Return to Video

Hoe vlinders zichzelf genezen

  • 0:00 - 0:04
    Infectieziekten zijn nog steeds
    de hoofdoorzaak
  • 0:04 - 0:06
    van menselijk lijden
    en dood wereldwijd.
  • 0:06 - 0:11
    Elk jaar sterven miljoenen mensen
    aan ziektes als tbc, malaria en HIV.
  • 0:11 - 0:14
    Zelfs in de VS
  • 0:14 - 0:17
    sterven er jaarlijks
    duizenden mensen aan de griep.
  • 0:17 - 0:19
    Wij mensen zijn creatief, toch?
  • 0:19 - 0:23
    We hebben beschermingsmethoden
    ontwikkeld tegen deze ziekten.
  • 0:23 - 0:25
    We hebben medicijnen en vaccins.
  • 0:25 - 0:27
    We leren van onze ervaringen
  • 0:27 - 0:29
    en verzinnen creatieve oplossingen.
  • 0:29 - 0:32
    Ooit dachten we
    dat wij hierin uniek waren,
  • 0:32 - 0:34
    maar we weten nu dat wij
    niet de enige dokters zijn.
  • 0:34 - 0:37
    We weten nu dat veel dieren dit ook doen.
  • 0:37 - 0:39
    Het meest bekend misschien: de chimpansee.
  • 0:39 - 0:41
    Niet echt anders dan de mens;
  • 0:41 - 0:44
    ze gebruiken planten
    om hun darmparasieten te behandelen.
  • 0:44 - 0:48
    Maar de laatste decennia zagen we
    dat ook andere dieren dit kunnen:
  • 0:48 - 0:50
    olifanten, egels, schapen, geiten etc.
  • 0:50 - 0:53
    Nog interessanter
    zijn recente ontdekkingen
  • 0:53 - 0:56
    die aantonen dat insecten
    en andere kleine dieren
  • 0:56 - 0:59
    met nog kleinere hersenen
    ook medicatie gebruiken.
  • 0:59 - 1:01
    Het probleem met infectieziekten
  • 1:01 - 1:04
    is uiteraard dat ziektekiemen
    blijven evolueren
  • 1:04 - 1:06
    en dat veel van de
    ontwikkelde medicijnen
  • 1:06 - 1:08
    hun werkzaamheid verliezen.
  • 1:08 - 1:12
    Daarom moeten we nieuwe manieren
    vinden om medicijnen te maken
  • 1:12 - 1:14
    die we kunnen gebruiken
    tegen onze ziektes.
  • 1:14 - 1:17
    Ik denk dat we naar deze
    dieren moeten kijken,
  • 1:17 - 1:20
    om te leren hoe zij
    hun ziekten behandelen.
  • 1:20 - 1:24
    Als bioloog heb ik de laatste 10 jaar
    de monarchvlinder bestudeerd.
  • 1:24 - 1:28
    Monarchvlinders zijn bekend vanwege
    hun spectaculaire verhuizingen
  • 1:28 - 1:31
    elk jaar van de VS en Canada
    naar Mexico.
  • 1:31 - 1:33
    Daar komen er miljoenen samen,
  • 1:33 - 1:35
    maar dat is niet waarom ik ze
    ben gaan bestuderen.
  • 1:35 - 1:38
    Ik bestudeer de monarchvlinder
    omdat hij ziek wordt.
  • 1:38 - 1:40
    Hij wordt ziek net zoals jij en ik.
  • 1:40 - 1:43
    En wat ze dan doen,
    kan ons veel vertellen over medicatie
  • 1:43 - 1:45
    die we kunnen ontwikkelen voor mensen.
  • 1:45 - 1:48
    De parasieten waarmee
    monarchvlinders besmet raken
  • 1:48 - 1:51
    heten ophryocystis elektrocirrha;
    een mondvol.
  • 1:51 - 1:53
    Ze produceren sporen,
  • 1:53 - 1:56
    miljoenen sporen
    aan de buitenkant van de vlinder,
  • 1:56 - 1:59
    zichtbaar als kleine stipjes
    tussen de schubben van de vlinder.
  • 1:59 - 2:02
    Dit is enorm schadelijk
    voor de monarchvlinders.
  • 2:02 - 2:03
    Het verkort hun leven,
  • 2:03 - 2:05
    vermindert hun vliegvermogen
  • 2:05 - 2:08
    en kan ze zelfs doden
    voordat ze volwassen worden.
  • 2:08 - 2:10
    Een enorm schadelijke parasiet.
  • 2:10 - 2:14
    Beroepsmatig breng ik een hoop tijd
    door in de kassen om planten te kweken,
  • 2:14 - 2:17
    want monarchvlinders
    zijn enorm moeilijke eters.
  • 2:17 - 2:19
    Als larve eten ze alleen de zijdeplant.
  • 2:19 - 2:23
    Gelukkig zijn meerdere soorten
    zijdeplant geschikt voor hen,
  • 2:23 - 2:25
    en al deze soorten bevatten cardenoliden.
  • 2:25 - 2:28
    Deze chemicaliën zijn giftig
    voor de meeste dieren,
  • 2:28 - 2:29
    maar niet voor de monarchvlinder.
  • 2:29 - 2:31
    Die kan de chemicaliën opnemen
  • 2:31 - 2:34
    en zo zijn eigen lichaam giftig maken
  • 2:34 - 2:36
    voor roofdieren, zoals vogels.
  • 2:36 - 2:38
    Dan adverteren ze hun giftigheid
  • 2:38 - 2:40
    met hun mooie waarschuwingskleuren:
  • 2:40 - 2:42
    oranje, zwart en wit.
  • 2:42 - 2:46
    Tijdens mijn werk
    kweekte ik in kassen
  • 2:46 - 2:48
    verschillende soorten zijdeplanten.
  • 2:48 - 2:51
    Sommige waren giftig, zoals
    de tropische zijdeplant,
  • 2:51 - 2:54
    met erg hoge concentraties
    van die cardenoliden.
  • 2:54 - 2:55
    Andere waren niet giftig.
  • 2:55 - 2:58
    Dan voerde ik ze aan de
    monarchvlinders.
  • 2:58 - 3:00
    Sommige van deze vlinders waren gezond.
  • 3:00 - 3:02
    Andere vlinders waren ziek,
  • 3:02 - 3:05
    en ik ontdekte dat sommige
    zijdeplanten medicinaal zijn.
  • 3:05 - 3:08
    Ze verminderden de ziektesymptomen
    bij de monarchvlinders.
  • 3:08 - 3:11
    Dit betekent dat geïnfecteerde vlinders
  • 3:11 - 3:13
    langer leven als ze deze planten eten.
  • 3:13 - 3:16
    Na deze ontdekking kreeg ik een idee.
  • 3:16 - 3:18
    Veel mensen vonden het
    een idioot idee.
  • 3:18 - 3:21
    Ik dacht: zouden monarchvlinders
    dit kunnen gebruiken?
  • 3:21 - 3:24
    Kunnen ze deze planten
    gebruiken voor zelfmedicatie?
  • 3:24 - 3:26
    Kunnen ze dokter spelen?
  • 3:27 - 3:29
    Mijn team en ik
    begonnen te experimenten.
  • 3:29 - 3:31
    In de eerste serie experimenten
  • 3:31 - 3:33
    gaven we rupsen een keuze:
  • 3:33 - 3:36
    medicinale zijdeplant of gewone.
  • 3:36 - 3:39
    We maten hoeveel van elke soort
    ze gedurende hun leven aten.
  • 3:39 - 3:42
    Zoals zo vaak in de wetenschap,
    was het resultaat saai.
  • 3:42 - 3:46
    50% van het eten
    was medicinaal en 50% niet.
  • 3:46 - 3:50
    Deze rupsen deden niets
    voor hun eigen welzijn!
  • 3:51 - 3:53
    Toen keken we naar volwassen vlinders.
  • 3:53 - 3:55
    Waren het misschien de moeders
  • 3:55 - 3:58
    die hun kroost medicatie toedienen?
  • 3:58 - 4:01
    Legt de moeder haar eieren
    op medicinale zijdeplant
  • 4:01 - 4:03
    zodat haar nageslacht minder ziek wordt?
  • 4:03 - 4:06
    Bij deze experimenten
    krijgen we al meerdere jaren
  • 4:06 - 4:08
    altijd dezelfde resultaten.
  • 4:08 - 4:10
    We stoppen een monarchvlinder
    in een grote kooi,
  • 4:10 - 4:14
    met een medicinale plant aan één kant,
    en een niet-medicinale aan de andere,
  • 4:14 - 4:18
    en meten het aantal eieren
    dat de vlinder op elke plant legt.
  • 4:18 - 4:21
    Dan zien we altijd hetzelfde.
  • 4:21 - 4:25
    De vlinders prefereren
    de medicinale zijdeplant.
  • 4:25 - 4:27
    Met andere woorden: deze vrouwtjes
  • 4:27 - 4:30
    leggen 68% van de eieren
    op de medicinale plant.
  • 4:30 - 4:34
    Gek genoeg besmetten
    ze gelijk de eieren
  • 4:34 - 4:36
    met parasieten bij het leggen.
  • 4:36 - 4:38
    Dit is niet te voorkomen.
  • 4:38 - 4:39
    Ook kunnen ze niet zichzelf genezen.
  • 4:39 - 4:42
    Maar dit experiment vertelt ons
  • 4:42 - 4:46
    dat deze vlindermoeders hun eieren
    op medicinale zijdeplanten leggen
  • 4:46 - 4:50
    dat ervoor zorgt dat hun
    nageslacht minder ziek wordt.
  • 4:51 - 4:54
    Volgens mij is dit
    een belangrijke ontdekking.
  • 4:54 - 4:56
    Niet alleen omdat het iets gaafs
    vertelt over de natuur,
  • 4:56 - 4:58
    maar ook omdat het ons
    wellicht iets vertelt
  • 4:58 - 5:00
    over hoe wij medicijnen kunnen vinden.
  • 5:00 - 5:02
    Deze beestjes zijn heel klein
  • 5:02 - 5:04
    en wij denken dat ze erg simpel zijn.
  • 5:04 - 5:06
    Ze hebben heel kleine hersenen,
  • 5:06 - 5:09
    en toch kunnen ze geavanceerde
    medicatie toepassen.
  • 5:09 - 5:12
    We weten dat zelfs tegenwoordig,
    de meeste van onze medicatie
  • 5:12 - 5:14
    stamt uit natuurproducten,
    waaronder planten.
  • 5:14 - 5:17
    In inheemse culturen zoeken
    traditionele genezers
  • 5:17 - 5:19
    nieuwe medicijnen vaak bij dieren.
  • 5:19 - 5:22
    Zo hebben olifanten ons getoond
    hoe je buikpijnen verhelpt,
  • 5:22 - 5:25
    en egels toonden de mens
    een remedie tegen diarree met bloed.
  • 5:25 - 5:27
    Maar ik vind het belangrijk
  • 5:27 - 5:30
    om behalve naar zoogdieren
    met grote hersenen,
  • 5:30 - 5:33
    ook te kijken naar deze simpele beestjes,
  • 5:33 - 5:38
    insecten die we vaak niet hoog aanslaan
    met hun kleine hersenen.
  • 5:38 - 5:42
    De ontdekking dat deze beestjes
    ook medicatie kunnen gebruiken,
  • 5:42 - 5:44
    opent compleet nieuwe deuren.
  • 5:44 - 5:49
    Ik geloof dat we ooit wellicht
    menselijke ziektes zullen behandelen
  • 5:49 - 5:52
    met geneesmiddelen
    die vlinders eerst ontdekten.
  • 5:52 - 5:56
    Dat is volgens mij een geweldige kans,
    die het waard is om na te streven.
  • 5:56 - 5:58
    Heel erg bedankt.
  • 5:58 - 6:00
    (Applaus)
Title:
Hoe vlinders zichzelf genezen
Speaker:
Jaap de Roode
Description:

Net als wij worden monarchvlinders soms ziek door vervelende parasieten. Bioloog Jaap de Roode ontdekte echter iets interessants over de vlinders die hij bestudeerde -- geïnfecteerde vrouwelijke vlinders kozen ervoor om hun eieren te leggen op een specifieke plantensoort die ervoor zorgt dat hun kroost gezond blijft. Hoe weten ze welke plant ze moeten kiezen? Dit alternatieve 'vlindereffect' zou ons kunnen helpen nieuwe medicijnen te vinden voor de behandeling van menselijke ziekten.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TEDTalks
Duration:
06:15

Dutch subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.