Return to Video

Genlerin kökeni nedir? - Carl Zimmer

  • 0:06 - 0:11
    DNA'nızda yaklaşık 20.000 gen vardır.
  • 0:11 - 0:14
    Genler vücudunuzu oluşturan
    molekülleri kodlarlar.
  • 0:14 - 0:18
    Bu, ayak tırnağınızdaki keratinden
    burun ucunuzdaki kolajene,
  • 0:18 - 0:21
    beyninizde dolaşan dopamine kadar
    tüm molekülleri kapsar.
  • 0:21 - 0:24
    Diğer türlerin de kendilerine özel
    genleri vardır.
  • 0:24 - 0:26
    Örümcekler,
    örümcek ipeği genine sahiptir.
  • 0:26 - 0:31
    Meşe ağaçlarında güneş ışığını yaşama
    çeviren klorofil geni vardır.
  • 0:31 - 0:33
    Peki tüm bu genler nereden geldi?
  • 0:33 - 0:35
    Bu aslında gene bağlı.
  • 0:35 - 0:40
    Bilim insanları dünya üzerinde yaşamın
    4 milyar yıl önce başladığını düşünüyor.
  • 0:40 - 0:43
    İlk yaşam formları
    canlı kalmak için
  • 0:43 - 0:47
    basit işlemleri yapan
    genlere sahip ilkel mikroplardı.
  • 0:47 - 0:50
    Bu basit genleri
    milyarlarca nesil boyunca
  • 0:50 - 0:52
    bir sonraki nesle geçirdiler.
  • 0:52 - 0:58
    Bazıları hücrelerimizde hâlâ aynı
    işlemleri yapıyor; örneğin DNA kopyalamak.
  • 0:58 - 1:02
    Fakat bu mikropların hiçbirinin
    örümcek ipeği ya da dopamin geni yoktu.
  • 1:02 - 1:07
    Bugün dünyada
    çok daha fazla gen var.
  • 1:07 - 1:11
    Öyle görünüyor ki bu genlerin çoğu
    yanlışlıkla oluştu.
  • 1:11 - 1:16
    Hücre her bölündüğünde DNA'sının
    yeni kopyalarını oluşturur.
  • 1:16 - 1:20
    Fakat bazen yanlışlıkla aynı DNA dizisini
    iki kere kopyalar.
  • 1:20 - 1:25
    Bu süreçte, genlerden birinin
    fazladan bir kopyasını yapabilir.
  • 1:25 - 1:28
    İlk başta yeni gen
    orijinal gen gibi işler.
  • 1:28 - 1:32
    Fakat nesiller boyunca
    yeni mutasyonlar da geçirebilir.
  • 1:32 - 1:35
    Bu mutasyonlar yeni genin
    işleyişini değiştirebilir
  • 1:35 - 1:38
    ve yeni gen tekrar iki kere
    kopyalanabilir.
  • 1:38 - 1:42
    Mutasyona uğramış genlerimizin
    şaşırtıcı bir çoğunluğu nispeten yenidir;
  • 1:42 - 1:45
    çoğu son birkaç milyon yıl içinde
    oluşmuştur.
  • 1:45 - 1:50
    En yenileri, türümüz kuzenlerimizden;
    yani primatlardan ayrıldığında oluştu.
  • 1:50 - 1:54
    Tek bir genin
    yeni bir gen ailesine dönüşmesi
  • 1:54 - 1:56
    bir milyon yıldan fazla
    sürse de,
  • 1:56 - 1:59
    bilim insanları yeni genlerin
    oluştuktan sonra
  • 1:59 - 2:02
    temel işlevleri hızlıca edinebildiğini
    düşünüyor.
  • 2:02 - 2:06
    Örneğin, burnumuzdaki proteinlerde
    koku moleküllerini alan
  • 2:06 - 2:09
    yüzlerce genimiz vardır.
  • 2:09 - 2:11
    Mutasyonlarla proteinler
    trilyonlarca farklı molekül
  • 2:11 - 2:15
    taşıyarak bize trilyonlarca farklı
    kokuyu algılama gücü verdi.
  • 2:15 - 2:19
    Bazen mutasyonların yeni genler üzerinde
    daha büyük etkileri olabilir.
  • 2:19 - 2:23
    Mutasyon sayesinde bir gen
    proteinini başka bir organda
  • 2:23 - 2:25
    veya yaşamının farklı bir döneminde
    oluşturabilir.
  • 2:25 - 2:29
    Veya protein tamamen farklı bir
    işlem yapmaya başlayabilir.
  • 2:29 - 2:34
    Örneğin yılanlarda bakteri öldüren
    protein geni vardır.
  • 2:34 - 2:38
    Uzun zaman önce gen ikilenmesinde
    oluşan yeni kopya mutasyona uğradı.
  • 2:38 - 2:41
    Ve bu mutasyon,
    genin proteini
  • 2:41 - 2:43
    oluşturduğu yeri değiştirdi.
  • 2:43 - 2:46
    Yılanın pankreasında aktifleşmesi
    gerekirken,
  • 2:46 - 2:51
    bakteri öldüren protein,
    yılanın ağzında oluşmaya başladı.
  • 2:51 - 2:55
    Yılan avını ısırdığında enzim
    hayvanın yarasından içeri giriyordu.
  • 2:55 - 2:58
    Bu protein hayvanda zararlı bir etki
    gösteriyordu.
  • 2:58 - 3:00
    Böylece yılan daha çok av
    yakalayabiliyor
  • 3:00 - 3:02
    ve bu da yılanın işine yarıyordu.
  • 3:02 - 3:06
    Önceden yılanın pankreasında yer alan gen
    yılanın ağzında
  • 3:06 - 3:08
    avını öldüren bir zehre dönüşmüştü.
  • 3:08 - 3:11
    Ve yeni bir gen oluşturmak için
    çok daha inanılmaz yollar da var.
  • 3:11 - 3:14
    Hayvan, bitki ve diğer türlerin
    DNA'larında
  • 3:14 - 3:18
    protein kodlayan gen içermeyen
    büyük diziler vardır.
  • 3:18 - 3:22
    Bilim insanlarına göre bu genellikle
    bir işlevi olmayan
  • 3:22 - 3:25
    ve rastgele sıralanan
    genetik anlamsızlıklardır.
  • 3:25 - 3:29
    Bu DNA dizileri bazen genler gibi
    mutasyona uğrar.
  • 3:29 - 3:32
    Bazen bu mutasyonlar DNA'yı
    hücrenin okuyabildiği
  • 3:32 - 3:34
    bir şeye dönüştürür.
  • 3:34 - 3:37
    Birdenbire hücre yeni protein
    oluşturmaya başlar.
  • 3:37 - 3:41
    Önce proteinin bir faydası olmayabilir,
    hatta zararı bile olabilir.
  • 3:41 - 3:44
    Ama yeni mutasyonlarla protein
    şekli değişime uğrayabilir.
  • 3:44 - 3:46
    Yararlı bir şey yapmaya başlayabilir,
  • 3:46 - 3:49
    organizmayı daha sağlıklı ve güçlü
    hâle getirebilir
  • 3:49 - 3:51
    ve daha iyi üremesini sağlayabilir.
  • 3:51 - 3:55
    Bilim insanları bu yeni genleri
    hayvanların farklı yerlerinde buldu.
  • 3:55 - 3:59
    Yani vücudumuzdaki 20.000 gende
    yaşamın kökeninden
  • 3:59 - 4:04
    DNA dizisinde oluşmakta olan yeni genlere
    kadar pek çok köken vardır.
  • 4:04 - 4:07
    Dünya'da yaşam olmaya devam ettikçe
    yeni genler oluşmaya devam edecek.
Title:
Genlerin kökeni nedir? - Carl Zimmer
Description:

Tüm dersi izleyin: http://ed.ted.com/lessons/where-do-genes-come-from-carl-zimmer

Yaklaşık 4 milyar yıl önce Dünya üzerinde yaşam başladığında, ilk mikropların hayatta kalmalarını sağlayan basit genleri vardı. İnsan ve diğer büyük organizmaların zamanında ise Dünya'da çok daha fazla gen var. Peki tüm bu genler nereden geldi? Carl Zimmer mutasyon ve gen ikilenmesini anlatıyor.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:24

Turkish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.