WEBVTT

00:00:00.680 --> 00:00:03.200
Bir ormanda yürüdüğünüzü hayal edin.

00:00:03.960 --> 00:00:07.096
Sanırım; sağlam gövdeleri
ve güzel taçları ile,

00:00:07.120 --> 00:00:09.856
biz ormancıların meşçere
olarak adlandırdığı

00:00:09.880 --> 00:00:12.520
bir ağaç topluluğunu düşünüyorsunuz.

00:00:13.360 --> 00:00:15.920
Evet, ağaçlar ormanların temelidir

00:00:16.480 --> 00:00:18.960
fakat bir orman, gördüğünüzden
çok daha fazlasıdır

00:00:19.560 --> 00:00:23.240
ve bugün, ormanlara bakış
açınızı değiştirmek istiyorum.

00:00:23.880 --> 00:00:27.256
Biliyorsunuz, yerin altında
başka bir dünya var;

00:00:27.280 --> 00:00:30.336
ağaçları birbirine bağlayan ve iletişim
kurmalarını sağlayan

00:00:30.360 --> 00:00:33.776
ve ormanın, tek bir organizmaymış gibi
davranmasını sağlayan

00:00:33.800 --> 00:00:37.280
sonsuz biyolojik patikaların dünyası.

00:00:38.040 --> 00:00:40.760
Bu size bir tür zekayı anımsatabilir.

NOTE Paragraph

00:00:41.600 --> 00:00:43.256
Peki ben bunu nereden biliyorum?

00:00:43.280 --> 00:00:44.520
İşte benim hikayem.

00:00:45.560 --> 00:00:47.720
Britanya Kolumbiyası'ndaki
ormanlarda büyüdüm.

00:00:49.080 --> 00:00:52.256
Ormanda yere yatar ve ağaçların tepelerine
dikkatle bakardım.

00:00:52.280 --> 00:00:53.520
Dev gibilerdi.

00:00:54.320 --> 00:00:55.896
Büyükbabam da dev gibiydi.

00:00:55.920 --> 00:00:57.376
Atlarla kereste taşırdı

00:00:57.400 --> 00:01:00.960
ve yağmur ormanın içinde titizlikle
sedir ağaçlarını kesiyordu.

00:01:01.760 --> 00:01:05.736
Büyükbabam bana ormanın sessiz ve
uyum sağlayan biçimlerini öğretti ve

00:01:05.760 --> 00:01:08.160
ailemin ona nasıl bağlandığını anlattı.

00:01:09.080 --> 00:01:11.216
Bu yüzden, onun ayak izlerini takip ettim.

NOTE Paragraph

00:01:11.240 --> 00:01:13.800
İkimizin de ormanlara merakı vardı ve

00:01:14.800 --> 00:01:16.936
ilk aydınlanma anım da
gölümüzün kenarındaki

00:01:16.960 --> 00:01:18.840
tuvalette gerçekleşti.

00:01:19.640 --> 00:01:22.760
Zavallı köpeğimiz Jigs kaydı
ve çukura düştü.

00:01:24.080 --> 00:01:27.216
Büyükbabam da köpeği kurtarmak için
küreğini aldı ve koştu.

00:01:27.240 --> 00:01:29.480
Köpek aşağıda çamur içerisinde yüzüyordu.

00:01:31.000 --> 00:01:33.696
Büyükbabam ormanın zeminini
kazdıkça ortaya çıkan

00:01:33.720 --> 00:01:36.336
ağaç kökleri beni büyülemişti
ve onların altında,

00:01:36.360 --> 00:01:39.456
sonradan beyaz miselyum olduğunu
öğrendiğim şey vardı ve

00:01:39.480 --> 00:01:42.560
onun da altında kırmızı ve sarı
mineral tabakaları vardı.

00:01:43.240 --> 00:01:46.416
Sonuç olarak, büyükbabam
ve ben zavallı köpeği kurtardık

00:01:46.440 --> 00:01:48.776
ve tam o anda

00:01:48.800 --> 00:01:51.376
o kök ve toprak paletinin

00:01:51.400 --> 00:01:53.840
aslında ormanın temeli
olduklarını fark ettim.

NOTE Paragraph

00:01:54.640 --> 00:01:56.040
Daha fazla bilmeyi istedim.

00:01:56.680 --> 00:01:58.400
Böylece, ormancılık okudum.

00:01:59.440 --> 00:02:03.056
Fakat kendimi kısa sürede,
ticari hasattan sorumlu

00:02:03.080 --> 00:02:04.960
güçlü insanların yanında buldum.

00:02:05.960 --> 00:02:08.536
Yapılan ağaç kesme işleminin

00:02:08.560 --> 00:02:09.816
boyutu korkutucuydu

00:02:09.840 --> 00:02:13.000
ve kısa süre sonra kendimi
bölümümle çatışıyor olarak buldum.

00:02:13.600 --> 00:02:18.696
Sadece bu değil, ticari olarak daha
değerli çam ve göknarlara yer açmak için

00:02:18.720 --> 00:02:23.016
kavak ve huş ağaçlarının 
kesilmesi ve püskürtülmesi

00:02:23.040 --> 00:02:24.240
şok ediciydi.

00:02:25.040 --> 00:02:28.760
Hiçbir şey bu acımasız 
endüstriyel makineyi durduramaz gibiydi.

NOTE Paragraph

00:02:29.640 --> 00:02:31.040
Okula geri döndüm

00:02:32.360 --> 00:02:34.320
ve diğer dünyamı çalıştım.

00:02:35.480 --> 00:02:39.736
Bilim insanları laboratuvarda,
yapay ortamda

00:02:39.760 --> 00:02:42.736
bir çam fide kökünün başka
çam fide köküne

00:02:42.736 --> 00:02:45.320
karbon geçirebildiğini keşfetti.

00:02:46.160 --> 00:02:47.936
Ama bu laboratuvardaydı

00:02:47.960 --> 00:02:51.016
ve bunun gerçek ormanlarda olup
olmadığını merak ettim.

00:02:51.040 --> 00:02:52.240
Olabileceğini düşündüm.

00:02:53.120 --> 00:02:57.080
Gerçek ormanlarda ağaçlar da
yer altında bilgi paylaşabilirler.

00:02:58.120 --> 00:02:59.896
Bu gerçekten tartışmalıydı

00:02:59.920 --> 00:03:02.536
ve bazı insanlar benim 
deli olduğumu düşündü.

00:03:02.560 --> 00:03:05.616
Araştırma için fon bulmakta çok zorlandım

00:03:05.640 --> 00:03:07.080
ama sebat ettim

00:03:08.200 --> 00:03:12.056
ve 25 yıl önce, nihayet
ormanın derinliklerinde

00:03:12.080 --> 00:03:13.480
bazı deneyler yaptım.

00:03:14.120 --> 00:03:17.016
Üç türün 80 kopyasını yetiştirdim:

00:03:17.040 --> 00:03:20.216
kağıt huşu, Douglas göknarı ve boylu mazı.

00:03:20.240 --> 00:03:24.296
Huş ağacının ve göknarın yeraltı ağında
bağlanabileceğini düşündüm

00:03:24.320 --> 00:03:25.576
ama sedir hariç.

00:03:25.600 --> 00:03:27.120
O kendi dünyasındaydı.

00:03:28.440 --> 00:03:30.296
Ben kendi aygıtlarımı topladım

00:03:30.320 --> 00:03:33.496
ama param olmadığı için her şeyi 
ucuza yapmak zorundaydım.

00:03:33.520 --> 00:03:35.136
Ben de Canadian Tire'a gittim --

NOTE Paragraph

00:03:35.160 --> 00:03:36.576
(Gülüşmeler)

NOTE Paragraph

00:03:36.600 --> 00:03:40.016
ve birkaç plastik torba, selo bant,
gölge bezi, kronometre,

00:03:40.040 --> 00:03:43.280
kağıt elbise ve burunluk aldım.

00:03:44.160 --> 00:03:47.336
Sonra üniversitemden bazı
teknolojik şeyler ödünç aldım.

00:03:47.360 --> 00:03:51.976
Bir Geiger sayacı ve pırıltı sayar,
kütle spektrografı ve mikroskoplar.

00:03:52.000 --> 00:03:54.456
Sonra gerçekten tehlikeli 
birkaç şey aldım:

00:03:54.480 --> 00:03:59.256
radyoaktif karbon-14
karbondioksit dolu şırıngalar.

00:03:59.280 --> 00:04:02.436
Bir de kararlı bir izotop olan
karbon-13 karbondioksit gazı dolu

00:04:02.456 --> 00:04:04.840
bir kaç yüksek basınçlı şişe.

00:04:05.560 --> 00:04:07.136
Ama yasal olarak izinliydim.

NOTE Paragraph

00:04:07.160 --> 00:04:08.856
(Gülüşmeler)

NOTE Paragraph

00:04:08.880 --> 00:04:10.480
Bazı önemli şeyleri unuttum.

00:04:11.080 --> 00:04:12.800
Böcek ve ayı spreyi ve

00:04:13.600 --> 00:04:16.440
burunluk filtresi gibi.

00:04:17.160 --> 00:04:18.360
Sağlık olsun.

NOTE Paragraph

00:04:19.560 --> 00:04:22.336
Deneyin ilk günü arazimize gittik

00:04:22.360 --> 00:04:25.160
ve bir ayı yavrusuyla bizi kovaladı.

00:04:25.790 --> 00:04:27.610
Ve yanımda ayı spreyi yoktu.

00:04:29.120 --> 00:04:32.296
Ama bilirsiniz Kanada'da
orman araştırması böyle olur.

NOTE Paragraph

00:04:32.320 --> 00:04:33.776
(Gülüşmeler)

NOTE Paragraph

00:04:33.800 --> 00:04:35.336
Ben de ertesi gün geri gittim.

00:04:35.360 --> 00:04:37.616
Anne ayı ile yavrusu gitmişti.

00:04:37.640 --> 00:04:39.656
Bu sefer gerçekten işe başladık.

00:04:39.680 --> 00:04:42.456
Kağıt elbisemi çıkardım, giydim ve

00:04:42.480 --> 00:04:44.320
burunluğumu taktım.

00:04:46.160 --> 00:04:47.376
Sonra

00:04:47.400 --> 00:04:49.990
plastik torbaları ağaçlara geçirdim.

00:04:51.080 --> 00:04:53.176
Dev şırıngaları çıkardım

00:04:53.200 --> 00:04:54.856
ve torbalara

00:04:54.880 --> 00:04:58.296
izleme izotoplu karbondioksit gazı
enjekte ettim.

00:04:58.320 --> 00:04:59.536
İlk olarak huş ağacı.

00:04:59.560 --> 00:05:02.536
Huş ağacının olduğu torbaya
karbon-14 radyoaktif gazı

00:05:02.560 --> 00:05:04.136
enjekte ettim.


00:05:04.160 --> 00:05:07.636
Daha sonra göknar için 
kararlı izotop karbon-13

00:05:07.666 --> 00:05:09.256
karbondioksit gazı enjekte ettim.

00:05:09.280 --> 00:05:11.016
Türler arasında iki taraflı iletişim

00:05:11.040 --> 00:05:14.346
olup olmadığını merak ettiğim için

00:05:14.376 --> 00:05:16.160
iki tane izotop kullandım.

00:05:17.640 --> 00:05:19.806
Son poşete geldim,

00:05:20.240 --> 00:05:21.736
80. kopyaya,

00:05:21.760 --> 00:05:24.176
birden anne ayı belirdi

00:05:24.200 --> 00:05:25.616
ve beni kovalamaya başladı.

00:05:25.640 --> 00:05:28.056
Şırıngalarım başımın üstünde

00:05:28.080 --> 00:05:30.696
sivrisinekleri kovalayarak
kamyona atladım

00:05:30.710 --> 00:05:31.830
ve insanların

00:05:31.860 --> 00:05:34.016
neden laboratuvar çalışması
yaptığını anladım.

NOTE Paragraph

00:05:34.040 --> 00:05:35.480
(Gülüşmeler)

NOTE Paragraph

00:05:37.120 --> 00:05:38.616
Bir saat bekledim.

00:05:38.640 --> 00:05:40.256
Ağaçların fotosentez yoluyla 


00:05:40.280 --> 00:05:43.056
karbondioksiti çekerek şekere dönüştürmesi

00:05:43.080 --> 00:05:46.216
ve köklerine iletmesinin 
bir saat süreceğini düşündüm.

00:05:46.240 --> 00:05:48.936
Belki de karbonun yer altında

00:05:48.960 --> 00:05:51.760
komşularına gidip geleceğini varsaydım.

00:05:52.920 --> 00:05:54.776
Bir saat doldu ve

00:05:54.800 --> 00:05:56.376
arabanın camını açıp

00:05:56.400 --> 00:05:58.220
anne ayı var mı diye etrafa baktım.

00:05:58.600 --> 00:06:01.000
Anne ayı yaban mersini yiyordu.

00:06:01.720 --> 00:06:04.336
Kamyondan ayrılıp işe başladım.

00:06:04.360 --> 00:06:08.256
Huş ağacının olduğu 
ilk torbayı çıkarttım ve

00:06:08.280 --> 00:06:10.760
Geiger sayacını yapraklarının
üzerinde gezdirdim.

00:06:11.280 --> 00:06:12.740
Kkhh!

00:06:13.400 --> 00:06:14.454
Harika.

00:06:14.584 --> 00:06:17.576
Huş ağacı radyoaktif gazı emmişti.

00:06:17.600 --> 00:06:19.176
Sonra kader anı.

00:06:19.200 --> 00:06:20.720
Göknar ağacına gittim.

00:06:21.320 --> 00:06:23.096
Torbayı çıkartıp Geiger sayacını

00:06:23.120 --> 00:06:25.456
dikenleri üzerinde gezdirdim

00:06:25.480 --> 00:06:27.680
ve dünyanın en güzel sesini duydum.

00:06:28.500 --> 00:06:29.600
Kkhh!

00:06:30.760 --> 00:06:33.496
Huş ağacının göknar ağacııyla
konuşma sesiydi.

00:06:33.520 --> 00:06:36.976
Huş ağacı: "Hey, yardımcı
olabilir miyim?" diyordu.

00:06:37.000 --> 00:06:40.616
Göknar ağacı: "Evet, bana biraz
karbonundan yollayabilir misin

00:06:40.640 --> 00:06:43.040
çünkü birisi üzerime
gölge bezi koydu." diyordu.

00:06:44.360 --> 00:06:48.056
Sedir ağacına gittim ve Geiger sayacını
yapraklarının üzerinde gezdirdim.

00:06:48.080 --> 00:06:49.600
Sandığım gibi,

00:06:50.520 --> 00:06:51.760
sessizlik.

00:06:52.560 --> 00:06:54.776
Sedir ağacı kendi dünyasındaydı.

00:06:54.800 --> 00:06:58.760
Huş ve göknar ağacını birbirine
bağlayan ağa bağlanmamıştı.

NOTE Paragraph

00:06:59.840 --> 00:07:01.120
Çok heyecanlıydım.

00:07:02.000 --> 00:07:05.976
Araziden araziye koşup
80 kopyayı kontrol ettim.

00:07:06.000 --> 00:07:08.136
Deliller netti.

00:07:08.160 --> 00:07:11.096
Karbon-13 ve karbon-14 
huş ağacının ve göknarın

00:07:11.120 --> 00:07:15.240
yoğun bir çift taraflı iletişimde 
olduğunu gösteriyordu.

00:07:15.960 --> 00:07:17.816
Demek ki yılın bu zamanı,

00:07:17.840 --> 00:07:19.056
yaz ayında

00:07:19.080 --> 00:07:22.130
huş ağacı göknara, göknarın
huş ağacına gönderdiğinden

00:07:22.170 --> 00:07:25.056
özellikle göknar gölgedeyken
daha fazla karbon gönderiyordu.

00:07:25.080 --> 00:07:28.056
Daha sonraki denemelerde bunun
tam tersini gözlemledik.

00:07:28.080 --> 00:07:31.616
Huş ağacı yapraksız kalırken
göknar hâlâ büyüdüğü için

00:07:31.640 --> 00:07:35.280
göknar huş ağacının göknara
gönderdiğinden fazla karbon gönderiyordu.

00:07:35.880 --> 00:07:38.536
Bu da demek oluyor ki
iki tür birbirine bağımlıydılar,

00:07:38.560 --> 00:07:39.840
yin ile yang gibi.

NOTE Paragraph

00:07:40.960 --> 00:07:43.936
İşte tam o anda benim için
her şey belirginleşti.

00:07:43.960 --> 00:07:46.216
Büyük bir şey bulduğumu biliyordum.

00:07:46.240 --> 00:07:50.976
Ağaçların ormanda nasıl etkileştiklerine
bakışımızı değiştirecek bir şey.

00:07:51.000 --> 00:07:53.016
Sadece rekabetleri değil

00:07:53.040 --> 00:07:54.720
yardımlaşmalarına da.

00:07:55.800 --> 00:07:58.256
Bu büyük yeraltı iletişim ağının

00:07:58.280 --> 00:08:00.800
yani diğer dünyanın

00:08:00.830 --> 00:08:02.920
sağlam kanıtını bulmuştum.

NOTE Paragraph

00:08:03.960 --> 00:08:06.066
Gerçekten umudum ve inancım

00:08:06.076 --> 00:08:09.496
yaptığım keşfin ormancılığı icra ediş
şeklimizi değiştireceği yönündeydi.

00:08:09.520 --> 00:08:11.706
Tıraşlama kesimi ve otkıran kullanımı

00:08:11.706 --> 00:08:14.256
daha bütünsel ve sürdürülebilir,

00:08:14.280 --> 00:08:17.496
daha ekonomik ve daha pratik
metodlarla yapılabilirdi.

00:08:17.520 --> 00:08:18.760
Ne düşünüyordum?

00:08:19.830 --> 00:08:21.310
Bu konuya geri döneceğim.

NOTE Paragraph

00:08:23.760 --> 00:08:27.600
Ormanlar gibi kompleks
sistemlerde nasıl bilim yapıyoruz?

00:08:28.720 --> 00:08:29.920
Orman bilimciler olarak


00:08:29.960 --> 00:08:33.476
araştırmamızı ormanlarda yapıyoruz 
ve bu size gösterdiğim gibi çok zor.

00:08:33.490 --> 00:08:37.360
Ayılardan kaçma konusunda
çok iyi olmamız gerekiyor.

00:08:38.760 --> 00:08:40.336
Ama bilhassa 


00:08:40.360 --> 00:08:43.256
karşımıza çıkar her şeye karşın
yılmadan devam etmeliyiz

00:08:43.280 --> 00:08:45.896
ve iyi sorular sorarak


00:08:45.920 --> 00:08:48.056
deneyim ve önsezilerimizi takip etmeliyiz.

00:08:48.080 --> 00:08:51.256
Sonra verilerimizi toplayıp 
bunları doğrulamalıyız.

00:08:51.280 --> 00:08:56.440
Ormanda yüzlerce deney
yaptım ve yayımladım.

00:08:57.080 --> 00:09:01.080
En eski deneysel ekimlerimin
bazıları 30 yaşın üzerinde.

00:09:02.040 --> 00:09:03.456
Kontrol edebilrsiniz.

00:09:03.480 --> 00:09:05.280
Orman bilimi bu şekilde işler.

NOTE Paragraph

00:09:06.200 --> 00:09:08.536
Şimdi bilim üzerine konuşmak istiyorum.

00:09:08.560 --> 00:09:11.616
Huş ağacıyla Douglas göknarı
nasıl iletişim kuruyordu?

00:09:11.640 --> 00:09:16.136
Anlaşıldı ki, onlar sadece
karbon dilinde değil,

00:09:16.160 --> 00:09:19.176
aynı zamanda azot, fosfor,

00:09:19.200 --> 00:09:23.936
su, savunma sinyalleri, allel kimyasalları
ve hormonlar dilinde konuşuyorlardı.

00:09:23.960 --> 00:09:25.160
Bilgi.

00:09:26.160 --> 00:09:29.336
Şunu da söylemeliyim ki,
benden önce bilim insanları

00:09:29.360 --> 00:09:30.880
bunda karşılıklı bir simbiyoz olan

00:09:30.880 --> 00:09:32.960
mikorizanın rol oynadığını

00:09:32.960 --> 00:09:34.456
düşünüyorlardı.

00:09:34.480 --> 00:09:37.560
Mikoriza gerçek anlamda
mantar kökü demek.

00:09:38.360 --> 00:09:42.256
Ormanda yürüdüğün zaman
üreme organlarını görürsün.

00:09:42.280 --> 00:09:44.096
Onlar mantardır.

00:09:44.120 --> 00:09:47.526
Mantarlar, miselyumu oluşturan 
mantar ipliklerin gövdelerinden çıkar

00:09:47.556 --> 00:09:51.416
ve miselyum bütün ağaç ve 
bitkilerin köklerini

00:09:51.440 --> 00:09:54.136
enfekte edip kolonileştirmesinden dolayı

00:09:54.160 --> 00:09:56.296
mantarlar buzdağının görünen ucudur.

00:09:56.320 --> 00:09:59.076
Mantar hücreleri kök hücreleriyle
etkileşime girdiği yerde

00:09:59.086 --> 00:10:01.776
karbon ve besinler değiş tokuş eder

00:10:01.800 --> 00:10:04.856
ve mantar topraktan yetişerek,
bütün toprak parçacıklarını

00:10:04.880 --> 00:10:06.880
kaplayarak bütün besinleri alır.

00:10:07.840 --> 00:10:10.760
Ağ o kadar yoğundur ki
tek bir ayak izinin altında

00:10:10.780 --> 00:10:13.720
yüzlerce kilometrelik miselyum
bulunabilir.

00:10:14.720 --> 00:10:19.520
Mesele, miselyumun sadece ormandaki
farklı bireylere bağlanması değil,

00:10:20.320 --> 00:10:25.936
aynı türden bireyler haricinde huş ağacı
ve göknar gibi türlere bağlanması.

00:10:25.960 --> 00:10:28.280
Bu bir tür Internet gibi çalışır.

NOTE Paragraph

00:10:29.760 --> 00:10:31.656
Gördüğünüz üzere bütün ağlar gibi

00:10:31.680 --> 00:10:34.496
mikorizel ağlar da
düğümlere ve bağlara sahiptir.

00:10:34.520 --> 00:10:39.886
Biz bu haritayı Douglas göknar ormanındaki
her ağacın ve her mantarımsı bireyin

00:10:39.926 --> 00:10:44.096
DNA'larındaki kısa dizileri
gözlemleyerek yaptık.

00:10:44.120 --> 00:10:47.936
Bu resimde, çemberler ya da düğümler
Douglas göknarını gösteriyor

00:10:47.960 --> 00:10:52.080
ve çizgiler ya da bağlar 
mantarlararası iletişimleri gösteriyor.

NOTE Paragraph

00:10:53.120 --> 00:10:57.456
En büyük, koyu renkli düğümler
en meşgul düğümlerdir.

00:10:57.480 --> 00:10:59.416
Biz bunlara merkez ağaç

00:10:59.440 --> 00:11:01.856
ya da başka bir deyişle ana ağaç deriz.

00:11:01.880 --> 00:11:06.500
Çünkü öyle görünüyor ki,
bu ana ağaçlar küçükleri besliyor,

00:11:06.544 --> 00:11:09.020
alt bitki örtüsünde büyüyenleri.

00:11:09.020 --> 00:11:11.216
Eğer bu sarı noktaları görebiliyorsanız,

00:11:11.240 --> 00:11:14.366
bunlar ana ağaçların ağı içerisinde

00:11:14.370 --> 00:11:15.800
yetişmiş genç filizlerdir.

00:11:16.400 --> 00:11:20.600
Bir ormanda, ana ağaç
yüzlerce ağaçla bağlantı kurmuş olabilir.

00:11:21.800 --> 00:11:24.096
İzotop izleyicimizi kullanarak

00:11:24.120 --> 00:11:25.616
gördük ki, ana ağaçlar

00:11:25.640 --> 00:11:28.576
fazla karbonlarını mikorizal ağ üzerinden

00:11:28.600 --> 00:11:30.536
küçük fidelere aktarıyorlar.

00:11:30.560 --> 00:11:33.696
Biz bu yolla küçük bireylerin
hayatta kalma şansının

00:11:33.720 --> 00:11:34.960
dört kat arttığını gördük.

NOTE Paragraph

00:11:35.880 --> 00:11:39.096
Hepimiz çocuklarımıza iyilik yaparız.

00:11:39.120 --> 00:11:42.570
Ben de huş ağacının kendi soyunu
tanıyıp tanımadığını merak ettim.

00:11:43.760 --> 00:11:45.760
Anne ayı ve yavrusu gibi?

00:11:46.560 --> 00:11:48.376
Biz de bir deney hazırladık.

00:11:48.400 --> 00:11:52.296
Ana ağaçları akraba ve
yabancı fidelerle yanyana diktik

00:11:52.320 --> 00:11:55.216
ve kendi soylarını tanıdıklarını gördük.

00:11:55.240 --> 00:12:00.216
Ana ağaçlar daha büyük bir mikorizal
ağ ile kendi soylarını kolonileştiriyor.

00:12:00.240 --> 00:12:02.656
Yer altından daha fazla
karbon gönderiyorlar.

00:12:02.680 --> 00:12:05.256
Hatta kendi kök yarışlarını azaltarak

00:12:05.280 --> 00:12:08.136
çocuklarına hareket alanı sağlıyor.

00:12:08.160 --> 00:12:11.816
Ana ağaçlar zarar gördüğünde
veya ölmek üzere olduğunda

00:12:11.840 --> 00:12:16.700
yeni nesil fidelere
hikmetli bilgiler de gönderirler.

00:12:17.120 --> 00:12:18.656
İzotop izlemeyi kullanarak

00:12:18.680 --> 00:12:21.896
yaralanmış ana ağaç gövdesindeki karbonun

00:12:21.896 --> 00:12:23.616
mikorizal ağ üzerinden

00:12:23.640 --> 00:12:25.640
komşu fidelere geçişini izledik.

00:12:26.640 --> 00:12:29.416
Sadece karbon değil,
savunma sinyalleri de gidiyordu.

00:12:29.440 --> 00:12:31.256
Bu iki bileşenin

00:12:31.280 --> 00:12:35.376
küçük bitkilerdeki gelecek
stresini azalttığını gördük.

00:12:35.400 --> 00:12:36.680
Yani ağaçlar konuşur.

NOTE Paragraph

00:12:38.560 --> 00:12:40.576
(Alkışlar)

NOTE Paragraph

00:12:40.600 --> 00:12:41.800
Teşekkür ederim.

NOTE Paragraph

00:12:45.440 --> 00:12:47.736
Bu şekilde yapılan konuşmalarla

00:12:47.760 --> 00:12:50.440
tüm toplumun direncini artırıyorlar.

00:12:51.360 --> 00:12:54.256
Büyük ihtimalle bu size
bizim sosyal toplumlarımızı

00:12:54.280 --> 00:12:55.856
ve ailelerimizi hatırlatacak.

00:12:55.880 --> 00:12:57.261
En azından bazı aileleri.

NOTE Paragraph

00:12:57.285 --> 00:12:59.496
(Gülüşmeler)

NOTE Paragraph

00:12:59.520 --> 00:13:01.645
Şimdi ilk noktaya dönelim.

00:13:02.480 --> 00:13:04.936
Ormanlar sadece basit bir
ağaç koleksiyonu değildir.

00:13:04.960 --> 00:13:08.140
Ağaçları kaplayan ve
irtibatlandıran ve onların

00:13:08.140 --> 00:13:12.016
iletişim kurmasını sağlayan merkezleri
ve ağları olan karmaşık sistemlerdir.

00:13:12.040 --> 00:13:15.816
Ayrıca geri bildirim ve
adaptasyon için yollar sağlarlar

00:13:15.840 --> 00:13:18.256
ve bu ormanı dirençli kılar.

00:13:18.280 --> 00:13:22.276
Bu yüzden çok sayıda merkez ağacı
ve birbiriyle örtüşen ağlar bulunur.

00:13:22.680 --> 00:13:24.656
Fakat aynı zamanda korumasızlar da.

00:13:24.680 --> 00:13:27.560
Sadece özellikle
büyük eski ağaçlara saldıran

00:13:28.200 --> 00:13:31.856
kabuk böceği gibi
doğal sıkıntılara karşı değil,

00:13:31.870 --> 00:13:35.190
kaliteli kesim ve tıraşlama kesimine
karşı da korumasızlar.

00:13:35.240 --> 00:13:38.056
Bir veya iki merkezi ağacı çıkartabilirsiniz

00:13:38.080 --> 00:13:39.800
ama bir yerden sonra
bardak taşıyor.

00:13:40.920 --> 00:13:43.856
Çünkü merkezi ağaçlar 
uçaktaki perçin gibi değildirler.

00:13:43.880 --> 00:13:47.416
Uçaktan bir veya iki parça
çıkarsanız da uçmaya devam eder.

00:13:47.440 --> 00:13:49.016
Ama çok fazla parça çıkarırsanız,

00:13:49.040 --> 00:13:51.656
veya kanatları tutan parçaları,

00:13:51.680 --> 00:13:53.520
tüm sistem çöker.

NOTE Paragraph

00:13:55.000 --> 00:13:57.896
Şimdi ormanlar hakkında nasıl
düşünüyorsunuz? Farklı mı?

NOTE Paragraph

00:13:57.920 --> 00:13:59.136
(Seyirciler) Evet.

NOTE Paragraph

00:13:59.160 --> 00:14:00.360
Çok iyi.

00:14:01.040 --> 00:14:02.240
Memnun oldum.

NOTE Paragraph

00:14:02.920 --> 00:14:06.776
Hatırlarsanız, konuşmamın başında
araştırma ve keşiflerimin

00:14:06.800 --> 00:14:10.176
ormancılığı icra ediş şeklimizi
değiştireceğini umduğumu söylemiştim.

00:14:10.200 --> 00:14:14.320
Sizden 30 yıl sonra bunu Batı Kanada'da
kontrol etmek istiyorum.

NOTE Paragraph

00:14:22.840 --> 00:14:25.376
Burası yaklaşık 100 km batımızda,

00:14:25.400 --> 00:14:27.760
Banff Ulusal Parkı sınırlarında bulunuyor.

00:14:29.100 --> 00:14:30.640
Çok fazla tıraşlama kesimi var.

00:14:31.020 --> 00:14:32.460
Çok da eski değil.

00:14:33.980 --> 00:14:39.036
2014'te Dünya Kaynakları Enstitüsü,
Kanada'nın son 10 yılda

00:14:39.060 --> 00:14:42.660
en fazla orman bozulmasına sahip olan
ülke olduğunu açıkladı.

00:14:43.620 --> 00:14:45.640
Eminim ki Brezilya olduğunu düşündünüz.

00:14:47.140 --> 00:14:50.676
Kanada'da bu oran yılda %3.6 oranında.

00:14:50.700 --> 00:14:54.620
Tahminlerime göre, bu oran 
sürdürülebilir oranın yaklaşık dört katı.

NOTE Paragraph

00:14:56.970 --> 00:15:01.436
Bu ölçekte bir büyük bozulmanın
hidrolojik döngüleri etkilediği,

00:15:01.460 --> 00:15:03.436
vahşi yaşam habitatını bozduğu

00:15:03.460 --> 00:15:06.356
ve sera gazlarını atmosfere
geri saldığı bilinir.

00:15:06.380 --> 00:15:09.300
Bu daha çok bozulmaya ve
ağaç ölümlerine neden olur.

NOTE Paragraph

00:15:11.300 --> 00:15:14.276
Sadece bu değil, bir veya iki tür
ekmeye devam ediyoruz

00:15:14.300 --> 00:15:16.440
ve titrek kavak ve
huş ağaçlarını ayıklıyoruz.

00:15:17.260 --> 00:15:19.836
Basitleştirilmiş bu ormanlar
karmaşıklıktan uzaktırlar,

00:15:19.860 --> 00:15:23.276
enfeksiyonlara ve
böceklere karşı korumasızdırlar.

00:15:23.300 --> 00:15:25.196
İklimler değiştikçe,

00:15:25.220 --> 00:15:27.500
bu kusursuz fırtınalar yaratıyor.

00:15:29.420 --> 00:15:32.996
Bu aşırı doğa olaylarına,
Kuzey Amerika'yı süpüren

00:15:33.020 --> 00:15:35.060
devasa dağ çamı böceği salgını

00:15:35.820 --> 00:15:39.140
veya Alberta'da meydana gelen
büyük yangın bunlara örnektir.

NOTE Paragraph

00:15:40.980 --> 00:15:43.300
Şimdi, son soruma gelmek istiyorum.

00:15:44.980 --> 00:15:46.756
Ormanlarımızı zayıflatmak yerine

00:15:46.780 --> 00:15:50.340
neden iklim değişikliği mücadelelerinde
onlara yardım etmiyoruz?

00:15:51.700 --> 00:15:55.716
Karmaşık sistemler olan
ormanlarla ilgili en harika şey

00:15:55.740 --> 00:15:58.780
muazzam bir kendilerini
yenileme gücüne sahip olmalarıdır.

00:15:59.700 --> 00:16:01.116
Son deneylerimizde,

00:16:01.140 --> 00:16:04.596
yama kesimi ve merkez ağaçların
muhafazası, çeşitli türlerin,

00:16:04.620 --> 00:16:08.756
genlerin ve genotiplerin
yenilenmesi ile öğrendik ki,

00:16:08.780 --> 00:16:12.620
bu mikorizal ağlar
çok hızlı bir şekilde iyileşiyor.

00:16:13.940 --> 00:16:18.276
Bunların ışığında, sözlerime
dört basit çözümle son vermek istiyorum.

00:16:18.300 --> 00:16:21.660
Bunlar yapılması zor şeyler diyerek
kendimizi kandıramayız.

NOTE Paragraph

00:16:23.180 --> 00:16:26.380
Öncelikle, hepimiz ormanlara gitmeliyiz.

00:16:27.500 --> 00:16:32.036
Kendi ormanlarımızdaki yerel katılımı
yeniden tesis etmeliyiz.

00:16:32.060 --> 00:16:33.676
Ormanlarımızın çoğu,

00:16:33.700 --> 00:16:36.916
herkese tek beden elbise
yaklaşımına göre yönetildi.

00:16:36.940 --> 00:16:41.300
Ama iyi orman idaresi yerel şartların
iyi bilinmesini gerektirir.

NOTE Paragraph

00:16:42.420 --> 00:16:46.100
İkincisi, balta girmemiş ormanlarımızı
korumalıyız.

00:16:47.020 --> 00:16:52.740
Bunlar, genlerin, ana ağaçların, mikoriza
ağlarının zengin kaynak havuzlarıdır.

00:16:54.620 --> 00:16:56.876
Bu, daha az kesim anlamına geliyor.

00:16:56.900 --> 00:16:59.220
Hiç kesilmesin demiyorum,
daha az kesim diyorum.

NOTE Paragraph

00:16:59.980 --> 00:17:02.635
Üçüncüsü, onları kestiğimizde,

00:17:02.660 --> 00:17:04.460
mirasları,

00:17:05.180 --> 00:17:06.716
ana ağaçları, ağları,

00:17:06.740 --> 00:17:08.875
ormanı ve genleri korumalıyız,

00:17:08.900 --> 00:17:12.796
ki kendi hikmetlerini gelecek nesil
ağaçlara aktarabilsinler.

00:17:12.819 --> 00:17:15.940
Bu şekilde gelecek 
stresine karşı koyabilsinler.

00:17:16.620 --> 00:17:18.700
Korumacı olmak zorundayız.

NOTE Paragraph

00:17:19.819 --> 00:17:22.539
Dördüncü ve son olarak,

00:17:23.340 --> 00:17:27.646
ormanlarımızı tür, genotip ve 
yapı çeşitliliğine sahip olacak şekilde

00:17:27.646 --> 00:17:29.036
ağaç ekerek,

00:17:29.060 --> 00:17:31.820
doğal yenilenmeye izin vererek
ıslah etmeliyiz.

00:17:32.620 --> 00:17:34.490
Tabiat Ana'ya kendisini iyileştirmede

00:17:34.520 --> 00:17:38.260
zekasını kullanması için
ihtiyacı olan araçları vermeliyiz.

00:17:39.180 --> 00:17:40.610
Unutmamalıyız ki ormanlar

00:17:40.610 --> 00:17:43.516
sadece birbirleriyle yarışan
bir avuç ağaçtan ibaret değiller.

00:17:43.540 --> 00:17:45.460
Onlar müthiş işbirlikçilerdir.

NOTE Paragraph

00:17:46.700 --> 00:17:48.356
Jigs'e dönelim.

00:17:48.380 --> 00:17:52.836
Jigs'in tuvalete düşüşü
bana bu diğer dünyayı gösterdi.

00:17:52.860 --> 00:17:55.556
Ormanlara karşı 
benim bakış açımı değiştirdi.

00:17:55.580 --> 00:17:58.916
Umarım bugün sizin de ormanlara
bakışınız değişmiştir.

NOTE Paragraph

00:17:58.940 --> 00:18:00.196
Teşekkürler.

NOTE Paragraph

00:18:00.220 --> 00:18:05.997
(Alkışlar)