Cfare pashe ne lufte
-
0:01 - 0:04Keshtu fillon lufta.
-
0:04 - 0:07Nje dite je duke jetuar jeten tende te zakonshme,
-
0:07 - 0:09je duke planifikuar per te shkuar ne nje feste,
-
0:09 - 0:12je duke shpene femijet ne shkolle,
-
0:12 - 0:14je duke caktuar nje takim tek dentisti.
-
0:14 - 0:18Dhe papritur, telefoni nderpritet,
-
0:18 - 0:22Televizoret po ashtu, ka burra te armatosur neper rruge,
-
0:22 - 0:24ka postoblloqe.
-
0:24 - 0:29Jeta jote papritur kthehet ne nje levizje te pezulluar.
-
0:29 - 0:31Ajo ndalon.
-
0:31 - 0:34Une do vjedh nje histori te nje mikesheje,
-
0:34 - 0:36nje mikeshe nga Bosnia, per ate cka i ndodhi asaj,
-
0:36 - 0:41sepse mendoj se do sjelle tek you ndjenjen e vertete.
-
0:41 - 0:45Ajo ishte duke vajtur ne pune nje dite ne Prill te 1992,
-
0:45 - 0:48e veshur me minifund dhe me taka te larta. Ajo punonte ne nje banke.
-
0:48 - 0:52Ishte nje nene e re. Asaj i pelqenin festat.
-
0:52 - 0:53Njeri shume i mire.
-
0:53 - 0:57Dhe papritur shikon nje tank
-
0:57 - 1:00duke ecur ne rrugen kryesore te Sarajevos
-
1:00 - 1:04duke goditur gjithcka rruge.
-
1:04 - 1:08Ajo mendon se eshte duke enderruar, por nuk ishte.
-
1:08 - 1:10Dhe vrapon ashtu sikurse do bente cdokush nga ne
-
1:10 - 1:14duke u mbrojtur pas nje koshi plehrash,
-
1:14 - 1:17ne takat e saja te larta dhe me minifund.
-
1:17 - 1:21Dhe ndersa fshihej aty, po ndjehesh qesharake,
-
1:21 - 1:24por po shikonte tankun duke kaluar me ushtaret
-
1:24 - 1:26dhe njerez gjithandej ne nje kaos
-
1:26 - 1:31dhe ajo mendon, "Me duket vetja si Liza ne Boten e Cudirave
-
1:31 - 1:33duke hyre ne gropen e lepurit,
-
1:33 - 1:36thelle, thelle, thelle ne kaos,
-
1:36 - 1:42dhe jeta ime nuk do jete kurre e njejta."
-
1:42 - 1:45Pas disa javesh, mikesha ime ishte ne nje grumbull njerezish
-
1:45 - 1:50duke shtyre me djalin e saj foshnje ne krahe
-
1:50 - 1:53per ta dhene ate ne nje te huaj ne autobuz,
-
1:53 - 1:56i cili ishte nje nga te fundit qe po largohej nga Sarajevo
-
1:56 - 1:59i cili nxirrte femijet jashte per te qene te sigurte.
-
1:59 - 2:03Dhe ajo kujton luften me te emen ne rrjeshtin e pare,
-
2:03 - 2:07turma e turma njerezish, "Merr femijen tim! Merr femijen tim!"
-
2:07 - 2:13dhe pasimin e djalit te saj tek dikush nga dritarja.
-
2:13 - 2:16Dhe ajo nuk e pa ate per shume vite.
-
2:16 - 2:19Rrethimi vazhdoi per tre vite e gjysem,
-
2:19 - 2:22nje rrethim pa uje,
-
2:22 - 2:27pa energji, pa elektricitet, pa ngrohtesi, pa ushqim,
-
2:27 - 2:32ne mes te Europes, ne mes te shekullit te 20-te.
-
2:32 - 2:36Kisha nderin te isha nje ata reportere
-
2:36 - 2:38qe jetonin ndermjet atij rrethimi,
-
2:38 - 2:41dhe them qe kam nderin dhe privilegjin qe ndodhesha aty
-
2:41 - 2:44sepse ajo me mesoi gjithcka,
-
2:44 - 2:48jo vetem si nje reportere, por si nje qenie njerezore.
-
2:48 - 2:50Mesova per dhembshurine.
-
2:50 - 2:54Mesova per njerezit e zakonshem, heronjte e mundshem.
-
2:54 - 2:58Mesova per ndarjen. Mesova per bashkejetesen.
-
2:58 - 3:01Por mbi te gjitha mesova per dashurine.
-
3:01 - 3:07Edhe ne mes te shkaterrimit te tmerrshem, vdekjes dhe kaosit,
-
3:07 - 3:10mesova se si njerez te zakonshem mund te ndihmonin miqte e tyre,
-
3:10 - 3:12te ndanin ushqim, te rrisnin femijet e tyre,
-
3:12 - 3:16te terhiqnin dike i cili ishte i qelluar nga mesi i rruges
-
3:16 - 3:18edhe pse ti vete ishte duke rrezikur jeten tende,
-
3:18 - 3:22te ndihmonin njerez te plagosur per ti futur ne nje taxi
-
3:22 - 3:24dhe ti dergonin neper spitale.
-
3:24 - 3:27Mesova shume per veten time.
-
3:27 - 3:31Martha Gellhorn, e cila eshte nje nga heroinat e mia, dikur ka thene,
-
3:31 - 3:36"Ti mund te duash vetem nje lufte. Te tjerat jane pergjegjesi."
-
3:36 - 3:39Kam vajtur te mbuloj shume e shume lufte pas kesaj,
-
3:39 - 3:42kaq shume sa e kam humbur numerimin,
-
3:42 - 3:45por asnjera nuk krahasohej me Sarajevon.
-
3:45 - 3:49Prillin e kaluar, u ktheva atje ne nje --sic e quajta une
-
3:49 - 3:53takim trondites gjimnazi.
-
3:53 - 3:57Ishte pervjetori i 20te i rrethimit,
-
3:57 - 4:00te fillim rrethimit te Sarajevos,
-
4:00 - 4:04dhe nuk me pelqen fjala "pervjetor", sepse duket si nje feste,
-
4:04 - 4:05dhe kjo nuk ishte nje feste.
-
4:05 - 4:09Ishte nje mbledhje e zymte e reportereve
-
4:09 - 4:13qe punonin atje gjate luftes, punonjes te ndihmave humanitare,
-
4:13 - 4:17dhe sigurisht njerezit e guximshem dhe kurajoze te Sarajevos.
-
4:17 - 4:20Dhe ajo cka me goditi me shume,
-
4:20 - 4:21dhe me theu zemren,
-
4:21 - 4:24ishte ecja ne rrugen kryesore te Sarajevos,
-
4:24 - 4:28aty ku mikesha ime Aida pa tankun para 20 viteve,
-
4:28 - 4:34dhe ne ate rruge kishte me shume se 12.000 karrige te kuqe,
-
4:34 - 4:36bosh,
-
4:36 - 4:38dhe secila nga ato simbolizonte
-
4:38 - 4:42nje person qe kishte vdekur gjate rrethimit,
-
4:42 - 4:46vetem ne Sarajevo, jo ne gjithe Bosnjen,
-
4:46 - 4:49ajo shtrihej nga njeri fund i qytetit
-
4:49 - 4:51ne nje pjese te madhe te saj,
-
4:51 - 4:55me e trishtueshme per mua ishin kariget e vogla
-
4:55 - 4:57per femijet.
-
4:57 - 5:01Une tani mbuloj Sirine,
-
5:01 - 5:04dhe nisa ta raportoj ate sepse ndjeva qe
-
5:04 - 5:06duhej bere.
-
5:06 - 5:09Besoj se duhet thene nje histori.
-
5:09 - 5:13Po shoh, perseri nje shabllon te luftes ne Bosnje.
-
5:13 - 5:15Kur arrita fillimisht ne Damascus,
-
5:15 - 5:18Pash kete momentin e cuditshem ku njerezit
-
5:18 - 5:21nuk donin te besonin se lufta do filloje,
-
5:21 - 5:23dhe ishte pikerisht e njejta situate ne Bosnje
-
5:23 - 5:26dhe pak a shume ne cdo shtet qe kam pare duke i ardhur lufta.
-
5:26 - 5:28Njerezit nuk duan te besojne se ajo po vjen,
-
5:28 - 5:32dhe per kete arsye ata nuk largohen, nuk ikin para se te munden.
-
5:32 - 5:34Nuk i nxjerrin parate jashte.
-
5:34 - 5:37Ata qendrojne sepse ti do te qendrosh ne shtepi.
-
5:37 - 5:42Dhe pastaj lufta dhe kaosi zbresin.
-
5:42 - 5:45Rwanda eshte nje vend i cili me ka lene shume gjurme.
-
5:45 - 5:51Ne 1994, per nje kohe te shkurter u largova nga Sarajevo per te vajtur dhe raportuar mbi genocidin te Rwanda.
-
5:51 - 5:56Ndermjet Prillit dhe Gushtit, 1994,
-
5:56 - 6:01nje milion njerez u theren.
-
6:01 - 6:06Nese ato 12.000 karrige me frikesonin
-
6:06 - 6:08me numer absolut,
-
6:08 - 6:11Dua thjesht per nje sekond te imagjinoni per nje milion njerez.
-
6:11 - 6:14Dhe per t'ju dhene nje shembull, me kujtohet
-
6:14 - 6:19qe qendroja ne nje rruge dhe shikoja sa me larg te mundesha
-
6:19 - 6:25te pakten nje milje, ku aty kishte trupa te stivosur dy here mbi gjatesine time
-
6:25 - 6:27te pajeteve.
-
6:27 - 6:30Dhe ajo ishte vetem nje perqindje e vogel te pajeteve.
-
6:30 - 6:32Aty kishte nena qe mbanin femijet e tyre
-
6:32 - 6:36te cilat ishin kapur ne grahmen e fundit te vdekjes.
-
6:36 - 6:39Pra mesuam shume nga lufta,
-
6:39 - 6:41dhe une permenda Rwanden
-
6:41 - 6:45sepse eshte nje vend, si Afrika e Jugut,
-
6:45 - 6:49kur per gati 20 vite e ne vazhdim, ka sherim.
-
6:49 - 6:53Pesedhjete e gjashte perqind e parlamentareve jane gra,
-
6:53 - 6:55e cila eshte fantastike,
-
6:55 - 6:59gjithashtu ne kushtetutun nacionale sot,
-
6:59 - 7:02nuk te lejohet te thuash Hutu apo Tutsi.
-
7:02 - 7:06Nuk te lejohet te identifikosh dike nga kombesia,
-
7:06 - 7:11e cila eshte, sigurisht, ajo cka e filloi masakren.
-
7:11 - 7:14Nje punonjes i ndihmes, mik i imi, me tregoi historine me te bukur,
-
7:14 - 7:15ose mua me duket e bukur.
-
7:15 - 7:20Ishte nje grup femijesh, te perzier Hutus dhe Tutsis,
-
7:20 - 7:23dhe nje grup grash te cilat po i adoptonin ata.
-
7:23 - 7:27te rrjeshtuar jepeshin njeri pas tjetrit.
-
7:27 - 7:30Nuk kishte asnje lloj kompesimi se ishe nje Tutsi
-
7:30 - 7:33apo nje Hutu, mund te kesh vrare mamane time,
-
7:33 - 7:35mund te kesh vrare vellane tim.
-
7:35 - 7:40Ata ishin afruar ne kete lloj pajtimi,
-
7:40 - 7:44dhe mua me duket e mrekullueshme.
-
7:44 - 7:47Pra kur njerezit me pyesin se si vazhdoj te mbuloj luften,
-
7:47 - 7:49dhe pse vazhdoj ta bej,
-
7:49 - 7:50kjo eshte arsyeja.
-
7:50 - 7:54Kur kthehem ne Siri, javen tjeter ne fakt,
-
7:54 - 7:58ajo cka shoh, eshte njerez jashtezakonisht te guximshem,
-
7:58 - 8:00disa nga ata luftojne per demokraci,
-
8:00 - 8:04per gjera qe ne i marrim te sigurta cdo dite.
-
8:04 - 8:07Dhe kjo eshte pak a shume arsyeja pse e bej.
-
8:07 - 8:12Ne 2004, kisha nje djale te vogel,
-
8:12 - 8:15dhe une e quaj ate femija mrekulli,
-
8:15 - 8:18sepse pasi kam pare kaq shume vdekje
-
8:18 - 8:22shkaterrime, kaos dhe erresire ne jeten time,
-
8:22 - 8:26lindi kjo rreze shprese.
-
8:26 - 8:30Dhe une e quajta ate Luca qe do te thote "Derguesi i drites"
-
8:30 - 8:35sepse ai sjell drite ne jeten time.
-
8:35 - 8:39Por po flas per ate sepse kur ai ishte kater muajsh,
-
8:39 - 8:43redaktori im i huaj me detyroi te kthehesha ne Baghdad
-
8:43 - 8:47aty ku kisha raportuar gjate gjithe regimit te Saddamit
-
8:47 - 8:49dhe gjate renies se Baghdadit dhe me pas,
-
8:49 - 8:53me kujtohet qe hyra ne avion duke qare,
-
8:53 - 8:55qaja sepse po ndahesha nga im bir,
-
8:55 - 8:58dhe ndersa isha aty,
-
8:58 - 9:00nje politikan i famshem Irakian i cili ishte mik i imi
-
9:00 - 9:03me tha, "Cfare po ben ketu?
-
9:03 - 9:05Pse nuk je ne shtepi me Luca?"
-
9:05 - 9:09Dhe une i thash, "E pra, mua me duhet ta shoh." Ishte 2004
-
9:09 - 9:13qe do te thote ishte fillimi i nje kohe teper te pergjakshme ne Irak,
-
9:13 - 9:16"Me duhet te shoh, me duhet te shoh cfare po ndodh ketu.
-
9:16 - 9:17me duhet te raportoj."
-
9:17 - 9:21Dhe ai me tha. "Kthehu ne shtepi,
-
9:21 - 9:24sepse po e humbe dhembin e tij te pare,
-
9:24 - 9:27po i humbe hapat e tij te para, nuk do e falesh kurre veten.
-
9:27 - 9:31Por do kete perhere nje lufte tjeter."
-
9:31 - 9:35Dhe atje, fatkeqeshisht, do kete perhere lufte.
-
9:35 - 9:39Dhe do mashtroja veten nese mendoja, si nje gazetare,
-
9:39 - 9:41si nje reportere, si nje shkrimtare,
-
9:41 - 9:46qe ajo cka po bej mund ta ndaloje. Nuk mundem.
-
9:46 - 9:48Une nuk jam Kofi Annan. Ai nuk mund te ndaloje nje lufte.
-
9:48 - 9:51Ai u perpoq te negocioje Sirine por nuk e arriti.
-
9:51 - 9:55Une nuk jam nje person i K.B te zgjidhjen e konflikteve.
-
9:55 - 9:57Une nuk jam as doktoreshe e ndihmes humanitare,
-
9:57 - 10:00dhe nuk mund ti pershkruaj se sa here jam ndjere e paafte
-
10:00 - 10:03te shpetoj njerez qe kane qene duke vdekur para meje.
-
10:03 - 10:07Gjithcka jam, eshte nje deshmitare.
-
10:07 - 10:12Roli im eshte te sjell nje ze tek njerezit qe jane te pa ze.
-
10:12 - 10:16Nje kolegu im e pershkroi ate si te ndezesh nje drite
-
10:16 - 10:18ne cepat me te erret te botes.
-
10:18 - 10:21Dhe kete perpiqem te bej.
-
10:21 - 10:24Nuk jam gjithmone e suksesshme,
-
10:24 - 10:27dhe shpesh here eshte shume frustruese,
-
10:27 - 10:29sepse ndihesh sikur po shkruan ne nje boshllek,
-
10:29 - 10:31ose ndihesh sikur asnjerit nuk i intereson.
-
10:31 - 10:33Kujt i intereson per Sirine? Kujt i intereson per Bosnjen?
-
10:33 - 10:35Kush interesohet per Kongon,
-
10:35 - 10:38per Bregun e Fildishte, Liberine, Sierra Leonen,
-
10:38 - 10:40te gjithe keto vargje vendesh qe
-
10:40 - 10:44une do kujtoj per pjesen tjeter te jetes time?
-
10:44 - 10:47Por profesioni im eshte te mbart deshmite
-
10:47 - 10:50dhe ky eshte thelbi, zemra e ceshtjes,
-
10:50 - 10:53per ne reporteret qe bejme kete.
-
10:53 - 10:56Dhe ajo cka mund te bej eshte te shpresoj,
-
10:56 - 10:59jo te politike beresit ose politikanet,
-
10:59 - 11:01sepse sado te dua te kem besim
-
11:01 - 11:04qe ata te lexojne fjalet e mia dhe bejne dicka,
-
11:04 - 11:07une nuk e mashtroj veten.
-
11:07 - 11:11Por shpresa ime eshte se nese do mbani mend dicka nga ato qe thashe
-
11:11 - 11:15ose kedo nga historite e mia neser gjate mengjesit,
-
11:15 - 11:17nese do kujtoni historine e Sarajevos,
-
11:17 - 11:21ose historine e Ruandes,
-
11:21 - 11:23atehere une e kam kryer punen time.
-
11:23 - 11:25Faleminderit shume.
-
11:25 - 11:33(Duartrokijte)
- Title:
- Cfare pashe ne lufte
- Speaker:
- Janine di Giovani
- Description:
-
Reporterja Janine di Gioavvani ka qene ne vendet me te tmerrshme ne Toke per te sjelle histori nga Bosnja, Sierra Leone dhe kohet e fundit nga Siria. Ajo tregon histori te momenteve njerezore brenda konflikteve te medha -- dhe shqyrton ate tranzicion trondites kur nje rruge e njohur qyteti kthehet ne nje fushe beteje te bombarduar.
- Video Language:
- English
- Team:
- closed TED
- Project:
- TEDTalks
- Duration:
- 11:53
Helena Bedalli edited Albanian subtitles for What I saw in the war | ||
Helena Bedalli approved Albanian subtitles for What I saw in the war | ||
Helena Bedalli accepted Albanian subtitles for What I saw in the war | ||
Helena Bedalli edited Albanian subtitles for What I saw in the war | ||
Helena Bedalli edited Albanian subtitles for What I saw in the war | ||
Alisa Xholi edited Albanian subtitles for What I saw in the war | ||
Alisa Xholi edited Albanian subtitles for What I saw in the war | ||
Alisa Xholi edited Albanian subtitles for What I saw in the war |