Πώς ο Άρης μπορεί να κρύβει το μυστικό της απαρχής της ζωής

Ενώ αρεσκόμαστε στο να φανταζόμαστε μικρά πράσινα ανθρωπάκια, το πιο πιθανό είναι ότι η ζωή σε άλλους πλανήτες έχει μικροβιακή μορφή. Η επιστήμονας Ναταλί Καμπρόλ που μελετά τους πλανήτες, μας τοποθετεί μέσα στην έρευνα για μικρόβια στον Άρη, ένα κυνήγι που πέρα από κάθε λογική μας οδηγεί στις απομακρυσμένες λίμνες των Άνδεων. Αυτό το ακραίο περιβάλλον ―με τη λεπτή ατμόσφαιρα και την καμμένη γη― πλησιάζει το περιβάλλον της επιφάνειας του Άρη όπως ήταν 3,5 δισεκατομμύρια χρόνια πριν. Το να βρούμε πώς τα μικρόβια κατάφεραν να προσαρμοστούν εδώ ίσως μας δείξει το πού πρέπει να ψάξουμε στον Άρη ―κι ίσως μας βοηθήσει να καταλάβουμε γιατί ορισμένα μικρόβια οδηγούν στον πολιτισμό ενώ άλλα σε αδιέξοδο.

Μερικές φορές, ξέρετε,

τα πιο σημαντικά πράγματα
μπαίνουν στις πιο μικρές συσκευασίες.

Θα προσπαθήσω να σας πείσω,
στα επόμενα 15 λεπτά που έχω,

ότι τα μικρόβια έχουν να μας δώσουν
πολλές απαντήσεις σε ερωτήσεις όπως,

«Είμαστε μόνοι μας;»

και μπορούν να μας πουν πολλά όχι μόνο
για τη ζωή στο δικό μας ηλιακό σύστημα

αλλά και πέρα από αυτό,

γι' αυτό και ψάχνω να τα εντοπίζω
στα πιο απίθανα μέρη της Γης,

σε ακραία περιβάλλοντα όπου οι συνθήκες

τα σπρώχνουν πραγματικά
στο χείλος της επιβίωσης.

Το ίδιο ισχύει και για μένα
όταν τα παρακολουθώ από πολύ κοντά.

Όμως η κατάσταση έχει ως εξής:

Είμαστε ο μόνος εξελιγμένος πολιτισμός
του ηλιακού μας συστήματος,

χωρίς αυτό όμως να σημαίνει
ότι δεν υπάρχει μικροβιακή ζωή δίπλα μας.

Στην πραγματικότητα, οι πλανήτες
και τα φεγγάρια που βλέπετε εδώ

θα μπορούσαν να φιλοξενήσουν ζωή
-όλα τους- και ξέρουμε ότι,

οι πιθανότητες για κάτι τέτοιο
είναι σημαντικές.

Αν καταφέρναμε να βρούμε ζωή
σε αυτά τα φεγγάρια και πλανήτες

τότε θα μπορούσαμε να απαντήσουμε
σε ερωτήσεις όπως,

είμαστε μόνοι μας στο ηλιακό σύστημα;

Απο πού προερχόμαστε;

Έχουμε οικογένεια στη γειτονιά μας;

Υπάρχει ζωή
πέραν του ηλιακού μας συστήματος;

Μπορούμε να κάνουμε αυτές τις ερωτήσεις
λόγω της επανάστασης στην αντίληψή μας

για το τι είναι κατοικήσιμος πλανήτης,

και κατοικήσιμος πλανήτης είναι
αυτός που διαθέτει μια ζώνη

όπου το νερό μπορεί να μείνει σταθερό,

όμως για μένα αυτός είναι ένας
οριζόντιος ορισμός της κατοικισιμότητας,

διότι περιλαμβάνει την απόσταση
από κάποιο αστέρι,

όμως υπάρχει κι άλλη μια διάσταση
της κατοικισιμότητας,

εκείνη της κάθετης διάστασης.

Σκεφτείτε το ως

συνθήκες σε κατώτερο στρώμα της επιφάνειας
ενός πλανήτη μακριά από τον ήλιο,

όπου όμως έχεις νερό, ενέργεια,
θρεπτικές ουσίες,

πράγματα που για κάποια απ' αυτά
σημαίνουν φαγητό

και προστασία.

Όταν κοιτάζεις στη Γη,

πολύ μακριά από το φως του ήλιου,
βαθιά στους ωκεανούς,

υπάρχει ζωή που ευδοκιμεί

κι η οποία χρησιμοποιεί μόνο τη χημεία
για να επιβιώσει.

Οπότε, όταν το σκεφτείς έτσι,
όλοι οι τοίχοι καταρρέουν.

Δεν έχεις κανέναν περιορισμό, βασικά.

Αν τυχόν ρίχνετε ματιές στα πρωτοσέλιδα
τελευταία,

τότε έχετε δει ότι έχουμε ανακαλύψει
υποεπιφανειακούς ωκεανούς

στην Ευρώπη, τον Γανυμήδη,
τον Εγκέλαδο, τον Τιτάνα,

και τώρα ανακαλύπτουμε θερμοπίδακες
και θερμοπηγές στον Εγκέλαδο.

Το ηλιακό μας σύστημα μετατρέπεται
σε ένα γιγαντιαίο σπα.

Όσοι έχετε πάει σε σπα γνωρίζετε
πόσο αυτό αρέσει στα μικρόβια, σωστά;

(Γέλια)

Σκεφτείτε σε αυτό το σημείο τον Άρη.

Δεν υπάρχει πιθανότητα ζωής
στην επιφάνεια του Άρη σήμερα,

μπορεί όμως να κρύβεται ακόμη
κάτω από την επιφάνεια.

Έτσι, λοιπόν, έχουμε κάνει πρόοδο
στην κατανόηση της κατοικισιμότητας,

όπως επίσης έχουμε κάνει πρόοδο

στο να καταλάβουμε ποια είναι
τα χαρακτηριστικά της ζωής στη Γη.

Μπορεί να έχουμε τα επονομαζόμενα
οργανικά μόρια,

τα οποία είναι τα θεμέλια της ζωής,

επίσης μπορούμε να έχουμε απολιθώματα,

καθώς και μέταλλα, βιομέταλλα,

τα οποία προέρχονται από την αντίδραση
μεταξύ βακτηρίων και πετρωμάτων

και φυσικά μπορούμε να έχουμε αέρια
στην ατμόσφαιρα.

Όταν κοιτάς αυτά
τα μικροσκοπικά πράσινα άλγη,

εδώ στη δεξιά μεριά του σλάιντ,

είναι άμεσοι απόγονοι
εκείνων που διοχέτευαν οξυγόνο

πριν ένα δισεκατομμύριο χρόνια
στην ατμόσφαιρα της Γης.

Όταν το έκαναν αυτό,
δηλητηρίασαν το 90% της ζωής

στην επιφάνεια του πλανήτη,

όμως είναι ο λόγος για τον οποίο
αναπνέετε αυτό το οξυγόνο σήμερα.

Παρότι όμως η γνώση μας για όλα αυτά
τα πράγματα συνεχώς μεγαλώνει,

υπάρχει μια ερώτηση για την οποία
δεν έχουμε ακόμη απάντηση,

κι αυτή είναι, από πού προερχόμαστε;

Η κατάσταση χειροτερεύει, ξέρετε,

διότι δε θα είμαστε σε θέση
να βρούμε φυσικές αποδείξεις

σε αυτόν τον πλανήτη
για την προέλευσή μας,

επειδή έχει χαθεί καθετί μεγαλύτερο
από 4 δισεκατομμύρια χρόνια.

Όλες οι αποδείξεις έχουν χαθεί,

διαγράφηκαν από τις τεκτονικές πλάκες
και τις διαβρώσεις.

Αυτό είναι που ονομάζω
βιολογικό ορίζοντα της Γης.

Πέραν αυτού του ορίζοντα
δεν ξέρουμε από πού προήλθαμε.

Οπότε, έχουν χαθεί όλες οι ελπίδες;
Μπορεί και όχι.

Υπάρχει πιθανότητα εύρεσης αποδείξεων
της ύπαρξής μας

στο πιο απίθανο μέρος, δηλαδή στον Άρη.

Πώς είναι αυτό δυνατόν;

Κατά τη γέννηση του ηλιακού μας
συστήματος,

ο Άρης και η Γη βομβαρδίζονταν
από γιγαντιαίους αστεροειδείς και κομήτες

και υπήρχαν παντού
συντρίμμια αυτών των συγκρούσεων.

Η Γη κι ο Άρης εκσφενδόνιζαν πέτρες
ο ένας στον άλλον για πολύ καιρό.

Ορισμένα κομμάτια έπεσαν στη Γη,

και κάποια κομμάτια της Γης
έπεσαν στον Άρη.

Είναι προφανές ότι οι δύο αυτοί πλανήτες
μπορεί να έχουν κοινή υλική προέλευση.

Οπότε ναι, ίσως ο παππούς μας
είναι εκεί πάνω και μας περιμένει.

Όμως αυτό σημαίνει
ότι μπορούμε να πάμε στον Άρη

και να ψάξουμε ίχνη της δική μας απαρχής.

Ο Άρης ίσως να κρύβει
αυτό το μυστικό για εμάς.

Γι' αυτό κι ο Άρης είναι τόσο σημαντικός.

Όμως για να συμβεί αυτό,

θα πρέπει ο Άρης να φιλοξενούσε ζωή
την εποχή που οι συνθήκες ήταν κατάλληλες.

Υπήρξε λοιπόν ο Άρης κατοικήσιμος;

Έχουμε έναν αριθμό αποστολών
που αυτό ακριβώς μας λένε σήμερα.

Τον καιρό που η ζωή
έκανε την εμφάνισή της στη Γη,

ο Άρης είχε ωκεανό, ηφαίστεια, λίμνες,

αλλά και δέλτα ποταμών, όπως αυτή
η όμορφη φωτογραφία εδώ.

Η φωτογραφία αυτή στάλθηκε λίγες
βδομάδες πριν από το ρομπότ Curiosity.

Απεικονίζει τα απομεινάρια κάποιου δέλτα
κι η εικόνα μας λέει κάτι:

το νερό ήταν άφθονο

κι έμεινε αναβλύζον στην επιφάνεια
για πολύ καιρό.

Αυτά είναι καλά νέα για τη ζωή.

Η χημεία της ζωής χρειάζεται πολύ χρόνο
για να υλοποιηθεί.

Είναι εξαιρετικά νέα,

όμως αυτό σημαίνει πως, αν πάμε εκεί,
θα βρούμε εύκολα ζωή στον Άρη;

Όχι απαραίτητα.

Αυτό που συνέβη ήταν το εξής:

Την εποχή που στην επιφάνεια της Γης
η ζωή απογειώθηκε,

στον Άρη τα πάντα καταστράφηκαν,
κυριολεκτικά.

Η ατμόσφαιρα διαλύθηκε
από ηλιακές εκρήξεις,

ο Άρης έχασε τη μαγνητόσφαιρά του

και μετά κοσμικές κι υπεριώδεις ακτίνες
βομβάρδισαν την επιφάνειά του,

και το νερό ξέφυγε στο διάστημα
και πήγε κάτω από την επιφάνεια.

Αν λοιπόν θέλουμε να καταλάβουμε,

αν θέλουμε να βρούμε αυτά τα ίχνη ζωής

στην επιφάνεια του Άρη, αν είναι εκεί,

πρέπει να κατανοήσουμε την επιρροή
καθενός από αυτά τα γεγονότα

όσον αφορά στη διατήρηση
των μαρτυριών του παρελθόντος.

Μόνο τότε θα είμαστε σε θέση να δούμε
πού κρύβονται αυτά τα ίχνη

και μόνο τότε θα είμαστε σε θέση
να στείλουμε το ρομπότ μας στα σωστά μέρη

απ' όπου θα μπορούμε
να πάρουμε δείγματα πετρωμάτων

που ίσως να μας πουν κάτι σημαντικό
για το ποιοι είμαστε

κι αν όχι, ίσως μας πουν ότι κάπου,
ανεξάρτητα,

δημιουργήθηκε ζωή
σε κάποιον άλλον πλανήτη.

Αυτό είναι κάτι εύκολο να συμβεί.

Χρειάζεται απλώς να πας
3,5 δισεκατομμύρια χρόνια πίσω

στο παρελθόν ενός πλανήτη.

Χρειαζόμαστε απλώς μια χρονομηχανή.

Εύκολο, σωστά;

Στην πραγματικότητα, είναι.

Κοιτάξτε γύρω σας.
Αυτός είναι ο πλανήτης Γη.

Αυτή είναι η χρονομηχανή μας.

Οι γεωλόγοι τη χρησιμοποιούν για να πάνε
πίσω στο παρελθόν του δικού μας πλανήτη.

Εγώ τη χρησιμοποιώ λίγο διαφορετικά.

Χρησιμοποιώ τον πλανήτη Γη
για να πάω σε ακραία περιβάλλοντα

όπου οι συνθήκες είναι παρόμοιες
με εκείνες στον Άρη

τη στιγμή που το κλίμα άλλαξε

κι εκεί προσπαθώ να καταλάβω τι συνέβη.

Ποια είναι τα ίχνη ζωής;

Τι έχει απομείνει; Πώς θα τα βρούμε;

Για λίγο λοιπόν τώρα

θα σας πάρω μαζί μου σ' ένα ταξίδι
με αυτή τη χρονομηχανή.

Αυτό που βλέπετε εδώ,
είμαστε στα 4.500 μέτρα στις Άνδεις,

στην πραγματικότητα όμως είμαστε
λιγότερο από ένα δισεκατομμύριο χρόνια

αφότου δημιουργήθηκαν ο Άρης κι η Γη.

Η Γη κι ο Άρης θα πρέπει να ήταν
πάνω-κάτω ακριβώς έτσι -

ηφαίστεια παντού, λίμνες που εξατμίζονταν,
μέταλλα, θερμοπηγές

κι έπειτα βλέπετε αυτούς τους λοφίσκους
στις ακτές αυτών των λιμνών;

Αυτοί δημιουργήθηκαν από τους
απόγονους των πρώτων οργανισμών

που μας έδωσαν
τα πρώτα απολιθώματα στη Γη.

Αν όμως θέλουμε να καταλάβουμε τι συνέβει,
πρέπει να πάμε λίγο παραπέρα.

Το άλλο με αυτές τις τοποθεσίες

είναι πως ακριβώς όπως στον Άρη
3,5 δισεκατομμύρια χρόνια πριν,

το κλίμα αλλάζει ταχύτατα
και το νερό κι ο πάγος εξαφανίζονται.

Πρέπει όμως να πάμε πίσω στον χρόνο
όταν τα πάντα άλλαξαν στον Άρη

και για να το κάνουμε αυτό,
πρέπει να πάμε ψηλότερα.

Γιατί;

Διότι όταν πας ψηλότερα,

η ατμόσφαιρα γίνεται
ολοένα πιο λεπτή και ασταθής,

η θερμοκρασία κατεβαίνει
κι έχεις πολλή υπεριώδη ακτινοβολία.

Βασικά,

βρίσκεις τις συνθήκες που υπήρχαν
στον Άρη όταν άλλαξαν τα πάντα.

Δεν σας υποσχέθηκα λοιπόν
ένα ταξίδι αναψυχής με τη χρονομηχανή.

Δεν θα καθίσετε σ' αυτήν τη χρονομηχανή.

Πρέπει να κουβαλήσετε 450 κιλά εξοπλισμό

ως την κορυφή του ηφαιστείου στις Άνδεις.

Αυτό είναι περίπου 6.000 μέτρα.

Επίσης πρέπει να κοιμηθείς
σε πλαγιές με κλίση 42 μοιρών

ελπίζοντας ότι δε θα συμβεί
κάποιος σεισμός εκείνη τη νύχτα.

Όταν όμως φτάσουμε στην κορυφή,
θα βρούμε τη λίμνη που θέλουμε.

Σε αυτό το υψόμετρο, η συγκεκριμένη λίμνη
βιώνει ακριβώς τις ίδιες συνθήκες

που επικρατούσαν στον Άρη
3,5 δισεκατομμύρια χρόνια πριν.

Τώρα θα πρέπει να αλλάξουμε το ταξίδι μας

σε ένα εσωτερικό ταξίδι
μέσα σε αυτήν τη λίμνη

και για να γίνει αυτό, πρέπει να βγάλουμε
τον ορειβατικό εξοπλισμό μας

και να φορέσουμε στολή κατάδυσης
κι έπειτα να συνεχίσουμε.

Όταν όμως μπούμε σ' αυτή τη λίμνη,
την ίδια στιγμή που μπαίνουμε στη λίμνη,

πηγαίνουμε πίσω

3,5 δισεκατομμύρια χρόνια
στο παρελθόν κάποιου άλλου πλανήτη

κι έπειτα πρόκειται να πάρουμε
την απάντηση για την οποία ήρθαμε.

Η ζωή βρίσκεται παντού,
κυριολεκτικά παντού.

Οτιδήποτε βλέπετε σε αυτή τη φωτογραφία
είναι ζωντανός οργανισμός.

Ίσως όχι ο δύτης, αλλά οτιδήποτε άλλο.

Όμως η φωτογραφία αυτή εξαπατά πολύ.

Η ζωή είναι άφθονη σε αυτές τις λίμνες,

όμως όπως σε πολλά μέρη της Γης αυτή τη
στιγμή και λόγω της κλιματικής αλλαγής

υπάρχει τεράστια απώλεια βιοποικιλότητας.

Στα δείγματα που φέραμε πίσω,

το 36% των βακτηρίων σε αυτές τις λίμνες
συντίθενται από τρία είδη

κι αυτά τα τρία είδη είναι εκείνα
που έχουν επιβιώσει μέχρι στιγμής.

Εδώ είναι μια άλλη λίμνη
ακριβώς δίπλα στην πρώτη.

Το κόκκινο χρώμα που βλέπετε εκεί
δεν οφείλεται σε μέταλλα.

Οφείλεται στην παρουσία
μικροσκοπικών φυκών.

Σε αυτήν την περιοχή, η υπεριώδης
ακτινοβολία είναι πραγματικά μοχθηρή.

Οπουδήποτε στη Γη,
το 11 θεωρείται ακραίο.

Κατά τη διάρκεια υπεριωδών καταιγίδων
ο δείκτης εκεί φτάνει το 43.

Ο δείκτης προστασίας 30 δεν πρόκειται
να σε βοηθήσει καθόλου εκεί πέρα

και το νερό είναι τόσο διαφανές
σε αυτές τις λίμνες

που τα φύκη δεν μπορούν
να κρυφτούν πουθενά,

έτσι αναπτύσσουν τη δική τους
αντηλιακή προστασία

είναι το κόκκινο χρώμα που βλέπετε.

Όμως μόνο τόσο μπορούν να προσαρμοστούν

κι όταν όλο το νερό
εξαφανιστεί από την επιφάνεια,

τα μικρόβια έχουν μόνο μια λύση:

Πηγαίνουν κάτω απο την επιφάνεια.

Αυτά τα μικρόβια, οι πέτρες που βλέπετε
σ' αυτή τη διαφάνεια,

τα μικρόβια λοιπόν ζουν
μέσα σε αυτές τις πέτρες

και χρησιμοποιούν για προστασία
τη διαφάνεια των πετρών

για να πάρουν την καλή ακτινοβολία

και αποβάλουν εκείνη
που μπορεί να βλάψει το DNA τους.

Γι' αυτό και παίρνουμε το ρομπότ μας

και το εκπαιδεύουμε ώστε να ψάξει
για ζωή στον Άρη σε αυτά τα μέρη,

διότι αν υπήρχε ζωή στον Άρη
πριν από 3,5 δισεκατομμύρια χρόνια

θα πρέπει να χρησιμοποιούσε
την ίδια στρατηγική για να προστατευτεί.

Τώρα, είναι αρκετά προφανές

ότι όταν πάμε σε ακραία περιβάλλοντα,
αυτό μας βοηθάει πάρα πολύ

με τις εξερευνήσεις μας στον Άρη
και με το να προετοιμάζουμε αποστολές.

Μέχρι στιγμής, μας έχει βοηθήσει
στο να καταλάβουμε τη γεωλογία του Άρη.

Μας βοήθησε να καταλάβουμε το κλίμα
που είχε ο Άρης και την εξέλιξή του,

καθώς επίσης και τις δυνατότητες
κατοικησιμότητάς του.

Το πιο πρόσφατο ρομπότ μας στον Άρη
ανακάλυψε ίχνη οργανισμών.

Ναι, υπάρχουν οργανισμοί
στην επιφάνεια του Άρη.

Ανακάλυψε επίσης ίχνη μεθανίου.

Δεν ξέρουμε ακόμη αν το εν λόγω μεθάνιο

προέρχεται από τη γεωλογία ή τη βιολογία.

Παρ' όλα αυτά, αυτό που ξέρουμε είναι
ότι εξαιτίας αυτής της ανακάλυψης,

η υπόθεση ύπαρξης τωρινής ζωής
στον Άρη παραμένει ζωντανή.

Μέχρι στιγμής, υποθέτω σας έχω πείσει
ότι ο Άρης είναι πολύτιμος για μας,

θα ήταν όμως λάθος να σκεφτούμε
ότι ο Άρης είναι το μόνο μέρος

στο ηλιακό σύστημα που υπάρχει
πιθανότητα ανακάλυψης μικροβιακής ζωής.

Ο λόγος είναι επειδή ο Άρης κι η Γη

μπορεί να έχουν κοινή ρίζα
στο δέντρο της ζωής,

όταν όμως πας πέραν του Άρη,
δεν είναι τόσο εύκολο.

Οι ουράνιοι μηχανισμοί
δεν καθιστούν τόσο εύκολη

την ανταλλαγή υλικού μεταξύ των πλανητών

κι έτσι αν ανακαλύπταμε ζωή
σε αυτούς τους πλανήτες,

θα ήταν διαφορετικοί από εμάς.

Θα ήταν διαφορετικού είδους ζωή.

Τελικά όμως,
μπορεί να είμαστε απλά εμείς,

μπορεί να είμαστε εμείς κι ο Άρης,

ή μπορεί να υπάρχουν πολλά δέντρα ζωής
στο ηλιακό σύστημα.

Δε γνωρίζω ακόμη την απάντηση,
όμως μπορώ να σας πω κάτι:

Όποιο κι αν είναι το αποτέλεσμα,
όποιος κι αν είναι ο μαγικός αριθμός,

θα μας δώσει ένα πρότυπο

με το οποίο θα μπορέσουμε
να υπολογίσουμε την πιθανότητα ζωής,

την αφθονία και την ποικιλότητα
πέραν του ηλιακού μας συστήματος.

Κι αυτό μπορεί να επιτευχθεί
από τη δική μας γενιά.

Αυτό μπορεί να είναι η κληρονομιά μας,
μόνον όμως αν τολμήσουμε να εξερευνήσουμε.

Τώρα, τελικά,

αν κάποιος σας πει ότι το να ψάχνεις για
εξωγήινους μικροοργανισμούς δεν είναι κουλ

γιατί δεν μπορείς να κάνεις
φιλοσοφική συζήτηση μαζί τους,

αφήστε με να σας δείξω γιατί και πώς
μπορείτε να τους πείτε ότι κάνουν λάθος.

Λοιπόν, το οργανικό υλικό θα σας πει

για το περιβάλλον, την πολυπλοκότητα
και την ποικιλότητα.

Το DNA κι οποιοσδήποτε άλλος
φορέας πληροφοριών

θα σας πουν για την προσαρμοστικότητα,

την εξέλιξη, την επιβίωση,
τις πλανητικές αλλαγές

και τη μεταφορά πληροφοριών.

Όλα αυτά μαζί μας λένε

τι ξεκίνησε ως μικροβιακό μονοπάτι

και γιατί κάτι που ξεκίνησε
ως μικροβιακό μονοπάτι

κάποιες φορές καταλήγει ως πολιτισμός

ή κάποιες άλλες οδηγείται σε αδιέξοδο.

Κοιτάξτε το ηλιακό σύστημα
και κοιτάξτε τη Γη.

Στη Γη υπάρχουν πολλά νοήμονα είδη,

μόνο ένα όμως κατάφερε
να δημιουργήσει τεχνολογία.

Εδώ ακριβώς στο ταξίδι
του ηλιακού μας συστήματος,

υπάρχει ένα ισχυρότατο μήνυμα

που λέει πως έτσι πρέπει να ψάξουμε
για εξωγήινη ζωή, μικρή και μεγάλη.

Οπότε ναι, τα μικρόβια μιλάνε
κι εμείς ακούμε

και μας πηγαίνουν,

ένας πλανήτης τη φορά
κι ένα φεγγάρι τη φορά,

προς τους μεγάλους τους αδερφούς εκεί έξω.

Μας λένε για την ποικιλότητα,

μας λένε για την αφθονία της ζωής

και μας λένε πώς αυτή η ζωή επιβίωσε
μέχρι τώρα

ώστε να δημιουργήσει πολιτισμό,

νοημοσύνη, τεχνολογία
και, όντως, φιλοσοφία.

Ευχαριστώ.

(Χειροκρότημα)