Return to Video

De dodelijke ironie van buskruit - Eric Rosado

  • 0:10 - 0:12
    Iedereen houdt van vuurwerk --
  • 0:12 - 0:13
    het licht, de kleuren,
  • 0:13 - 0:15
    en natuurlijk de harde knal.
  • 0:15 - 0:17
    Maar de geschiedenis van vuurwerk
  • 0:17 - 0:19
    is niet alleen rozengeur en maneschijn.
  • 0:19 - 0:21
    Ver voor de prachtige vuurwerkshows
  • 0:21 - 0:24
    vonden scheikundigen in China de stof uit
  • 0:24 - 0:27
    die er voor zorgt dat vuurwerk omhoog schiet.
  • 0:27 - 0:30
    Die stof noemen we tegenwoordig buskruit.
  • 0:30 - 0:33
    Het verhaal begint in het oude China,
  • 0:33 - 0:34
    in het midden van de 9e eeuw.
  • 0:34 - 0:36
    Sommige van de eerste Chinese alchemisten
  • 0:36 - 0:40
    probeerden een onsterfelijkheidsdrank te maken.
  • 0:40 - 0:43
    Wat ze echter maakten,
    was een licht ontvlambaar poeder
  • 0:43 - 0:45
    dat vele van hun huizen plat brandde.
  • 0:45 - 0:48
    Ze hadden vlug door dat dit zwarte poeder,
  • 0:48 - 0:49
    dat ze vuurmedicijn noemden,
  • 0:49 - 0:53
    precies het tegenovergestelde
    van onsterfelijkheid veroorzaakte.
  • 0:53 - 0:55
    In de begindagen
  • 0:55 - 0:57
    hadden de Chinezen nog niet door
  • 0:57 - 0:59
    hoe je het poeder kon laten exploderen.
  • 0:59 - 1:00
    Het was gewoon licht ontvlambaar
  • 1:00 - 1:03
    en hun legers gebruikten het
    om brandende pijlen te maken
  • 1:03 - 1:04
    en zelfs een vlammenwerper.
  • 1:04 - 1:06
    Toen ze de juiste verhoudingen
  • 1:06 - 1:08
    hadden uitgevogeld om een explosie te maken,
  • 1:08 - 1:11
    begonnen ze het poeder
    steeds meer te gebruiken.
  • 1:11 - 1:14
    Ze maakten vuurwerk
    om slechte geesten te verjagen
  • 1:14 - 1:18
    en bommen om zich te verdedigen
    tegen aanvallers uit Mongolië.
  • 1:18 - 1:20
    Het waren waarschijnlijk de Mongoliërs
  • 1:20 - 1:23
    die het buskruit
    over de hele wereld verspreidden.
  • 1:23 - 1:25
    Nadat ze Chinese aanvallen
    hadden ondergaan,
  • 1:25 - 1:27
    leerden ze hoe ze het poeder moesten maken
  • 1:27 - 1:31
    en namen het mee op hun veroveringstochten
    door Perzië en India.
  • 1:31 - 1:32
    Willem van Rubroeck,
  • 1:32 - 1:34
    een Europese afgezant
    bij de Mongoliërs,
  • 1:34 - 1:37
    nam het buskruit waarschijnlijk rond 1254
  • 1:37 - 1:39
    mee terug naar Europa.
  • 1:39 - 1:43
    Vervolgens maakten ingenieurs
    en militaire uitvinders
  • 1:43 - 1:44
    allerlei verwoestende wapens.
  • 1:44 - 1:47
    Van bommen tot vuurwapens tot kanonnen.
  • 1:47 - 1:51
    Buskruit beïnvloedde de wereld
    op een vreselijke manier.
  • 1:51 - 1:55
    Terwijl het zo'n prachtige vertoning
    kan zijn in de lucht.
  • 1:55 - 1:56
    Dus, hoe zorgt buskruit er voor
  • 1:56 - 1:58
    dat vuurwerk de lucht in schiet?
  • 1:58 - 2:01
    Misschien zag je wel eens
    oude westerns of tekenfilms
  • 2:01 - 2:02
    waarin een spoor van buskruit
    wordt aangestoken.
  • 2:02 - 2:06
    Dat leidt naar een grote
    en overduidelijk explosieve ton.
  • 2:06 - 2:09
    Als het vuur bij de ton komt,
    volgt er een grote knal.
  • 2:09 - 2:12
    Maar waarom ontploft het spoor zelf niet?
  • 2:12 - 2:16
    Dit komt doordat bij het branden
    energie en gassen vrijkomen.
  • 2:16 - 2:21
    Rond het spoor kan dit gemakkelijk
    in de omliggende lucht verspreid worden.
  • 2:21 - 2:23
    Maar als het buskruit
    in de ton gevangen zit,
  • 2:23 - 2:26
    kunnen de energie en gassen niet weg
  • 2:26 - 2:28
    en bouwen ze zich op totdat --
  • 2:28 - 2:29
    KNAL!
  • 2:30 - 2:33
    Vuurpijlen hebben één opening
    aan de onderkant
  • 2:33 - 2:36
    om de kracht van de explosie
    goed te richten.
  • 2:36 - 2:37
    De lont laat het buskruit ontbranden
  • 2:37 - 2:40
    en de energie neemt
    de makkelijkste weg naar buiten,
  • 2:40 - 2:43
    waardoor de vuurpijl de lucht in schiet.
  • 2:43 - 2:46
    De vlam komt dan aan
    bij de kop van de vuurpijl.
  • 2:46 - 2:49
    Dan krijg je hetzelfde effect
    hoog boven ons hoofd.
  • 2:49 - 2:53
    De Chinese alchemisten hebben
    nooit de onsterfelijkheid ontrafeld,
  • 2:53 - 2:57
    maar ze vonden wel iets
    dat grote invloed had op onze beschaving,
  • 2:57 - 3:00
    de oorzaak van vele tragische momenten
    in de geschiedenis van de mens,
  • 3:00 - 3:03
    maar ook bron van hoop
    als we feest vieren
  • 3:03 - 3:06
    met prachtige lichten tegen een donkere hemel.
Title:
De dodelijke ironie van buskruit - Eric Rosado
Description:

Bekijk de volledige les: http://ed.ted.com/lessons/the-deadly-irony-of-gunpowder-eric-rosado

In het midden van de negende eeuw vonden Chinese scheikundigen buskruit uit terwijl ze op zoek waren naar een onsterfelijkheidsdrank. Ze ontdekten snel dat dit licht ontvlambare poeder iets heel anders was dan een onsterfelijkheidsdrank -- ze gebruikten het in bommen om tegen aanvallers uit Mongolië te vechten. De rest is geschiedenis. Eric Rosado vertelt over de verwoestende kracht van buskruit over de hele wereld en de prachtige lichteffecten van vuurwerk.

Les door Eric Rosado, animatie door Zedem Media.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
03:25

  • Els De Keyser

    Mooie vertaling!

    Ik heb vooral regeleindes ingevoerd en enkele regels ingekort. Je vindt informatie over de maximale lengte van regels in dit krachtige tutorial-filmpje:

    http://www.amara.org/en/videos/bVTsaCmTWlpm/info/the-subtitle-info-box-subtitle-length-and-reading-speed/

    Voor Willem van Rubroeck: zie
    http://nl.wikipedia.org/wiki/Willem_van_Rubroeck

Dutch subtitles

Revisions Compare revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.