Bir barış projesi, üzeri boyanmış 50 bina

eL Seed Arap kaligrafisini grafiti ile kaynaştırıp Tunus'tan Paris'e renkli, fırıl fırıl dönen umut ve barış mesajları boyuyor. Sanatçı ve TED Burslusu şu ana kadar en azimli projesinin hikâyesini paylaşıyor: Mısır, Kahire'nin bir semti, Manshiyat Naser'de 50 binayı kapsayan ve tamamı ancak yakındaki bir dağın tepesinden görülen bir duvar resmi.

Manshiyat Naser'de bir sanat eseri
yaratmaya karar verince,

ki burası Mısır'da Kahire'nin
çöp şehri olarak biliniyor,

bu projenin en büyüleyici deneyimim

olacağını hiç aklımdan geçirmedim.

Bir sanatçı olarak hümanist
bir gayem vardı,

köhne ve unutulmuş bir
mahalleyi güzelleştirmek

ve sanatı oraya götürüp bu soyutlanmış
topluluğa ışık tutmak istedim.

Bu Hristiyan Kıpti topluluğunu ilk kez

2009'da, Mısır yetkililerin
Hüsnü Mübarek rejiminde

H1N1 virüsü bahanesi ile 300.000 domuzu
kesmeye karar verdiklerinde duydum.

Asıl işleri domuz yetiştiriciliği.

Domuzları ve diğer hayvanları
günlük olarak topladıkları

organik atıklarla besleniyor.

Bu olay onların gelirini yok etti.

Manshiyat Naser'e ilk uğradığımda,
labirent gibi gelmişti bana.

Moqattam tepesinde bulunan
St. Simon manastırını arıyordum.

Tepeye erişmek için önce sağ
yapıyorsunuz, sonra düz,

sonra tekrar sağ ve sol.

Ama oraya giderken çöp taşan
kamyonların arasından sıyrılmalı

ve mahallede hareket için

en hızlı araç olan 3 tekerlilerin
arasından geçmelisiniz.

Kamyonlardan boşaltılan
çöp kokusu yoğundu

ve trafik gürültüsü
yüksek sesli ve sıkıcıydı.

Bir de depolardaki sıkma makinelerin
gürültüsünü buna ekleyin.

Dışardan kaos gibi görünüyor
ama her şey mükemmelce organize edilmiş.

Onlar kendilerine Zaraeeb diyorlar,

anlamı domuz yetiştiricisidir.

Kahire'nin çöpünü toplamışlar

ve bunu kendi mahallelerinde
on yıllarca yapmışlar.

Çok etkili bir yöntem geliştirdiler

ve küresel anlamda son derece
kârlı bir sistem.

Ama hâlâ kirli, marjinal,
ve ayrı tutulmuş görünüyorlar,

çünkü çöple bağdaştırılıyorlar.

İlk fikrim bir anamorfik
eser tasarlamaktı,

tek bir stratejik noktadan
görebildiğiniz bir parça.

Kendi sanatımı zorlamak ve birkaç binayı
kapsayan resim çizmek istedim

ve bunun bir tek Moqattam tepesinden
görülmesini planladım.

Moqattam tepesi buradaki
insanların gururudur.

St. Simon manastırını oraya kurdular,

dağın içine kazınmış
toplam 10.000 kişilik bir kilisedir.

İlk kez bu tepede bulunduğum

ve bu mahalleye baktığımda,

kendime sordum, bu kadar
ev sahibini binalarını boyamaya

nasıl ikna edebilirim?

Sonra Magd ile tanıştım.

Magd kilisede rehberlik yapıyor.

Bana bir tek peder Samaan'ı ikna
etmem gerekeceğini söyledi,

kendisi bu topluluğun lideriydi.

Ama peder Samaan'dan evvel
Mario'yu ikna etmem gerekiyordu,

o da 20 sene önce Kahire'ye taşınmış
Polonya'lı bir sanatçı

ve dağın içindeki kilisenin tüm
sanat eserlerini yapan kişi.

Mario'ya çok şey borçluyum.
O bu projenin kilit noktası.

Benim peder Samaan ile
buluşmamı Mario sağladı.

Şaşırtıcı ama peder fikrimi sevdi.

Bana daha önceki projelerimi ve

bunu nasıl yapacağımı sordu.

Daha çok neler yazacağımdan
endişe ediyordu.

Her yarattığım eserimde,
Arapça hat sanatı

tarzımla mesajlar yazarım.

Mesajlarımın yerine göre anlamlı
olmasına gayret ediyorum,

aynı zamanda evrensel boyutlu,

ki dünyada herkes kendine
anlam çıkarabilsin.

Manshiyat Naser için,

Alexandria'lı St. Athanasius'un sözlerini
Arapça'da kullanmaya karar verdim,

üçüncü yüzyıldan bir Kopti piskoposdu

ve şunu demişti: (Arapça),

İngilizce çevirisi şudur,

"Güneş ışığını görmek isteyen

ilk gözlerini temizlemelidir."

Benim için önemli olan

oradaki topluluğun bu sözlerle
bağlantı kurmalarıydı.

Bana göre bu alıntı projemi
çok iyi anlatıyordu.

Peder Samaan projemi onayladı

ve onun onayı oradaki topluluğun
desteğini sağladı.

Yüzlerce litre boya,
bir düzine mavi manuel asansör,

birkaç kez Kahire'ye gidiş geliş,

Fransa, Kuzey Afrika, Orta Doğu
ve Amerika'dan gelen sağlam bir ekip

ve bir sene tasarım ve lojistik
sürecinden sonra işte buradayız.

Ekibimiz ve mahalleden bazı üyeler

ellinin üzerinde binaya yayılacak
bir parça oluşturduk.

Bazıları kaligrafi için ayırdığımız
yerleri dolduruyor,

ben de boya ile tamamlıyorum.

Şuraya biraz mavi, oraya sarı,
diğer tarafa turuncu.

Bazıları manuel asansörleri tutmak için

kum torbaları taşıdı ve binaların

tepesine yerleştirdi.

Diğerleri asansörleri birleştirip
sökmekle meşguldü

ve binalar arasında taşıyorlardı.

Projenin başında,

bütün binalara numara verdim

ve mahalle sakinleri ile
gerçek bir iletişim yoktu.

Bu projenin ne işe
yarayacağını anlamadılar.

Ama hızla bina numaraları
ailelerin soyadıyla yer değiştirdi.

Birinci bina İbrahim amcanın eviydi.

İbrahim amca coşkulu bir adam.

Sürekli şarkı söyler ve şaka yapar.

Kızları ve oğulları, dördüncü katta
bana saldırmak isteyen

boğalarından beni kurtardı.

(Kahkahalar)

Aslında boğa beni camdan görmüş
ve balkona çıkmıştı.

(Kahkahalar)

Evet.

İbrahim amca, ben boyarken
her zaman balkona çıkar

ve benimle sohbet ederdi.

On sene hiç dağın tepesine gitmediğini
ve hiç izin almadığını

söylediğini hatırlıyorum.

Dedi ki, eğer çalışmayı bırakırsak,
çöpleri kim durduracak?

Ama sürpriz olarak, projenin sonunda

kendisi dağın tepesine geldi
ve esere göz attı.

Evinin boyanmış olmasından
gerçekten de onurlanmıştı

ve bu projenin bir barış projesi
olduğunu söylemişti ve --

pardon --

(Alkışlar)

Teşekkür ederim.

Barış ve birlik projesi olduğunu

ve insanları birleştirdiğini söyledi.

Yani proje hakkında fikirleri değişti

ve benim de o semt
hakkında fikirlerim değişti

ve orada ne yaptıklarına dair.

Oradaki herkesin iğrendiği çöpler
onların çöpü değil.

Ancak çöple çalışıyorlar.

Aslında çöpün içinde yaşamıyorlar.
Çöple geçim sağlıyorlar.

Yani kendimden kuşkulandım ve

bu projenin gerçek amacını sorguladım?

Sanat getirip orayı
güzelleştirmek değildi amacım.

Algıları değiştirip bizimle bağlı olan

ama tanımadığımız topluluklarla
iletişim kurmaktı.

Günler sonra,

kaligrafi çemberi şekil alıyordu

ve heyacanla dağın tepesine
geri dönüp esere bakıyorduk.

Aynı yerde durunca bu anamorfik eserin

sembolizmini fark ettim.

Bir insanın gerçek
imajını görmek istiyorsan,

belki bakış açını değiştirmen gerek.

Kuşku ve zorluklarla karşılaştık,

korku ve stres gibi.

Böyle bir ortamda çalışmak
kolay değildi,

bazen boyarken altımızda domuzlar vardı

veya asansöre ulaşmamız için
çöpe tırmanmamız gerekiyordu.

Ama hepimiz yükseklik korkusunu,
sallanan asansörün verdiği korkuyu,

aşırı kokuyu

ve zamanında bitirme stresini aştık.

Oradaki insanların iyiliği her şeyi
unutmamızı sağladı.

Üçüncü bina Bakheet amcanın
ve Fareeda teyzenindi.

Mısır Arapçasında bir deyim var,
"Ahsen Nas,"

"En iyi insanlar" anlamına gelir.

Onlar en iyi insanlardı.

Genelde onların evinin önünde
mola veriyorduk

ve mahalledeki çocuklar

bize eşlik ediyordu.

Manshiyat Naser'deki çocuklardan
çok etkilendim.

İlk günlerde, ne ikram edersek
reddediyorlardı,

atıştırdığımız veya içtiğimiz ne olursa.

Fareeda teyzeye sordum "Neden böyleler?"

Eğer o kişiyi tanımıyorlar ise,
çocuklarına ikramları geri çevirmelerini

öğrettiklerini anlattı.

Çünkü o kişi kendilerinden
daha muhtaç olabilir.

Aslında tam o an fark ettim ki,

Zaraeeb semti algı konusunu
ele almak için

en iyi şartları sunuyordu.

Halk olarak yanlış kavradıklarımızı

ve yargıladığımız, farklı
gördüğümüz grupları,

iyice sorgulamamız gerekiyor.

İyi hatırlıyorum, İbrahim amcanın
evine geç başlamıştık.

Domuzları evin çatısında beslenirken

asansörleri tutan kum
torbalarını yemişlerdi.

(Kahkahalar)

Bakheet amcanın ve Fareeda teyzenin evi

bir nevi buluşma noktasıydı.

Herkes orada toplanıyordu.

İbrahim amcanın barış ve birlik

projesinden söz ederken
demek istediği de bu.

Çünkü gerçekten bir araya geliyorduk.

Herkes gülümseyerek selam veriyordu,
içecek ikram ediyordu

veya öğlen yemeğine bizi
evlerine çağırıyorlardı.

Bazen binanın ilk katında bulunurken,

size biri camı açıp çay ikram ediyor.

Sonra aynı şey siz ikinci kata
gelince de oluyordu.

En üst kata gidene kadar.

(Kahkahalar)

(Alkışlar)

Hayatımda Mısır'da içtiğim
kadar çay içmedim.

(Kahkahalar)

Doğrusu daha erken bitirebilirdik projeyi

ama herhalde bu çay molaları yüzünden
üç haftada bitirdik.

(Kahkahalar)

Mısır'da "Nawartouna" diye
bir başka tabir var,

"Bize ışık getirdiniz," anlamına geliyor.

Manshiyat Naser' de bize dedikleriydi.

Kaligrafi, aslında --

karanlıkta beyazca parlayan boya
kullandım kalifgrafimde

ve projenin sonunda, projektör kiraladık

ve bütün mahalleyi aydınlattık,

herkese süpriz oldu.

Söylemek istediğimiz,

onlar aslında bize ışık getirdi.

(Alkışlar)

Zaraeeb topluluğu güçlü,
dürüst, çalışkan

ve kendi değerlerinin farkındalar.

Kahire halkı onlara "Zabaleen" diyor,

"çöpün insanları" anlamına geliyor

ama kaderin cilvesine bakın,
Manshiyat Naser'dekiler

Kahire'de oturanlara Zabaleen diyor.

Asıl bu çöpe neden olanlar onlar,
biz değiliz diyorlar.

(Kahkahalar)

(Alkışlar)

Amaç bu topluluğa bir şey katmaktı

ama bence onlar
bizim hayatımıza bir şeyler kattılar.

Bu etkileyici deneyimi yaşamak için

sanat projesi sanki bir bahaneydi.

Sanat eserim bir gün kaybolacak,

şu an İbrahim amcanın evinin
önünde birisi,

evine ikinci bir kat ekliyor.

Yani projenin bir parçasını kapatıyor

ve geri dönüp üzerini boyamam gerekecek.

(Kahkahalar)

Bu bir deneyimdi,

hikâyeydi,

ana şahit olmaktı.

Bu mahallenin caddelerinde

resim parçaları görünür,

birbirinden soyutlanmış,

tek başına duran.

Ama kaligrafiyle bitişik olunca

bugüne herkesin başkalarını yargılamadan
evvel üzerine düşünmesi gerektiği

güçlü bir mesaj taşıyor.

Güneşin ışığını görmek istiyorsan

ilk gözlerini temizle.

Teşekkür ederim.

(Alkışlar)