Điều chúng ta biết (và chưa biết về Ebola) - Alex Gendler

Xem bài học đầy đủ tại: http://ed.ted.com/lessons/what-we-know-and-don-t-know-about-ebola-alex-gendler

Virus Ebola có độc lực cao đã thổi bùng một vài đại dịch từ khi chúng xuất hiện lần đầu vào năm 1976 - và đại dịch tồi tệ nhất là vào năm 2014. Vậy virus lây lan thế nào, và chính xác chúng ảnh hưởng ra sao lên cơ thể? Alex Gendler đi sâu vào chi tiết Ebola là gì và tại sao lại quá khó để nghiên cứu nó.

Bài học của Alex Gendler, hoạt hình bởi Andrew Foerster.

Mùa hè năm 1976,

một dịch bệnh bí ẩn đột nhiên tấn công
hai thị trấn ở Trung Phi,

giết chết phần lớn
các nạn nhân của nó.

Các nhà nghiên cứu y tế nghi ngờ

thủ phạm chính là
virus Marburg chết người.

Nhưng những gì họ thấy qua kính hiển vi
là một tác nhân gây bệnh hoàn toàn mới,

mà sau này được đặt tên theo
dòng sông Ebola, gần đó.

Giống với sốt vàng da
hay sốt xuất huyết,

bệnh do virus Ebola là một dạng
sốt xuất huyết nghiêm trọng.

Nó bắt đầu bằng cách tấn công
các tế bào hệ miễn dịch

và trung hòa các phản ứng,

cho phép virus sinh sôi nảy nở.

Sau thời gian ủ bệnh
từ 2-20 ngày,

xuất hiện các triệu chứng
ban đầu như sốt cao

đau nhức,

và đau họng

giống triệu chứng
của bệnh cúm thông thường

nhưng nhanh chóng leo thang
đến nôn mửa, phát ban và tiêu chảy.

Và khi lây lan, chúng xâm nhập vào
các hạch bạch huyết

và các cơ quan chính

như thận và gan,
làm chúng mất chức năng.

Nhưng bản thân virus không phải là
nguyên nhân giết chết các nạn nhân.

Thay vào đó, sự gia tăng các tế bào chết
gây ra sự quá tải trong hệ miễn dịch

còn được gọi là cơn bão cytokine,

sự gia tăng ồ ạt các phản ứng
miễn dịch, làm hư hại các mạch máu,

gây ra xuất huyết
trong và ngoài.

Xuất huyết quá mức và
biến chứng

có thể gây tử vong trong vòng 6-16 ngày
kể từ khi phát bệnh,

mặc dù việc chăm sóc tận tình
và điều trị bù nước

có thể làm giảm đáng kể
nguy cơ tử vong ở bệnh nhân.

May mắn thay, trong khi Ebola
có độc lực cao,

vẫn có nhiều yếu tố hạn chế
sự lây lan của nó.

Không giống như các virus sinh sôi
qua phân tử phát tán trong không khí

Ebola chỉ tồn tại
trong các dịch cơ thể

như nước bọt,

máu,

nước nhầy,

dịch nôn mửa,

hoặc phân

Để phát tán,

Ebola phải được truyền từ cơ thể
người bệnh sang cơ thể khác

thông qua các đường
như mắt, miệng hoặc mũi.

Và vì mức độ nghiêm trọng của bệnh

tăng trực tiếp cùng với lượng virus,

ngay cả một người bị nhiễm bệnh
cũng khó thể lây nhiễm

cho đến khi bắt đầu xuất hiện những
triệu chứng đầu tiên.

Trong khi Ebola đã được chứng minh
có thể tồn tại trên bề mặt trong vài giờ

và theo lí thuyết có thể truyền nhiễm
qua ho hoặc hắt hơi ,

thực tế, tất cả các ca nhiễm bệnh đều
thông qua tiếp xúc trực tiếp

với nguồn bệnh nghiêm trọng

với nguy cơ lớn nhất xảy ra
cho các nhân viên y tế,

và bạn bè, người thân
của bệnh nhân.

Đây là lý do tại sao
dù có sức ảnh hưởng khủng khiếp,

thì nói chung Ebola vẫn ít gây chết người
hơn so với nhiễm trùng phổ biến

chẳng hạn như bệnh sởi

sốt rét

thậm chí cả dịch cúm.

Khi một đợt dịch đã được kiềm chế,

virus không tồn tại trong quần thể người

cho đến khi đợt dịch tiếp theo bùng nổ.

Trong khi đây là một điều tốt
không cần bàn cãi,

thì nó cũng gây khó khăn
cho việc nghiên cứu về Ebola.

Các nhà khoa học tin rằng dơi ăn quả
là mầm bệnh tự nhiên,

nhưng làm cách nào nó được truyền sang
người thì vẫn còn là bí ẩn.

Ngoài ra, tại nhiều nước,
nơi xuất hiện dịch Ebola,

cơ sở hạ tầng và điều kiện
vệ sinh môi trường yếu kém

cũng là yếu tố
khiến dịch bệnh lây lan.

Sự nghèo khó tại đây,

cộng với số lượng tương đối thấp
các trường hợp nhiễm bệnh

nghĩa là có rất ít thúc đẩy kinh tế để
các công ty dược đầu tư nghiên cứu.

Mặc dù một số loại thuốc thử nghiệm
rất có tiềm năng

và chính phủ cũng đang tài trợ
cho việc phát triển vacxin

trong năm 2014,

giải pháp phổ biến và hiệu quả
với một ổ dịch Ebola chỉ là

cô lập,

vệ sinh môi trường

và truyền thông.