Một dự án vì hòa bình, được sơn trên 50 tòa nhà

eL Seed kết hợp thư pháp chữ Ả rập với nghệ thuật vẽ tranh đường phố để tạo nên một thông điệp đầy màu sắc xoáy sâu vào lòng người về niềm hi vọng và hòa bình trên các tòa nhà từ Tunisia tới Paris. Nghệ sĩ cũng là Fellow của TED này chia sẻ câu chuyện về dự án mang hoài bão lớn nhất của anh: bức vẽ tranh trên tường của 50 tòa nhà tại Manshiyat Naser, một quận của Cairo, Ai Cập, mà chỉ có thể nhìn thấy toàn cảnh từ một ngọn núi gần đó.

Khi tôi quyết định tạo ra một tác phẩm
ở Manshiyat Naser,

khu vực lân cận bãi phế thải tập trung
tại Cairo ở Ai Cập,

Tôi không hề nghĩ rằng dự án này

lại là trải nghiệm con người
tuyệt vời nhất mà tôi có.

Là một nghệ sĩ,
tôi luôn hướng nhân

theo cách tô đẹp thêm
cho khu dân cư nghèo lạc hậu

bằng việc mang nghệ thuật đến và hi vọng
nó sẽ tỏa sáng cộng đồng bị cô lập này.

Lần đầu tiên tôi được nghe
về cộng đồng Công Giáo Ai Cập này

là vào năm 2009 khi các nhà chức trách
Ai Cập dưới quyền Hosni Mubarak

quyết định giết 300,000 con heo
vì sợ lây nhiễm virut H1N1.

Họ từng là người nhân giống heo.

Heo và các động vật khác
được nuôi bằng chất thải hữu cơ

mà họ thu thập hàng ngày.

Sự kiện này
làm mất nguồn sống của họ.

Khi đặt chân tới Manshiyat Naser lần đầu,
nó giống như mê cung vậy.

Tôi đi tìm Tu viện Thánh Simon
trên đỉnh núi Muqattam.

Nếu bạn rẽ phải, đi thằng,
lại rẽ phải, rồi rẽ trái

bạn sẽ lên tới đỉnh núi.

Nhưng để tới đó, bạn phải né
giữa các xe tải chở đầy rác

và những xe tuk-tuk lao vun vút,

loại xe chạy nhanh nhất
trong cả khu vực đó.

Mùi rác trên xe tải
bốc lên rất nặng,

và xe cộ ồn ào tới mức
không thể chịu được.

Thêm tiếng ồn đinh tai từ máy nghiền
trong các khu nhà xưởng dọc đường nữa.

Từ ngoài nhìn vào chỉ thấy hỗn loạn,
những mọi thứ được sắp xếp rất trật tự.

Họ tự gọi mình
là người Zaraeeb,

là những người phối giống heo,

đã thu gom rác thải ở khắp Cairo

và tự phân loại
vài thập kỉ nay rồi.

Họ đã phát triển
một trong những hệ thống

hiệu quả và mang lại lợi nhuận nhất
trên quy mô toàn cầu.

Thế nhưng chỗ này vẫn được coi
là bẩn thỉu, nhỏ bé và cách biệt

bởi họ làm việc với rác thải.

Ý tưởng ban đầu của tôi
là tạo một bức hình ghép,

bức hình bạn chỉ có thể nhìn trọn vẹn
từ một điểm duy nhất.

Tôi muốn tự thử thách bản thân
bằng cách vẽ hình lên vài tòa nhà

và bức tranh tổng thể chỉ thấy được
từ một điểm trên núi Muqattam.

Núi Muqattam là niềm tự hào
của cộng đồng dân cư ở đó.

Đó là nơi họ xây dựng
Tu viện Thánh Simon,

một nhà thờ 10,000 chỗ ngồi
được đục đẽo trong lòng núi.

Lần đầu tiên
tôi đứng trên đỉnh núi

và nhìn xuống khu dân cư,

Tôi tự hỏi, làm sao tôi có thể
thuyết phục tất cả

người chủ của những tòa nhà đó
cho tôi vẽ lên?

Và rồi Magd tới.

Magd là người hướng dẫn của Nhà thờ.

Anh ta nói người duy nhất tôi cần
thuyết phục là Cha Samaan,

là người lãnh đạo cả cộng đồng.

Nhưng để thuyết phục Cha Samaan,
tôi cần thuyết phục Mario,

một nghệ sĩ người Ba Lan
chuyển tới sống ở Cairo 20 năm trước

và là người vẽ tất cả các tác phẩm
của Nhà thờ trong Hang.

Tôi rất biết ơn Mario.
Anh ấy là trụ cột của dự án.

Anh ấy sắp xếp cho tôi
gặp mặt Cha Samaan,

và bất ngờ là Cha thích ý tưởng đó.

Cha hỏi tôi đã từng vẽ ở những đâu

và kế hoạch của tôi thế nào.

Ông chỉ lo lắng
về những gì tôi định viết.

Trong mọi tác phẩm,
tôi viết những lời nhắn

với thư pháp Ả rập.

Tôi đảm bảo rằng những tin nhắn đó
có nội dung liên quan tới nơi tôi vẽ

nhưng có tầm nhìn rộng hơn,

để bất cứ ai trên thế giới
cũng hiểu được nghĩa của nó.

Nên với Manshiyat Naser,

tôi quyết định viết chữ Ả rập
với ngôn từ của St. Athanasius Alexandria

một giám mục ở thế kỷ 13,

người từng nói: (Ả rập),

trong tiếng Anh nghĩa là,

"Ai muốn nhìn rõ
ánh mặt trời

cần phải lau sạch mắt trước."

Điều thực sự quan trọng

là cả cộng đồng
thấy gắn kết với câu nói đó.

Và với tôi lời dẫn này hoàn toàn
phản ánh tinh thần của dự án.

Cha Samaan ban phước lành cho dự án,

và sự chấp thuận của ông
được người dân hưởng ứng.

Hàng trăm thùng sơn,
một tá thang kéo tay,

vài chuyến đi và về từ Cairo,

một đội xuất chúng từ Pháp,
Bắc Phi, Trung Đông và Hoa Kỳ,

và mất một năm lên kế hoạch
và làm công tác hậu cần, giờ đây,

đội của tôi và vài thành viên
từ cộng đồng địa phương

đã làm nên bức vẽ lớn
trải dài 50 tòa nhà,

và với các chữ thư pháp

tôi dùng màu sắc nổi bật lên.

Chỗ này xanh, chỗ kia vàng,
rồi cam nữa.

Vài người khác mang các bao tải cát

và đặt chúng lên đỉnh các tòa nhà

để giữ các thang kéo tay này

một vài người khác lắp đặt
và tháo dỡ các thang nâng

di chuyển chúng từ tòa nhà này
qua tòa nhà khác

Ban đầu,

tôi đánh số các tòa nhà
trên bản vẽ của tôi,

mà không tương tác gì
với người dân cả.

Mọi người không hiểu
tại sao phải làm vậy.

Nhưng rồi, những con số đó
thân thuộc như tên gọi trong nhà.

Tòa nhà đầu tiên
là nhà của Chú Ibrahim.

Chú là một người rất có đam mê.

Luôn luôn hát và cười đùa vui vẻ,

và các con của chú ấy
cứu tôi khỏi con bò tót

khi nó tấn công tôi
trên lầu bốn.

(tiếng cười)

Thực ra, con bò thấy tôi bên cửa sổ
và nó lao ra ban công.

(tiếng cười)

Vậy đó.

Chú Ibrahim luôn đứng
ngoài ban công

và nói chuyện với tôi
khi tôi đang vẽ.

Tôi nhớ chú từng kể
chú đã không lên núi 10 năm rồi,

rằng chú chưa bao giờ có ngày nghỉ.

Chú nói nếu chú nghỉ làm,
ai sẽ xử lý rác thải?

Ngạc nhiên thay,
khi dự án kết thúc,

chú leo lên tận đỉnh núi
để ngắm nhìn tác phẩm.

Chú nói chú tự hào
khi nhà chú được vẽ lên,

và chú nói dự án này
là dự án vì hòa bình và --

xin lỗi --

(vỗ tay)

Cảm ơn các bạn.

Chú nói đây là dự án vì hòa bình
và vì sự đoàn kết

nó mang mọi người lại gần nhau hơn.

Cách chú nhìn dự án thay đổi hoàn toàn,

và cách tôi nhìn người dân cũng vậy,

dựa vào công sức họ đóng góp.

Rác thải mà ai cũng ghê tởm ấy
không phải là của họ.

Họ chỉ kiếm sống nhờ nó thôi.

Họ không sống trong bãi rác.
Họ sống nhờ bãi rác.

Tôi tự vấn bản thân và băn khoăn

thực sự dự án này
có mục đích gì?

Không phải làm nơi này đẹp lên
bằng cách mang nghệ thuật tới đây.

Mà là để thay đổi cách nhìn
và mở ra những kênh đối thoại

để kết nối với các cộng đồng
ta không hề biết đến.

Ngày qua ngày,

bức thư pháp đang dần thành hình,

và chúng tôi vẫn luôn háo hức
leo lên đỉnh núi và ngắm hình nó.

Đứng ngay tại điểm đó mỗi ngày
giúp tôi nhận ra

biểu tượng phía sau bức tranh lớn này.

Nếu bạn muốn
nhìn thấu ai đó,

có lẽ bạn nên thay đổi góc nhìn.

Có những nghi ngờ và khó khăn,

như sợ hãi và căng thẳng.

Không đơn giản
để làm việc với môi trường này,

đôi khi có những con heo ở bên dưới
khi bạn vẽ

hoặc trèo qua khỏi đống rác
để đi vào thang kéo.

Nhưng chúng tôi vượt qua
nỗi sợ độ cao, thang chòng chành,

mùi nồng nặc của rác

và cả áp lực về thời gian nữa.

Sự tận tình của người dân
làm tôi quên đi mọi thứ.

Tòa nhà thứ 3 là của
Chú Bakheet và Dì Fareeda.

Ở Ai Cập họ nói thế này,
"Ahsen Nas,"

tức là "những người tuyệt vời."

Họ thực sự tuyệt vời

Chúng tôi hay nghỉ giải lao
trước nhà của họ

và đám con nít hàng xóm

hay chơi cùng chúng tôi.

Tôi bị ấn tượng và kinh ngạc
bởi đám con nít ở Manshiyat Naser.

Vài ngày đầu, chúng từ chối
mọi thứ mà chúng tôi cho chúng,

kể cả bánh kẹo hay đồ uống.

Tôi hỏi Dì Fareeda, "Tại sao vậy dì?"

Dì nói ba mẹ chúng dạy
phải từ chối mọi thứ

từ người lạ chúng không biết

vì họ sợ những người đó
còn khó khăn hơn mình nữa.

Tới lúc này tôi thực sự nhận ra

Cộng đồng Zaraeeb là nơi lý tưởng

để đưa ra chủ đề về cách nhìn.

Chúng ta phải tự chất vấn
về cái nhìn sai lệch của mình

và những nhận xét ta đưa ra

nhắm vào những cộng đồng
chỉ vì họ khác biệt.

Chúng tôi nhớ bị trễ giờ
tại nhà Chú Ibrahim

khi heo của chú phối giống
trên sân thượng

ăn hết các bao tải cát giữ thang kéo.

(tiếng cười)

Nhà của Chú Bakheet
và Dì Fareeda

thường là nơi tụ họp.

Mọi người tập trung ở đó.

Tôi nghĩ đó là ý của Chú Ibrahim

khi chú nói
dự án vì hòa bình và đoàn kết,

vì tôi thực sự cảm thấy
sự kết nối giữa mọi người.

Ai cùng cười khi chào chúng tôi,
cho chúng tôi đồ uống

và mời chúng tôi dùng bữa trưa
với gia đình họ.

Đôi khi, bạn đang ở tầng trệt,

có người mở cửa sổ ra
và cho bạn một ít trà.

Rồi lên lầu hai cũng vậy.

Cứ thế cho tới đỉnh tòa nhà.

(tiếng cười)

(vỗ tay)

Tôi chưa bao giờ uống nhiều trà
như lúc ở Ai Cập.

(tiếng cười)

Và thành thật mà nói,
chúng tôi có thể xong sớm hơn,

nhưng mất thêm ba tuần
vì cứ nghỉ uống trà như vậy.

(tiếng cười)

Ở Ai Cập họ cũng hay nói, "Nawartouna,"

nghĩa là, "Bạn khai sáng chúng tôi."

Ở Manshiyat Naser
họ luôn nói vậy với chúng tôi.

Bức thư pháp này, thực ra --

tôi dùng sơn phát quang màu trắng
cho phần chữ

nên khi hoàn thành dự án,
chúng tôi thuê máy chiếu ánh sắc đen

và chiếu vào khu dân cư,

làm mọi người đều bất ngờ.

Chúng tôi muốn nói rằng

họ mới là người
mang ánh sáng cho chúng tôi.

(vỗ tay)

Công đồng Zaraeeb rất đoàn kết,
trung thực, và cần cù,

và họ biết giá trị của mình.

Người dân Cairo gọi họ
là "người Zabaleen,"

nghĩa là "người sống trong rác,"

nhưng trớ trêu thay,
người dân ở Manshiyat Naser

gọi người Cairo bằng cái tên đó.

Họ nói, chính đám đó
mới xả rác ra, chứ không phải họ.

(tiếng cười)

(vỗ tay)

Mục đích là để lại điều gì đó
cho cộng đồng này,

nhưng tôi cảm thấy chính họ
đã để lại giá trị cho chúng tôi.

Bạn thấy đấy, dự án nghệ thuật này
chỉ là nền

cho trải nghiệm tuyệt vời này.

Tác phẩm đó rồi cũng biến mất,
thành cát bụi,

và hiện đang có người xây lấn ra
trên lầu hai

trước tòa nhà Chú Ibrahim,

và nó che mất một phần bức tranh,

nên có lẽ tôi phải quay lại
và sơn lại nó.

(tiếng cười)

Nó mang lại trải nghiệm,

những câu chuyện,

và những khoảng khắc.

Nhìn từ dưới những con đường,

bức tranh có vẻ rất phân tán,

mỗi mảng màu riêng biệt,

cô độc.

Nhưng kết nối lại thư pháp này

hé lộ cho ta lời nhắn đầy sức mạnh
về điều chúng ta cần phải nghĩ

trước khi đánh giá một ai đó.

Ai muốn nhìn rõ
ánh mặt trời

cần lau sạch mắt trước.

Cảm ơn.

(vỗ tay)