Sürü bağışıklığının gücü

Aşılar, hastalıklardan nasıl korur -- aşı olamayacak kadar küçük yaştakileri bile? Bu, "Sürü Bağışıklığı" adı verilen bir konsept ve hastalık zincirini kırmak için büyük bir insan kitlesinin aşı olmasına bağlı. Sağlık araştırmacısı Romina Libster, kendi memleketinde ölümcül H1N1 (domuz gribi) salgının nasıl sürü bağışıklığını içerdiğini anlatıyor.

Bir çocuk doktoru olarak görmek zorunda
olduğum ilk hastalardan biri Sol'dü,

şiddetli solunum yolu enfeksiyonu
sebebi ile başvurmuş

bir aylık güzel bir bebek.

O zamana kadar bu denli
hızlı kötüleşen bir hasta görmemiştim.

Sadece iki gün içinde
solunum cihazına bağlandı

ve üçüncü gün öldü.

Sol'de boğmaca hastalığı vardı.

Odada bu olayı tartıştıktan ve
üzücü bir duygusal boşalmadan sonra

şefimin bana şunu söylediğini hatırlıyorum

"Tamam, derin bir nefes al. Yüzünü yıka."

İşte en zor kısım geliyor:

"Ailesi ile konuşmamız lazım."

O an aklıma binlerce soru geldi:

"Nasıl olur da bir aylık bebek
bu kadar talihsiz olur?"

"Bu konuda biz bir şey
yapmış olabilir miyiz?"

Aşılar var olmadan önce,

birçok bulaşıcı hastalık yıllar boyunca
milyonlarca kişiyi öldürdü.

1918 yılındaki grip salgını sırasında

50 milyon insan öldü.

Bu sayı Arjantin'in şimdiki
nüfusundan fazla.

Belki aranızdaki yaşça büyük
kişiler 1956 yılında

Arjantin'de patlak veren
çocuk felci salgınını hatırlar.

O zamanlar çocuk felcine karşı
kullanılabilecek bir aşı yoktu.

İnsanlar ne yapacaklarını bilmiyordu,
çıldırıyorlardı.

Ağaç gövdelerini
sönmüş kireçle boyuyorlardı.

Çocukların çamaşırlarının içine

küçük kafur keseleri yerleştiriyorlardı,
sanki bir gücü varmış gibi.

Çocuk felci salgını boyunca
binlerce insan yaşamını yitirdi.

Ve bu hastalık binlerce insanda
çok ciddi sinirsel hasar bıraktı.

Bunları biliyorum çünkü okudum,

aşılar sayesinde böylesine
kötü bir salgın hastalığı

yaşamadığımız için
benim neslim şanslıydı.

Aşılar, 20. yüzyılın halk sağlığı
açısından büyük bir başarıdır.

İçilebilir nitelikte sudan sonra

ölüm oranlarının azalmasına
en çok sebep olan müdaheledir aşı,

hatta antibiyotiklerden bile çok.

Aşılar, çiçek hastalığı gibi korkunç
bir hastalığı gezegenden yok ederken

kızamık, boğmaca, çocuk felci ve
bir çok hastalıklardan

kaynaklı ölüm oranlarını da

ciddi bir oranda azaltmıştır.

Tüm bu hastalıkların aşı ile
önlenebileceği kabul edilmektedir.

Bu ne demek?

Potansiyel olarak önlenebilir,

ama böyle olabilmesi için
bir şeyler yapılmalı.

Yani aşı olmalısınız.

Sanırım buradaki herkes olmasa da çoğumuz

hayatımızın bir noktasında aşı olduk.

Açıkçası hangi aşıların
veya güçlendiricilerin

ergenlik sonrasında olmamız gerektiğini
çoğumuzun bildiğini sanmıyorum.

Hiç merak ettiniz mi
aşı olduğumuzda

kimleri koruyoruz?

Bununla ne mi demek istiyorum?

Kendimizi korumanın ötesinde
acaba başka bir etkisi var mı?

Size bir şey göstereyim.

Bir anlığına düşünün,

daha önce kızamık gibi

belirli bir hastalık vakası yaşanmamış

bir şehirdeyiz.

Buradan, şehirdeki hiç kimsenin
bu hastalıkla temas etmediği anlamı çıkar.

Ne birilerinin doğal savunması vardır,
ne de kızamık aşısı olmuşlardır.

Bir gün bu kentteki
bir kişi kızamık olursa

hastalık çok fazla direnç bulamayacak,

kişiden kişiye bulaşmaya başlayacaktır

ve çabucak toplumun geneline yayılacaktır.

Belirli bir süre sonunda ise

nüfusun büyük bir kısmı hastalanacaktır.

Eğer aşı kullanılmazsa bu olay yaşanır.

Şimdi tam tersini hayal edelim.

Nüfusun %90'dan fazlasının

kızamığa karşı savunması
olduğu bir şehirdeyiz.

Bu şu demek; ya bu insanlar

hastalığı daha önce geçirdiler
ve doğal bir savunma geliştirdiler

ya da kızamık aşısı oldular.

Eğer bir gün

bu şehirde kızamık hastalığı
geçiren biri görülürse

hastalık bir dirençle karşılacaktır

ve kişiden kişiye bulaşmayacaktır.

Muhtemelen, hastalığın yayılması
sınırlı olacak

ve kızamık salgını başlamayacaktır.

Bir şeye dikkatinizi çekmek istiyorum.

Aşı olan insanlar

sadece kendilerini korumazlar,

aynı zamanda hastalığın toplum içinde

yayılmasını önlerler,

yani dolaylı olarak

toplumdaki aşı olmamış
insanları da korurlar.

Temasla bulaşabilen hastalığı engelleyen

bir tip koruyucu kalkan oluştururlar

ve böylece insanlar korunmuş olur.

Bu dolaylı koruma,

toplum içindeki aşısız kişilerin
çevrelerinde

aşılı insanların olmasıyla sağlanır

ve buna sürü bağışıklığı denir.

Toplumdaki birçok insan

hastalıklara karşı korunabilmek için
neredeyse tamamen

bu bahsettiğimiz
sürü bağışıklığına bağlıdır.

Bilgilendirme grafiklerinde gördüğünüz
aşısız insanlar farazi değiller.

O insanlar, bizim yeğenlerimiz,
bizim çocuklarımız,

hatta belki ilk aşılarını
olamayacak kadar küçükler.

Onlar, hastalığa sahip

ya da savunma sistemlerini

zayıflatan ilaçlar alan

bizim ailemiz, bizim kardeşlerimiz,
bizim tanıdıklarımız.

Bunun yanında belirli aşılara
alerjisi olan insanlar da vardır.

Hatta aramızda bile olabilir bu kişiler.

Aramızda aşı olmuş herhangi biri için

aşı beklenen etkiyi vermemiş
olabilir,

çünkü tüm aşılar herkes için
%100 etkili değildir.

Hastalıklara karşı korunmak
için tüm bu insanlar

neredeyse tamamen
sürü bağışıklığına bağlıdır.

Sürü bağışıklığında
bu etkiyi başarabilmek için

nüfusun büyük bir kısmının
aşı olması gerekmektedir.

Bu orana "eşik değer" denir.

Eşik değeri çeşitli değişkenlere bağlıdır:

Mikropların karakteristiğine

ve aşının oluşturduğu bağışıklık
sisteminin tepkisine bağlıdır.

Ama hepsinin ortak bir noktası vardır.

Eğer toplumdaki aşılı kişilerin oranı

eşik değerin altındaysa,

hastalık çok rahatça yayılacak

ve toplum içinde salgın oluşturacaktır.

Hatta kontrol edilebilen bazı hastalıklar
bile yeniden görülebilir.

Bu sadece bir teori değil.

Bu yaşandı ve hala da yaşanıyor.

1998'de bir İngiliz araştırmacı

çok saygın bir tıp dergisinde
bir makale yayınladı,

bu yazıda kızamık, kızamıkçık
ve kabakulak

hastalıkları için yapılan KKK aşısının

otizm ile ilişkisi olduğunu
iddia etti.

Bu anında bir etki yarattı.

İnsanlar aşı olmaktan vazgeçti,
çocuklarının aşı olmasını engelledi.

Ve ne mi oldu?

Dünya üzerindeki bir çok toplulukta

aşı olan insan sayısı eşik değerin
altına düştü.

Ve dünyadaki bir çok kentte
kızamık salgını boy gösterdi --

ABD'de, Avrupa'da.

Birçok insan hastalandı.

İnsanlar kızamık yüzünden öldü.

Peki ne oldu?

Bu makale tıp dünyasında
geniş bir karışıklığa sebep oldu.

Onlarca araştırmacı bu makalenin
doğruluğunu değerlendirmeye başladı.

Nüfus düzeyinde KKK ve otizm arasında
nedensel hiç bir ilişki

hiç bir araştırmacı tarafından
bulunamadığı gibi

ayrıca bu makalenin yanlış
iddialarda bulunduğu da saptandı.

Dahası, bu bir düzmeceydi.

Düzmece.

Ve dergi 2010 yılında halka açık olarak
bu makaleyi geri çekti.

Aşı olmamanın esas kaygı ve
endişelerinden biri de

yan etkilerdir.

Aşılar diğer ilaçlar gibi
olası yan etkilere sahiptir.

Çoğu hafif ve geçicidir.

Fakat, faydaları her zaman olası
komplikasyonlardan daha büyük.

Hasta olduğumuzda
çabuk iyileşmek isteriz.

Burada çoğumuz

bir enfeksiyona maruz kalınca
antibiyotik alırız,

kan şekerimiz yükseldiğinde
hipertansiyon ilaçları alırız,

kalp ilaçları alırız.

Neden? Çünkü hastayız ve
bir an önce iyileşmek istiyoruz.

Ve bunu çok da sorgulamıyoruz.

Peki neden henüz sağlıklıyken
kendimize bakarak

hastalıkları önlemeyi
düşünmek bu kadar zor?

Hastalandığımızda ya da
belirgin bir tehlike durumunda

kendimize çok özen gösterebiliyoruz.

Sanıyorum ki buradaki birçok kişi

2009 yılında Arjantin'de ve
tüm dünyada patlak veren

grip-A salgınını hatırlayacaktır.

İlk vakalar yaşanmaya başladığında

burada, Arjantin'de,
kış mevsimine giriyorduk.

Konu hakkında hiç bir şey bilmiyorduk.

Her şey karmakarışıktı.

Sokakta insanlar maskeleriyle alkol bazlı
jel almak için eczanelere koşuyorlardı.

İnsanlar eczanelerde aşı
olmak için sıralara giriyorlardı

ama aşıların bu yeni viruse
karşı onları koruyabilecek

doğru aşı olup olmadığını bilmeden.

Kesinlikle hiç bir şey bilmiyorduk.

O zamanlar Bebek Vakfı
bilim kurulu üyeliği dışında

ev ziyaretleri yapan çocuk doktoru olarak
bir sağlık şirketinde çalışıyordum.

Vardiyanın saat 8'de
başladığını hatırlıyorum

ve henüz saat 8'ken
listede 50 randevu vardı.

Tam bir kaostu;
insanlar ne yapacağını bilmiyorlardı.

Muayene ettiğim hastaları hatırlıyorum.

Hastalar, kışın görmeye alışık
olduğumuz hastalara göre daha yaşlıydı

ve daha uzun ateşli.

Bunu bir başka bilim üyesine
dile getirdiğimde

bana, kendi adına,
başka bir meslektaşından

zor yönetilen klinik profillere sahip

hastanede, yoğun bakımda yatan

çok sayıda hamile ve genç yetişkin

hakkında aynı şeyi duymuştu.

O an ne olup bittiğini anlamaya
karar verdik.

Pazartesi sabah ilk iş
arabayı aldık ve

Buenos Aires şehrindeki
yeni salgın virüs vakalarında

başvuru hastanesi olarak
hizmet eden hastaneye gittik.

Hastaneye vardık;
çok kalabalıktı.

Tüm sağlık personeli NASA-vari
bio-güvenlik kostümü giyiyordu.

Bizimse cebimizde yüz
maskelerimiz duruyordu.

Evhamlı biri olarak,
iki saat boyunca nefes almadım.

Fakat ne olduğunu görebiliyorduk.

Bir an önce, şehirdeki ve
Buenos Aires eyaletindeki

6 hastaneden, bütün çocuk
doktorlarına ulaşmaya başladık.

Asıl hedefimiz, bu yeni virüsün

çocuklarımızla teması durumundaki
davranışını

en kısa sürede öğrenmekti.

Adeta bir maraton çalışması.

Üç aydan kısa bir sürede,

bu yeni H1N1 virüsü tarafından etkilenen

ve bu virüs yüzünden hastanelik olan
251 çocuk üzerindeki etkisini görebildik.

Hangi çocukların daha ciddi
hastalandığını görebildik:

dört yaş altı çocuklar,
özellikle bir yaşından küçük;

nörolojik hastalıklara sahip hastalar

ve kronik akciğer hastalığı olan
küçük çocuklar.

Sadece Arjantin'de değil

salgının henüz etkilemediği
diğer ülkelerde de

grip aşısını olacak
öncelikli grupları

önerilerde sunmak için

bu risk gruplarını belirleyebilmek
çok önemliydi.

Bir yıl sonra,

H1N1 virüs salgınına karşı
aşı geliştirildiğinde

ne olduğunu görmek istedik.

Risk grubundaki çocukları koruma amaçlı

büyük bir aşı kampanyası ile

risk gruplarının % 93 'ü aşılanmıştı,

ve bu hastanelere tek bir hasta bile

yayılan H1N1 virüsü tanısıyla
hastaneye kaldırılmamıştı.

(Alkış)

2009 yılında: 251

2010 yılında: Sıfır

Aşı olmak bireysel sorumluluk eylemidir,

fakat büyük bir kolektif etkiye sahiptir.

Eğer ben aşı olursam,
sadece kendimi korumuyorum;

aynı zamanda diğerlerini de
korumuş oluyorum.

Sol, boğmaca idi.

Sol, çok küçüktü

ve boğmacaya karşı ilk aşısını olamadı.

Hala merak ediyorum

acaba Sol'ün etrafındaki tüm bireyler
aşılanmış olsaydı ne olurdu.

(Alkış)