie o czymś tak prostym, jak piwo.

Gdybym dał wam do spróbowania kilka piw

i poprosił o ocenę
intensywności i goryczy,

różne piwa zajęłyby różne miejsca.

A gdybyśmy spróbowali być obiektywni?

W przypadku piwa to bardzo proste.

Można zrobić test na ślepo.

Próba tych samych piw bez nalepek

dałaby inne rezultaty.

Większość piw trafi w jedno miejsce.

Nie da się ich po prostu odróżnić,

poza oczywistym wyjątkiem,
jakim jest Guinness.

(Śmiech)

Podobnie można myśleć o fizjologii.

Co się dzieję, gdy ludzie
oczekują czegoś od własnej fizjologii?

Przykładowo sprzedawaliśmy
leki przeciwbólowe.

Części badanych mówiliśmy,
że leki były drogie.

Innym - że były tanie.

Okazuje się, że droższe leki
działają lepiej.

Przynoszą ludziom większą ulgę,

bo oczekiwania wpływają na fizjologię.

Wiemy to też na przykładzie sportów.

Gdy jesteś kibicem konkretnej drużyny,

potrafisz oglądać mecz

tylko z ich z perspektywy.

W tych wszystkich przypadkach
przyjęte z góry założenia

i oczekiwania zabarwiają nasz świat.

A co się dzieje z ważniejszymi pytaniami?

Co z pytaniami dotyczącymi
społecznej sprawiedliwości?

Chcieliśmy wymyślić ślepą próbę

dla sposobu myślenia o nierównościach.

Zaczęliśmy analizować nierówności

i przeprowadziliśmy kilka ankiet
na dużą skalę

w USA i w innych państwach.

Zadawaliśmy badanym dwa pytania:

jaki jest ich zdaniem
obecny poziom nierówności,

a jakiego by sobie życzyli.

Pomyślmy o pierwszym pytaniu.

Powiedzmy, że ustawiam mieszkańców USA

od najbiedniejszych po prawej

do najbogatszych po lewej,

a potem dzielę na pięć kategorii:

20% najbiedniejszych, kolejne 20%,

kolejne i kolejne i 20% najbogatszych.

Wtedy proszę o opinię, ile bogactwa

znajduje się w każdej z tych kategorii.

By ułatwić to zadanie,
wyobraźcie sobie że pytam,

ile bogactwa przypada

na dwie dolne kategorie,

dolne 40%?

Zastanówcie się przez chwilę.

Zazwyczaj się nie zastanawiamy.

Pomyślcie o rzeczywistej liczbie.

Macie?

Oto, co mówi większość Amerykanów.

Uważają, że dolne 20%

posiada 2.9% majątku,

następna grupa zaś 6,4%,

więc razem niewiele więcej niż 9%.

Kolejna grupa, jak twierdzą, ma 12%,

potem 20%,

a najbogatsze 20% posiada 58% bogactwa.

Porównajcie to teraz z własną oceną.

Jak jest naprawdę?

Rzeczywistość jest nieco inna.

Dolne 20% posiada 0,1 majątku.

Kolejne 20% posiada 0,2%.

Razem stanowi to 0,3%.

Następna grupa ma 3,9%,

kolejna 11,3%,

a najbogatsza posiada 84-85%.

Stan rzeczywisty jest całkiem inny

od naszych wyobrażeń.

A nasze życzenia?

Jak w ogóle to przetestować?

By to zanalizować

i zobaczyć, czego naprawdę chcemy,

pomyśleliśmy o filozofie Johnie Rawlsie.

Jeżeli pamiętacie, miał on koncepcję

sprawiedliwego społeczeństwa.

Stwierdził, że sprawiedliwe społeczeństwo

jest takie, że wiedząc o nim wszystko,

bylibyśmy skłonni dołączyć
na dowolnym szczeblu.

To piękna definicja,

bo bogaci chcą, żeby bogaci

mieli więcej pieniędzy niż biedni.

Biedni chcą większej równości.

Ale jeśli mamy trafić

do przypadkowej klasy,

trzeba rozpatrzyć każdy aspekt.

To trochę próbowanie
na ślepo czegoś nieznanego,

bez znajomości konsekwencji tej decyzji.

Rawls nazywał to woalką ignorancji.

Wzięliśmy kolejną
dużą grupę Amerykanów,

pytając ich pod woalką ignorancji:

"Jakie są cechy państwa,
do którego zechcesz dołączyć,

wiedząc, że możesz trafić losowo
do dowolnej warstwy społecznej?".

Oto, co uzyskaliśmy.

Co ludzie chcieli dać pierwszej grupie,

dolnym 20%?

Chcieli dać około 10% bogactwa.

Kolejna grupa to 14% bogactwa,

21%, 22% i 32%.

Nikt z badanych
nie chciał pełnej równości.

Nie uważali, że socjalizm
to fantastyczny pomysł.

Co to jednak znaczy?

Oznacza to lukę między rzeczywistością

a wyobrażeniem o tym, co mamy.

Istnieje jednak równie duża luka
między tym, co uważamy za sprawiedliwe,

a domniemaną rzeczywistością.

Można pytać nie tylko o bogactwo,

ale też o inne rzeczy.

Przykładowo zadawaliśmy
ludziom z różnych części świata

te samo pytanie,

zarówno liberałom jak i konserwatystom,

i odpowiadali w zasadzie tak samo.

Pytaliśmy bogatych i biednych,

kobiety i mężczyzn,

słuchaczy publicznego radia
i czytelników Forbesa.

Pytaliśmy ludzi z Anglii, Australii i USA,

uzyskując podobne odpowiedzi.

Pytaliśmy nawet
na różnych wydziałach uczelni.

Zbadaliśmy prawie każdy
wydział na Harvardzie.

Tylko w harwardzkiej Szkole Biznesu

kilka osób chciało, żeby bogatsi
mieli więcej, a biedni mniej,

ale poza tym podobieństwa
były zdumiewające.

Wiem, że część z was
studiowała w tej szkole biznesu.

Pytaliśmy też o coś innego.

Pytaliśmy o stosunek zarobków
CEO i niewykwalifikowanych pracowników.

Pytaliśmy więc ludzi,
jaki ich zdaniem jest ten stosunek,

a także jaki powinien być.

Potem pytaliśmy,
jak jest w rzeczywistości.

Jest tak. Nie najgorzej, co?

Czerwony i żółty nie różnią się zbytnio.

Jest tak jednak dlatego,

że nie są w tej samej skali.

Ciężko to zobaczyć,
ale jest tam żółty i niebieski.

Co z innymi skutkami bogactwa?

Bogactwo to nie tylko bogactwo.

Pytaliśmy o rzeczy takie jak zdrowie.

Co z dostępnością leków na receptę?

Co ze średnią długością życia?

Co z oczekiwaną
długością życia przy urodzeniu?

Jak tutaj powinna wyglądać dystrybucja?

Co z edukacją młodych ludzi

i starszych ludzi?

Z tego wszystkiego dowiedzieliśmy się,

że ludzie nie lubią różnic w zamożności,

ale w niektórych domenach
nierówność wynikająca z bogactwa

jest jeszcze bardziej odpychająca,

jak nierówność w zdrowiu lub edukacji.

Okazało się też, że ludzie
są szczególnie wrażliwi

na nierówność w wypadku osób,

które mają mniej wpływu na swoją sytuację,

jak niemowlęta i małe dzieci,

bo wiemy, że to nie ich wina.

Jakie morały płyną z tej lekcji?

Mamy dwie luki:

lukę w wiedzy i lukę w oczekiwaniach.

Luka w wiedzy każe myśleć o tym,

jak wyedukować ludzi.

Jak skłonić ich innego
podejścia do nierówności

i jej konsekwencji
w dziedzinie zdrowia, edukacji,

zazdrości, wskaźnika przestępczości?

Mamy też lukę w oczekiwaniach.

Jak zmotywować ludzi,
by myśleli inaczej o tym, czego chcą?

Definicja Rawlsa,
jego spojrzenie na świat,

to test na ślepo,

który pomaga usunąć samolubne motywy.

Jak zastosować to na wyższym poziomie,

na większą skalę?

Wreszcie mamy też lukę w działaniach.

Jak sobie z tym wszystkim poradzić?

Myślą, że część rozwiązania
to wzięcie pod uwagę

niemowląt i dzieci, które nie bardzo
mają wpływ na swoją sytuację,

bo ludzie chętniej w tym pomogą.

Podsumowując:

następnym razem pijąc piwo czy wino,

po pierwsze pomyślcie,
czego doświadczacie naprawdę,

a co wynika z efektu placebo,

pochodzącego z oczekiwań.

Następnie pomyślcie, jak to się odnosi
do innych życiowych decyzji,

oraz kwestii politycznych,

które dotyczą nas wszystkich.

Wielkie dzięki.

(Brawa)