Hyeonseo Lee: Hành trình chạy trốn khỏi Bắc Triều Tiên

Lớn lên ở Bắc Triều Tiên, Hyeonseo Lee đã từng nghĩ rằng đất nước mình là "tốt nhất trên thế giới". Chỉ sau khi chứng kiến nạn đói vào những năm 90 cô mới bắt đầu có những suy nghĩ khác. Cô đã dời bỏ Bắc Triều Tiên khi 14 tuổi và bắt đầu sống che dấu danh tính như một người tị nạn tại Trung Quốc. Đây là câu chuyện đau lòng về cuộc hành trình để tồn tại đầy hy vọng của Hyeonseo Lee, và cũng là lời nhắn nhủ từ những người luôn phải sống với nỗi lo sợ thường trực, kể cả khi biên giới đã ở rất xa.

Khi tôi còn nhỏ,

Tôi nghĩ rằng BắcTriều Tiên là đất nước tốt nhất trên thế giới

và tôi thường hát bài "Chúng ta chẳng có gì phải ghen tị."

Tôi đã rất tự hào về đất nước tôi.

Ở trường, chúng tôi dành rất nhiều thời gian

để học về cuộc đời của chủ tịch Kim II- Sung,

nhưng lại không học nhiều về thế giới bên ngoài,

ngoại trừ việc Hoa Kỳ, Hàn Quốc và Nhật Bản là kẻ thù của chúng tôi.

Mặc dù tôi đã từng tự hỏi không biết thế giới bên ngoài kia như thế nào,

nhưng tôi vẫn nghĩ rằng mình sẽ sống cả cuộc đời ở BắcTriều Tiên,

cho tới khi tất cả mọi thứ đột nhiên thay đổi.

Khi tôi lên 7, tôi chứng kiến cảnh người ta xử bắn công khai lần đầu tiên trong đời,

nhưng tôi vẫn nghĩ cuộc sống của mình ở đây là hoàn toàn bình thường.

Gia đình của tôi không nghèo,

và bản thân tôi thì chưa từng phải chịu đói.

Nhưng vào một ngày của năm 1995, mẹ tôi mang về nhà một lá thư

từ một người chị em cùng chỗ làm với mẹ.

Trong đó có viết: Khi chị đọc được những dòng này thì cả gia đình 5 người của em

đã không còn trên cõi đời này nữa,

bởi vì cả nhà em đã không có gì để ăn trong hai tuần.

Tất cả cùng nằm trên sàn,

và cơ thể chúng tôi yếu đến có thể cảm thấy như cái chết đang đến rất gần.

Tôi đã bị sốc.

Vì đó là lần đầu tiên tôi biết rằng

đồng bào của tôi đang phải chịu đựng như vậy.

Không lâu sau đó, khi tôi đi qua một nhà ga,

tôi nhìn thấy một cảnh tượng kinh hoàng

mà tôi không bao giờ có thể quên

Trên nền nhà ga là xác chết của một người đàn bà

hai tay vẫn đang ôm một đứa bé hốc hác

và đứa bé chỉ biết nhìn chằm chằm vào khuôn mặt của mẹ nó.

Nhưng không có ai giúp họ, bởi vì tất cả đều đang

phải lo cho chính mình và cả gia đình.

Vào giữa những năm 90, Bắc Triều Tiên trải qua một nạn đói trầm trọng.

Nó khiến hơn một triệu người Triều Tiên

chết trong nạn đói, và nhiều người chỉ sống sót

phải ăn cỏ, sâu bọ và vỏ cây.

Việc cúp điện ngày càng xảy ra thường xuyên,

vì thế mọi thứ xung quanh tôi đều chìm vào bóng tối khi đêm đến

ngoại trừ ánh sáng đèn từ phía Trung Quốc

chỉ cách nhà tôi một con sông.

Tôi lúc nào cũng tự hỏi là tại sao họ lại có điện còn chúng tôi thì không.

Đây là một bức ảnh từ vệ tinh chụp Bắc Triều Tiên vào ban đêm

trong tương quan với các nước xung quanh.

Đây là sông Áp Lục

nó là biên giới tự nhiên giữa

Bắc Triều Tiên và Trung Quốc.

Có thể thấy là lòng sông có đoạn rất hẹp

vì thế một số người Bắc Triều Tiên bí mật vượt sang Trung Quốc.

Nhưng rất nhiều người đã chết.

Và tôi đã nhìn thấy xác họ nổi trên sông.

Tôi không thể nói cụ thể về việc mình đã trốn khỏi Bắc Triều Tiên như thế nào

chỉ có thể nói rằng trong những năm tháng khốn khó vì nạn đói ấy

tôi được gửi sang Trung Quốc để sống với một người họ hàng xa.

Lúc đó, tôi chỉ nghĩ rằng

mình sẽ phải xa gia đình một thời gian ngắn.

chứ không bao giờ tôi có thể tưởng tượng

rằng tôi sẽ phải xa họ những 14 năm ròng.

Ở Trung Quốc, cuộc sống của một cô bé bị cách ly khỏi gia đình như tôi rất khó khăn.

Tôi đã không tưởng được những gì xảy đến với cuộc sống

của một người tị nạn từ Bắc Triều Tiên thì sẽ như thế nào,

nhưng tôi sớm nhận ra rằng nó không những rất khó khăn,

mà còn vô cùng nguy hiểm,

vì những người tị nạn từ Bắc Triều Tiên vào Trung Quốc

đều bị coi là dân nhập cư trái phép.

Tôi luôn sống trong một nỗi sợ thường trực

rằng danh tính của tôi sẽ bị phát hiện,

và tôi sẽ bị trả về với cuộc sống cũ

ở Bắc Triều Tiên.

Một ngày, cơn ác mộng đó đã thành sự thật,

tôi đã bị cảnh sát Trung Quốc bắt

và đưa đến đồn cảnh sát để chất vấn.

Có ai đó đã báo với họ rằng tôi là người Bắc Triều Tiên,

vì thế họ đã kiểm tra khả năng tiếng Trung của tôi

và hỏi tôi rất nhiều câu hỏi.

Tôi đã vô cùng sợ hãi,

và có cảm giác như tim mình sắp nổ tung.

Vì nếu như họ thấy có điều gì không tự nhiên, tôi sẽ bị tống vào tù

và rồi bị trả về nước.

Tôi nghĩ cuộc đời mình đến đây là chấm dứt,

nhưng tôi vẫn cố gắng điều khiển những cảm xúc của mình

và trả lời những câu hỏi của họ.

Sau khi hỏi xong,

một trong hai cảnh sát nói với người kia,

Đây là một vụ chỉ điểm sai.

Nó không phải là người Bắc Triều Tiên."

Và họ thả tôi ra. Đó quả là một phép màu.

Một số người Bắc Triều Tiên ở Trung Quốc

đã đến những đại sứ quán của nước ngoài để xin tị nạn,

nhưng rất nhiều trong số đó đã bị bắt bởi cảnh sát Trung Quốc

và bị trả về nước.

những cô gái này đã rất may mắn.

vì mặc dù đã bị bắt,

nhưng cuối cùng học cũng được thả ra

nhờ vào sức ép từ cộng đồng quốc tế.

Nhưng những người Bắc Triều Tiên này thì không được may mắn như vậy.

Hàng năm, có vô số người Bắc Triều Tiên bị bắt ở Trung Quốc

và bị trả về nước,

nơi mà họ bị tra tấn, bị giam cầm

hoặc bị xử tử công khai.

Trong khi tôi rất may mắn vì đã được thả ra

thì rất nhiều đồng bào của tôi lại không được như vậy.

Việc người Bắc Triều Tiên phải che dấu danh tính của mình

và đấu tranh để tồn tại quả là một bi kịch.

Kể cả khi đã học tiếng Trung và tìm được một công việc,

thì cuộc sống của họ cũng có thể bị đảo lộn hoàn toàn chỉ trong một khoảng khắc.

Đó là lý do tại sao sau 10 năm che dấu danh tính thật

tôi quyết định liều mình đi đến Hàn Quốc,

để bắt đầu một cuộc sống mới một lần nữa.

Việc ổn định cuộc sống ở đây khó khăn hơn nhiều

so với tôi tưởng tượng.

Vì ở Hàn Quốc, tiếng Anh có vị trí vô cùng quan trọng,

nên tôi đã bắt đầu học tiếng Anh, ngôn ngữ thứ ba của tôi.

Tôi cũng nhận ra một khoảng cách rất lớn

giữa người Nam và Bắc Triều Tiên.

Chúng tôi đều là người Triều Tiên,

nhưng đã trở nên rất khác nhau

do hậu quả của 67 năm bị chia cắt.

Tôi đã trải qua một cuộc khủng hoảng về nguồn gốc của mình.

Tôi là người Nam Triều Tiên hay Bắc Triều Tiên?

Tôi đến từ đâu? và Tôi là ai?

Bỗng nhiên, tôi chẳng có một đất nước nào

để có thể tự hào gọi là Tổ quốc.

Mặc dù để thích ứng với cuộc sống ở Hàn Quốc thì không dễ chút nào

Nhưng tôi đã lập một kế hoạch.

và bắt đầu học để chuẩn bị cho kì thi đại học.

Tuy vậy, ngay khi tôi vừa mới làm quen với cuộc sống ở đây,

thì tôi được báo một tin khủng khiếp.

Chính quyền Bắc Triều Tiên

đã phát hiện ra số tiền mà tôi gửi về cho gia đình,

và, để trừng phạt, họ sẽ

bắt gia đình tôi phải chuyển

về một vùng bị cách ly ở nông thôn.

Để họ có thể nhanh chóng thoát ra khỏi đó,

tôi bắt đầu lập kế hoạch giúp gia đình mình trốn thoát.

Người Bắc Triều Tiên đã phải vượt qua những khoảng cách dường như không tưởng

để đến với tự do.

Bời vì việc vượt biên

từ Bắc sang Nam Triều Tiên gần như là không thể,

vì thế, tôi phải bay sang Trung Quốc

rồi lại đi ngược về phía biên giới Bắc Triều Tiên.

Bởi vì gia đình tôi không biết tiếng Trung,

nên tôi phải đi cùng mọi người

qua 2000 dặm ở Trung Quốc

rồi vào đến Đông Nam Á

Cuộc hành trình bằng xe buýt kéo dài khoảng 1 tuần,

và đã vài lần chúng tôi suýt bị bắt.

Một lần, xe của chúng tôi bị chặn lại

và bị khám xét bởi một cảnh sát Trung quốc.

Anh ta thu chứng minh thư của tất cả mọi người,

và bắt đầu tra hỏi.

Bởi vì gia đình tôi không hiểu tiếng Trung,

nên tôi đã nghĩ rằng họ sẽ bị bắt.

Khi người cảnh sát Trung Quốc đến gần họ,

tôi đã ngay lập tức đứng dậy và nói với anh ta

rằng đây là những người câm điếc

mà tôi đang phải đi cùng.

Anh ta nhìn tôi đầy nghi ngờ,

nhưng thật may mắn là anh ta tin lời tôi.

Và chúng tôi tiếp tục đi cho tới biên giới Lào,

nhung tôi đã phải sử dụng gần như toàn bộ số tiền mà mình có

để hối lộ cho những người canh gác biên giới Lào.

Tuy nhiên, sau khi chúng tôi qua được biên giới,

gia đình tôi lại bị bắt vào tù

vì tội vượt biên trái phép.

Sau khi tôi nộp tiền phạt và đưa hối lộ,

gia đình tôi được thả ra trong một tháng,

rồi lại bị bắt lần nữa

ở thủ đô của Lào

Đó là thời điểm tuyệt vọng nhất trong cuộc đời tôi.

Tôi đã làm đủ mọi cách để đưa gia đình mình đến với tự do,

và chũng tôi gần như đã thành công

nhưng họ lại bị bắt

trong khi chúng tôi chỉ còn cách đại sứ quán Hàn Quốc một khoảng cách rất ngắn nữa thôi.

Tôi đi đi về về giữa phòng xuất nhập cảnh

và đồn cảnh sát,

tuyệt vọng tìm cách để đưa gia đình mình thoát khỏi đó,

nhưng tôi không còn đủ tiền

để hối lộ hay trả tiền phạt nữa.

Tôi hoàn toàn tuyệt vọng.

Đúng vào lúc đó, có một người đàn ông đã hỏi tôi,

"Có chuyện gì vậy?"

Tôi vô cùng ngạc nhiên

khi một người hoàn toàn xa lạ lại quan tâm tới mức hỏi tôi như vậy.

Bằng vốn tiếng Anh ít ỏi của mình và một quyển từ điển,

tôi đã kể cho cho ông ta nghe hoàn cảnh của gia đình tôi . Không một chút do dự,

người đàn ông đó đã đi tới máy ATM.

trả tất cả số tiền còn thiếu cho cả gia đình tôi

và hai người Bắc Triều Tiên khác để họ được ra tù

Tôi đã cám ơn ông ta bằng cả trái tim mình, và tôi cũng hỏi,

"Tại sao ông lại giúp đỡ tôi?"

"Tôi không giúp đỡ cô," Ông ta trả lời.

"'Tôi đang giúp người Bắc Triều Tiên."

Tôi nhận ra rằng đó là một khoảng khắc có ý nghĩa vô cùng to lớn trong cuộc đời tôi.

Lòng tốt từ người đàn ông xa lạ trở thành biểu tượng hy vọng mới cho tôi

và cả những người dân Bắc Triều Tiên khi mà chúng tôi đang rất cần nó,

và ông ta đã cho tôi thấy lòng tốt từ những người xa lạ

và sự hỗ trợ của cộng đồng quốc tế

chính là những tia hy vọng mà người Bắc Triều Tiên chúng tôi đang tìm kiếm.

Cuối cùng, sau một cuộc hành trình dài

tôi và gia đình đã được đoàn tụ ở Hàn Quốc,

nhưng đến được với tự do mới chỉ là một nửa của cuộc đấu tranh.

Rất nhiều người Bắc Triều Tiên đang bị chia cắt với gia đình của họ,

và khi họ đến được một đất nước khác,

họ phải bắt đầu từ đầu với rất ít hoặc gần như không có tiền bạc.

Vì thế chúng tôi có thể nhận sự trợ giúp từ cộng đồng quốc tế

cho giáo dục, đào tạo tiếng Anh,

dạy nghề, và nhiều lĩnh vực khác.

Chúng tôi cũng có thể đóng vai trò như cầu nối

giữa những người đang ở trong Bắc Triều Tiên

với thế giới bên ngoài,

bởi vì có rất nhiều người trong chúng tôi đang giữ liên lạc

với những thành viên gia đình khác ở trong nước,

và chúng tôi chia sẻ với họ thông tin và tiền bạc

để có thể thay đổi Bắc Triều Tiên từ phía trong.

Tôi đã vô cùng may mắn khi nhận được rất nhiều sự giúp đỡ

và được truyền cảm hứng trong suốt cuộc đời mình,

vì vậy tôi muốn mình cũng có thể chung sức để mang đến cho đất nước tôi

một cơ hội để phát triển

cùng với sự hỗ trợ của quốc tế.

Tôi tin tưởng rằng các bạn sẽ nhìn thấy ngày càng nhiều

người Bắc Triều Tiên thành công ở mọi nơi trên thế giới,

kể cả trên sân khấu của TED

Cám ơn các bạn.

(Tiếng vỗ tay)