Co się dzieje podczas zderzenia kontynentów? - Juan D. Carrillo
-
0:07 - 0:09Dziesiątki milionów lat temu
-
0:09 - 0:16siły natury zderzyły ze sobą
dwie ogromne masy lądu, -
0:16 - 0:18zmieniając całkowicie oblicze Ziemi
-
0:18 - 0:23i przynosząc śmierć lub nowe życie
tysiącom gatunków. -
0:23 - 0:26Ta siła natury to ruchy tektoniczne,
-
0:26 - 0:29a ogromne masy lądu
to Ameryki Północna i Południowa. -
0:29 - 0:32Choć napierały na siebie nawzajem
-
0:32 - 0:36z prędkością zaledwie
2,5 centymetra rocznie, -
0:36 - 0:40ich zderzenie miało ogromne
biologiczne następstwa, -
0:40 - 0:46wywołując jedną z największych
migracji gatunkowych w historii Ziemi: -
0:46 - 0:49Wielką Amerykańską Wymianę Biotyczną.
-
0:49 - 0:55Historia zaczęła się 65 milionów lat temu,
na początku ery ssaków. -
0:55 - 0:57Lądy, które nazywamy dziś Amerykami,
-
0:57 - 1:01były kontynentami oddzielonymi
morskim przesmykiem -
1:01 - 1:03między Pacyfikiem a Atlantykiem.
-
1:03 - 1:07Południowa Ameryka była
domem dla licznej fauny: -
1:07 - 1:12opancerzonych glyptodonów,
wielkich jak samochód, -
1:12 - 1:15ogromnych naziemnych leniwców,
ważących ponad tonę, -
1:15 - 1:21oposów, małp i padlinożernych ptaków.
-
1:21 - 1:23Północna Ameryka miała własne gatunki:
-
1:23 - 1:27konie, niedźwiedzie i koty szablastozębne.
-
1:27 - 1:31Przez 20 milionów lat, przesuwanie się
płyt Farallon oraz Karaibskiej -
1:31 - 1:34wypiętrzyło Łuk Wulkaniczny
Ameryki Środkowej, -
1:34 - 1:38przylądek połączony z Ameryką Północną.
-
1:38 - 1:41Od Ameryki Południowej
oddzielał go wąski przesmyk. -
1:41 - 1:45Płyty tektoniczne przesuwały się
po powierzchni magmy, -
1:45 - 1:48głęboko pod dnem Pacyfiku.
-
1:48 - 1:50Płyta karaibska płynęła na wschód.
-
1:50 - 1:52Około 15 milionów lat temu
-
1:52 - 1:57Ameryka Południowa wreszcie zderzyła się
z Łukiem Ameryki Środkowej. -
1:57 - 2:01Stopniowo zamknęło się połączenie wodne
między Pacyfikiem a Karaibami. -
2:01 - 2:03Powstał pomost lądowy
-
2:03 - 2:06łączący obie Ameryki.
-
2:06 - 2:10Organizmy lądowe mogły
migrować między kontynentami. -
2:10 - 2:12Ze skamieniałości wynika,
-
2:12 - 2:16że miało miejsce kilka fal migracji.
-
2:16 - 2:18Choć rośliny się nie poruszają,
-
2:18 - 2:21z łatwością przenosi je
wiatr czy fale morskie. -
2:21 - 2:26dlatego przybyły jako pierwsze,
wraz z kilkoma gatunkami ptaków. -
2:26 - 2:29Za nimi podążyły
ryby słodkowodne oraz płazy. -
2:29 - 2:33Wreszcie różne ssaki
zaczęły przekraczać pomost lądowy. -
2:33 - 2:38Z Ameryki Południowej ssaki takie jak
ogromny leniwiec czy glyptodon -
2:38 - 2:40rozprzestrzeniły się w Ameryce Północnej.
-
2:40 - 2:44Wiele południowoamerykańskich
ssaków tropikalnych, -
2:44 - 2:49takich jak małpy czy nietoperze,
zamieszkały w lasach Ameryki Środkowej. -
2:49 - 2:51Do dziś jest ich mnóstwo.
-
2:51 - 2:56Południowoamerykańskie drapieżne torbacze
wymarły 3 miliony lat temu, -
2:56 - 3:01wtedy drapieżniki Ameryki Północnej:
koty, niedźwiedzie i lisy, -
3:01 - 3:06przeniosły się na południe, zasiedlając
opuszczoną przestrzeń ekologiczną. -
3:06 - 3:12Konie, lamy, tapiry, pumy,
koty szablastozębne, gomfotery, -
3:12 - 3:17a później i ludzie - wyruszyli na południe
przez lądowy pomost. -
3:17 - 3:20Na lądzie zaszła tylko połowa historii.
-
3:20 - 3:24Niegdyś jeden wielki ocean
podzielił się na dwa, -
3:24 - 3:29co stworzyło różnice
temperatur i zasolenia. -
3:29 - 3:33Przesmyk lądowy stał się
barierą dla wielu organizmów: -
3:33 - 3:38mięczaków, skorupiaków,
otwornic, mszywiołów i ryb, -
3:38 - 3:42rozdzielając populacje
wielu gatunków morskich. -
3:42 - 3:46Przesmyk pozwolił także na ustalenie
cyrkulacji termohalinowej, -
3:46 - 3:48globalnej cyrkulacji wód oceanów,
-
3:48 - 3:51która przenosi ciepłe wody przez Atlantyk
-
3:51 - 3:55i wpływa na klimat wschodniego
wybrzeża Ameryki Północnej, -
3:55 - 3:59zachodniego wybrzeża Europy
i wielu innych obszarów. -
3:59 - 4:01Prześledzenie wszystkich globalnych zmian,
-
4:01 - 4:04które wywołało zderzenie Ameryk,
to prawdziwe wyzwanie. -
4:04 - 4:08To jasne, że Wielka Amerykańska
Wymiana Biotyczna -
4:08 - 4:12wpłynęła na ewolucję życia
na naszej planecie -
4:12 - 4:15oraz na rozwój ludzkości.
-
4:15 - 4:16A gdyby te gatunki nie wyginęły?
-
4:16 - 4:19Gdyby nie było małp w Ameryce Środkowej
-
4:19 - 4:21lub jaguarów w Ameryce Południowej?
-
4:21 - 4:25Gdyby nie powstała
cyrkulacja termohalinowa? -
4:25 - 4:28Czy wschodnie wybrzeże Ameryki
Północnej byłoby chłodniejsze? -
4:28 - 4:32Dowodzi to, że najistotniejsze
zmiany na naszej planecie -
4:32 - 4:36nie zachodzą gwałtownie,
-
4:36 - 4:39lecz drobnymi kroczkami zmierzają
do nieuchronnego celu. -
4:39 - 4:42Jesteśmy produktem historii.
- Title:
- Co się dzieje podczas zderzenia kontynentów? - Juan D. Carrillo
- Description:
-
Zobacz całą lekcję: http://ed.ted.com/lessons/what-happens-when-continents-collide-juan-d-carrillo
Dziesiątki milionów lat temu płyty tektoniczne ustawiły Amerykę Północną i Południową na nieuchronnym kursie kolizyjnym, który miał zmienić oblicze naszej planety oraz przynieść nowe życie lub śmierć tysiącom gatunków. Juan D. Carrillo wyjaśnia, jakie były biologiczne następstwa tego zdarzenia. Spowodowało ono jedną z największych biologicznych migracji w historii: Wielką Amerykańską Wymianę Biotyczną.
Lekcja: Juan D. Carrillo, animacja: TED-Ed.
- Video Language:
- English
- Team:
- closed TED
- Project:
- TED-Ed
- Duration:
- 04:58
Rysia Wand approved Polish subtitles for What happens when continents collide? - Juan D. Carrillo | ||
Rysia Wand accepted Polish subtitles for What happens when continents collide? - Juan D. Carrillo | ||
Rysia Wand edited Polish subtitles for What happens when continents collide? - Juan D. Carrillo | ||
Rysia Wand edited Polish subtitles for What happens when continents collide? - Juan D. Carrillo | ||
Marta Konieczna edited Polish subtitles for What happens when continents collide? - Juan D. Carrillo | ||
Marta Konieczna edited Polish subtitles for What happens when continents collide? - Juan D. Carrillo | ||
Marta Konieczna edited Polish subtitles for What happens when continents collide? - Juan D. Carrillo | ||
Marta Konieczna edited Polish subtitles for What happens when continents collide? - Juan D. Carrillo |