Ağaçlar birbirleriyle nasıl konuşur?

Çevrebilimci Suzanne Simard "Bir orman gördüğünüzden çok daha fazlasıdır" diyor. Kanada ormanlarında geçen 30 yıllık bir araştırma süreci, hayret verici bir keşifle neticelendi: Ağaçlar sıklıkla ve uzak mesafelerden konuşuyorlar. Ağaçların uyumlu ve bir o kadar karmaşık toplumsal hayatları hakkında daha fazla fikir sahibi olmaya ve doğal hayatı yeni bir gözle görmeye hazır olun!

Bir ormanda yürüdüğünüzü hayal edin.

Sanırım; sağlam gövdeleri
ve güzel taçları ile,

biz ormancıların meşçere
olarak adlandırdığı

bir ağaç topluluğunu düşünüyorsunuz.

Evet, ağaçlar ormanların temelidir

fakat bir orman, gördüğünüzden
çok daha fazlasıdır

ve bugün, ormanlara bakış
açınızı değiştirmek istiyorum.

Biliyorsunuz, yerin altında
başka bir dünya var;

ağaçları birbirine bağlayan ve iletişim
kurmalarını sağlayan

ve ormanın, tek bir organizmaymış gibi
davranmasını sağlayan

sonsuz biyolojik patikaların dünyası.

Bu size bir tür zekayı anımsatabilir.

Peki ben bunu nereden biliyorum?

İşte benim hikayem.

Britanya Kolumbiyası'ndaki
ormanlarda büyüdüm.

Ormanda yere yatar ve ağaçların tepelerine
dikkatle bakardım.

Dev gibilerdi.

Büyükbabam da dev gibiydi.

Atlarla kereste taşırdı

ve yağmur ormanın içinde titizlikle
sedir ağaçlarını kesiyordu.

Büyükbabam bana ormanın sessiz ve
uyum sağlayan biçimlerini öğretti ve

ailemin ona nasıl bağlandığını anlattı.

Bu yüzden, onun ayak izlerini takip ettim.

İkimizin de ormanlara merakı vardı ve

ilk aydınlanma anım da
gölümüzün kenarındaki

tuvalette gerçekleşti.

Zavallı köpeğimiz Jigs kaydı
ve çukura düştü.

Büyükbabam da köpeği kurtarmak için
küreğini aldı ve koştu.

Köpek aşağıda çamur içerisinde yüzüyordu.

Büyükbabam ormanın zeminini
kazdıkça ortaya çıkan

ağaç kökleri beni büyülemişti
ve onların altında,

sonradan beyaz miselyum olduğunu
öğrendiğim şey vardı ve

onun da altında kırmızı ve sarı
mineral tabakaları vardı.

Sonuç olarak, büyükbabam
ve ben zavallı köpeği kurtardık

ve tam o anda

o kök ve toprak paletinin

aslında ormanın temeli
olduklarını fark ettim.

Daha fazla bilmeyi istedim.

Böylece, ormancılık okudum.

Fakat kendimi kısa sürede,
ticari hasattan sorumlu

güçlü insanların yanında buldum.

Yapılan ağaç kesme işleminin

boyutu korkutucuydu

ve kısa süre sonra kendimi
bölümümle çatışıyor olarak buldum.

Sadece bu değil, ticari olarak daha
değerli çam ve göknarlara yer açmak için

kavak ve huş ağaçlarının
kesilmesi ve püskürtülmesi

şok ediciydi.

Hiçbir şey bu acımasız
endüstriyel makineyi durduramaz gibiydi.

Okula geri döndüm

ve diğer dünyamı çalıştım.

Bilim insanları laboratuvarda,
yapay ortamda

bir çam fide kökünün başka
çam fide köküne

karbon geçirebildiğini keşfetti.

Ama bu laboratuvardaydı

ve bunun gerçek ormanlarda olup
olmadığını merak ettim.

Olabileceğini düşündüm.

Gerçek ormanlarda ağaçlar da
yer altında bilgi paylaşabilirler.

Bu gerçekten tartışmalıydı

ve bazı insanlar benim
deli olduğumu düşündü.

Araştırma için fon bulmakta çok zorlandım

ama sebat ettim

ve 25 yıl önce, nihayet
ormanın derinliklerinde

bazı deneyler yaptım.

Üç türün 80 kopyasını yetiştirdim:

kağıt huşu, Douglas göknarı ve boylu mazı.

Huş ağacının ve göknarın yeraltı ağında
bağlanabileceğini düşündüm

ama sedir hariç.

O kendi dünyasındaydı.

Ben kendi aygıtlarımı topladım

ama param olmadığı için her şeyi
ucuza yapmak zorundaydım.

Ben de Canadian Tire'a gittim --

(Gülüşmeler)

ve birkaç plastik torba, selo bant,
gölge bezi, kronometre,

kağıt elbise ve burunluk aldım.

Sonra üniversitemden bazı
teknolojik şeyler ödünç aldım.

Bir Geiger sayacı ve pırıltı sayar,
kütle spektrografı ve mikroskoplar.

Sonra gerçekten tehlikeli
birkaç şey aldım:

radyoaktif karbon-14
karbondioksit dolu şırıngalar.

Bir de kararlı bir izotop olan
karbon-13 karbondioksit gazı dolu

bir kaç yüksek basınçlı şişe.

Ama yasal olarak izinliydim.

(Gülüşmeler)

Bazı önemli şeyleri unuttum.

Böcek ve ayı spreyi ve

burunluk filtresi gibi.

Sağlık olsun.

Deneyin ilk günü arazimize gittik

ve bir ayı yavrusuyla bizi kovaladı.

Ve yanımda ayı spreyi yoktu.

Ama bilirsiniz Kanada'da
orman araştırması böyle olur.

(Gülüşmeler)

Ben de ertesi gün geri gittim.

Anne ayı ile yavrusu gitmişti.

Bu sefer gerçekten işe başladık.

Kağıt elbisemi çıkardım, giydim ve

burunluğumu taktım.

Sonra

plastik torbaları ağaçlara geçirdim.

Dev şırıngaları çıkardım

ve torbalara

izleme izotoplu karbondioksit gazı
enjekte ettim.

İlk olarak huş ağacı.

Huş ağacının olduğu torbaya
karbon-14 radyoaktif gazı

enjekte ettim.

Daha sonra göknar için
kararlı izotop karbon-13

karbondioksit gazı enjekte ettim.

Türler arasında iki taraflı iletişim

olup olmadığını merak ettiğim için

iki tane izotop kullandım.

Son poşete geldim,

80. kopyaya,

birden anne ayı belirdi

ve beni kovalamaya başladı.

Şırıngalarım başımın üstünde

sivrisinekleri kovalayarak
kamyona atladım

ve insanların

neden laboratuvar çalışması
yaptığını anladım.

(Gülüşmeler)

Bir saat bekledim.

Ağaçların fotosentez yoluyla

karbondioksiti çekerek şekere dönüştürmesi

ve köklerine iletmesinin
bir saat süreceğini düşündüm.

Belki de karbonun yer altında

komşularına gidip geleceğini varsaydım.

Bir saat doldu ve

arabanın camını açıp

anne ayı var mı diye etrafa baktım.

Anne ayı yaban mersini yiyordu.

Kamyondan ayrılıp işe başladım.

Huş ağacının olduğu
ilk torbayı çıkarttım ve

Geiger sayacını yapraklarının
üzerinde gezdirdim.

Kkhh!

Harika.

Huş ağacı radyoaktif gazı emmişti.

Sonra kader anı.

Göknar ağacına gittim.

Torbayı çıkartıp Geiger sayacını

dikenleri üzerinde gezdirdim

ve dünyanın en güzel sesini duydum.

Kkhh!

Huş ağacının göknar ağacııyla
konuşma sesiydi.

Huş ağacı: "Hey, yardımcı
olabilir miyim?" diyordu.

Göknar ağacı: "Evet, bana biraz
karbonundan yollayabilir misin

çünkü birisi üzerime
gölge bezi koydu." diyordu.

Sedir ağacına gittim ve Geiger sayacını
yapraklarının üzerinde gezdirdim.

Sandığım gibi,

sessizlik.

Sedir ağacı kendi dünyasındaydı.

Huş ve göknar ağacını birbirine
bağlayan ağa bağlanmamıştı.

Çok heyecanlıydım.

Araziden araziye koşup
80 kopyayı kontrol ettim.

Deliller netti.

Karbon-13 ve karbon-14
huş ağacının ve göknarın

yoğun bir çift taraflı iletişimde
olduğunu gösteriyordu.

Demek ki yılın bu zamanı,

yaz ayında

huş ağacı göknara, göknarın
huş ağacına gönderdiğinden

özellikle göknar gölgedeyken
daha fazla karbon gönderiyordu.

Daha sonraki denemelerde bunun
tam tersini gözlemledik.

Huş ağacı yapraksız kalırken
göknar hâlâ büyüdüğü için

göknar huş ağacının göknara
gönderdiğinden fazla karbon gönderiyordu.

Bu da demek oluyor ki
iki tür birbirine bağımlıydılar,

yin ile yang gibi.

İşte tam o anda benim için
her şey belirginleşti.

Büyük bir şey bulduğumu biliyordum.

Ağaçların ormanda nasıl etkileştiklerine
bakışımızı değiştirecek bir şey.

Sadece rekabetleri değil

yardımlaşmalarına da.

Bu büyük yeraltı iletişim ağının

yani diğer dünyanın

sağlam kanıtını bulmuştum.

Gerçekten umudum ve inancım

yaptığım keşfin ormancılığı icra ediş
şeklimizi değiştireceği yönündeydi.

Tıraşlama kesimi ve otkıran kullanımı

daha bütünsel ve sürdürülebilir,

daha ekonomik ve daha pratik
metodlarla yapılabilirdi.

Ne düşünüyordum?

Bu konuya geri döneceğim.

Ormanlar gibi kompleks
sistemlerde nasıl bilim yapıyoruz?

Orman bilimciler olarak

araştırmamızı ormanlarda yapıyoruz
ve bu size gösterdiğim gibi çok zor.

Ayılardan kaçma konusunda
çok iyi olmamız gerekiyor.

Ama bilhassa

karşımıza çıkar her şeye karşın
yılmadan devam etmeliyiz

ve iyi sorular sorarak

deneyim ve önsezilerimizi takip etmeliyiz.

Sonra verilerimizi toplayıp
bunları doğrulamalıyız.

Ormanda yüzlerce deney
yaptım ve yayımladım.

En eski deneysel ekimlerimin
bazıları 30 yaşın üzerinde.

Kontrol edebilrsiniz.

Orman bilimi bu şekilde işler.

Şimdi bilim üzerine konuşmak istiyorum.

Huş ağacıyla Douglas göknarı
nasıl iletişim kuruyordu?

Anlaşıldı ki, onlar sadece
karbon dilinde değil,

aynı zamanda azot, fosfor,

su, savunma sinyalleri, allel kimyasalları
ve hormonlar dilinde konuşuyorlardı.

Bilgi.

Şunu da söylemeliyim ki,
benden önce bilim insanları

bunda karşılıklı bir simbiyoz olan

mikorizanın rol oynadığını

düşünüyorlardı.

Mikoriza gerçek anlamda
mantar kökü demek.

Ormanda yürüdüğün zaman
üreme organlarını görürsün.

Onlar mantardır.

Mantarlar, miselyumu oluşturan
mantar ipliklerin gövdelerinden çıkar

ve miselyum bütün ağaç ve
bitkilerin köklerini

enfekte edip kolonileştirmesinden dolayı

mantarlar buzdağının görünen ucudur.

Mantar hücreleri kök hücreleriyle
etkileşime girdiği yerde

karbon ve besinler değiş tokuş eder

ve mantar topraktan yetişerek,
bütün toprak parçacıklarını

kaplayarak bütün besinleri alır.

Ağ o kadar yoğundur ki
tek bir ayak izinin altında

yüzlerce kilometrelik miselyum
bulunabilir.

Mesele, miselyumun sadece ormandaki
farklı bireylere bağlanması değil,

aynı türden bireyler haricinde huş ağacı
ve göknar gibi türlere bağlanması.

Bu bir tür Internet gibi çalışır.

Gördüğünüz üzere bütün ağlar gibi

mikorizel ağlar da
düğümlere ve bağlara sahiptir.

Biz bu haritayı Douglas göknar ormanındaki
her ağacın ve her mantarımsı bireyin

DNA'larındaki kısa dizileri
gözlemleyerek yaptık.

Bu resimde, çemberler ya da düğümler
Douglas göknarını gösteriyor

ve çizgiler ya da bağlar
mantarlararası iletişimleri gösteriyor.

En büyük, koyu renkli düğümler
en meşgul düğümlerdir.

Biz bunlara merkez ağaç

ya da başka bir deyişle ana ağaç deriz.

Çünkü öyle görünüyor ki,
bu ana ağaçlar küçükleri besliyor,

alt bitki örtüsünde büyüyenleri.

Eğer bu sarı noktaları görebiliyorsanız,

bunlar ana ağaçların ağı içerisinde

yetişmiş genç filizlerdir.

Bir ormanda, ana ağaç
yüzlerce ağaçla bağlantı kurmuş olabilir.

İzotop izleyicimizi kullanarak

gördük ki, ana ağaçlar

fazla karbonlarını mikorizal ağ üzerinden

küçük fidelere aktarıyorlar.

Biz bu yolla küçük bireylerin
hayatta kalma şansının

dört kat arttığını gördük.

Hepimiz çocuklarımıza iyilik yaparız.

Ben de huş ağacının kendi soyunu
tanıyıp tanımadığını merak ettim.

Anne ayı ve yavrusu gibi?

Biz de bir deney hazırladık.

Ana ağaçları akraba ve
yabancı fidelerle yanyana diktik

ve kendi soylarını tanıdıklarını gördük.

Ana ağaçlar daha büyük bir mikorizal
ağ ile kendi soylarını kolonileştiriyor.

Yer altından daha fazla
karbon gönderiyorlar.

Hatta kendi kök yarışlarını azaltarak

çocuklarına hareket alanı sağlıyor.

Ana ağaçlar zarar gördüğünde
veya ölmek üzere olduğunda

yeni nesil fidelere
hikmetli bilgiler de gönderirler.

İzotop izlemeyi kullanarak

yaralanmış ana ağaç gövdesindeki karbonun

mikorizal ağ üzerinden

komşu fidelere geçişini izledik.

Sadece karbon değil,
savunma sinyalleri de gidiyordu.

Bu iki bileşenin

küçük bitkilerdeki gelecek
stresini azalttığını gördük.

Yani ağaçlar konuşur.

(Alkışlar)

Teşekkür ederim.

Bu şekilde yapılan konuşmalarla

tüm toplumun direncini artırıyorlar.

Büyük ihtimalle bu size
bizim sosyal toplumlarımızı

ve ailelerimizi hatırlatacak.

En azından bazı aileleri.

(Gülüşmeler)

Şimdi ilk noktaya dönelim.

Ormanlar sadece basit bir
ağaç koleksiyonu değildir.

Ağaçları kaplayan ve
irtibatlandıran ve onların

iletişim kurmasını sağlayan merkezleri
ve ağları olan karmaşık sistemlerdir.

Ayrıca geri bildirim ve
adaptasyon için yollar sağlarlar

ve bu ormanı dirençli kılar.

Bu yüzden çok sayıda merkez ağacı
ve birbiriyle örtüşen ağlar bulunur.

Fakat aynı zamanda korumasızlar da.

Sadece özellikle
büyük eski ağaçlara saldıran

kabuk böceği gibi
doğal sıkıntılara karşı değil,

kaliteli kesim ve tıraşlama kesimine
karşı da korumasızlar.

Bir veya iki merkezi ağacı çıkartabilirsiniz

ama bir yerden sonra
bardak taşıyor.

Çünkü merkezi ağaçlar
uçaktaki perçin gibi değildirler.

Uçaktan bir veya iki parça
çıkarsanız da uçmaya devam eder.

Ama çok fazla parça çıkarırsanız,

veya kanatları tutan parçaları,

tüm sistem çöker.

Şimdi ormanlar hakkında nasıl
düşünüyorsunuz? Farklı mı?

(Seyirciler) Evet.

Çok iyi.

Memnun oldum.

Hatırlarsanız, konuşmamın başında
araştırma ve keşiflerimin

ormancılığı icra ediş şeklimizi
değiştireceğini umduğumu söylemiştim.

Sizden 30 yıl sonra bunu Batı Kanada'da
kontrol etmek istiyorum.

Burası yaklaşık 100 km batımızda,

Banff Ulusal Parkı sınırlarında bulunuyor.

Çok fazla tıraşlama kesimi var.

Çok da eski değil.

2014'te Dünya Kaynakları Enstitüsü,
Kanada'nın son 10 yılda

en fazla orman bozulmasına sahip olan
ülke olduğunu açıkladı.

Eminim ki Brezilya olduğunu düşündünüz.

Kanada'da bu oran yılda %3.6 oranında.

Tahminlerime göre, bu oran
sürdürülebilir oranın yaklaşık dört katı.

Bu ölçekte bir büyük bozulmanın
hidrolojik döngüleri etkilediği,

vahşi yaşam habitatını bozduğu

ve sera gazlarını atmosfere
geri saldığı bilinir.

Bu daha çok bozulmaya ve
ağaç ölümlerine neden olur.

Sadece bu değil, bir veya iki tür
ekmeye devam ediyoruz

ve titrek kavak ve
huş ağaçlarını ayıklıyoruz.

Basitleştirilmiş bu ormanlar
karmaşıklıktan uzaktırlar,

enfeksiyonlara ve
böceklere karşı korumasızdırlar.

İklimler değiştikçe,

bu kusursuz fırtınalar yaratıyor.

Bu aşırı doğa olaylarına,
Kuzey Amerika'yı süpüren

devasa dağ çamı böceği salgını

veya Alberta'da meydana gelen
büyük yangın bunlara örnektir.

Şimdi, son soruma gelmek istiyorum.

Ormanlarımızı zayıflatmak yerine

neden iklim değişikliği mücadelelerinde
onlara yardım etmiyoruz?

Karmaşık sistemler olan
ormanlarla ilgili en harika şey

muazzam bir kendilerini
yenileme gücüne sahip olmalarıdır.

Son deneylerimizde,

yama kesimi ve merkez ağaçların
muhafazası, çeşitli türlerin,

genlerin ve genotiplerin
yenilenmesi ile öğrendik ki,

bu mikorizal ağlar
çok hızlı bir şekilde iyileşiyor.

Bunların ışığında, sözlerime
dört basit çözümle son vermek istiyorum.

Bunlar yapılması zor şeyler diyerek
kendimizi kandıramayız.

Öncelikle, hepimiz ormanlara gitmeliyiz.

Kendi ormanlarımızdaki yerel katılımı
yeniden tesis etmeliyiz.

Ormanlarımızın çoğu,

herkese tek beden elbise
yaklaşımına göre yönetildi.

Ama iyi orman idaresi yerel şartların
iyi bilinmesini gerektirir.

İkincisi, balta girmemiş ormanlarımızı
korumalıyız.

Bunlar, genlerin, ana ağaçların, mikoriza
ağlarının zengin kaynak havuzlarıdır.

Bu, daha az kesim anlamına geliyor.

Hiç kesilmesin demiyorum,
daha az kesim diyorum.

Üçüncüsü, onları kestiğimizde,

mirasları,

ana ağaçları, ağları,

ormanı ve genleri korumalıyız,

ki kendi hikmetlerini gelecek nesil
ağaçlara aktarabilsinler.

Bu şekilde gelecek
stresine karşı koyabilsinler.

Korumacı olmak zorundayız.

Dördüncü ve son olarak,

ormanlarımızı tür, genotip ve
yapı çeşitliliğine sahip olacak şekilde

ağaç ekerek,

doğal yenilenmeye izin vererek
ıslah etmeliyiz.

Tabiat Ana'ya kendisini iyileştirmede

zekasını kullanması için
ihtiyacı olan araçları vermeliyiz.

Unutmamalıyız ki ormanlar

sadece birbirleriyle yarışan
bir avuç ağaçtan ibaret değiller.

Onlar müthiş işbirlikçilerdir.

Jigs'e dönelim.

Jigs'in tuvalete düşüşü
bana bu diğer dünyayı gösterdi.

Ormanlara karşı
benim bakış açımı değiştirdi.

Umarım bugün sizin de ormanlara
bakışınız değişmiştir.

Teşekkürler.

(Alkışlar)